Wyrok z dnia 24 lipca 2006 r.
I PK 37/06

Szczególną ochroną trwałości stosunku pracy na podstawie art. 18 ust. 1
i 3 w związku z art. 20 pkt 5 ustawy z dnia 17 maja 1989 r. o izbach lekarskich
(Dz.U. Nr 30, poz. 158 ze zm.) nie są objęci lekarze pełniący funkcje zastępców
okręgowego rzecznika odpowiedzialności zawodowej.

Przewodniczący SSN Katarzyna Gonera, Sędziowie SN: Józef Iwulski (spra-
wozdawca), Jerzy Kwaśniewski.

Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w dniu 24 lipca
2006 r. sprawy z powództwa Zofii L. przeciwko Zespołowi Opieki Zdrowotnej Ł.-P. w
Ł. o przywrócenie do pracy, na skutek skargi kasacyjnej strony pozwanej od wyroku
Sądu Okręgowego-Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Łodzi z dnia 6 lipca
2005 r. [...]

u c h y l i ł zaskarżony wyrok i przekazał sprawę Sądowi Okręgowemu-Są-
dowi Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Łodzi do ponownego rozpoznania i orze-
czenia o kosztach postępowania kasacyjnego.

U z a s a d n i e n i e

Wyrokiem z dnia 23 marca 2005 r. [...] Sąd Rejonowy dla Łodzi-Śródmieścia
przywrócił powódkę Zofię L. do pracy w pozwanym Zespole Opieki Zdrowotnej Ł.-P.
na poprzednie warunki pracy i płacy. Sąd Rejonowy ustalił, że powódka była zatrud-
niona w pozwanym Zespole na stanowisku asystenta na podstawie umowy na czas
nieokreślony. W dniu 1 stycznia 1987 r. powierzono jej stanowisko kierownika Przy-
chodni Rejonowej [...]. Pismem z dnia 16 stycznia 1998 r. Okręgowa Rada Lekarska
w Ł. powiadomiła pozwanego, że powódka pełni funkcję zastępcy Okręgowego Rze-
cznika Odpowiedzialności Zawodowej i podlega szczególnej ochronie stosunku pracy
na podstawie art. 18 ustawy z dnia 17 maja 1989 r. o izbach lekarskich (Dz.U. Nr 30,
poz. 158 ze zm.). Funkcję tę powódka pełni z wyboru od listopada 1997 r. Okręgowy
Rzecznik Odpowiedzialności Zawodowej ma 37 zastępców, co wynika z różnorod-
nych specjalizacji lekarskich, a powódka jest specjalistą z zakresu pediatrii. Uchwałą
Naczelnej Rady Lekarskiej z dnia 23 kwietnia 2004 r. [...] w sprawie izb lekarskich i
delegatów na Krajowy Zjazd Lekarzy zdefiniowano pojęcia ,,organu" i ,,stanowiska
funkcyjnego". W dniu 28 lipca 2004 r. powódce wręczono wypowiedzenie warunków
umowy o pracę w części dotyczącej płacy i stanowiska. Jako przyczynę pracodawca
wskazał brak współpracy z dyrekcją przy podejmowaniu działań mających znaczenie
dla pozwanego oraz złą organizację pracy kierowanej przychodni. Po upływie okresu
wypowiedzenia pozwany zaproponował powódce pracę na stanowisku starszego
asystenta z wynagrodzeniem 1.671,60 zł plus 20% dodatku stażowego. Pozwany
podjął decyzję o wypowiedzeniu, kierując się działaniami powódki zmierzającymi do
wyłączenia przychodni ze struktury Zespołu oraz nieuzgadnianiem terminu szczepień
w szkole. Proces utworzenia publicznego, a następnie niepublicznego zespołu opieki
zdrowotnej został podjęty przez pracowników Przychodni nr 31 i działające tam
związki zawodowe, przy udziale i akceptacji Urzędu Miasta Ł.
Zdaniem Sądu Rejonowego, pełnienie przez powódkę funkcji z wyboru wynika
wprost z odpowiedzi udzielonej przez Okręgową Izbę Lekarską w Ł. Ponadto ustawa
o izbach lekarskich nie wprowadza rozróżnienia pełnienia funkcji z wyboru i z nada-
nia. Sąd Rejonowy uznał roszczenie powódki za uzasadnione na podstawie art. 45 §
1 w związku z art. 42 § 1 k.p. Pozwany pracodawca, wypowiadając powódce warunki
umowy o pracę, naruszył przepisy o szczególnej ochronie pracownika pełniącego
funkcję z wyboru w organach Okręgowej Izby Lekarskiej w Ł. Zgodnie z art. 18 ust. 1
ustawy z dnia 17 maja 1989 r. o izbach lekarskich, pracodawca nie może wypowie-
dzieć umowy o pracę lekarzowi pełniącemu funkcję z wyboru w organach izb lekar-
skich, o których mowa w art. 20 pkt 2-5 oraz art. 31 tej ustawy w czasie jej pełnienia,
bez uzyskania zgody właściwej rady lekarskiej. W myśl art. 18 ust. 3 ustawy, praco-
dawca nie może wypowiedzieć lekarzowi, o którym mowa w ust. 1 warunków pracy i
płacy na jego niekorzyść, chyba że zachodzą przyczyny określone w art. 43 k.p. We-
dług Sądu Rejonowego, pracodawca nie może wypowiedzieć warunków umowy o
pracę na niekorzyść pracownika, który pełni funkcję z wyboru w organach okręgo-
wych izb lekarskich, przy czym chodzi tu o okręgową radę lekarską, okręgową komi-
sję rewizyjną, okręgowy sąd lekarski oraz okręgowego rzecznika odpowiedzialności
zawodowej. Sąd pierwszej instancji podkreślił, że przepis odnosi się do organu, a nie
jedynie do osoby rzecznika odpowiedzialności dyscyplinarnej. Wskazał, że rzecznik i
jego zastępcy zostali powołani w tym samym celu i dlatego została im zapewniona
ochrona przed wypowiedzeniem umowy o pracę i wypowiedzeniem warunków tej
umowy. Uchwała z dnia 23 kwietnia 2004 r. w sprawie regulaminu wyborów do orga-
nów izb lekarskich i delegatów na Krajowy Zjazd Lekarzy oraz trybu odwoływania
członków tych organów i tych delegatów nie ogranicza ochrony przewidzianej w art.
18 ustawy o izbach lekarskich. Przepis ten odnosi się bowiem do wszystkich osób,
które pełnią funkcję z wyboru w organach, a nie jedynie do osób pełniących funkcję z
wyboru i zajmujących jednocześnie stanowisko funkcyjne. Powódka jako osoba wy-
brana do organu izby lekarskiej podlega szczególnej ochronie przed wypowiedze-
niem na niekorzyść warunków umowy o pracę. Z tego względu pracodawca nie mógł
dokonać wypowiedzenia zmieniającego, które ewidentnie było dla powódki nieko-
rzystne.
Wyrokiem z dnia 6 lipca 2005 r. [...] Sąd Okręgowy-Sąd Pracy i Ubezpieczeń
Społecznych w Łodzi oddalił apelację pozwanego. Sąd Okręgowy uznał za nietrafny
zarzut pozwanego, że ochrona powódki z art. 18 ustawy o izbach lekarskich została
wyłączona przez § 2 pkt 6 i § 13 ust. 6 uchwały [...] Naczelnej Rady Lekarskiej z dnia
23 kwietnia 2004 r. Uchwała ta w § 2 zdefiniowała poszczególne pojęcia wyłącznie
dla jej potrzeb. Naczelna Rada Lekarska zdefiniowała pojęcia ,,stanowisko funkcyjne"
oraz ,,inne stanowisko", ale nie można z tego wyprowadzać twierdzenia, że mogła
ograniczyć krąg podmiotów korzystających z ochrony przewidzianej w art. 18 ustawy
o izbach lekarskich. Zdaniem Sądu Okręgowego, powódka pełni funkcję w organie
Okręgowej Izby Lekarskiej i według art. 18 ust. 3 ustawy o izbach lekarskich, praco-
dawca nie miał prawa dokonać jej wypowiedzenia warunków umowy o pracę.
Skargę kasacyjną od tego wyroku wniósł pozwany, który zarzucił naruszenie:
1) art. 18 ust. 1 i 3 ustawy o izbach lekarskich, przez przyjęcie, że szczególną
ochroną objęci są wszyscy lekarze wybrani do organu okręgowego rzecznika odpo-
wiedzialności zawodowej a nie tylko lekarze pełniący funkcje w tym organie w rozu-
mieniu § 2 pkt 6 uchwały [...] Naczelnej Rady Lekarskiej; 2) regulaminu wyborów do
organów izb lekarskich ustalonego uchwałą Naczelnej Rady Lekarskiej [...], przez
niezastosowanie jej § 2 pkt 6 i 7 na skutek przyjęcia, że przepisy te ograniczają krąg
podmiotów korzystających z ochrony przewidzianej w art. 18 ustawy o izbach lekar-
skich. W uzasadnieniu skargi kasacyjnej pozwany wywiódł w szczególności, że Sąd
Okręgowy błędnie rozpatrywał zarzut niezastosowania § 2 pkt 6 i 7 uchwały Naczel-
nej Rady Lekarskiej ,,w kategorii zawężenia kręgu podmiotów objętych ochroną".
Uchwała definiuje pojęcia ,,stanowisko funkcyjne" oraz ,,inne stanowisko" i nie ograni-
cza kręgu podmiotów objętych ochroną wynikającą z art. 18 ustawy, gdyż z treści
tego przepisu wynika, że krąg ten ogranicza się do osób ,,pełniących funkcję z wy-
boru w organach", a nie do ,,całych organów". Zdaniem pozwanego, gdyby intencją
ustawodawcy było objęcie ochroną wszystkich lekarzy wybranych do organów izb
lekarskich, o których mowa w art. 20 ust. 2-5 ustawy o izbach lekarskich, to jej art. 18
ust. 1 nie zawierałby sformułowania wskazującego na lekarza ,,pełniącego funkcję" w
organie, co oznacza, że ,,samo bycie członkiem danego organu" nie jest jedno-
znaczne z pełnieniem funkcji w tym organie.

Sąd Najwyższy zważył, co następuje:

Zarzut naruszenia art. 18 ust. 1 i 3 ustawy o izbach lekarskich jest usprawiedli-
wioną podstawą skargi kasacyjnej, choć z innych przyczyn niż wskazane w jej uza-
sadnieniu. Zgodnie z art. 4 ust. 1 pkt 9 tej ustawy, zadaniem samorządu lekarzy jest
w szczególności sprawowanie sądownictwa lekarskiego w zakresie odpowiedzialno-
ści zawodowej lekarzy oraz sądownictwa polubownego. Pracodawca nie może wypo-
wiedzieć umowy o pracę lekarzowi pełniącemu funkcję z wyboru w organach izb le-
karskich, o których mowa w art. 20 pkt 2-5 oraz w art. 31 ustawy o izbach lekarskich,
w czasie jej pełnienia, bez uzyskania zgody właściwej rady lekarskiej (art. 18 ust. 1
tej ustawy), oraz nie może wypowiedzieć lekarzowi, o którym mowa w art. 18 ust. 1
ustawy, warunków pracy i płacy na jego niekorzyść, chyba że zachodzą przyczyny
określone w art. 43 Kodeksu pracy (art. 18 ust. 3). Sąd Rejonowy przy wykładni tych
przepisów ograniczył się do stwierdzenia, że odnoszą się one do organu, a nie jedy-
nie do osoby rzecznika odpowiedzialności dyscyplinarnej oraz wskazał, że rzecznik i
jego zastępcy zostali powołani w tym samym celu i dlatego została im zapewniona
ochrona przed wypowiedzeniem umowy o pracę i wypowiedzeniem warunków tej
umowy. Pogląd ten zaakceptował Sąd drugiej instancji. Stwierdzenie, że art. 18 ust. 1
i 3 ustawy o izbach lekarskich ,,odnoszą się do organu, a nie jedynie do osoby rzecz-
nika" jest swoistym skrótem myślowym, gdyż przepisy te niewątpliwie odnoszą się do
lekarza (osoby) pełniącego funkcję z wyboru. Ustanawiają one szczególną ochronę
trwałości stosunku pracy, a więc dotyczą lekarza jako pracownika. Szczególna
ochrona ograniczona jest jednak tylko do lekarza pełniącego funkcję z wyboru w or-
ganach izb lekarskich, o których mowa w art. 20 pkt 2-5 oraz w art. 31 ustawy o
izbach lekarskich. Nie chodzi więc o lekarza pełniącego funkcję w jakichkolwiek orga-
nach izb lekarskich, ale wyłącznie o lekarza pełniącego funkcję z wyboru w organach
wskazanych w konkretnych przepisach ustawy. Analizując treść tych przepisów (art.
20 pkt 2-5 oraz w art. 31 ustawy o izbach lekarskich) należy stwierdzić, że art. 20
ustawy (który może mieć zastosowanie) stanowi, jakie organy są organami okręgo-
wej izby lekarskiej i w pkt 5 stwierdza, że organem tym jest ,,okręgowy rzecznik odpo-
wiedzialności zawodowej". Jest to organ jednoosobowy, a nie kolegialny, jak pozo-
stałe organy wymienione w tym przepisie. Organem wymienionym w art. 20 pkt 5
ustawy o izbach lekarskich jest więc okręgowy rzecznik odpowiedzialności zawodo-
wej, a nie okręgowy rzecznik odpowiedzialności zawodowej i jego zastępcy. Ustawa
przewiduje, że okręgowy zjazd lekarzy ustala liczbę członków organów izby i zastęp-
ców okręgowego rzecznika odpowiedzialności zawodowej (art. 23 pkt 5) oraz doko-
nuje wyboru okręgowego rzecznika odpowiedzialności zawodowej i jego zastępców
(art. 23 pkt 6). Wyraźnie rozróżnia zatem okręgowego rzecznika odpowiedzialności
zawodowej od jego zastępców. Nie ma więc podstaw, aby uznać, że jeżeli w art. 20
pkt 5 ustawy wymieniony jest wyłącznie okręgowy rzecznik odpowiedzialności zawo-
dowej to oznacza to także jego zastępców. Nie wnikając w ocenę, czy zastępca okrę-
gowego rzecznika odpowiedzialności zawodowej w ogóle jest organem okręgowej
izby lekarskiej (art. 20 ustawy jest sformułowany w sposób sprawiający wrażenie
przepisu określającego zamknięty krąg organów), należy stwierdzić, że z pewnością
zastępca okręgowego rzecznika odpowiedzialności zawodowej nie jest wymieniony w
art. 20 pkt 5 tej ustawy.
Sąd drugiej instancji zaakceptował interpretację przepisów pomijającą wyniki
wykładni językowej, która prowadzi do jednoznacznych wniosków. Jednak także
wykładnia funkcjonalna, opierająca się na stwierdzeniu, że ,,rzecznik i jego zastępcy
zostali powołani w tym samym celu", nie prowadzi do wniosku, iż ,,dlatego została im
zapewniona ochrona przed wypowiedzeniem umowy o pracę". W ustawie w ogóle nie
jest uregulowany zakres działania (funkcje) zastępców okręgowego rzecznika odpo-
wiedzialności zawodowej. Regulacje ustawowe dotyczą tylko okręgowego rzecznika
odpowiedzialności zawodowej, a wśród nich są wymienione czynności (uprawnienia),
których jego zastępcy nie mogą wykonywać. Przykładowo, okręgowemu rzecznikowi
odpowiedzialności zawodowej służy prawo do udziału w posiedzeniach okręgowej
rady lekarskiej i jej prezydium (art. 26 ustawy). Zgodnie z art. 29 ustawy o izbach le-
karskich, okręgowy rzecznik odpowiedzialności zawodowej prowadzi postępowanie w
sprawach odpowiedzialności zawodowej lekarzy. Również sprawowanie tej funkcji
zostało w ustawie odniesione tylko to do okręgowego rzecznika odpowiedzialności
zawodowej, a nie do jego zastępców. Dopiero w rozporządzeniu Ministra Zdrowia i
Opieki Społecznej z dnia 26 września 1990 r. w sprawie postępowania w przedmiocie
odpowiedzialności zawodowej lekarzy (Dz.U. Nr 69, poz. 406) zostały określone
czynności wykonywane przez zastępców okręgowego rzecznika odpowiedzialności
zawodowej. Nastąpiło to w ten sposób, iż w § 1 pkt 2 tego rozporządzenia stwier-
dzono, że ilekroć jest w nim (w rozporządzeniu) mowa o rzeczniku odpowiedzialności
zawodowej, to rozumie się przez to naczelnego lub okręgowego rzecznika odpowie-
dzialności zawodowej lub ich zastępców. Doszło więc do zrównania uprawnień (obo-
wiązków) okręgowego rzecznika odpowiedzialności zawodowej i jego zastępców, ale
tylko w zakresie regulacji tego rozporządzenia. Rozporządzenie to zostało wydane
na podstawie upoważnienia zawartego w art. 57 ust. 2 ustawy o izbach lekarskich,
według którego określa ono szczegółowe przepisy o organizacji i składzie sądów le-
karskich, trybie postępowania w przedmiocie odpowiedzialności zawodowej, prawach
i obowiązkach stron i świadków, trybie wykonywania kar oraz o kosztach postępowa-
nia. Tylko w tym zakresie rozporządzenie mogło określić i określiło czynności (funk-
cje) zastępcy okręgowego rzecznika odpowiedzialności zawodowej. To swoiste zrów-
nanie funkcji okręgowego rzecznika odpowiedzialności zawodowej i jego zastępców
dotyczy więc tylko postępowania w przedmiocie odpowiedzialności zawodowej. Ze
względów praktycznych (choćby z uwagi na liczbę zastępców rzecznika) jest to też
tylko zrównanie formalne, gdyż zastępcy okręgowego rzecznika odpowiedzialności
zawodowej wykonują czynności tylko doraźnie (w ramach specjalizacji). Funkcje
okręgowego rzecznika odpowiedzialności zawodowej i jego zastępców są więc w
części tożsame, ale znacząco różnią się ze względu na regulacje prawne, jak i prak-
tyczny sposób ich pełnienia. W każdym razie, zrównanie przez rozporządzenie wyko-
nawcze funkcji okręgowego rzecznika odpowiedzialności zawodowej i jego zastęp-
ców, nie oznacza (nie może oznaczać ze względu na zakres upoważnienia ustawo-
wego) takiego zrównania w zakresie wynikającej z ustawy szczególnej ochrony trwa-
łości stosunku pracy.
Przepisy ustanawiające szczególną ochronę przed rozwiązaniem stosunku
pracy jako wyjątkowe powinny być interpretowane ściśle, a nie rozszerzająco (por.
np. uzasadnienia wyroku Sądu Najwyższego z dnia 13 kwietnia 1976 r., I PRN 10/76,
OSNCP 1976 nr 11, poz. 256 i uchwały składu siedmiu sędziów Sądu Najwyższego z
dnia 24 kwietnia 1996 r., I PZP 38/95, OSNAPiUS 1996 nr 23, poz. 353; por. też uza-
sadnienie wyroku Trybunału Konstytucyjnego z dnia 7 kwietnia 2003 r., P 7/02, OTK-
A 2003 nr 4, poz. 29; Przegląd Sejmowy 2004 nr 3, s. 162 z glosą S. Patyry). Wy-
kładnia językowa art. 18 ust. 1 i 3 w związku z art. 20 pkt 5 ustawy o izbach lekar-
skich, której nie podważa wykładnia funkcjonalna, prowadzi do wniosku, że szcze-
gólną ochroną trwałości stosunku pracy objęty jest wyłącznie lekarz (pracownik) peł-
niący z wyboru funkcję okręgowego rzecznika odpowiedzialności zawodowej, a nie
są objęci tą ochroną lekarze pełniący funkcję jego zastępców.
Z tych względów na podstawie art. 39815 § 1 i art. 108 § 2 k.p.c. orzeczono jak
w sentencji.
========================================