Wyrok z dnia 6 kwietnia 2004 r.
I PK 362/03

Do przekształceń organizacyjnych i kompetencyjnych pracodawców w
ramach reformy administracji publicznej, nieobjętych przepisami ustawy z dnia
13 października 1998 r. - Przepisy wprowadzające ustawy reformujące admini-
strację publiczną (Dz.U. Nr 133, poz. 872 ze zm.), mógł mieć zastosowanie art.
231 k.p.

Przewodniczący SSN Zbigniew Myszka, Sędziowie SN: Józef Iwulski (spra-
wozdawca), Barbara Wagner.

Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 6 kwietnia 2004 r.
sprawy z powództwa Władysława J. przeciwko Powiatowemu Inspektoratowi Nad-
zoru Budowlanego w L. o nagrodę jubileuszową i inne roszczenia, na skutek kasacji
strony pozwanej od wyroku Sądu Apelacyjnego w Lublinie z dnia 26 marca 2003 r.
[...]

o d d a l i ł kasację.

U z a s a d n i e n i e

Powód Władysław J. w pozwie przeciwko Powiatowemu Inspektorowi Nadzoru
Budowlanego w L. domagał się uznania za bezskuteczne wypowiedzenia umowy o
pracę oraz zasądzenia wynagrodzenia za okres wypowiedzenia w kwocie 4.546 zł.
W piśmie procesowym z dnia 15 grudnia 2000 r. wniósł ponadto o zasądzenie od-
prawy emerytalnej w kwocie 11.365 zł, nagrody jubileuszowej w kwocie 9.092 zł, do-
datku inspekcyjno-kontrolnego w kwocie 7.200 zł oraz kwoty 684 zł tytułem ekwiwa-
lentu za niewykorzystany urlop, a także sprostowania świadectwa pracy. W toku po-
stępowania powód cofnął pozew co do ekwiwalentu za niewykorzystany urlop wypo-
czynkowy i dodatku inspekcyjno-kontrolnego oraz sprecyzował żądanie, domagając
się odprawy emerytalnej, nagrody jubileuszowej oraz wynagrodzenia za okres dwóch
miesięcy wypowiedzenia, nie zgłaszając innych roszczeń.
Wyrokiem z dnia 5 grudnia 2002 r. [...] Sąd Okręgowy-Sąd Pracy i Ubezpie-
czeń Społecznych w Lublinie zasądził na rzecz powoda kwoty: 4.546 zł, 9.002 zł oraz
11.365 zł. Sąd Okręgowy ustalił, że powód w okresie od 5 marca 1994 r. do 31 grud-
nia 1998 r. był zatrudniony w Urzędzie Miejskim w L. na stanowisku inspektora w Wy-
dziale Budownictwa, Architektury i Urbanistyki. Pod koniec 1998 r. pięciu imiennie
wymienionych pracowników tego wydziału, w tym powód, zostali poinformowani
przez przełożoną, że od początku 1999 r. będą obsługiwać Powiatowy Inspektorat
Nadzoru Budowlanego, a ich przełożonym będzie Stanisław B. Powiatowe Inspekto-
raty Nadzoru utworzone zostały z dniem 1 stycznia 1999 r. z mocy art. 40 ustawy z
dnia 13 października 1998 r. - Przepisy wprowadzające ustawy reformujące admini-
strację publiczną (Dz.U. Nr 133, poz. 872 ze zm.). Od początku stycznia 1999 r. ws-
kazani pracownicy podjęli pracę pod kierownictwem Stanisława B., powołanego na
stanowisko pełniącego obowiązki Powiatowego Inspektora Nadzoru Budowlanego.
Wszelkie sprawy kadrowe nadal były prowadzone przez Urząd Miejski, a pracownicy
początkowo zajmowali dotychczasowe pomieszczenia i dopiero w późniejszym okre-
sie przenieśli się do nowej siedziby. Od stycznia 1999 r. z pracownikami nie były spo-
rządzane umowy o pracę. Dopiero w dniu 1 października 1999 r. powód popisał
umowę o pracę z Powiatowym Inspektorem Nadzoru Budowlanego. W roku 2000
została sporządzona nowa umowa o pracę z datą 4 stycznia 1999 r., stwierdzająca,
że stosunek pracy został nawiązany na czas nieokreślony począwszy od 1 stycznia
1999 r. W tym samym czasie powód otrzymał z Urzędu Miejskiego świadectwo pracy,
w którym podano, że był zatrudniony w okresie od 5 marca 1994 r. do 31 grudnia
1998 r., chociaż pismem z dnia 20 września 1999 r. został poinformowany, że stosu-
nek pracy zostaje z nim rozwiązany na mocy porozumienia stron, a nadto w 1999 r.
otrzymał świadectwo pracy, z którego wynika, iż był zatrudniony w Urzędzie Miejskim
do 30 września 1999 r. W dniu 27 października 2000 r. powód otrzymał wypowiedze-
nie umowy o pracę zawartej w dniu 4 stycznia 1999 r., z zachowaniem miesięcznego
okresu wypowiedzenia, a w świadectwie pracy Powiatowy Inspektor Nadzoru Budow-
lanego wskazał, że powód był zatrudniony od 1 stycznia 1999 r. do 30 listopada 2000
r. Pozwany odmówił sprostowania tego świadectwa pracy.
W ocenie Sądu Okręgowego, w dniu 1 stycznia 1999 r. doszło do nawiązania
stosunku pracy pomiędzy powodem a Powiatowym Inspektorem Nadzoru Budowla-
nego. Doszło bowiem do przejęcia części zakładu pracy przez innego pracodawcę w
trybie art. 231 k.p. Powiatowy Inspektorat Nadzoru Budowlanego przejął część kom-
petencji Urzędu Miejskiego odnoszących się do nadzoru budowlanego, które ten wy-
konywał na podstawie porozumienia zawartego z Urzędem Rejonowym w L. Pracow-
nicy, którzy przeszli do pracy w Powiatowym Inspektoracie wykonywali te same czyn-
ności co uprzednio. Sąd uznał, że bez znaczenia dla oceny prawnej pozostaje fakt, iż
Stanisław B., powołany na stanowisko Powiatowego Inspektora Nadzoru Budowla-
nego, dopiero we wrześniu 1999 r. dokonał wszystkich czynności administracyjnych
koniecznych do prawidłowego funkcjonowania Inspektoratu powołanego z dniem 1
stycznia 1999 r. z mocy ustawy, bowiem opieszałość i nieudolność w dokonywaniu
zmian nie może wpływać na pogorszenie sytuacji prawnej pracownika. Przyjęcie ta-
kiego założenia oznacza, że w dniu 1 lipca 1999 r., tj. w dniu wejścia w życie ustawy
z dnia 18 grudnia 1998 r. o służbie cywilnej (Dz.U. z 1999 r. Nr 49, poz. 483 ze zm.)
powód był zatrudniony w inspektoracie, o którym mowa w przepisie art. 2 ust. 1 pkt 5
tej ustawy, a zatem stosownie do jej art. 136 ust. 1 stał się z mocy prawa pracowni-
kiem służby cywilnej. Konsekwencją tego jest uprawnienie powoda do nagrody jubi-
leuszowej po 45 latach pracy w wysokości 400% wynagrodzenia (art. 83 ust. 1
ustawy o służbie cywilnej), które nabył w dniu 1 lipca 2001 r. Z tego tytułu Sąd zasą-
dził kwotę 9.002 zł. Na mocy art. 87 ustawy o służbie cywilnej członkowi korpusu tej
służby, którego stosunek pracy ustał w związku z przejściem na rentę z tytułu nie-
zdolności do pracy lub emeryturę, przysługuje jednorazowa odprawa pieniężna. Sąd
Okręgowy uznał, że zasadne jest roszczenie o zasądzenie odprawy w wysokości
sześciomiesięcznego wynagrodzenia, pomniejszonego o otrzymaną już odprawę
przewidzianą w art. 921 § 1 k.p., czyli w kwocie 11.365 zł. Z uwagi na błędne przyję-
cie przez pracodawcę okresu zatrudnienia powoda, nieprawidłowo też został usta-
lony okres wypowiedzenia, który zdaniem Sądu Okręgowego powinien na mocy art.
36 § 11 k.p. wynosić trzy miesiące, a nie jeden miesiąc. Wobec tego, na podstawie
art. 49 k.p. Sąd Okręgowy zasądził na rzecz powoda wynagrodzenie do czasu roz-
wiązania umowy po trzymiesięcznym okresie wypowiedzenia.
Wyrokiem z dnia 26 marca 2003 r. [...] Sąd Apelacyjny w Lublinie oddalił ape-
lację strony pozwanej. Zdaniem Sądu drugiej instancji, strony w okresie od 1 stycznia
1999 r. do 30 września 2000 r. łączyła umowa o pracę na czas nieokreślony w
związku z przejęciem części zakładu pracy w trybie art. 231 k.p. W dniu 1 lipca 1999
r. powód z mocy prawa stał się więc pracownikiem służby cywilnej. Powód od po-
czątku 1999 r. był przez pozwanego traktowany jak pracownik Powiatowego Inspek-
toratu Nadzoru Budowlanego, czego dowodem jest wystawienie legitymacji służbo-
wej oraz ustalenie wynagrodzenia za pracę w oparciu o przepisy regulujące uposaże-
nie służby cywilnej. Konsekwencją tego jest uwzględnienie powództwa o wypłatę wy-
nagrodzenia za czas wypowiedzenia umowy o pracę, odprawy i nagrody jubileuszo-
wej.
Kasację od tego wyroku wniosła strona pozwana, która zarzuciła naruszenie
prawa materialnego przez niewłaściwe zastosowanie art. 231 k.p. przez przyjęcie, że
ma on odniesienie do łączącego strony stosunku pracy w sytuacji, gdy kwestie zwią-
zane z przejęciem pracowników przez pozwany Powiatowy Inspektorat Nadzoru Bu-
dowlanego regulowały przepisy szczególne, tj. art. 40 i 41 ustawy z dnia 13 paździer-
nika 1998 r. - Przepisy wprowadzające ustawy reformujące administrację publiczną.
Strona pozwana zarzuciła też naruszenie art. 233 § 1 k.p.c. przez przekroczenie gra-
nic swobodnej oceny dowodów. W uzasadnieniu kasacji strona pozwana wywiodła w
szczególności, że kwestie przejęcia przez pozwanego pracowników zostały uregulo-
wane w sposób szczególny w art. 40 i 41 ustawy z dnia 13 października 1998 r., we-
dług których z dniem 1 stycznia 1999 r. w miastach będących siedzibami władz po-
wiatów zostały utworzone powiatowe inspektoraty nadzoru budowlanego. Z mocy
prawa pracownikami nowotworzonych urzędów z dniem 1 stycznia 1999 r. zostali
pracownicy urzędów rejonowych wykonujący zadania z zakresu nadzoru budowla-
nego. Powód nie był pracownikiem urzędu rejonowego i przepisy te nie mogły mieć
do niego zastosowania. Zdaniem strony pozwanej, do powoda nie miał również za-
stosowania art. 231 k.p., gdyż zasady przejścia zakładu pracy lub jego części na in-
nego pracodawcę zostały w sposób szczególny uregulowane przepisami ustawy z
dnia 13 października 1998 r. Powód nie znalazł się na imiennym wykazie osób, które
miały przejść do pracy w nowej jednostce zgodnie z art. 57 i 58 tej ustawy. Procedura
określona w tych przepisach nie została zastosowana do powoda. Zgodnie z doku-
mentami sporządzonymi przez Prezydenta Miasta L., powód był pracownikiem
zatrudnionym w Urzędzie Miejskim w L. do dnia 30 września 1999 r. Rozpoczynając
pracę w Powiatowym Inspektoracie Nadzoru Budowlanego w dniu 1 października
1999 r., powód nie mógł się stać z mocy prawa w dniu 1 lipca 1999 r. pracownikiem
służby cywilnej. Trudności z właściwym zastosowaniem przepisów prawa material-
nego wynikają z braku rozstrzygnięcia w ustawie z dnia 13 października 1998 r. kwe-
stii dotyczącej sposobu potraktowania pracowników samorządu terytorialnego
(urzędu miasta), którzy wykonywali przed reformą administracji publicznej zadania w
zakresie nadzoru budowlanego zlecone w ramach porozumienia zawartego z Kie-
rownikiem Urzędu Rejonowego. Przepis art. 41 ust. 2 tej ustawy wprost nie objął
swym zakresem pracowników samorządu wykonujących zadania zlecone przez
administrację rządową. Wobec braku pozytywnej regulacji prawnej w tym zakresie,
zdaniem strony pozwanej, brak jest podstaw prawnych do przyjęcia, że przepisy
ustawy z dnia 13 października 1998 r. miały zastosowanie do powoda jako pracow-
nika samorządowego. Naruszenie art. 233 § 1 k.p.c. strona pozwana uzasadniła tym,
że Sąd Apelacyjny w pełni podzielił ustalenia Sądu pierwszej instancji, ograniczając
się do lakonicznego stwierdzenia co do ich trafności. Zgodnie z dokumentami wysta-
wionymi przez Prezydenta Miasta L., tj. świadectwem pracy z dnia 30 września 1999
r. oraz pismem z dnia 20 września 1999 r., a także umową o pracę, powód do dnia 30
września 1999 r. był pracownikiem Urzędu Miejskiego w L. Dopiero od dnia 1 paź-
dziernika 1999 r. został pracownikiem Powiatowego Inspektoratu Nadzoru Budowla-
nego miasta L. Sam powód takie stanowisko reprezentował w sprawie. Pismo z dnia
20 września 1999 r. podpisane przez Prezydenta Miasta było skierowane do powoda
jako Inspektora w Wydziale Budownictwa Urbanistyki i Architektury UM w L., a więc
jako pracownika niepodlegającego Powiatowemu Inspektorowi Nadzoru Budowla-
nego miasta L., lecz Prezydentowi Miasta L. Od tego też pracodawcy powód otrzy-
mywał wynagrodzenie. Dopiero w późniejszym okresie podjęto działania zmierzające
do skorygowania tych dokumentów i dlatego została zawarta ,,antydatowana" umowa
o pracę od 1 stycznia 1999 r. Dotyczyło to również korekty dokumentów do ZUS i
innych związanych z wykonywaniem pracy przez powoda.

Sąd Najwyższy zważył, co następuje:

Zarzut naruszenia art. 233 § 1 k.p.c. nie jest zasadny. Wszystkie fakty wska-
zane w kasacji zostały ustalone i przyjęte za podstawę rozstrzygnięć Sądów obu in-
stancji. Sądy nie przypisały im jedynie znaczenia prawnego i uznały, że do powoda
miał zastosowanie art. 231 k.p., co spowodowało, że od dnia 1 stycznia 1999 r. stał
się on pracownikiem strony pozwanej. Sąd drugiej instancji uznał, że decydujące
znaczenie miało przejęcie przez stronę pozwaną zadań wykonywanych dotychczas
przez powoda, a nie mają prawnej doniosłości niektóre dokumenty, z których można
było wyprowadzić wniosek o kontynuowaniu przez powoda zatrudnienia u dotychcza-
sowego pracodawcy do dnia 30 września 1999 r. Pogląd Sądu Apelacyjnego jest
trafny i wynika z utrwalonego orzecznictwa dotyczącego wykładni art. 231 k.p. W wy-
roku z dnia 28 września 1990 r., I PR 251/90 (OSNCP 1992 nr 5, poz. 78) Sąd Naj-
wyższy przyjął, że zgodnie z art. 231 § 3 k.p. w razie przejęcia zakładu pracy przez
inny zakład, staje się on stroną stosunku pracy z pracownikami przejętego zakładu.
Skutek ten następuje z mocy prawa a więc nowy zakład nie musi zawierać z pracow-
nikami przejmowanego zakładu umów o pracę. W wyroku z dnia 7 czerwca 1994 r., I
PRN 29/94 (OSNAPiUS 1994 nr 12, poz. 189) Sąd Najwyższy uznał, że wydanie
świadectwa pracy nie oznacza rozwiązania stosunku pracy w sytuacji, gdy nastąpiło
przejęcie wszystkich pracowników i majątku przez nowy zakład pracy na podstawie
art. 231 § 2 k.p. Podobnie w wyroku z dnia 29 września 1998 r., I PKN 349/98
(OSNAPiUS 1999 nr 20, poz. 653) Sąd Najwyższy przyjął, że pracodawca przejmu-
jący zakład pracy staje się stroną w dotychczasowym stosunku pracy także wtedy,
gdy poprzedni pracodawca wydał pracownikowi świadectwo pracy (art. 231 § 1 k.p.),
a w wyroku z dnia 20 maja 1993 r., I PRN 40/93 i I PRN 41/93 (OSNCP 1994 nr 4,
poz. 89; Przegląd Sądowy 1994 nr 5, s. 80 z glosą M. Gersdorf), że przekształcenie
stosunku pracy po stronie podmiotowej z mocy art. 231 § 2 k.p. następuje automa-
tycznie, tzn. niezależne od tego, czy i jakiego rodzaju decyzja została podjęta co do
,,przekazania" pracowników. Oznacza to, że jeżeli dochodzi do przejęcia zakładu
pracy lub jego części stanowiącej placówkę zatrudnienia pracownika, to dochodzi do
jego przejęcia przez nowego pracodawcę niezależnie od czynności dokonanych
przez dotychczasowego lub nowego pracodawcę, takich jak wydanie świadectwa
pracy, czy zawarcie umowy o pracę z nowym pracodawcą. Trafnie więc Sąd drugiej
instancji nie przypisał znaczenia zawarciu przez strony umowy o pracę z dniem 1
października 1999 r. Dotyczy to także innych czynności, takich jak wydanie świa-
dectw pracy, kierowanie do powoda różnych pism, wystawianie dokumentów związa-
nych z ubezpieczeniem społecznym, a nawet wypłacanie wynagrodzenia za pracę.
Trafnie Sąd drugiej instancji uznał, że jeżeli z dniem 1 stycznia 1999 r. pozwany prze-
jął część zakładu pracy dotychczasowego pracodawcy powoda, stanowiącą jego pla-
cówkę zatrudnienia, to powód stał się z tym dniem pracownikiem strony pozwanej.
W orzecznictwie Sądu Najwyższego utrwalona jest wykładnia, że w przypadku
zakładów o celach gospodarczych, przy wyjaśnieniu pojęcia ich części oraz istoty
aktu ,,przejęcia", zasadnicze znaczenie mają elementy i uwarunkowania typu mająt-
kowego, natomiast nie mogą one odgrywać dominującej roli tam, gdzie dochodzi do
przejęcia ,,w części" zakładu pracy realizującego cele społeczne, polityczne czy pu-
bliczne. W takich przypadkach decydujące znaczenie ma przejęcie zadań realizowa-
nych przez dotychczasowego pracodawcę (por. np. wyrok z dnia 16 marca 1994 r., I
PRN 4/94, OSNAPiUS 1994 nr 3, poz. 42; wyrok z dnia 26 stycznia 2000 r., I PKN
489/99, OSNAPiUS 2001 nr 11, poz. 381; wyrok z dnia 18 lutego 1994 r., I PRN 2/94,
OSNAPiUS 1994 nr 1, poz. 6; uchwała z dnia 16 czerwca 1993 r., I PZP 10/93, PiZS
1994 nr 6, s. 73 z glosą R. Nadskakulskiego; wyrok z dnia 29 sierpnia 1995 r., I PRN
38/95, OSNAPiUS 1996 nr 6, poz. 83). Trafnie więc Sąd drugiej instancji podstawowe
znaczenie przypisał przejęciu przez stronę pozwaną zadań z zakresu nadzoru bu-
dowlanego wykonywanych przez powoda u dotychczasowego pracodawcy. W tym
zakresie można jedynie dodać, że nie ma znaczenia, czy zadania te były powierzone
dotychczasowemu pracodawcy powoda jako jego zadania własne, czy też zlecone.
Istotne z punktu widzenia zastosowania art. 231 k.p. jest tylko to, że ich wykonywanie
stanowiło istotę zatrudnienia powoda, a więc że w rozumieniu tego przepisu stano-
wiły one ,,część zakładu pracy" przejętą przez stronę pozwaną. Sąd drugiej instancji
słusznie uznał więc, że do powoda miał zastosowanie art. 231 k.p., o ile przepis ten
nie był wyłączony przez szczególne uregulowanie.
Takiego wyłączenia Sąd drugiej instancji trafnie nie przyjął. Zgodnie z art. 41
ust. 2 ustawy z dnia 13 października 1998 r. - Przepisy wprowadzające ustawy refor-
mujące administrację publiczną, pracownicy urzędów rejonowych wykonujący zada-
nia z zakresu nadzoru budowlanego stali się z dniem 1 stycznia 1999 r. pracowni-
kami powiatowych inspektoratów nadzoru budowlanego. Miały do nich odpowiednie
zastosowanie art. 57 i 58 tej ustawy. Rzeczywiście art. 41 ust. 2 ustawy z dnia 13
października 1998 r. jest przepisem szczególnym względem art. 231 k.p., ale tylko w
zakresie objętym jego regulacją (por. np. uzasadnienie uchwały z dnia 1 lutego 2000
r., III ZP 20/99, OSNAPiUS 2000 nr 13, poz. 501). Tymczasem nie może budzić żad-
nych wątpliwości, że art. 41 ust. 2 ustawy z dnia 13 października 1998 r. nie miał za-
stosowania do powoda, gdyż nie był on pracownikiem urzędu rejonowego, a tylko
tych dotyczył ten przepis. Powód był zatrudniony w urzędzie miejskim, a więc prawi-
dłowo nie został objęty trybem przejmowania pracowników wynikającym z art. 57 i 58
w związku z art. 41 ust. 2 ustawy z dnia 13 października 1998 r. Nie może to jednak
oznaczać wyłączenia zastosowania do powoda art. 231 k.p. na zasadzie rozumowa-
nia a contrario polegającego na przyjęciu, że skoro nie miał do niego zastosowania
art. 41 ust. 2 ustawy z dnia 13 października 1998 r., to w ogóle nie mogło dojść do
przejęcia innych pracowników, niż wskazanych w tej ustawie. Przy okazji reformy
administracji mogło bowiem dojść po stronie pracodawców do różnych przekształceń
organizacyjnych, kompetencyjnych, czy własnościowych. Podstawowa ich część zo-
stała objęta tą ustawą. Nie oznacza to jednak, aby ustawa objęła wszystkie możliwe
przekształcenia, czego najlepszym dowodem jest stan faktyczny rozpoznawanej
sprawy. Zakres zastosowania art. 231 k.p. nie jest ograniczony ze względu na rodzaj
podmiotów zatrudniających. W szczególności dotyczy on także przekształceń po
stronie pracodawców ze sfery administracji publicznej. Wyłączenie go w przypadku
przekształceń takich pracodawców musiałoby więc wprost i wyraźnie wynikać z
ustawy. Takiego wyłączenia nie ma, co oznacza, że co do pracowników nieobjętych
przepisami ustawy z dnia 13 października 1998 r. ma zastosowanie art. 231 k.p.,
oczywiście jeżeli zostaną spełnione jego przesłanki.
Z tych względów kasacja podlegała oddaleniu na podstawie art. 39312 k.p.c.
========================================