Wyrok z dnia 14 czerwca 2005 r.
I PK 289/04

Wypowiedzenie warunków pracy lub płacy na podstawie art. 10 ust. 4
ustawy z dnia 28 grudnia 1989 r. o szczególnych zasadach rozwiązywania z
pracownikami stosunków pracy z przyczyn dotyczących zakładu pracy
(jednolity tekst: Dz.U. z 2002 r. Nr 112, poz. 980 ze zm.) pracownikom podlegają-
cym szczególnej ochronie przed wypowiedzeniem lub rozwiązaniem stosunku
pracy z mocy przepisów Kodeksu pracy lub przepisów szczególnych, mogło
być dokonane tylko po uprzedniej konsultacji w trybie art. 38 k.p.

Przewodniczący SSN Zbigniew Hajn (sprawozdawca), Sędziowie SN: Andrzej
Kijowski, Roman Kuczyński.

Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 14 czerwca 2005 r.
sprawy z powództwa Jolanty W. przeciwko D. Bankowi PBC SA z siedzibą w K. o
przywrócenie do pracy, na skutek kasacji strony pozwanej od wyroku Sądu Okręgo-
wego-Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Krakowie z dnia 7 września 2004 r.
[...],

1. o d d a l i ł kasację,
2. zasądził 900 (dziewięćset) zł tytułem częściowego zwrotu kosztów postę-
powania kasacyjnego na rzecz powódki od strony pozwanej.

U z a s a d a n i e n i e

Sąd Rejonowy dla Krakowa Nowej Huty w Krakowie-Sąd Pracy wyrokiem z 9
października 2000 r. oddalił powództwo Jolanty W. przeciwko Bankowi Współpracy
Regionalnej SA w K. (obecnie D. Bank PBC SA w K.) o uznanie za niezgodne z pra-
wem wypowiedzenia zmieniającego i przywrócenie dotychczasowych warunków
pracy i płacy. Sąd uznał, że powództwo należało oddalić, albowiem powódka uchy-
biła z własnej winy siedmiodniowemu terminowi z art. 264 § 1 k.p. Apelację powódki
od powyższego orzeczenia Sąd Okręgowy - Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych
w Krakowie oddalił wyrokiem z 24 kwietnia 2001 r. W wyniku kasacji powódki Sąd
Najwyższy wyrokiem z 7 sierpnia 2002 r. (I PKN 480/01) uchylił wyrok Sądu Okręgo-
wego oraz poprzedzający go wyrok Sądu Rejonowego i przekazał sprawę temu Są-
dowi Rejonowemu do ponownego rozpoznania i rozstrzygnięcia o kosztach procesu
w postępowaniu kasacyjnym.
Rozpoznając sprawę ponownie Sąd Rejonowy dla Krakowa-Nowej Huty - Sąd
Pracy i Ubezpieczeń Społecznych, wyrokiem z 30 września 2003 r. zasądził od po-
zwanego D. Bank PBC SA na rzecz powódki 45.000 zł, z ustawowymi odsetkami,
oddalił powództwo w części dotyczącej roszczenia o przywrócenie do pracy i zasą-
dził od pozwanego na rzecz powódki koszty zastępstwa procesowego w kwocie 180
zł. Sąd ustalił, że Jolanta W. była zatrudniona przez pozwanego od 6 stycznia 1992
r., w tym od 15 marca 1999 r. na stanowisku dyrektora Banku. W dniu 26 lutego 2000
r. wręczone zostało powódce wypowiedzenie warunków pracy i płacy. Sąd Rejonowy
stwierdził, że pozwany nie dochował wymogów formalnych dotyczących wypowie-
dzenia umowy o pracę. Zgodnie z art. 38 k.p. o zamiarze wypowiedzenia pracowni-
kowi umowy o pracę zawartej na czas nieokreślony pracodawca zawiadamia na pi-
śmie reprezentującą pracownika zakładową organizację związkową, podając przy-
czynę wypowiedzenia. Powódka w chwili podejmowania przez pozwanego decyzji o
zamiarze wypowiedzenia zmieniającego, była członkiem Związku Zawodowego Pra-
cowników BWR SA w K., ponadto była członkiem komisji rewizyjnej. Wobec powyż-
szego znajdował do niej zastosowanie art. 38 k.p., ponieważ zgodnie z art. 42 k.p.
przepisy o wypowiedzeniu umowy o pracę stosuje się odpowiednio do wypowiedze-
nia wynikających z umowy warunków pracy i płacy. Sąd uznał, że przywrócenie po-
wódki do pracy byłoby niecelowe, z uwagi na fakt, że pracuje ona u innego praco-
dawcy i sama dopuściła możliwość orzeczenia o zasądzeniu na jej rzecz odszkodo-
wania z tytułu niezgodnego z prawem wypowiedzenia warunków pracy i płacy.
Orzeczenie Sądu Rejonowego zaskarżyła strona pozwana.
Sąd Okręgowy apelację tę oddalił. Sąd stwierdził, że wypowiedzenie warun-
ków pracy i płacy dokonane zostało przez pozwanego pracodawcę bezspornie w wa-
runkach z art. 10 ustawy z dnia 28 grudnia 1989 r. o szczególnych zasadach rozwią-
zywania z pracownikami stosunków pracy z przyczyn dotyczących zakładu pracy
oraz o zmianie niektórych ustaw (Dz.U. z 1990 r. Nr 4, poz. 19 ze zm.) w brzmieniu
obowiązującym w dacie złożenia powódce oświadczenia o wypowiedzeniu jej warun-
ków pracy i płacy i z przyczyn w tej ustawie wskazanych. Niekwestionowane jest
również ustalenie Sądu Rejonowego, że w chwili wręczania powódce wypowiedzenia
była ona członkiem zakładowej organizacji związkowej, pełniąc w niej funkcję
członka komisji rewizyjnej oraz to, że pozwany pracodawca nie zwracał się do jej
związku zawodowego, ani o informację o pracownikach będących jego członkami,
ani z informacją o zamiarze wypowiedzenia powódce warunków pracy i płacy. Do-
wodzi to jednoznacznie trafności oceny Sądu Rejonowego, że w myśl zasady z art.
42 § 1 k.p., pozwany dokonał wypowiedzenia zmieniającego powódce warunki pracy
z naruszeniem art. 38 k.p., a pośrednio także art. 30 ust. 21 ustawy z dnia 23 maja
1991 r. o związkach zawodowych (Dz.U. Nr 55, poz. 234 ze zm.), zgodnie z którym w
indywidualnych sprawach ze stosunku pracy, w których przepisy prawa pracy zobo-
wiązują pracodawcę do współdziałania z zakładową organizacją związkową, praco-
dawca jest obowiązany zwrócić się do tej organizacji o informację o pracownikach
korzystających z jej obrony, zgodnie z przepisami ust. 1 i 2. Powyższe ustalenia,
zgodnie z art. 45 § 1 i 2 k.p. w związku z art. 42 § 1 k.p., dają podstawę do zasądze-
nia powódce odszkodowania za dokonane z naruszeniem prawa wypowiedzenie wa-
runków umowy, o którym orzeczono zaskarżonym wyrokiem. Sąd Okręgowy stwier-
dził również - między innymi - że pozwany naruszył obowiązek z art. 38 k.p., gdyż 26
lutego 2000 r. wypowiedział powódce warunki pracy i płacy, w okolicznościach z art.
10 ustawy z 28 grudnia 1989 r. z przyczyn w niej wskazanych, a żaden przepis
ustawy - bez względu na to czy powódka, jako członek związku korzystała ze szcze-
gólnej ochrony jako jego działaczka - nie zwalniał go z powinności stosowania art. 38
k.p. lub skonsultowania zamiaru wypowiedzenia powódce warunków pracy płacy na
mniej korzystne z organizacją związkową, której była członkiem. Z norm zawartych w
art. 10 ust 2 i 3 ustawy z 28 grudnia 1989 r. wynika wszak wniosek jednoznacznie
przeciwny.
W kasacji pozwany zaskarżył w całości powyższy wyrok Sądu Okręgowego
opierając ją na podstawie naruszenia prawa materialnego: (1) przez błędną wykład-
nię art. 42 § 1 k.p. w związku z art. 5 ust. 5 i art. 10 ust. 4 ustawy z 28 grudnia 1989
r. o szczególnych zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy, przez
to, że Sądy obu instancji pominęły okoliczność, iż w powołane przepisy ustawy z 28
grudnia 1989 r. stanowiły lex specialis w stosunku do art. 42 § 1 k.p.; (2) przez
błędną wykładnię art. 38 k.p. w związku z art. 30 ust. 21 i art. 32 ust. 1 ustawy z 23
maja 1991 r. o związkach zawodowych, przez uznanie przez Sądy obu instancji, że
pozwany nie dochował wymogów formalnych dotyczących wypowiedzenia zmienia-
jącego powódce warunki umowy o pracę wbrew ciążącemu na nim obowiązkowi; (3)
przez błędną wykładnię art. 8 k.p. w związku z art. 32 ust. 1 ustawy o związkach za-
wodowych, przez uznanie przez Sądy pierwszej i drugiej instancji, że fakt aktywności
związkowej powódki i jej wyboru do komisji rewizyjnej nowozawiązanej zakładowej
organizacji związkowej w czasie długotrwałej choroby powódki, która uniemożliwiała
jej wykonywanie pracy, nie ma wpływu na roszczenie powódki, gdyż aktywność
związkowa nie dokonywała się wbrew prawu ani nie służyła wyłącznie zapewnieniu
powódce ochrony trwałości jej stosunku pracy.
Skarżący wniósł o uchylenie w całości zaskarżonego wyroku Sądu Okręgo-
wego oraz poprzedzającego go wyroku Sądu Rejonowego i o orzeczenie co do istoty
sprawy, względnie przekazanie sprawy Sądowi pierwszej instancji do ponownego
rozpoznania i rozstrzygnięcia o kosztach postępowania za wszystkie instancje.
W uzasadnieniu kasacji pełnomocnik skarżącego - między innymi - szeroko
uzasadnił twierdzenie, że Sąd Okręgowy wbrew ustaleniom dowodowym dokonanym
w toku postępowania przyjął, iż pracodawca był świadomy faktu zarówno istnienia
związku zawodowego, jak i przynależności związkowej i pełnionej przez powódkę
funkcji w tej organizacji.

Sąd Najwyższy zważył, co następuje:

Skarżący oparł kasację wyłącznie na podstawie naruszenia przepisów prawa
materialnego. W związku z tym Sąd Najwyższy jest związany podstawą faktyczną
zaskarżonego wyroku przy ocenie naruszenia prawa materialnego. W postępowaniu
kasacyjnym Sąd Najwyższy nie bada bowiem trafności ustaleń faktycznych sądu
drugiej instancji, jeżeli skarżący, tak jak w rozpoznawanej sprawie, nie zarzuca naru-
szenia przepisów postępowania (por. wyroki Sądu Najwyższego: z 11 października
1996 r., III CKN 1/96, Palestra 1997 nr 3-4, str. 227; z 26 września 2001, IV CKN
427/00, LEX nr 52755).
W uzasadnieniu kasacji zarzuca się i obszernie argumentuje, że w zaskarżo-
nym wyroku przyjęto, iż pracodawca był świadomy istnienia związku zawodowego
oraz przynależności związkowej powódki i pełnionej przez nią funkcji związkowej, co
zdaniem autorki kasacji, pełnomocnika pozwanego - pozostaje w sprzeczności z
ustaleniami dowodowymi. Fakt ten nie wynika jednak z ustaleń faktycznych przyję-
tych jako podstawa zaskarżonego wyroku, a powyższemu twierdzeniu nie towarzy-
szy wskazanie przepisów postępowania, które Sąd Okręgowy naruszył przyjmując
takie ustalenia. W tym stanie rzeczy należy przyjąć, zgodnie z ustaleniami Sądu
Okręgowego, że powódka w chwili wręczania jej wypowiedzenia warunków pracy i
płacy była członkiem zakładowej organizacji związkowej, pełniąc w niej funkcje
członka komisji rewizyjnej, a pracodawca nie zwracał się do związku zawodowego
ani o informację o pracownikach będących członkami tego związku, ani z informacją
o zamiarze wypowiedzenia powódce warunków pracy i płacy. W tym, niepodważo-
nym stosownymi zarzutami procesowymi, stanie faktycznym należy uznać za trafną
ocenę przyjętą przez Sąd Okręgowy, że pozwany naruszył obowiązek konsultacji
zamiaru wypowiedzenia powódce warunków pracy i płacy wynikający z art. 38 k.p.
Bezpodstawny okazał się zatem zarzut naruszenia przez zaskarżony wyrok art. 38
k.p. w związku z art. 30 ust. 21 i art. 32 ust. 1 ustawy z dnia 23 maja 1991 r. o związ-
kach zawodowych (Dz.U. Nr 55, poz. 234 ze zm., w brzmieniu obowiązującym w
okresie objętym sporem).
Niezasadny okazał się również zarzut naruszenia przez błędną wykładnię art.
42 § 1 k.p. w związku z art. 5 ust. 5 i art. 10 ust. 4 ustawy z dnia 28 grudnia 1989 r. o
szczególnych zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy z przyczyn
dotyczących zakładu pracy oraz o zmianie niektórych ustaw, poprzez pominięcie, że
powołane przepisy tej ustawy stanowiły lex specialis w stosunku do art. 42 § 1 k.p. W
tej kwestii trafnie Sąd Okręgowy uznał, że żaden przepis nie zwalniał pozwanej z
określonej w art. 38 k.p. powinności skonsultowania zamiaru wypowiedzenia powód-
ce warunków pracy i płacy. W szczególności stosowanie tego przepisu nie było,
wbrew twierdzeniu kasacji, wyłączone przez art. 10 ust. 4 ustawy z 28 grudnia 1989
r. Zgodnie z tym ostatnim przepisem pracownikom, o których mowa w ust. 3 (tj. któ-
rych stosunek pracy podlega szczególnej ochronie przed wypowiedzeniem lub roz-
wiązaniem z mocy przepisów Kodeksu pracy lub przepisów szczególnych), kierownik
zakładu pracy mógł wypowiedzieć warunki pracy i płacy, jeżeli z przyczyn określo-
nych w art. 1 ust. 1 nie było możliwe dalsze ich zatrudnianie na dotychczasowych
stanowiskach pracy. Odczytanie tego przepisu łącznie z jej ust. 2 i 3 prowadzi do
jednoznacznego wniosku, że pracownikom podlegającym takiej ochronie wypowie-
dzenie warunków pracy lub płacy mogło być dokonane tylko po uprzedniej konsultacji
w trybie art. 38 k.p. Artykuł 10 ust. 2 ustawy z 28 grudnia 1989 r. stanowił bowiem, że
przy wypowiadaniu pracownikom stosunków pracy, a także warunków pracy i płacy,
przepisy art. 38 k.p. miały zastosowanie, z zastrzeżeniem przepisów ust. 3, a za-
strzeżenie to odnosiło się do wzmożenia ochrony przed wypowiedzeniem definityw-
nym przez zastąpienie konsultacji dalej idącym uprawnieniem do zgłoszenia przez
zakładową organizację związkową sprzeciwu wobec rozwiązania stosunku pracy, i
nie wpływało na wypowiedzenie zmieniające. Słusznie też Sąd Okręgowy wskazał,
że w świetle art. 10 ust. 2 i 3 ustawy z dnia 28 grudnia 1989 r.obowiązek przeprowa-
dzenia konsultacji określonej w art. 38 k.p. spoczywał na pracodawcy niezależnie od
tego, czy pracownik podlegał ochronie szczególnej, czy nie. Ta konstatacja powo-
duje, że dla oceny naruszenia przez stronę pozwaną art. 38 k.p. obojętne jest, czy
powódka podlegała czy nie podlegała ochronie szczególnej jako członek komisji
rewizyjnej. Zwalnia to od rozważania skomplikowanych w tym zakresie, zważywszy
okoliczności niniejszej sprawy, implikacji wyroku Trybunału Konstytucyjnego z 7
kwietnia 2003 r. (P 7/02, OTK-A 2003 nr 4, poz. 29; Dz.U. Nr 63, poz. 590), uznają-
cego z dniem 15 kwietnia 2003 r. art. 32 ust. 1 ustawy o związkach zawodowych, w
brzmieniu obowiązującym do 30 czerwca 2003 r., w zakresie w jakim przewidywał
ochronę trwałości stosunku pracy członków komisji rewizyjnej związku zawodowego,
za sprzeczny z art. 32 Konstytucji (zob. szczegółową analizę tej kwestii w uzasad-
nieniu wyroku Sądu Najwyższego z 21 października 2004 r., I PK 676/03). Niezro-
zumiały jest natomiast zarzut naruszenia art. 5 ust. 5 ustawy z dnia 28 grudnia 1989
r. Przepis ten stanowił, że w sytuacjach wskazanych w jej art. 1 ust. 1 umowy o pracę
zawarte na czas określony lub na czas wykonania określonej pracy mogą być roz-
wiązane przez każdą ze stron za dwutygodniowym wypowiedzeniem. Jak widać z
jego treści, nie miał on więc związku z okolicznościami niniejszej sprawy.
Nietrafny jest także zarzut naruszenia prawa materialnego przez błędną wy-
kładnię art. 8 k.p. w związku z art. 32 ust. 1 ustawy o związkach zawodowych, po-
przez uznanie przez Sądy pierwszej i drugiej instancji, że fakt aktywności związkowej
powódki i jej wyboru do komisji rewizyjnej nowo zawiązanej zakładowej organizacji
związkowej w czasie długotrwałej choroby powódki, która uniemożliwiała jej wykony-
wanie pracy, nie ma wpływu na roszczenie powódki, gdyż aktywność związkowa nie
dokonywała się wbrew prawu ani nie służyła wyłącznie zapewnieniu powódce
ochrony trwałości jej stosunku pracy. Nietrafność tego zarzutu wynika stąd, że Sąd
Okręgowy oparł rozstrzygniecie na uzasadnionym w ustalonym stanie faktycznym
twierdzeniu, że pozwana naruszyła art. 38 k.p. nie konsultując zamiaru wypowiedze-
nia powódce warunków pracy i płacy z zakładową organizacją związkową. Dla tej
podstawy wyroku obojętne jest zatem, czy powódka nadużyła swoich praw podmio-
towych dążąc do objęcia funkcji chronionej na podstawie art. 32 ust. 1 ustawy o
związkach zawodowych. Skarżąca nie zgłosiła natomiast zarzutu naruszenia art. 8
k.p. w związku z art. 38 k.p.
Wobec powyższego Sąd Najwyższy, na podstawie art. 39312 k.p.c., orzekł jak
w sentencji.
========================================