Wyrok z dnia 7 lutego 2007 r.
I PK 269/06

1. Porozumienie rozwiązujące stosunek pracy, które zmierza do wyłącze-
nia automatyzmu prawnego kontynuacji stosunku pracy w przypadku przejścia
zakładu pracy na innego pracodawcę jest nieważne ze względu na sprzeczność
z bezwzględnie obowiązującą normą art. 231 § 1 k.p.
2. Zgodnie z art. 231 § 1 k.p. pracodawca przejmujący zakład pracy nie
może zmienić warunków pracy pracownika na jego niekorzyść z powodu sa-
mego przejęcia zakładu pracy, bez względu na to, czy pracownik wyraża zgodę
na taką zmianę.

Przewodniczący SSN Herbert Szurgacz, Sędziowie SN: Beata Gudowska,
Zbigniew Hajn (sprawozdawca).

Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w dniu 7 lutego
2007 r. sprawy z powództwa Teresy M. przeciwko ,,P.-M." Spółce z o.o. w E. o dodat-
kowe wynagrodzenie roczne, dodatek stażowy, nagrodę jubileuszową, na skutek
skargi kasacyjnej powódki od wyroku Sądu Okręgowego-Sądu Pracy i Ubezpieczeń
Społecznych w Olsztynie z dnia 5 czerwca 2006 r. [...]

u c h y l i ł zaskarżony wyrok i przekazał sprawę do ponownego rozpoznania
i rozstrzygnięcia o kosztach postępowania kasacyjnego Sądowi Okręgowemu-Sądo-
wi Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Olsztynie.

U z a s a d n i e n i e

Zaskarżonym wyrokiem Sąd Okręgowy w Olsztynie: (I) zmienił punkt I, II, III
wyroku Sądu Rejonowego-Sądu Pracy w Ełku z 9 listopada 2005 r. [...] i powództwo
w tym zakresie oddalił; (II) nie obciążył powódki kosztami procesu na rzecz pozwa-
nego za obie instancje. W powołanym wyroku Sąd Rejonowy: (I) zasądził od pozwa-
nej na rzecz powódki 5.467,59 zł tytułem dodatku stażowego za okres od marca
2002 r. do marca 2005 r. wraz z ustawowymi odsetkami od 15 kwietnia 2005 r. do
dnia zapłaty, (II) zasądził 4.882,45 zł tytułem dodatkowego wynagrodzenia rocznego
za lata 2001, 2002, 2003, 2004 wraz z ustawowymi odsetkami od 15 kwietnia 2005 r.
do dnia zapłaty, (III) zasądził 1.297,23 zł tytułem nagrody jubileuszowej ZA 25 latach
pracy z ustawowymi odsetkami od 15 kwietnia 2005 r., (IV) w pozostałym zakresie
powództwo oddalił, (V) odstąpił od obciążania stron wydatkami w sprawie.
Powódka Teresa M. wystąpiła z powództwem przeciwko pozwanej ,,P.-M."
Spółce z o.o. w E., domagając się zapłaty zaległych świadczeń za okres od roku
2001 do 31 marca 2005 r. w postaci dodatku stażowego, nagrody jubileuszowej i na-
grody rocznej wraz z należnymi odsetkami za zwłokę. Pozwana wniosła o oddalenie
powództwa w całości, podnosząc, między innymi, zarzut przedawnienia roszczenia
za okres od roku 2000 do 31 marca 2002 r.
Sąd Rejonowy ustalił, że Teresa M. była zatrudniona w Samodzielnym Pu-
blicznym Zakładzie Opieki Zdrowotnej w E. (powoływanym dalej jako ,,SPZOZ") w
okresie od 4 marca 1985 r. do 13 listopada 2000 r. w pełnym wymiarze czasu pracy.
W zainicjowanym przez SPZOZ porozumieniu strony postanowiły zgodnie o rozwią-
zaniu łączącej je umowy o pracę z dniem 13 listopada 2000 r., wskazując, że przy-
czyną zawarcia porozumienia jest zaprzestanie przez SPZOZ prowadzenia usług
medycznych oraz rozpoczęcie działalności w tym zakresie przez ,,P.-M." Spółkę z
o.o. w E. (powoływanej dalej jako ,,P.M."), w której z dniem 14 listopada 2000 r. po-
wódka podejmie pracę. Zgodnie z tym powódka podpisała 14 listopada 2000 r.
umowę o pracę z pozwaną (tj. z ,,P.M."). Strony ustaliły czas trwania umowy jako nie-
określony z wynagrodzeniem zasadniczym 700 zł brutto. Jako dzień rozpoczęcia
pracy wskazano 14 listopada 2000 r. i w tym dniu powódka rozpoczęła pracę w po-
zwanej Spółce, bez dnia przerwy w zatrudnieniu. Pozwana jest Spółką z o.o., powo-
łaną na podstawie uchwały Rady Powiatu E. z 12 lipca 2000 r. w sprawie utworzenia
spółki prawa handlowego. Akt notarialny pozwanej Spółki sporządzono 1 sierpnia
2000 r. Zgodnie z nim wszystkie udziały w Spółce nabył powiat. Jako adres spółki
wpisano adres SPZOZ w E., a jego ówczesny dyrektor został pierwszym prezesem
pozwanej. Następnego dnia Spółka została wpisana do rejestru handlowego.
Uchwałą zgromadzenia wspólników pozwanej z 3 sierpnia 2000 r. na podstawie
umowy spółki z 1 sierpnia 2000 r. oraz na podstawie art. 8 ust. 1 pkt 7 ustawy z dnia
30 sierpnia 1991 r. o zakładach opieki zdrowotnej (Dz.U. Nr 91, poz. 408 ze zm.) zo-
stał utworzony zakład opieki zdrowotnej w rozumieniu art. 8 ust. 3 wymienionej
ustawy o nazwie M. Centrum Zdrowia. Zakład ten jest jednostką organizacyjną po-
zwanej spółki i nie posiada osobowości prawnej. Decyzją z 5 września 2000 r. w
sprawie założenia księgi rejestrowej dla M. Centrum Zdrowia ZOZ w E., organ reje-
strujący stwierdził, że dokonał rejestracji do rejestru niepublicznych zakładów opieki
zdrowotnej. Pierwsze umowy o świadczenie usług zdrowotnych z kasą chorych po-
zwana podpisała 13 listopada 2000 r. Załącznikami do tych umów była lista perso-
nelu Spółki złożona z pracowników, którzy wcześniej podpisali porozumienie o roz-
wiązaniu stosunku pracy z SPZOZ i przejściu do pozwanej. Aktem notarialnym z 18
stycznia 2001 r. Powiat E., działając na podstawie uchwał Rady Powiatu w E. z 4
grudnia 2000 r. w sprawie powierzenia Gminie - Miastu E. prowadzenia zadań w za-
kresie promocji i ochrony zdrowia i w sprawie darowizny udziałów ,,P.M." na rzecz
Gminy E. oraz uchwał Rady Miasta E. z 5 grudnia 2001 r. w sprawie przejęcia do
prowadzenia przez Gminę - Miasto E. zadań w zakresie promocji i ochrony zdrowia
oraz w sprawie przejęcia nieodpłatnie udziałów ,,P.M." od Powiatu E., przekazał w
formie darowizny Gminie - Miastu E. wszystkie udziały w ,,P.M.". Przedstawiciele Po-
wiatu E. darując Gminie - Miastu E. pozwaną Spółkę wskazali, że darują ją na nale-
żące do właściwości powiatu cele publiczne w zakresie promocji i ochrony zdrowia o
charakterze ponadgminnym. Kwestie delegowania pracowników i świadczenia usług
medycznych SPZOZ i pozwana ustaliły w ustnej umowie z października 2000 r.,
potwierdzonej następnie i uzupełnionej umową pisemną z 8 maja 2001 r. W konkluzji
ustaleń faktycznych Sąd Rejonowy stwierdził, że Powiat E., zobowiązany ustawowo
do promocji i ochrony zdrowia w zakresie lecznictwa zamkniętego i specjalistyczne-
go, postanowił prowadzić tę działalność w innej formie niż samodzielny publiczny
zakład opieki zdrowotnej i w tym celu utworzył spółkę prawa handlowego, którą prze-
kazał w formie darowizny Gminie E. wraz z zadaniami w zakresie promocji i ochrony
zdrowia. Spółka ta nabyła mienie ruchome SPZOZ i pracuje w niej personel, który
przeszedł do niej z tej placówki, rozwiązując w tym celu umowy o pracę z SPZOZ na
zasadzie porozumienia stron.
W świetle powyższych ustaleń Sąd Rejonowy uznał, że przedmiotem sporu
jest przede wszystkim przejście zakładu pracy w trybie art. 231 k.p. na innego praco-
dawcę i związane z tym uprawnienia pracowników pozostających bez przerwy w za-
trudnieniu u nowego pracodawcy. Sąd wskazał, że już wcześniej Sąd Okręgowy w
Olsztynie, rozpoznając apelację w innej sprawie przeciwko ,,P.M.", wystąpił do Sądu
Najwyższego o rozstrzygnięcie zagadnienia prawnego, czy spółka ta jest samodziel-
nym publicznym zakładem opieki zdrowotnej w rozumieniu art. 4a ustawy o negocja-
cyjnym systemie kształtowania przyrostu przeciętnych wynagrodzeń. W odpowiedzi,
w uchwale z 22 września 2004 r. (I PZP 6/04), Sąd Najwyższy rozstrzygnął, że
spółka z o.o. utworzona przez jednostkę samorządu terytorialnego, ma - w zakresie
udzielania świadczeń zdrowotnych i promocji zdrowia - status samodzielnego pu-
blicznego zakładu opieki zdrowotnej, choćby działalność tę prowadziła przez wew-
nętrzną jednostkę organizacyjną nazwaną niepublicznym zakładem opieki zdrowot-
nej. Z uchwały tej, zdaniem Sądu Rejonowego, wynika konieczność uznania publicz-
nego charakteru pozwanej. Sąd podkreślił również, że w wyżej wskazanej sprawie,
oraz w kilkudziesięciu innych, Sąd Okręgowy w Olsztynie stwierdził, że ,,nie może
budzić wątpliwości przejęcie w trybie art. 231 k.p. przez ,,P.M." spółka z o.o. w E. pra-
cowników zatrudnionych przed dniem 1.01.2001 r. w SPZOZ w E.". W związku z tym,
po przedstawieniu dalszych argumentów za tą tezą, Sąd Rejonowy uznał, że powód-
ka jest pracownikiem przejętym z SPZOZ przez pozwaną w trybie art. 231 k.p. Po-
wódka chciała pracować, dlatego wyraziła zainteresowanie pracą w pozwanej
Spółce, a nie odejściem z likwidowanego SPZOZ. Nie można też zapominać, że z
art. 231 k.p. nie wynika zakaz wypowiedzenia umowy o pracę przez pracodawcę bę-
dącego w trakcie likwidacji, którego zadania przejmuje inny podmiot. SPZOZ mógł
zatem zwolnić powódkę i wypłacić jej odprawę, w związku jednak z faktem jej przeję-
cia przez pozwaną Spółkę nie musiał wypłacać jej odprawy. Zachowanie powódki
świadczy, że do dnia rozwiązania stosunku pracy z SPZOZ przyjęła propozycję no-
wego pracodawcy-pozwanej Spółki. Gdyby tego nie zrobiła to nie pracowałaby u
nowego pracodawcy i wówczas mogłaby mieć roszczenie o wypłatę odprawy. Prze-
jęcie mienia przez nowego pracodawcę nastąpiło przed zawarciem umowy o pracę z
powódką, dlatego mogła ona niezwłocznie podjąć pracę na tym samym, co dotych-
czas miejscu. W rezultacie pozwaną, jako pracodawcę przejmującego inny zakład
pracy, wiążą warunki umów o pracę wynikające z zakładowego systemu wynagra-
dzania, obowiązującego w przejmowanym zakładzie. Nie zmienia tego fakt, że
wszelkie regulaminy w SPZOZ, co podniesiono w odpowiedzi na pozew, zostały wy-
powiedziane przez dyrektora pismem z 29 grudnia 1999 r., doręczonym związkom
zawodowym, i akty te przestały obowiązywać w tamtym zakładzie. Zgodnie bowiem z
art. 772 § 5 w związku z art. 24113 § 2 k.p, do czasu wprowadzenia nowych warunków
wynagradzania i nowych regulaminów, obowiązują dotychczasowe uregulowania. W
pozwanej Spółce nie dokonano indywidualnych wypowiedzeń warunków pracy i
płacy. Zostały one dokonane dopiero w lipcu 2005 r. Rozważając roszczenie o do-
datkowe wynagrodzenie roczne za lata 2001-2004 Sąd Rejonowy uznał, że skoro
powódka złożyła pozew 31 marca 2005 r., to zachowała termin do wystąpienia o te
świadczenia. Pracodawcę powódki obowiązywał początkowo Regulamin Zakładowe-
go Funduszu Nagród Zespołu Opieki Zdrowotnej w E., oparty na przepisach ustawy z
dnia 10 lipca 1985 r. o rocznych nagrodach z zakładowego funduszu nagród w pań-
stwowych jednostkach organizacyjnych niebędących przedsiębiorstwami. Po jego
przekształceniu w SP ZOZ wprowadzono aneks nr 2 do tego regulaminu, dokonujący
zmian i dostosowujący brzmienie regulaminu do przepisów ustawy z dnia 12 grudnia
1997 r. o dodatkowym wynagrodzeniu rocznym dla pracowników jednostek sfery
budżetowej oraz ustalający, że regulamin w takim brzmieniu obowiązuje od 1 stycz-
nia 1998 r. Na tej podstawie pracownicy otrzymali dodatkowe wynagrodzenie roczne
za rok 1998. Od 1999 r. SPZOZ w E., powołując się na aneks nr 3 do regulaminu,
który uzależniał wypłatę dodatkowego wynagrodzenia rocznego od uzyskania zysku,
przestał wypłacać dodatkowe wynagrodzenie roczne. Zdaniem Sądu, wprowadzenie
takiego postanowienia do regulaminu wymagało jednoczesnego wypowiedzenia w
tym zakresie umów o pracę, gdyż uprawnienie do dodatkowego wynagrodzenia
rocznego wynikało już wówczas z treści stosunku pracy. Powódce jednak nie doko-
nano w tym zakresie wypowiedzenia zmieniającego. Na poparcie swojego stanowi-
ska Sąd Rejonowy wskazał, że zgodnie z utrwalonym orzecznictwem Sądu Najwyż-
szego, przejęcie w trybie art. 231 k.p. sprawia, że przejmujący ex lege staje się pra-
codawcą w dotychczasowych stosunkach pracy, nie wyłączając aktów normatywnych
obowiązujących poprzedniego pracodawcę i niemających zastosowania wobec no-
wego pracodawcy (uchwała Sądu Najwyższego z 16 maja 2001 r., III ZP 9/01,
OSNAPiUS 2001 nr 21, poz. 635). Stanowisko to, ma zastosowanie w rozpoznawa-
nej sprawie, bowiem choć strony sporządziły nową umowę o pracę, to nie zostały
wypowiedziane dotychczasowe uprawnienia powódki nabyte w SPZOZ. W tej sytu-
acji nie można domniemywać utraty uprawnień powódki, skoro strony w ogóle się o
nich nie wypowiedziały. Drugorzędne wobec tego znaczenie ma to, że władze Spółki
nie obiecywały przejętym pracownikom warunków pracy obowiązujących w SPZOZ,
żaden z pracowników nie kwestionował warunków pracy w Spółce, a stosunek pracy
z poprzednim pracodawcą rozwiązano za porozumieniem stron. Z tych względów
Sąd przyjął, że powódka spełnia przesłanki regulaminowe w zakresie prawa do do-
datkowego wynagrodzenia rocznego za lata 2002-2004. Z analogicznych przyczyn
powódce przysługuje prawo do dodatku stażowego oraz nagrody jubileuszowej,
wynikające z regulaminu wynagradzania funkcjonującego w SPZOZ i kształtujące
warunki indywidualnych umów o pracę pracowników tego zakładu przejętych przez
pozwaną. Prawo do dodatku stażowego powinno być realizowane na podstawie
ukształtowanego wolą stron wynagrodzenia, jakie powódka otrzymała w pozwanej
Spółce rozpoczynając w niej pracę. Ponadto prawo powódki do nagrody jubileuszo-
wej i dodatku stażowego wynika także stąd, że skoro zgodnie z powołaną wcześniej
uchwałą Sądu Najwyższego z 22 września 2004 r., pozwana ma status samodziel-
nego publicznego zakładu opieki zdrowotnej, to jej pracownikom przysługuje prawo
do tych świadczeń, wynikające z bezwzględnie obowiązujących przepisów art. 62a i
62d ustawy z 30 sierpnia 1991 r. Pozwana skutecznie podniosła natomiast zarzut
przedawnienia roszczenia. Zgodnie z treścią art. 291 § 1 k.p., roszczenia ze stosun-
ku pracy ulegają przedawnieniu z upływem 3 lat od dnia, w którym roszczenie stało
się wymagalne. Z uwagi na powyższe Sąd oddalił roszczenie powódki w pozostałym
zakresie (co do roszczeń za okres do lutego 2002). W zakresie odsetek od roszczeń
powódki Sąd uznał, że może się ona ich domagać od momentu otrzymania przez
pozwaną Spółkę odpisu pozwu.
Od powyższego wyroku apelację wniosła pozwana. Sąd Okręgowy, uznając
apelację za uzasadnioną wskazał, że podstawą rozstrzygnięcia Sądu pierwszej in-
stancji było przyjęcie przez Sąd Najwyższy w uchwale z 22 września 2004 r., że po-
zwany pracodawca, mimo że jest spółką z o.o., jest jednocześnie samodzielnym pu-
blicznym zakładem opieki zdrowotnej. Wobec powyższego, ustalenie przez Sąd Re-
jonowy przejścia zakładu pracy w trybie art. 231 k.p. powodowało uwzględnienie co
do zasady roszczeń powódki. Sytuacja ta uległa jednak zmianie po podjęciu przez
Sąd Najwyższy uchwały składu siedmiu sędziów z 22 lutego 2006 r., II PZP 10/05, z
której wynika, że zakład opieki zdrowotnej utworzony przez spółkę akcyjną, w której
większość akcji mają jednostki samorządu terytorialnego, nie jest samodzielnym pu-
blicznym zakładem opieki zdrowotnej w rozumieniu art. 4a ustawy z dnia 16 grudnia
1994 r. o negocjacyjnym systemie kształtowania przyrostu przeciętnych wynagro-
dzeń u przedsiębiorców oraz o zmianie niektórych ustaw. Pozwana Spółka nie jest
zatem samodzielnym publicznym zakładem opieki zdrowotnej i nie mają do niej za-
stosowania przepisy ustawy o zakładach opieki zdrowotnej w części dotyczącej sa-
modzielnych publicznych zakładów opieki zdrowotnej. Tym samym niezasadne jest
twierdzenie, że uprawnienia do dodatków stażowych, nagrody rocznej oraz nagrody
jubileuszowej wynikają wprost z przepisów płacowych obowiązujących w SPZOZ.
Wobec powyższego, zasadna jest apelacja pozwanej w tym zakresie, w którym ne-
guje uprawnienia pracownika do otrzymania dodatku stażowego oraz rocznej nagro-
dy. Jednocześnie Sąd Okręgowy podzielił pogląd Sądu Rejonowego, że powódka
przeszła do pracy u pozwanej w wyniku przejęcia zakładu pracy w rozumieniu art.
231 k.p. oraz że wypowiedzenie przez SPZOZ w grudniu 1999 r. regulaminu wyna-
gradzania nie pozbawiło powódki prawa do dodatku stażowego oraz nagrody rocznej
i nagrody jubileuszowej, o czym świadczy fakt dalszego wypłacania tego rodzaju
składnika wynagrodzenia przez ówczesnego pracodawcę. Jednakże, w ocenie Sądu
Okręgowego, w wyniku tego przejścia zakładu pracy nastąpiła modyfikacja zasad
wynagradzania. Wynika to stąd, że powódka miała świadomość trudnej sytuacji eko-
nomicznej jej poprzedniego pracodawcy SPZOZ, który zmierzał do wypowiedzenia
regulaminu wynagradzania i w tym celu złożył stosowne oświadczenie związkom
zawodowym. W tym kontekście należy widzieć fakt podpisania przez nią umowy o
pracę z nowym pracodawcą, w której strony wyraźnie określiły warunki pracy i płacy,
nie przewidując prawa do świadczeń dochodzonych przez powódkę. Co prawda,
zmiana pracodawcy nie wymaga dla swej skuteczności zawarcia nowej umowy o
pracę, jednakże z wymienionej umowy oraz z późniejszych aneksów podwyższają-
cych wynagrodzenie za pracę wynika, że nowe warunki płacy w pozwanej jednostce
zostały przyjęte i zaaprobowane przez powódkę. Poza tym o przyjęciu tych warun-
ków można wnioskować z zachowania się powódki przez dalszy okres zatrudnienia,
tj. przez dwa miesiące roku 2000 oraz przez lata 2001-2004. Przez ten czas nie kwe-
stionowała ona braku dodatku stażowego oraz braku rocznej nagrody. Co więcej, z
informacji uzyskanych od jej przełożonych wynika, że miała świadomość wypłacania
jej przez pozwaną tylko zasadniczego wynagrodzenia. W rezultacie nastąpiła sku-
teczna modyfikacja składników wynagrodzenia za pracę, która pozbawiała powódkę
prawa do dodatku stażowego, prawa do nagrody jubileuszowej oraz dodatkowego
wynagrodzenia rocznego. Przyjęcie nowych zasad wynagradzania, nawet prowadzą-
cych do pogorszenia sytuacji zatrudnionego, ma bowiem miejsce także wówczas,
gdy pracownik przez odpowiednio długi okres czasu aprobuje zaproponowane zasa-
dy wynagradzania i nie wszczyna postępowania sądowego odnośnie do oświadcze-
nia woli pracodawcy. W tej sytuacji, zważywszy że Kodeks pracy nie przewiduje do-
datku za wysługę lat, dodatkowego wynagrodzenia rocznego oraz nagrody jubileu-
szowej, Sąd Okręgowy uznał roszczenia powódki o zapłatę tych świadczeń przez
pozwaną za bezpodstawne.
W skardze kasacyjnej, opartej na podstawie naruszenia przepisów prawa
materialnego, powódka zaskarżyła wyrok Sądu Okręgowego w całości, zarzucając
błędną wykładnię: (-) art. 231 k.p., przez przyjęcie, że w przypadku przejęcia SPZOZ
przez ,,P-M.", uprawnienia do dodatkowego wynagrodzenia, dodatku stażowego i
nagrody jubileuszowej mogą być zachowane jedynie wówczas, gdy nowy pracodaw-
ca jest samodzielnym publicznym zakładem opieki zdrowotnej w rozumieniu art. 4a
ustawy z dnia 16 grudnia 1994 r. o negocjacyjnym kształtowaniu przyrostu przecięt-
nych wynagrodzeń, (-) art. 4a ustawy o negocjacyjnym systemie kształtowania przy-
rostu przeciętnych wynagrodzeń, przez uznanie, że pozwana jako spółka utworzona
przez jednostkę samorządu terytorialnego, nie ma - w zakresie udzielania świadczeń
zdrowotnych i promocji zdrowia - statusu samodzielnego publicznego zakładu opieki
zdrowotnej.
Skarżąca wniosła o uchylenie wyroku Sądu Okręgowego w zaskarżonej części
i orzeczenie co do istoty sprawy przez oddalenie apelacji pozwanego w tym zakresie
oraz zasądzenie od pozwanej na rzecz powodki kosztów postępowania, ewentualnie
o uchylenie tego wyroku w zaskarżonej części i przekazanie sprawy do ponownego
rozpoznania Sądowi Okręgowemu i rozstrzygnięcia o kosztach postępowania za
wszystkie instancje. W uzasadnieniu skargi pełnomocnik powódki wskazał, że
uchwała Sądu Najwyższego z 22 lutego 2006 r. kategorycznie stwierdza, że zakład
opieki zdrowotnej utworzony przez spółkę akcyjną, w której większość akcji mają
jednostki samorządu terytorialnego, nie jest samodzielnym publicznym zakładem
opieki zdrowotnej w rozumieniu art. 4a ustawy z dnia 16 grudnia 1994 r. Natomiast
uchwala z 22 września 2004 r. nie mówi, że spółka z o.o. utworzona przez jednostkę
samorządu terytorialnego i prowadząca działalność przez wewnętrzną jednostkę or-
ganizacyjna nazwaną niepublicznym zakładem opieki zdrowotnej jest samodzielnym
publicznym zakładem opieki zdrowotnej, lecz jedynie, że ma status samodzielnego
publicznego zakładu opieki zdrowotnej w zakresie udzielania świadczeń zdrowotnych
i promocji zdrowia. Przy takiej interpretacji, obie uchwały nie wykluczają się i zgodnie
z uchwałą Sądu Najwyższego z 22 września 2004 r. pozwana ma status samodziel-
nego publicznego zakładu opieki zdrowotnej. Gdyby jednak przyjąć, że obie uchwały
dotyczą jednej i tej samej kwestii, to uchwała z 22 września 2004 r. sporne zagadnie-
nie reguluje w sposób bardziej przystający do obecnej rzeczywistości społeczno-go-
spodarczej. Niezależnie jednak od powyższej kwestii, dla bytu uprawnień pracowni-
czych będących przedmiotem sporu decydujący jest fakt przejścia zakładu pracy na
pozwaną w trybie art. 231 k.p. Sąd Okręgowy nie zakwestionował tego faktu. Wobec
tego błędnie, w świetle art. 772 § 5 w związku z art. 24113 § 2 k.p., uznał, że na ,,P.-
M." Spółce z o.o. w E., jako nowy zakład pracy powódki, nie przeszły jej uprawnienia
pracownicze będące przedmiotem sporu.
W odpowiedzi na skargę kasacyjną pozwana wniosła o jej oddalenie. Zdaniem
pozwanej Sąd Okręgowy nie naruszył wykładni art. 231 k.p., a przeciwnie wykładnia
ta jest zgodna z linią orzecznictwa Sądu Najwyższego dotyczącego tego przepisu.
Ponadto, skarga kasacyjna zmierza w istocie do podważenia dokonanego w zaskar-
żonym orzeczeniu ustalenia faktycznego, zgodnie z którym ,,doszło do zmiany wa-
runków wynagradzania na mocy zgodnie i ponownie uzgodnionych warunków wyna-
gradzania przy podjęciu pracy w pozwanym zakładzie", co nastąpiło w umowie o
pracę zawartej między powódką a pozwaną, której treść była honorowana od roku
2000 do roku 2005. Pełnomocniczka pozwanej podniosła również, że powódka była
świadoma rozwiązania umowy o pracę z poprzednim pracodawcą za porozumieniem
stron, a niektórzy pracownicy SPZOZ rozwiązali umowy o pracę i nie podjęli pracy u
pozwanej. Nie można zatem warunków pracy obowiązujących u poprzedniego pra-
codawcy traktować jako obowiązujących, skoro doszło do ich ustania wskutek roz-
wiązania umowy w drodze porozumienia stron i podpisania nowych warunków wyna-
gradzania, bez odesłań do uregulowań w SPZOZ.

Sąd Najwyższy zważył, co następuje:

Zgodnie z art. 231 § 1 k.p., w razie przejścia zakładu pracy lub jego części na
innego pracodawcę staje się on z mocy prawa stroną w dotychczasowych stosun-
kach pracy, z zastrzeżeniem przepisów § 5. Wykładnia tego przepisu opiera się,
między innymi, na dwóch, istotnych dla rozstrzygnięcia niniejszej sprawy założe-
niach: pierwszym, że nie jest możliwe objęcie pracownika ochroną wynikającą z tego
przepisu, jeżeli przed przejściem zakładu pracy na innego pracodawcę stosunek
pracy został skutecznie rozwiązany; drugim, że przejście zakładu pracy na innego
pracodawcę nie uzasadnia samo w sobie pogorszenia warunków pracy przejmowa-
nego pracownika. Obydwa te założenia muszą być widziane w świetle istoty i pod-
stawowego celu prawnej regulacji zmiany pracodawcy wskutek przejścia zakładu
pracy, którą jest stabilizacja (utrzymanie) zatrudnienia pracownika i dotychczasowych
warunków tego zatrudnienia pomimo zmiany pracodawcy. Podmiotowe zmiany sto-
sunku pracy wskutek zbycia zakładu pracy lub jego części są bowiem nieodłączną
cechą stosunków pracy w gospodarce rynkowej i zmiana pracodawcy, gdy zachowa-
na zostaje tożsamość zakładu pracy, a w szczególności nabywca zakładu kontynuuje
jego dotychczasową działalność, nie uzasadnia rozwiązania stosunków pracy z jego
pracownikami ani pogorszenia ich warunków pracy.
Pierwsze z wymienionych założeń wynika z faktu, że nowy pracodawca może
wstąpić w stosunek pracy (wejść w miejsce dotychczasowego pracodawcy) tylko
wtedy, gdy w chwili przejęcia zakładu, będącej jednocześnie chwilą zmiany praco-
dawcy, dana osoba jest pracownikiem zakładu. Z tego względu w orzecznictwie
utrwalony jest pogląd, że regulacja zawarta w art. 231 k.p. nie likwiduje skutku roz-
wiązującego wypowiedzenia umowy o pracę dokonanego przed tym przejściem
przez dotychczasowego pracodawcę. Jednakże, ze względu na podkreśloną wcze-
śniej istotę instytucji przejścia zakładu pracy, wypowiedzenie, jak każda inna czyn-
ność prawna, nie może zmierzać do obejścia art. 231 k.p., a więc do wyłączenia
ustawowych skutków przejścia zakładu pracy na nowego pracodawcę (art. 58 § 1
k.c. w związku z art. 300 k.p.). Dlatego podlega ono kontroli sądu pracy w postępo-
waniu wszczętym odwołaniem pracownika od wypowiedzenia (wyrok Sądu Najwyż-
szego z 21 czerwca 2005 r., II PK 38/05, OSNP 2006 nr 3-4, poz. 44 i tam powołane
wcześniejsze orzecznictwo). Należy też dodać, że od 1 stycznia 2004 r. opisane
stanowisko orzecznictwa zostało jasno potwierdzone w art. 231 § 6 k.p., który sta-
nowi, że przejście zakładu pracy lub jego części na innego pracodawcę nie może
stanowić przyczyny uzasadniającej wypowiedzenie przez pracodawcę stosunku
pracy. Analogiczne stanowisko należy zająć odnośnie do skutków rozwiązania sto-
sunku pracy za porozumieniem stron. Jeżeli nastąpiło ono przed datą przejścia za-
kładu pracy, to mechanizm zmiany pracodawcy, wynikający z art. 231 k.p. nie może
znaleźć zastosowania, chyba że pracownik wykaże w postępowaniu sądowym, że
porozumienie to jest obarczone wadami prawnymi powodującymi jego nieważność
(art. 58 k.c.). W szczególności nieważność ta może wynikać ze sprzeczności poro-
zumienia rozwiązującego stosunek pracy, zawartego między dotychczasowym pra-
codawcą a pracownikiem, z art. 231 § 1 k.p., jeżeli przyczyną jego zawarcia jest
transfer zakładu na nowego pracodawcę. W takim bowiem przypadku porozumienie
rozwiązujące stosunek pracy zmierza do wyłączenia automatyzmu prawnego konty-
nuacji stosunku pracy pomimo przejścia zakładu pracy na nowego pracodawcę, co
prowadzi do sprzeczności z bezwzględnie obowiązującą normą prawną zawartą w
tym przepisie. W rezultacie, porozumienie takie jest nieważne z mocy prawa.
Także drugie z powyższych założeń wykładni art. 231 k.p. wynika z istoty in-
stytucji przejścia zakładu pracy na innego pracodawcę i jest ugruntowane w orzecz-
nictwie sądowym i doktrynie prawa. W szczególności w wyroku z 26 listopada 2003
r., I PK 620/02 (Prawo Pracy 2004 nr 7-8, s. 57), Sąd Najwyższy stwierdził, że z art.
231 k.p. wynika wprost, że stosunek pracy u nowego pracodawcy - przejmującego,
zwłaszcza w zakresie rodzaju umowy o pracę oraz warunków wynagrodzenia,
kształtuje się na tych samych warunkach, co u poprzedniego pracodawcy. Podobnie
Europejski Trybunał Sprawiedliwości wyraził pogląd, że na gruncie art. 3 ust. 1 dy-
rektywy 77/187/EWG w sprawie zbliżania ustawodawstw Państw Członkowskich od-
noszących się do ochrony praw pracowniczych w przypadku przejęcia przedsię-
biorstw, zakładów lub części przedsiębiorstw lub zakładów (którego odpowiednikiem
jest art. 231 § 1 k.p.) zmiana treści stosunku pracy przez nowego pracodawcę na nie-
korzyść pracowników jest dopuszczalna, skoro ma on znaleźć się w sytuacji dotych-
czasowego pracodawcy, jednakże przejście zakładu pracy nie może być jej wyłącz-
nym powodem (zob. wyroki z: 10 lutego 1988 r. w sprawie Foreningen af Arbejdsle-
dere i Danmark v Daddy' s Dance Hall, 324/86 [1988] ECR 739, pkt 16 i z 12 listopa-
da 1992 r. w sprawie Anne Watson Rask and Kirsten Christensen v Iss Kantineservi-
ce A/S., C-209/91, [1992] ECR I-05755, pkt 28). Konieczne jest jednak postawienie
pytania, czy taka zmiana treści umowy o pracę na niekorzyść pracownika (lub inna
niekorzystna modyfikacja, np. zmiana rodzaju umowy o pracę) może być dokonana
przez nowego pracodawcę i pracownika w drodze porozumienia. Za taką możliwo-
ścią przemawia w szczególności zasada autonomii woli stron. W tej kwestii w doktry-
nie prawa i orzecznictwie Sądu Najwyższego wyrażono pogląd, że pracownik i nowy
pracodawca mogą wprowadzić w drodze porozumienia warunki pracy mniej korzyst-
ne dla pracownika od dotychczasowych, pod warunkiem, że oświadczenie woli pra-
cownika jest w pełni dobrowolne, a porozumienie nie zmierza do obejścia art. 231 § 1
k.p. (np. wyrok Sądu Najwyższego z: 7 czerwca 1994, I PRN 29/94, OSNAPiUS
1994 nr 12, poz. 189; 29 marca 2001, I PKN 324/00, OSNP 2003 nr 1, poz. 7; w
doktrynie np.: A. Tomanek, Przejście zakładu pracy na innego pracodawcę, Wrocław
2002, s. 153 i tam powołana literatura; Ł. Pisarczyk: Przejście zakładu pracy na in-
nego pracodawcę, Warszawa 2002, s. 162-163). Dokładniej sens art. 231 § 1 k.p.
Sąd Najwyższy wyraził w wyroku z 6 maja 2003, I PK 237/02 (OSNP 2004 nr 15,
poz. 265, Prawo Pracy 2003, nr 9, s. 37 ), w którym stwierdził, że bezwzględnie obo-
wiązująca natura norm prawnych wynikających z art. 231 k.p. wyłącza modyfikowanie
treści stosunków pracy, chyba że co innego wynika z wyraźnej woli obu stron sto-
sunku pracy i nie zmierza do obejścia standardów ochrony pracownika zawartych w
art. 231 k.p. To zapatrywanie Sądu Najwyższego odpowiada również w większym
stopniu dokonanej przez Europejski Trybunał Sprawiedliwości wykładni art. 3 ust. 1
wymienionej wyżej dyrektywy 77/187/EWG, obowiązującej w okresie objętym niniej-
szą sprawą. W kwestii tej szczególnie istotna jest wykładnia wskazanego przepisu w
powołanym wyżej wyroku w sprawie Daddy' s Dance Hall (sprawa 324/86). W spra-
wie tej pracownik zawarł z nowym pracodawcą umowę o pracę zmieniającą dotych-
czasowe warunki pracy, między innymi przez uzgodnienie na wniosek pracownika
okresu próbnego, w którym dopuszczalne było rozwiązanie stosunku pracy za 14
dniowym wypowiedzeniem. Oceniając skuteczność tej umowy Europejski Trybunał
Sprawiedliwości stwierdził, że ochrona udzielona pracownikom przez dyrektywę
77/187 należy do zakresu polityki publicznej i z tego względu jest ona niezależna od
woli stron umowy o pracę, a jej przepisy, zwłaszcza dotyczące ochrony przed zwol-
nieniem z pracy z powodu transferu, mają przymusowy charakter i nie jest dopusz-
czalne odstąpienie od nich w sposób niekorzystny dla pracownika. Pracownik nie
może zrzec się uprawnień wynikających z przepisów dyrektywy, nawet gdy nieko-
rzystne skutki takiego zrzeczenia się są rekompensowane przez świadczenia, które
powodują, że zważywszy całość sprawy, jego sytuacja nie ulega pogorszeniu. Jed-
nakże dyrektywa nie wyklucza zmiany stosunku pracy w drodze porozumienia z no-
wym pracodawcą, jeżeli zmiana taka jest dopuszczalna w prawie krajowym w przy-
padkach innych niż przejście zakładu pracy. Europejski Trybunał Sprawiedliwości
dodał także, że w świetle art. 3 ust. 1 dyrektywy pracodawca przejmujący zakład
może dokonać zmiany treści stosunku pracy w takim zakresie, w jakim mógł to uczy-
nić zbywca, z tym jednak zastrzeżeniem, że przejście zakładu pracy (transfer) nigdy
nie może być powodem takiej zmiany (por. tezowaną część oraz pkt 15-17 uzasad-
nienia wyroku; zob. także wyroki ETS z: 14 września 2000 r. w sprawie Renato Colli-
no i Luisella Chiappero v. Telecom Italia SpA, C-343/98, ECR 2000/8-9A/I-06659,
część 2 tezy i pkt 53 oraz z 26 listopada 2003 r. w sprawie Serene Martin i inni v.
South Bank University, C-4/01, ECR 2003/11A/I-12859, pkt 54). W rezultacie należy
uznać, że ze względu na bezwględnie obowiązujący charakter art. 231 § 1 k.p. auto-
nomia woli stron stosunku pracy w zakresie kształtowania treści stosunku pracy
ulega ograniczeniu, a pracodawca przejmujący zakład pracy nie może zmienić wa-
runków pracy pracownika na jego niekorzyść z powodu samego przejęcia zakładu,
bez względu na to, czy pracownik wyraża zgodę na taką zmianę, czy nie.
Na marginesie należy wskazać, że jakkolwiek w dacie zawarcia między po-
wódką a pozwaną umowy o pracę, zmieniającej według ustaleń Sądu Okręgowego
wcześniejsze warunki pracy, Polska nie była związana prawem wspólnotowym, to
jednak z orzecznictwa Sądu Najwyższego i Trybunału Konstytucyjnego można wy-
prowadzić ogólną regułę, że także w odniesieniu do stanów faktycznych poprzedza-
jących przystąpienie Polski do Unii Europejskiej, sąd, w razie dysponowania kilkoma
możliwościami interpretacji przepisów stosowanych do oceny sprawy powinien wy-
brać wykładnię najbliższą dorobkowi wspólnotowemu (acquis communautaire, zob.
np. wyrok Sądu Najwyższego z 29 listopada 2005 r., II PK 100/05, OSNP 2006 nr 19-
20, poz. 299 i powołane tam wcześniejsze orzecznictwo).
W rozpoznawanej sprawie Sąd Okręgowy przyjął za Sądem pierwszej instan-
cji, że powódka stała się pracownicą pozwanej w wyniku zmiany pracodawcy będą-
cej skutkiem przejścia zakładu pracy należącego do SPZOZ na ,,P.-M.". Jednocze-
śnie Sąd Okręgowy nie zakwestionował ustalenia, że w porozumieniu z 13 listopada
2000 r. SPZOZ i powódka zgodnie postanowili o rozwiązaniu łączącego ich stosunku
pracy z tym dniem, ani nie wyjaśnił, podobnie jak nie uczynił tego Sąd Rejonowy,
dlaczego, pomimo stwierdzenia zawarcia tego porozumienia, uznał, że została ona
przejęta przez ,,P.-M." w trybie art. 231 § 1 k.p. Następnie Sąd Okręgowy podzielił
stanowisko Sądu Rejonowego, że w dacie przejścia zakładu pracy powódce przysłu-
giwały uprawnienia do dodatku stażowego, nagrody jubileuszowej oraz dodatkowego
wynagrodzenia rocznego, ponieważ nie zostały one skutecznie wypowiedziane przez
SPZOZ. Sąd Okręgowy ustalił jednak, że umową o pracę zawartą 14 listopada 2000
r., powódka zgodziła się na zmianę warunków wynagrodzenia i zrezygnowała z tych
uprawnień. Taki wniosek Sąd wyprowadził z faktu, że w umowie tej określono wyraź-
nie jedynie wynagrodzenie zasadnicze oraz z tego, że następnie powódka nie do-
chodziła wymienionych wyżej świadczeń przed sądem. Na tej podstawie Sąd uznał,
że w umowie z 14 listopada 2000 r. strony dokonały skutecznej zmiany treści stosun-
ku pracy pogarszając warunki wynagrodzenia powódki.
Powyższe rozważania Sądu Okręgowego budzą poważne wątpliwości w świe-
tle przedstawionej wcześniej wykładni art. 231 § 1 k.p. Sąd nie wyjaśnił, dlaczego
pomimo stwierdzenia zawarcia przez powódkę i SPZOZ porozumienia o rozwiązaniu
stosunku, uznał, że została ona przejęta przez ,,P.-M." w trybie art. 231 § 1 k.p.
Ocena taka, jak wcześniej wskazano nie jest wykluczona, jednakże Sąd Okręgowy
nie rozważył tej kwestii, a Sąd pierwszej instancji skwitował ją stwierdzeniem, że
rozwiązanie umowy o pracę za porozumieniem stron miało w sprawie drugorzędne
znaczenie. Do takiej oceny mogłoby ewentualnie prowadzić np. stwierdzenie nieważ-
ności wymienionego porozumienia, jako sprzecznego z art. 231 § 1 k.p., co oczywi-
ście zależy od ponownej oceny tej kwestii z uwzględnieniem okoliczności sprawy. W
takim jednak przypadku nasuwa się pytanie o cel zawarcia porozumienia o rozwiąza-
niu stosunku pracy między powódką a SPZOZ - dotychczasowym pracodawcą i za-
warcia następnego dnia umowy o pracę między nią a pozwaną - nowym pracodaw-
cą, przejmującym zakład w sytuacji, gdy zakład opieki zdrowotnej prowadzony przez
SPZOZ został niewątpliwie przejęty przez pozwaną. Nie można w takiej sytuacji wy-
kluczyć przypuszczenia, że celem takiego działania było skłonienie pracowników do
akceptacji warunków pracy mniej korzystnych od dotychczasowych pod groźbą nie-
zatrudnienia w P.-M. To z kolei może rodzić wątpliwość co do pełnej dobrowolności
(ustalonej przez Sąd Okręgowy) zgody powódki na zmianę treści stosunku pracy.
Ponadto, Sąd uznając, że wskazana wyżej zmiana warunków wynagrodzenia nastą-
piła w drodze porozumienia powódki i pozwanej nie rozważył, czy zgoda ta była
skuteczna w świetle zasady, że pogorszenie warunków pracy w przypadku przejścia
zakładu pracy nie może być spowodowane samym faktem transferu. Ewentualne
stwierdzenie, że zasada ta nie została naruszona wymaga dokonania stosownych
ustaleń i ocen.
Wobec powyższego, przedstawiony w skardze kasacyjnej zarzut naruszenia
art. 231 k.p. okazał się uzasadniony.
Nietrafny jest natomiast zarzut naruszenia art. 4a ustawy z dnia 16 grudnia
1994 r. o negocjacyjnym systemie kształtowania przyrostu przeciętnych wynagro-
dzeń u przedsiębiorców oraz o zmianie niektórych ustaw (Dz.U z 1995 r. Nr 1, poz. 2
ze zm.). Bezpodstawność tego zarzutu wynika już stąd, że przepis ten, dotyczący
przyrostów przeciętnych wynagrodzeń w samodzielnych publicznych zakładach
opieki zdrowotnej w latach 2001 - 2002, nie ma zastosowania w niniejszej sprawie.
Na marginesie zatem tylko należy wskazać, że Sąd Najwyższy w obecnym składzie
podziela stanowisko wyrażone w uchwale składu siedmiu sędziów Sądu Najwyższe-
go z 22 lutego 2006, II PZP 10/05 (OSNP 2006 nr 21-22, poz. 314), które, jak ob-
szernie uzasadnił to Sąd Okręgowy, prowadzi do wniosku, że pozwana nie jest
samodzielnym publicznym zakładem opieki zdrowotnej.
Z powyższych względów Sąd Najwyższy orzekł jak w sentencji na podstawie
art. 39815 § 1 k.p.c., a o kosztach postępowania kasacyjnego - na podstawie art. 108
§ 2 k.p.c. w związku z art. 39821 k.p.c.
========================================