Wyrok z dnia 16 czerwca 2005 r.
I PK 260/04

Pracownik zwolniony przez pracodawcę z obowiązku świadczenia pracy
doznaje przeszkód w jej wykonywaniu z przyczyn dotyczących pracodawcy
(art. 81 § 1 k.p.) i z tego tytułu przysługuje mu wynagrodzenie w wysokości
określonej w tym przepisie.

Przewodniczący SSN Krystyna Bednarczyk, Sędziowie SN: Katarzyna Gonera
(sprawozdawca), Andrzej Wróbel.

Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 16 czerwca 2005 r.
sprawy z powództwa Lecha K. przeciwko Przedsiębiorstwu Energetyki Cieplnej
Spółce z o.o. w B. o premię, wyrównanie ekwiwalentu za urlop wypoczynkowy, od-
prawy pieniężnej i odszkodowanie, na skutek kasacji powoda od wyroku Sądu Ape-
lacyjnego w Łodzi z dnia 29 czerwca 2004 r. [...]

1. o d d a l i ł kasację;
2. zasądził od powoda Lecha K. na rzecz strony pozwanej Przedsiębiorstwa
Energetyki Cieplnej Spółki z o.o. w B. kwotę 1.800 (jeden tysiąc osiemset) złotych
tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego w postępowaniu kasacyjnym.

U z a s a d n i e n i e

Sąd Okręgowy-Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Piotrkowie Trybunal-
skim wyrokiem z 17 marca 2004 r. [...] oddalił powództwo Lecha K. przeciwko Przed-
siębiorstwu Energetyki Cieplnej Spółce z o.o. w B. o premię, wyrównanie ekwiwa-
lentu za urlop wypoczynkowy i odprawy pieniężnej oraz odszkodowanie z tytułu
umowy o zakazie konkurencji.
Sąd Okręgowy ustalił, że pozwana Spółka powstała 8 grudnia 1998 r. w wy-
niku połączenia Miejskiego Przedsiębiorstwa Energetyki Cieplnej Spółki z o.o. w B.
ze Spółką z o.o. ,,C." w B. W § 20 umowy pozwanej Spółki wspólnicy ustalili, że do
kompetencji zgromadzenia wspólników należy między innymi ustalanie zasad wyna-
gradzania dla członków organów Spółki, natomiast - stosownie do treści § 29 umowy
Spółki - umowę o pracę z członkami zarządu Spółki zawiera i rozwiązuje w imieniu
Spółki przedstawiciel rady nadzorczej, delegowany spośród jej członków. Uchwałą
[...] zgromadzenia wspólników z 21 stycznia 1999 r. powód został powołany na pre-
zesa zarządu pozwanej Spółki na okres 3 lat. Do zawarcia umowy o pracę z człon-
kami zarządu wspólnicy upoważnili w § 2 tej uchwały radę nadzorczą Spółki. Na po-
siedzeniu w dniu 8 lutego 1999 r. rada nadzorcza postanowiła, że do czasu opraco-
wania jej własnego regulaminu obowiązywać będzie regulamin rady nadzorczej
Spółki MPEC. Regulamin ten w pkt 12.3 stanowił, że rada nadzorcza wykonuje swoje
czynności zbiorowo, natomiast wykonywanie poszczególnych czynności może być
zlecone wskazanym indywidualnie członkom rady. Podczas tego posiedzenia podjęta
została także uchwała nr 3, upoważniająca przewodniczącego rady do zawarcia
umów o pracę z członkami zarządu pozwanej Spółki oraz uchwała nr 4, upoważnia-
jąca przewodniczącego rady do podpisywania miesięcznych wniosków premiowych
dla członków zarządu Spółki. Rada uchwaliła także, że członkowie zarządu mają
prawo do premii w maksymalnej wysokości ustalonej przez zgromadzenie wspólni-
ków, w przypadku gdy nie zostaną zgłoszone do przewodniczącego rady uwagi i za-
strzeżenia.
W dniu 8 lutego 1999 r. pozwana Spółka, reprezentowana przez przewodni-
czącego rady nadzorczej Stanisława W., zawarła z powodem umowę o pracę na
czas określony od 1 lutego 1999 r. do czasu upływu trzyletniej kadencji określonej w
uchwale nr 1/99 wspólników Spółki. Zgodnie z treścią umowy o pracę powód został
zatrudniony na stanowisku dyrektora naczelnego za wynagrodzeniem zasadniczym
stanowiącym 3,5-krotność średnich wynagrodzeń w sektorze przedsiębiorstw oraz
miesięczną premią do wysokości 30% wynagrodzenia zasadniczego, uruchamianą
do wypłaty miesięcznie przez radę nadzorczą. Ponadto umowa przewidywała wy-
płatę nagrody jubileuszowej i odprawy emerytalnej. W § 7 umowy strony zamieściły
postanowienie umowne o zakazie konkurencji w czasie trwania stosunku pracy, które
przewidywało - w okresie obowiązywania umowy - zakaz zajmowania się przez pra-
cownika interesami konkurencyjnymi i uczestniczenia w spółce konkurencyjnej jako
wspólnik jawny lub członek władz. W § 8 umowy pracownik został zobowiązany do
zachowania tajemnicy przedsiębiorstwa w okresie obowiązywania umowy oraz przez
1 rok od jej ustania. W § 9 umowy strony zawarły klauzulę o zakazie konkurencji, na
mocy której powód został zobowiązany do powstrzymywania się od zajmowania inte-
resami konkurencyjnymi na okres roku od dnia odwołania w trakcie kadencji lub w
przypadku niepowołania na następną kadencję. Przez czas trwania ograniczenia
pracodawca zobowiązał się do wypłacania powodowi comiesięcznego odszkodowa-
nia w wysokości równej przeciętnemu wynagrodzeniu miesięcznemu, łącznie z pre-
mią, uzyskanemu przez powoda w ostatnim kwartale obowiązywania umowy. We-
dług ustaleń Sądu Okręgowego Stanisław W. nie był upoważniony ani przez wspólni-
ków pozwanej Spółki, ani przez jej radę nadzorczą do zawarcia z powodem umowy o
zakazie konkurencji po odwołaniu z funkcji prezesa. Nie konsultował zawarcia tej
umowy ze wspólnikami ani z członkami rady nadzorczej.
Uchwałą [...] zgromadzenia wspólników pozwanej Spółki z 22 lutego 1999 r.
ustalone zostały zasady wynagradzania członków zarządu Spółki. Miesięczne wyna-
grodzenie prezesa zarządu określono na 3,5 średnich wynagrodzeń w sektorze
przedsiębiorstw oraz premię w wysokości do 30%, uruchamianą do wypłaty mie-
sięcznie na podstawie uchwały rady nadzorczej. Uchwała ta weszła w życie z mocą
obowiązującą od 1 lutego 1999 r. Regulamin rady nadzorczej Spółki MPEC był re-
gulaminem rady nadzorczej pozwanej Spółki od 8 lutego 1999 r. do 28 marca 1999 r.
Od 29 marca 1999 r. do 27 kwietnia 2003 r. obowiązywał nowy regulamin rady nad-
zorczej. W okresie od lutego 1999 r. do stycznia 2000 r. włącznie oraz od marca
2000 r. do czerwca 2000 r. włącznie powód otrzymywał co miesiąc premię w wyso-
kości 30% wynagrodzenia zasadniczego. Nie otrzymał takiej premii za luty 2000 r. z
uwagi na negatywną ocenę jego pracy. Uchwałą rady nadzorczej pozwanej Spółki z
12 lipca 2000 r. powód został zawieszony z tym dniem w pełnieniu obowiązków
członka zarządu - prezesa zarządu i zwolniony z obowiązku świadczenia pracy w
charakterze prezesa zarządu - dyrektora naczelnego Spółki, z zachowaniem prawa
do wynagrodzenia. Uchwałą z 25 września 2000 r. nadzwyczajne zgromadzenie
wspólników pozwanej Spółki odwołało powoda z tym dniem ze składu zarządu i funk-
cji prezesa. Wspólnicy zobowiązali jednocześnie radę nadzorczą do rozwiązania z
powodem umowy o pracę za trzymiesięcznym okresem wypowiedzenia, bez obo-
wiązku świadczenia pracy. Zawieszenie, a następnie odwołanie powoda z funkcji
prezesa zarządu spowodowane było negatywną oceną jego pracy.
Na posiedzeniu rady nadzorczej w dniu 11 sierpnia 2000 r. podjęto decyzję, że
do czasu opracowania nowych zasad przyznawania premii, ocena pracy zarządu
będzie dokonywana przez cały skład rady. Rada nadzorcza przyznała na tym posie-
dzeniu premię dwóm członkom zarządu za lipiec 2000 r. w wysokości 15%. Nie przy-
znano wówczas premii powodowi, ze względu na brak pozytywnej oceny efektów
jego pracy. Z tych samych przyczyn rada nie przyznała powodowi premii za pozo-
stałe miesiące trwania umowy o pracę. W okresie od 8 września 2000 r. do 4
czerwca 2001 r. powód przebywał na zwolnieniu lekarskim, przy czym w okresie do
12 października 2000 r. pobierał wynagrodzenie za 35 dni niezdolności do pracy, a
od 13 października 2000 r. do 4 czerwca 2001 r. - zasiłek chorobowy. W dniu 5
czerwca 2001 r. powód otrzymał wypowiedzenie umowy o pracę, z zachowaniem
trzymiesięcznego okresu wypowiedzenia, który upłynął 30 września 2001 r. Od 5
czerwca 2001 r. do końca okresu wypowiedzenia powód był zwolniony z obowiązku
świadczenia pracy, z zachowaniem prawa do wynagrodzenia.
Obowiązujący w pozwanej Spółce do 17 października 2000 r. zakładowy układ
zbiorowy pracy, a następnie regulamin wynagradzania, nie obejmował swym działa-
niem członków zarządu. Akty te przewidywały dla pracowników premie regulaminowe
na poziomie nie niższym niż 30% indywidualnej stawki wynagrodzenia zasadniczego.
Od 1 lipca 2001 r. obowiązywał w pozwanej Spółce regulamin wynagradzania z 13
czerwca 2001 r., który przewidywał dla wszystkich pracowników, z wyjątkiem człon-
ków zarządu, premię uznaniową. Powodowi (po odwołaniu z funkcji prezesa zarzą-
du) nie została przyznana premia na podstawie obowiązującego w czerwcu 2001 r.
regulaminu wynagradzania.
Rada nadzorcza pozwanej Spółki uchwałą z 30 sierpnia 2001 r. uznała za-
wartą z powodem umowę o zakazie konkurencji po ustaniu zatrudnienia za nieważną
z powodu przekroczenia uprawnień przez przewodniczącego rady. Pismem z tej sa-
mej daty pozwana powiadomiła o powyższym powoda. W okresie od 25 września
2000 r. do 25 września 2001 r. i od 1 października 2001 r. do 1 października 2002 r.
powód nie podjął działań konkurencyjnych, które pozbawiałyby go prawa do odszko-
dowania przewidzianego w umowie o zakazie konkurencji.
W oparciu o powyższe ustalenia Sąd Okręgowy uznał, że roszczenia powoda
nie zasługują na uwzględnienie. Zdaniem Sądu pierwszej instancji, do obliczenia wy-
sokości wynagrodzenia powoda za okres zawieszenia w czynnościach prezesa za-
rządu, tj. od 12 lipca 2000 r. do 7 września 2000 r., nie mają zastosowania przepisy
rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 29 maja 1996 r. w sprawie
sposobu ustalania wynagrodzenia w okresie niewykonywania pracy oraz wynagro-
dzenia stanowiącego podstawę obliczania odszkodowań, odpraw, dodatków wyrów-
nawczych do wynagrodzenia oraz innych należności przewidzianych w Kodeksie
pracy (Dz.U. Nr 62, poz. 289 ze zm.). W § 5 tego rozporządzenia przewidziano, że
przy ustalaniu wynagrodzenia za czas zwolnienia od pracy oraz za czas niewykony-
wania pracy, gdy przepisy przewidują zachowanie przez pracownika prawa do wyna-
grodzenia, stosuje się zasady obowiązujące przy ustalaniu wynagrodzenia za urlop.
Natomiast żaden przepis nie przewiduje prawa prezesa zarządu do wynagrodzenia w
okresie zawieszenia. Skoro więc powód uchwałą rady nadzorczej został zawieszony
w pełnieniu obowiązków prezesa zarządu, to prawo do wynagrodzenia (i jego wyso-
kość) w okresie zawieszenia również wynikało z uchwały rady nadzorczej.
W ocenie Sądu Okręgowego premia przewidziana w umowie o pracę powoda
miała charakter uznaniowy, o czym świadczy brak jakichkolwiek kryteriów jej przy-
znawania. W spornym okresie premię przyznawała członkom zarządu rada nadzor-
cza w oparciu o ocenę pracy każdego członka zarządu, przy czym od 1 lipca 2000 r.
oceny pracy dokonywała cała rada, natomiast dopiero od 29 marca 2001 r. rada
uchwaliła regulamin premiowania członków zarządu. Rada nadzorcza nie przyznała
powodowi premii zarówno za dwanaście dni lipca 2000 r., co było wynikiem nega-
tywnej oceny jego pracy w tym okresie, jak i w czasie zawieszenia powoda w obo-
wiązkach prezesa, gdyż w tym okresie nie świadczył on pracy. W konsekwencji Sąd
uznał, że uznaniowy charakter premii uniemożliwiał wliczenie jej do wynagrodzenia
urlopowego. Powołując się na stanowisko Sądu Najwyższego wyrażone w wyroku z
20 lipca 2000 r., I PKN 17/00, Sąd pierwszej instancji przyjął, że premia uznaniowa
nie stanowi składnika wynagrodzenia za pracę i wobec tego nie mieści się w pojęciu
wynagrodzenia urlopowego. Nie może być więc uwzględniana przy ustalaniu wyso-
kości wynagrodzenia powoda w okresie zawieszenia w wykonywaniu obowiązków. W
okresie od 1 lipca 2000 r. do 7 września 2000 r. powodowi przysługiwało tylko wyna-
grodzenie zasadnicze, które w całości otrzymał. Brak jest tym samym podstaw do
uwzględnienia roszczenia powoda o wyrównanie wynagrodzenia za 35 dni choroby,
gdyż - stosownie do treści art. 92 k.p. - wynagrodzenie to ustala się w taki sam spo-
sób, jak wysokość zasiłku chorobowego.
Co do roszczenia powoda o wyrównanie premii za okres od 5 czerwca 2001 r.
do 30 września 2001 r. Sąd Okręgowy wskazał, że w okresie tym powód nie był już
członkiem zarządu, lecz pracownikiem zwolnionym z obowiązku świadczenia pracy z
zachowaniem prawa do wynagrodzenia. Ponieważ jednak nie została zmieniona
treść umowy o pracę, również i w tym okresie premia przysługiwałaby powodowi
tylko w razie przyznania mu jej przez radę nadzorczą. Skoro jednak rada nie podjęła
decyzji o przyznaniu powodowi premii w tym okresie, nie przysługuje mu roszczenie
o jej wypłatę. W ocenie Sądu bez znaczenia jest przy tym, że rada nadzorcza nie
podjęła negatywnej uchwały o nieprzyznaniu powodowi premii. Warunkiem nabycia
prawa do tej premii (i roszczenia o jej wypłatę) była pozytywna uchwała rady w tym
przedmiocie, natomiast brak takiej uchwały jest równoznaczny z brakiem prawa po-
woda do premii i roszczenia o nią. Nawet gdyby uznać, że w okresie od 5 czerwca
2001 r. powodowi przysługiwała premia przewidziana dla pracowników w regulaminie
wynagradzania, to i tak powód nie udowodnił, aby spełnił przesłanki, od których zale-
żało prawo do tej premii. Z tych względów Sąd uznał, że brak jest podstaw do
uwzględnienia roszczenia o wyrównanie wynagrodzenia o premię za czerwiec 2001
r. Natomiast od 1 lipca 2001 r. w pozwanej Spółce obowiązywał regulamin, zgodnie z
którym premia miała charakter wyłącznie uznaniowy, a zatem nie miała charakteru
roszczeniowego. W konsekwencji za niezasadne uznał Sąd roszczenie o wyrówna-
nie ekwiwalentu za urlop, gdyż podstawa, od której pozwana Spółka wyliczyła powo-
dowi należność z tego tytułu, była prawidłowa. Zgodnie bowiem z § 16 rozporządze-
nia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z 8 stycznia 1997 r. w sprawie szczegółowych
zasad udzielania urlopu wypoczynkowego, ustalania i wypłacania wynagrodzenia za
czas urlopu oraz ekwiwalentu pieniężnego za urlop (Dz.U. Nr 2, poz. 14 ze zm.),
składniki wynagrodzenia przysługujące pracownikowi za okresy nie dłuższe niż jeden
miesiąc, z wyjątkiem określonych w § 7, uzyskane przez pracownika w okresie trzech
miesięcy poprzedzających miesiąc nabycia prawa do ekwiwalentu, uwzględnia się
przy ustalaniu tego ekwiwalentu w przeciętnej wysokości z okresu trzech miesięcy.
Sąd pierwszej instancji nie znalazł również podstaw do uwzględnienia rosz-
czenia powoda o odszkodowanie wynikające z umowy o zakazie konkurencji. Sąd
wskazał przy tym, że intencją stron było zawarcie umowy o zakazie konkurencji po
ustaniu stosunku pracy, za czym przemawia treść postanowienia określającego wy-
sokość odszkodowania. Sąd podniósł, że umowa taka jest odrębną umową, nie zaś
elementem umowy o pracę w rozumieniu art. 29 k.p. Okoliczność, iż treść tej umowy
została włączona do tekstu umowy o pracę powoda nie pozbawia umowy o zakazie
konkurencji jej autonomiczności. Skoro powód w lutym 1999 r. był członkiem zarządu
pozwanej Spółki, umowa ta powinna być zawarta z uwzględnieniem treści art. 203
Kodeksu handlowego (obowiązującego w dacie jej zawarcia). Jedynym zatem orga-
nem uprawnionym do zawarcia tej umowy z powodem była rada nadzorcza pozwanej
Spółki, a nie jej przewodniczący. W tym czasie (w lutym 1999 r.) rada nadzorcza
działała na podstawie regulaminu rady nadzorczej MPEC, który przewidywał, że rada
wykonuje swoje czynności zbiorowo, ale wykonywanie poszczególnych czynności
może być zlecone indywidualnie wskazanym członkom rady. Przewodniczący rady
nadzorczej został upoważniony przez radę wyłącznie do zawarcia z powodem
umowy o pracę, nie miał zaś upoważnienia do zawarcia innej umowy. Dlatego też
Sąd Okręgowy uznał, że umowa o zakazie konkurencji z powodem nie została za-
warta przez uprawniony organ, co powoduje jej bezwzględną nieważność. W ocenie
Sądu Okręgowego nawet gdyby przyjąć, że umowa o zakazie konkurencji została
zawarta przez właściwy organ, lecz z przekroczeniem przez przewodniczącego rady
swoich uprawnień, to umowa ta - wobec niepotwierdzenia jej przez radę nadzorczą (i
Spółkę) - jest nieważna.
Apelację od wyroku Sądu Okręgowego wniósł powód, domagając się jego
zmiany i zasądzenia na jego rzecz od strony pozwanej kwoty 143.327,85 zł z usta-
wowymi odsetkami, ewentualnie uchylenia zaskarżonego wyroku i przekazania
sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi pierwszej instancji. Skarżący zarzucił: 1)
niewyjaśnienie wszystkich okoliczności faktycznych i prawnych istotnych dla roz-
strzygnięcia sprawy, w szczególności niesłuszne przyjęcie, że premia za miesiące
kwiecień - wrzesień 2000 r. miała charakter uznaniowy, co jest sprzeczne z uchwałą
rady nadzorczej nr 4/99 z dnia 8 lutego 1999 r., 2) obrazę przepisów rozporządzenia
Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 29 maja 1996 r. w sprawie sposobu ustala-
nia wynagrodzenia w okresie niewykonywania pracy, przez błędne przyjęcie, że
przepisy tego rozporządzenia nie mają zastosowania do sposobu wyliczenia wyna-
grodzenia powoda w okresie objętym pozwem, 3) obrazę przepisu art. 203 k.h.,
przez niesłuszne przyjęcie, że rada nadzorcza pozwanej Spółki przekroczyła upraw-
nienia zawierając z powodem umowę o zakazie konkurencji, 4) naruszenie art. 103 §
1 k.c., przez niesłuszne przyjęcie, że przewodniczący rady nadzorczej zawierając z
powodem umowę o pracę i umowę o zakazie konkurencji przekroczył granice umo-
cowania, podczas gdy rada nadzorcza, dając przewodniczącemu umocowanie do
zawarcia umowy o pracę, nie ograniczyła zakresu uregulowań tej umowy i zawarcie
w niej klauzuli o zakazie konkurencji dokonane zostało za wiedzą i akceptacją pozo-
stałych członków rady.
Sąd Apelacyjny-Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Łodzi, wyrokiem z
29 czerwca 2004 r. [...] oddalił apelację powoda od wyroku Sądu Okręgowego. Sąd
Apelacyjny stwierdził, że obszerny materiał dowodowy został poddany wszechstron-
nej ocenie zgodnie z wyrażoną w art. 233 § 1 k.p.c. zasadą swobodnej oceny sę-
dziowskiej. Zdaniem Sądu drugiej instancji, Sąd Okręgowy szczegółowo wyjaśnił, z
jakich przyczyn przyjął, że premia określona w § 3 pkt. 2 umowy o pracę miała cha-
rakter uznaniowy. Wbrew twierdzeniom skarżącego, treść uchwały rady nadzorczej
pozwanej Spółki [...] z 8 lutego 1999 r. nie przesądza o roszczeniowym charakterze
tej premii ani też o fakcie przyznania jej powodowi za lipiec 2000 r. Z § 20 umowy
Spółki wynika bowiem, że ustalanie zasad wynagradzania członków organów Spółki
należy do kompetencji zgromadzenia wspólników. Sąd zwrócił uwagę, że zarówno w
umowie o pracę, jak i w uchwale nr 4 zgromadzenia wspólników z 22 lutego 1999 r.
postanowiono, że miesięczna premia do wysokości 30% wynagrodzenia uruchamia-
na jest do wypłaty miesięcznie na podstawie uchwały rady nadzorczej. Skoro więc
rada nadzorcza nie podjęła uchwały przyznającej powodowi premię za lipiec, sierpień
i wrzesień 2000 r., to tym samym - zdaniem Sądu Apelacyjnego - Sąd pierwszej in-
stancji prawidłowo przyjął, że nie została ona powodowi za ten okres przyznana.
Sąd Okręgowy ustalił, że rada nadzorcza pozwanej Spółki od lipca 2000 r. do
grudnia 2001 r. podejmowała uchwały o przyznaniu premii członkom zarządu, okre-
ślając każdorazowo ich wysokość na podstawie wyniku finansowego za ostatni mie-
siąc oraz ogólnej oceny pracy poszczególnych członków zarządu. Przemawia to - w
ocenie Sądu Apelacyjnego - za uznaniowym charakterem premii, gdyż jej przyznanie
przez radę oraz wysokość (od 0% do 30% wynagrodzenia zasadniczego) uzależnio-
ne było od oceny pracy członka zarządu i wyniku finansowego. Sąd Okręgowy słusz-
nie przyjął, że brak pozytywnej uchwały rady (uchwały o przyznaniu premii) jest rów-
noznaczny z nieprzyznaniem premii członkowi zarządu. Wbrew stanowisku skarżą-
cego fakt niepodjęcia przez radę w okresie od lipca 2000 r. uchwały o nieprzyznaniu
powodowi premii nie świadczy o jej ,,automatycznym" przyznaniu. Jakkolwiek istotnie
w § 1 pkt. 2 uchwały [...] rady nadzorczej pozwanej Spółki z 8 lutego 1999 r. ustalo-
no, że członkowie zarządu mają prawo do premii w maksymalnej wysokości ustalo-
nej przez zgromadzenie wspólników w przypadku, gdy w terminie 3 dni roboczych
przed ostatnim dniem miesiąca nie zostaną zgłoszone do przewodniczącego rady
uwagi i zastrzeżenia do ich pracy, to jednak roszczenie z tytułu niewypłacenia tej
premii - z uwagi za treść § 3 pkt. 2 umowy o pracę powoda oraz § 1 pkt. 1 b uchwały
[...] zgromadzenia wspólników z 22 lutego 1999 r. - służyłoby powodowi jedynie w
razie podjęcia przez radę nadzorczą uchwały o uruchomieniu jej do wypłaty.
Sąd Apelacyjny podzielił także pogląd, że do ustalenia wysokości wynagro-
dzenia powoda w okresie zawieszenia go w pełnieniu obowiązków prezesa zarządu,
z jednoczesnym zwolnieniem z obowiązku świadczenia pracy na stanowisku dyrekto-
ra naczelnego, nie mają zastosowania przepisy rozporządzenia Ministra Pracy i Po-
lityki Socjalnej z dnia 29 maja 1996 r. w sprawie sposobu ustalania wynagrodzenia w
okresie niewykonywania pracy. Niezależnie bowiem od faktu, że za okres ten rada
nadzorcza nie przyznała mu tego świadczenia, to - zgodnie z utrwalonym stanowi-
skiem Sądu Najwyższego - premia uznaniowa nie stanowi składnika wynagrodzenia
za pracę, a zatem nie mieści się w pojęciu wynagrodzenia urlopowego, a w konse-
kwencji nie może być uwzględniana w wysokości między innymi wynagrodzenia za
okres zawieszenia w czynnościach. Sąd Apelacyjny stwierdził, że w okresie zawie-
szenia powoda w czynnościach prezesa zarządu nie wykonywał on zarówno czynno-
ści wynikających z członkostwa w zarządzie pozwanej Spółki, jak i czynności wyni-
kających z zatrudnienia na stanowisku dyrektora naczelnego, gdyż został zwolniony
z obowiązku świadczenia pracy w okresie zawieszenia. Stosownie do treści art. 80
k.p., wynagrodzenie przysługuje pracownikowi za pracę wykonaną, zaś za czas nie-
wykonywania pracy zachowuje on prawo do wynagrodzenia tylko wówczas, gdy
przepisy prawa tak stanowią. Sąd Apelacyjny stwierdził, że przepisy obowiązującego
wówczas Kodeksu handlowego nie przewidywały wynagrodzenia dla członków za-
rządu ,,zawieszonych" w wykonywaniu czynności. A zatem odpowiednie zastosowa-
nie znajdują przepisy Kodeksu pracy. W okresie zawieszenia powód nie świadczył
pracy (będąc gotów do jej wykonywania) dlatego, że doznał przeszkód z przyczyn
dotyczących pracodawcy (który go zwolnił z obowiązku jej świadczenia). Tym samym
w ocenie Sądu Apelacyjnego, z mocy art. 81 § 1 k.p., w okresie tym przysługiwało
powodowi wynagrodzenie gwarancyjne określone w tym przepisie, który stanowi, że
pracownikowi za czas niewykonywania pracy, jeżeli był gotów do jej wykonywania, a
doznał przeszkód z przyczyn dotyczących pracodawcy, przysługuje wynagrodzenie
wynikające z jego osobistego zaszeregowania określonego stawką godzinową lub
miesięczną, a jeżeli taki składnik wynagrodzenia nie został wyodrębniony przy okre-
ślaniu warunków wynagrodzenia - 60% wynagrodzenia. Według Sądu przez prze-
szkody, o których mowa w powołanym przepisie, należy rozumieć wszelkie przyczy-
ny uniemożliwiające pracownikowi świadczenie pracy, niezależnie od tego, czy były,
czy nie były one zawinione przez pracodawcę. Zgodnie z utrwalonym orzecznictwem
w ,,wynagrodzeniu wynikającym z osobistego zaszeregowania" mieszczą się tylko te
elementy wynagrodzenia, które mają charakter stały i bezpośrednio związany z funk-
cją wykonywaną przez pracownika, a zatem wynagrodzenie to nie może objąć innych
dodatków, np. premii (por. uchwałę Sądu Najwyższego z 30 grudnia 1986 r., III PZP
42/86, OSNCP 1987 nr 8, poz. 106).
Sąd podniósł, że przy ustalaniu wynagrodzenia gwarancyjnego z art. 81 § 1
k.p. bierze się pod uwagę wynagrodzenie wynikające z osobistego zaszeregowania
pracownika, określonego stawką godzinową lub miesięczną, nie stosuje się nato-
miast zasad obowiązujących przy ustalaniu wynagrodzenia za urlop, w tym zwłasz-
cza reguły, że wynagrodzenie za czas urlopu ustala się z uwzględnieniem wynagro-
dzenia i innych świadczeń ze stosunku pracy (§ 6 rozporządzenia Ministra Pracy i
Polityki Socjalnej z dnia 8 stycznia 1997 r. w sprawie szczegółowych zasad udziela-
nia urlopu wypoczynkowego, ustalania i wypłacania wynagrodzenia za czas urlopu
oraz ekwiwalentu pieniężnego za urlop), że składniki wynagrodzenia określone w
stawce miesięcznej w stałej wysokości uwzględniane są w wysokości należnej w
miesiącu wykorzystania urlopu (§ 7 rozporządzenia) oraz że w wynagrodzeniu urlo-
powym uwzględniane są także zmienne składniki wynagrodzenia (§ 8 rozporządze-
nia). W wynagrodzeniu gwarancyjnym określonym w art. 81 § 1 k.p., nie mogą być
uwzględnione inne składniki niż te, które wynikają z zaszeregowania pracownika i są
określone stawką godzinową lub miesięczną (por. wyrok Sądu Najwyższego z 16
listopada 2000 r., I PKN 455/00, OSNAPiUS 2002 nr 11, poz. 268). Powyższe roz-
ważania dotyczą również roszczenia powoda o wypłacenie premii za okres od 5
czerwca 2001 r. do 30 września 2001 r. W okresie tym powód został również zwol-
niony z obowiązku świadczenia pracy, a więc przysługiwało mu wynagrodzenie gwa-
rancyjne określone w art. 81 § 1 k.p. Do tego wynagrodzenia nie stosuje się zasad
obowiązujących przy ustalaniu wynagrodzenia za urlop i wobec tego w wynagrodze-
niu tym nie mogą, zdaniem Sądu, być uwzględnione inne składniki niż te, które wyni-
kają z zaszeregowania pracownika i są określone stawką godzinową lub miesięczną.
Sąd Apelacyjny stwierdził, że chociaż błędne jest stanowisko Sądu pierwszej
instancji, iż powodowi - wobec nieudowodnienia, że spełnił przesłanki do przyznania
premii, określone w regulaminie wynagradzania obowiązującym pracowników po-
zwanej Spółki do 30 czerwca 2001 r. - nie przysługuje premia za okres od 5 czerwca
2001 r. do 30 czerwca 2001 r., gdyż to nie na powodzie, stosownie do treści art. 6
k.c., spoczywał ciężar dowodu w tym zakresie, to jednak ostatecznie należało uznać,
iż rozstrzygnięcie Sądu Okręgowego w tej kwestii - mimo błędnego uzasadnienia -
odpowiada prawu.
Za nietrafne uznał Sąd stanowisko skarżącego, że w okresie wypowiedzenia
umowy o pracę pozwana Spółka powinna mu wypłacać wynagrodzenie w pełnej wy-
sokości przysługującej przed odwołaniem, tj. w wysokości z czerwca 2000 r. (łącznie
z premią). Powód powołał się przy tym na treść art. 70 § 2 k.p., który w przedmioto-
wej sprawie nie ma, zdaniem Sądu, zastosowania. Przepis ten odnosi się bowiem
wyłącznie do stosunku pracy nawiązanego na podstawie powołania, natomiast nie-
sporne jest, że powód został zatrudniony w pozwanej Spółce na podstawie umowy o
pracę.
Za niezasadny Sąd uznał także zawarty w apelacji zarzut naruszenia przepi-
sów prawa materialnego, a mianowicie art. 203 k.h. oraz art. 103 § 1 k.c. Zgodnie
bowiem z utrwalonym w tej mierze orzecznictwem sądowym, zawarcie umowy po-
między Spółką a członkiem zarządu z naruszeniem art. 203 k.h. (w okresie jego
obowiązywania) powoduje bezwzględną nieważność umowy od chwili jej zawarcia.
W rozpoznawanej sprawie niewątpliwie umowę o zakazie konkurencji po ustaniu sto-
sunku pracy zawarł z powodem przewodniczący rady nadzorczej, nie zaś rada nad-
zorcza. Wobec faktu, że obowiązujący w dacie zawarcia tej umowy regulamin rady
nie przewidywał uprawnienia dla przewodniczącego do działania w imieniu rady, Sąd
Apelacyjny podzielił stanowisko Sądu pierwszej instancji, iż umowy tej nie zawarł w
imieniu pozwanej Spółki organ, o którym mowa w art. 203 k.h. Wobec nieważności
umowy o zakazie konkurencji po ustaniu stosunku pracy powodowi nie przysługuje
odszkodowanie określone w tej umowie.

Kasację od wyroku Sądu Apelacyjnego wniósł powód, zaskarżając wyrok ten
w całości. Kasację oparto na podstawach: 1) naruszenia prawa materialnego: a) art.
29 § 1 k.p., poprzez błędną jego wykładnię polegającą na przyjęciu, że umowa o
pracę nie może zawierać klauzuli o niezajmowaniu się interesami konkurencyjnymi
po odwołaniu z funkcji prezesa z prawem do odszkodowania; b) art. 81 § 1 k.p., po-
przez niewłaściwe zastosowanie polegające na przyjęciu, że artykuł ten znajduje za-
stosowanie do ustalonego stanu faktycznego w części dotyczącej wynagrodzenia za
czas niewykonywania pracy przez powoda; 2) naruszenia prawa procesowego, a
mianowicie art. 233 § 1 k.p.c. i art. 328 § 2 k.p.c. w związku z art. 391 k.p.c., poprzez
dowolną ocenę zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego.
W ocenie pełnomocnika powoda w sprawie występuje istotne zagadnienie
prawne dotyczące treści klauzul autonomicznych w umowach o pracę dla członków
zarządu w spółkach kapitałowych w zakresie przyznania im odszkodowania po od-
wołaniu z funkcji. Możliwość stosowania dodatkowych postanowień w umowach o
pracę ponad określone w art. 29 k.p. jest powszechnie uznawana zarówno w orzecz-
nictwie jak w piśmiennictwie. Wątpliwości natomiast budzi, zdaniem skarżącego, za-
kres przedmiotowy dodatkowych postanowień. Nie wyjaśnia tego piśmiennictwo, po-
wód wskazał, iż nie udało mu się dotrzeć do publikowanego orzeczenia Sądu Naj-
wyższego omawiającego to zagadnienie prawne. Przedmiotem zainteresowania po-
woda jest w szczególności zagadnienie dotyczące dodatkowych postanowień umow-
nych odnoszących się do członków zarządu, przyznających im prawo do korzyści
materialnych w związku z ich odwołaniem z pełnionej funkcji, pod warunkiem niezaj-
mowania się interesami konkurencyjnymi. Według powoda konieczne jest rozstrzy-
gnięcie kwestii, czy zawarcie takiego postanowienia w umowie stanowi klauzulę au-
tonomiczną, czy jest odrębną umową o zakazie konkurencji i umieszczenie jej w
umowie o pracę jest niezgodne z art. 29 k.p. Strona powodowa uważa, opierając się
na orzeczeniu Sądu Najwyższego z dnia 16 stycznia 1998 r., I PKN 472/97
(OSNAPiUS 1998 nr 23, poz. 682), że powyższe postanowienie umowne stanowi
klauzulę autonomiczną i może stanowić część składową umowy o pracę. W wymie-
nionym orzeczeniu Sąd Najwyższy wyraził pogląd, że na zawieranie klauzul uprzy-
wilejowujących pracownika zezwala treść art. 29 § 1 k.p, który stanowi otwarty kata-
log postanowień, jakie umowa o pracę ma zawierać, z zaznaczeniem tylko tych,
które w niej znaleźć się muszą.
Następny problem, który w ocenie powoda stanowi istotne zagadnienie
prawne, dotyczy stosowania art. 81 § 1 k.p. w sytuacji, gdy pracodawca zwalnia pra-
cownika z obowiązku wykonywania pracy i zobowiązuje się do wypłaty wynagrodze-
nia. Skarżący zauważył, że obecnie bardzo często pracodawcy w okresie wypowie-
dzenia zwalniają pracowników z obowiązku wykonywania pracy z prawem do wyna-
grodzenia. Według powoda należy rozstrzygnąć, czy w takiej sytuacji należy się pra-
cownikowi wynagrodzenie wynikające z art. 81 § 1 k.p., czy też wynagrodzenie po-
winno być ustalone na podstawie przepisów rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki
Socjalnej z dnia 29 maja 1996 r. w sprawie sposobu ustalania wynagrodzenia w
okresie niewykonywania pracy (Dz.U. Nr 62, poz. 289 ze zm.). Skarżący wskazał, że
Sądy orzekające w przedmiotowej sprawie były różnego zdania w tym zakresie, w
praktyce stosowane są przepisy rozporządzenia, bowiem przyjmuje się, że pracow-
nik nie powinien być poszkodowany (wynagrodzenie ustalane na podstawie art. 81 §
1 k.p. jest zwykle niższe), jeżeli pracodawca dobrowolnie, często ze względu na swój
interes, zwalnia go z obowiązku wykonywania pracy.
Skarżący wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku lub uchylenie i przekazanie
sprawy do ponownego rozpoznania.

Sąd Najwyższy zważył, co następuje:

Kasacja nie ma uzasadnionych podstaw. Strony zawarły umowę o pracę, w
której zamieszczone zostały istotne postanowienia umowne wymagane przez art. 29
§ 1 k.p. (dotyczące między innymi określenia stanowiska pracy i wynagrodzenia)
oraz dodatkowe postanowienia, w tym klauzula o zakazie konkurencji w okresie roku
po odwołaniu powoda z funkcji prezesa w trakcie kadencji lub w przypadku niepo-
wołania go na następną kadencję, z zagwarantowaniem powodowi za ten okres od-
powiedniego odszkodowania.
W ocenie powoda stanowisko Sądu Apelacyjnego, według którego postano-
wienia umowy o pracę dotyczące zakazu zajmowania się interesami konkurencyjny-
mi stanowią odrębną umowę, jest niezgodne z powszechnie przyjętą wykładnią prze-
pisu art. 29 § 1 k.p. Przepis ten wymienia postanowienia umowy o pracę, które ,,w
szczególności" powinny się w niej znajdować. Powyższe sformułowanie świadczy,
według powoda, o tym, że strony w wymienionej umowie mogą zawrzeć także inne
postanowienia precyzujące poszczególne kwestie łączącego je stosunku pracy. Są to
tzw. klauzule autonomiczne. Granice ważności tych klauzul wyznacza art. 18 § 2
k.p., co oznacza, że nieważne są takie postanowienia umowy o pracę, które są mniej
korzystne dla pracownika niż przepisy prawa pracy. Ponadto powód podkreślił, że
zgodnie z art. 3531 k.c. w związku z art. 300 k.p., strony mogą swobodnie kształto-
wać stosunek prawny, jeżeli nie uchybia to właściwości stosunku, ustawie ani zasa-
dom współżycia społecznego. Zawarte w umowie o pracę klauzule dotyczące zakazu
konkurencji są zgodne z powołanym przepisem Kodeksu cywilnego. Dotyczą zobo-
wiązania powoda do powstrzymania się od zajmowania się interesami konkurencyj-
nymi w okresie obowiązywania umowy oraz przez okres jednego roku od dnia od-
wołania w trakcie kadencji. Zdaniem powoda, nie jest to umowa o zakazie konkuren-
cji określona w art. 1011 i następnych Kodeksu pracy, lecz pisemne zobowiązanie
powoda jako członka zarządu do wypełniania obowiązków określonych art. 204 § 1
k.h. z prawem do otrzymania z tego tytułu stosownego odszkodowania po odwołaniu
z pełnionej funkcji. Zdaniem skarżącego zawarta w dniu 8 lutego 1999 r. umowa o
pracę z powodem jako członkiem zarządu nie naruszała art. 203 k.h., ponieważ rada
nadzorcza działająca w tym okresie uznawała omawianą umowę za umowę o pracę,
do zawarcia której przewodniczący rady nadzorczej był upoważniony. Faktycznym
celem zawartej klauzuli o odszkodowaniu przysługującym powodowi po odwołaniu go
z funkcji prezesa była ochrona przed bezpodstawnym odwołaniem ,,związanym ze
zmianą opcji politycznej" i dla ,,poczucia bezpieczeństwa". Odnosząc się do przyto-
czonej powyżej argumentacji powoda, mającej uzasadniać zarzut naruszenia art. 29
§ 1 k.p., stwierdzić należy, że żaden z podniesionych argumentów nie zasługuje na
uwzględnienie.
Nieuzasadniony jest pogląd skarżacego, że umowa o zakazie konkurencji -
wszystko jedno, czy uregulowana w art. 1012 k.p., czy też nienazwana, a mająca
swoje źródło w art. 204 § 1 k.h. - jest tzw. klauzulą autonomiczną, czyli postanowie-
niem umownym (dodatkowym postanowieniem umowy o pracę), do którego stoso-
wać należy art. 29 § 1 k.p. i art. 18 § 2 k.p. Kwestię tę należy uznać za przesądzoną
w orzecznictwie Sądu Najwyższego. W wyroku z 12 listopada 2003 r., I PK 591/02,
OSNP 2004 nr 20, poz. 349, Sąd Najwyższy stwierdził, że umowa o zakazie konku-
rencji po ustaniu stosunku pracy nie stanowi elementu umowy o pracę. Nie ma
wprawdzie przeszkód, aby umowę taką, zwaną również klauzulą konkurencyjną, za-
mieścić w umowie o pracę, nie przesądza to jednak, aby wskutek tego klauzula kon-
kurencyjna stawała się elementem (jednym z essentialia negotii) umowy o pracę. Nie
jest to też tzw. klauzula autonomiczna.
W związku z tym wymaga wyjaśnienia, czy umowa o zakazie konkurencji za-
warta z członkiem zarządu spółki wymagała osobnego umocowania - od umocowa-
nia do zawarcia umowy o pracę - oraz czy umowa o zakazie konkurencji mogła być
ważnie i skutecznie zawarta przez przewodniczącego rady nadzorczej spółki upo-
ważnionego uchwałą tej rady nadzorczej do zawarcia umowy o pracę z prezesem
zarządu. Tego bowiem zagadnienia dotyczy w istocie kasacja. Wskazać należy, że w
wyroku z 2 października 2003 r., I PK 453/02, OSNP 2004 nr 19, poz. 331, Sąd Naj-
wyższy opowiedział się za odrębnością umowy o zakazie konkurencji po ustaniu
stosunku pracy w stosunku do umowy o pracę. Już umowę o zakazie konkurencji w
czasie trwania stosunku pracy (art. 1011 § 1 k.p.) ustawodawca nazwał "odrębną".
Należy przez to rozumieć odrębność od umowy o pracę, a zatem pewną autono-
miczność wobec uzgodnionych warunków zatrudnienia. W znacznie większym stop-
niu można mówić o odrębności tzw. klauzuli konkurencyjnej, czyli umowy o zakazie
prowadzenia działalności konkurencyjnej po ustaniu stosunku pracy. W art. 1012 § 1
k.p. regulującym tę klauzulę, znajduje się odesłanie do odpowiedniego stosowania
art. 1011 § 1 k.p. Odrębna umowa w rozumieniu art. 1011 § 1 k.p. i art. 1012 § 1 k.p.
to umowa niewchodząca w skład umowy o pracę, ale niekoniecznie odrębny, inny
dokument. Sporządzenie "odrębnej" umowy o zakazie konkurencji może nastąpić w
tym samym czasie i w tym samym dokumencie, co sporządzenie umowy o pracę,
może to także nastąpić w oddzielnym dokumencie, w tym samym lub późniejszym
czasie, jednakże w czasie trwania stosunku pracy. Sporządzenie jednego dokumentu
jest dopuszczalne także w przypadku umowy o zakazie konkurencji po ustaniu sto-
sunku pracy zawieranej łącznie z umową o pracę. Nie znaczy to jednak, że zakaz ten
(klauzula) wchodzi do treści stosunku pracy jako element umowy. Klauzula jest silnie
związana ze stosunkiem pracy, jest to umowa prawa pracy, jest jednak umową od-
rębną, pochodną od stosunku pracy, ale odnoszącą się do czasu po jego wyekspiro-
waniu. Klauzula konkurencyjna nie jest objęta umową o pracę, nawet wówczas, gdy
zamieszczona jest w treści dokumentu, w którym umowę o pracę spisano.
Pogląd ten został podtrzymany w późniejszych orzeczeniach Sądu Najwyż-
szego (por. wyrok z 2 grudnia 2004 r., I PK 80/04, OSNP 2005 nr 13, poz. 189, w
którym stwierdzono, że udzielenie pełnomocnictwa do nawiązania umowy o pracę
nie jest równoznaczne z upoważnieniem do zawarcia umowy o zakazie konkurencji
po ustaniu stosunku pracy). Dlatego nie można twierdzić, że upoważnienie (umoco-
wanie) przewodniczącego rady nadzorczej do zawarcia umowy o pracę obejmuje
również - niejako z istoty rzeczy - upoważnienie do zawarcia umowy o zakazie kon-
kurencji po ustaniu stosunku pracy. Ponieważ są to dwie odrębne, różne umowy, do
wprowadzenia klauzuli konkurencyjnej potrzebne jest oddzielne upoważnienie - w
tym przypadku oddzielna uchwała rady nadzorczej (albo innego organu spółki, np.
zgromadzenia wspólników) lub odpowiednie postanowienie w umowie spółki, jej sta-
tucie, lub choćby regulaminie działania rady nadzorczej, wskazujące organ upoważ-
niony do wprowadzenia tej klauzuli. Oddzielność odnosi się przy tym do zakresu
umocowania, a nie do dokumentu lub aktu udzielenia upoważnienia. Ustanowienie
klauzuli konkurencyjnej z powołaniem się na umocowanie do zawarcia umowy o
pracę oznacza przekroczenie granic umocowania pełnomocnika. Zgodnie z obowią-
zującym w czasie ocenianych zdarzeń art. 203 k.h., w umowach między spółką a
członkami zarządu spółkę reprezentować mogli tylko rada nadzorcza lub pełnomoc-
nicy ustanowieni przez zgromadzenie wspólników. Są to pełnomocnicy specyficzni,
bo chodzi o reprezentację spółki jako osoby prawnej przy dokonywaniu konkretnych
czynnościach prawnych. Z ustanowienia pełnomocników (z upoważnienia przewod-
niczącego rady nadzorczej) do zawarcia umowy o pracę z członkami zarządu spółki
nie wynika upoważnienie tych osób do zawarcia klauzuli konkurencyjnej. Byłaby to
niedopuszczalna "nadinterpretacja" treści pełnomocnictwa (upoważnienia), czyli
rozszerzenie jego zakresu w drodze nieuprawnionej interpretacji oświadczenia woli.
Twierdzenie powoda, że zawarta w umowie o pracę klauzula konkurencyjna
nie była umową o zakazie konkurencji określoną w art. 1011 i nast. Kodeksu pracy,
lecz pisemnym zobowiązaniem powoda jako członka zarządu do wypełniania obo-
wiązków określonych w art. 204 § 1 k.h., znacząco osłabia argumentację powoda o
stosowaniu do tej klauzuli przepisów Kodeksu pracy (art. 29 § 1 k.p. i art. 18 § 2
k.p.). Jeżeli podstawą zawarcia tej umowy miałyby być przepisy Kodeksu handlowe-
go, a nie przepisy Kodeksu pracy, to znaczyłoby to, że omawiane postanowienie
umowne reguluje wyłącznie obowiązki korporacyjne powoda (wynikające z faktu by-
cia prezesem zarządu spółki), a nie jego obowiązki pracownicze (wynikające z za-
wartej umowy o pracę), a sprawa o odszkodowanie wynikające z takiego postano-
wienia umownego nie jest sprawą z zakresu prawa pracy, lecz zwykłą sprawą cywil-
ną, nie powinna być zatem rozpoznawana przez sąd pracy. Należy ponadto zwrócić
uwagę, że powód zmieniał swoje stanowisko co do charakteru prawnego postano-
wienia dotyczącego klauzuli konkurencyjnej, przedstawiając coraz to inne wersje
interpretacyjne tego postanowienia umownego. Ostatecznie jednak kwalifikacja
prawna będącej przedmiotem oceny klauzuli konkurencyjnej jako klauzuli uregulo-
wanej w art. 1012 k.p. dokonana przez Sąd Apelacyjny nie została w kasacji skutecz-
nie zakwestionowana. W kasacji nie podniesiono bowiem ani zarzutu naruszenia art.
1012 k.p., ani zarzutu naruszenia art. 65 k.c. (w związku z art. 300 k.p.), a to na pod-
stawie tego ostatniego przepisu Sąd Apelacyjny dokonał wykładni oświadczeń woli
stron umowy o pracę i zawartej w tym samym dokumencie odrębnej klauzuli konku-
rencyjnej i zakwalifikował ją prawnie według przepisów Kodeksu pracy o zakazie
konkurencji.
Wreszcie nie można podzielić wywodów skarżącego co do tego jakoby istotne
znaczenie dla oceny charakteru prawnego klauzuli konkurencyjnej miało to, że fak-
tycznym celem jej zawarcia w umowie o pracę była ochrona prezesa przed bezpod-
stawnym odwołaniem. Prezesa zarządu spółki prawa handlowego właściwy organ
spółki może odwołać z tej funkcji w każdym czasie, a pojęcie bezpodstawnego od-
wołania (motywowanego np. względami politycznymi, na co powołuje się skarżący) w
ogóle nie istnieje. Odwołanie prezesa podlega ocenie jedynie z punktu widzenia le-
galności (zgodności z prawem), nie zaś zasadności. Zarzut naruszenia art. 29 § 1
k.p. jest w tym kontekście nieuzasadniony. Sąd Apelacyjny nie przyjął bowiem - jak
sugeruje skarżący - że umowa o pracę nie może zawierać klauzuli o niezajmowaniu
się interesami konkurencyjnymi po odwołaniu z funkcji prezesa z prawem do odszko-
dowania, a jedynie, że zawierający umowę o pracę przewodniczący rady nadzorczej
nie miał umocowania do zawarcia umowy o zakazie konkurencji, co przesądziło - ze
względu na treść art. 203 k.h., którego naruszenia nie zarzuca się w kasacji - o nie-
ważności umowy o zakazie konkurencji zawartej przez nieumocowaną do tego osobę
i niewłaściwy organ spółki. Podstawę prawną oddalenia roszczenia o odszkodowanie
z tytułu umowy o zakazie konkurencji stanowiły bowiem przepisy art. 203 k.h. i art.
103 k.c., a nie art. 29 § 1 k.p. Tymczasem, jak przyjął Sąd Najwyższy w wyroku z 23
września 2004 r., I PK 501/03 (OSNP 2005 nr 4, poz. 56), zawarcie umowy o zakazie
konkurencji po ustaniu stosunku pracy (art. 1012 k.p.) przez osobę nieuprawnioną do
podejmowania w imieniu pracodawcy czynności z zakresu prawa pracy (art. 31 k.p. w
związku z art. 203 k.h.) powoduje nieważność tej umowy.
Podobnie jako bezzasadny należy ocenić zarzut naruszenia art. 81 § 1 k.p.
Problem sposobu wynagradzania pracownika zwolnionego z obowiązku świadczenia
pracy z przyczyn leżących po stronie pracodawcy może być rozstrzygnięty w taki
sposób, jak to przyjęły Sądy obu instancji, a mianowicie z zastosowaniem art. 81 § 1
k.p. Zawieszenie w wykonywaniu pracy jest odstępstwem od reguły wynikającej z art.
22 § 1 k.p., zgodnie z którym zobowiązanie pracodawcy polega nie tylko na wyna-
gradzaniu pracownika, ale także na jego zatrudnianiu, czyli na umożliwieniu pracow-
nikowi faktycznego wykonywania pracy. Niejednokrotnie w praktyce powstaje ko-
nieczność zwolnienia pracownika z obowiązku świadczenia pracy w imię ochrony
interesów pracodawcy. Dotyczy to na przykład pracowników stanowiących kadrę za-
rządzającą (w tym członków zarządów spółek prawa handlowego) w okresie wypo-
wiedzenia, jeżeli wypowiedzenie miało związek z odwołaniem pracownika z pełnionej
funkcji w organie zarządzającym. Odwołanie członka zarządu spółki prawa handlo-
wego zwykle wiąże się z niezwłocznym powołaniem na to miejsce innej osoby, której
powierza się dotychczasowe obowiązki odwołanego członka zarządu, w tym również
zawiera się z nim umowę o pracę. Trudno sobie zatem wyobrazić, aby bez zakłóceń i
konfliktów przebiegało jednoczesne wykonywanie dotychczasowych obowiązków
pracowniczych przez odwołanego prezesa zarządu spółki znajdującego się - po od-
wołaniu - w okresie wypowiedzenia i przez nowo powołanego prezesa zarządu, rów-
nież zatrudnionego na podstawie umowy o pracę. Odsunięcie od wykonywania obo-
wiązków pracowniczych, zwolnienie z obowiązku świadczenia pracy w okresie wy-
powiedzenia jawi się jako optymalne rozwiązanie mające na celu zapobiec nie-
uchronnym kolizjom kompetencji i wątpliwościom, jaki zakres obowiązków należy do
odwołanego i obecnego prezesa.
Możliwość zwolnienia pracownika z obowiązku świadczenia pracy - zwłaszcza
w okresie wypowiedzenia umowy o pracę - rodzi pytanie o sposób wyliczenia wyna-
grodzenia za czas zwolnienia z obowiązku świadczenia pracy. Niektórzy pracodaw-
cy, nie chcąc wchodzić w konflikt z pracownikami, których odsunięto od pracy w
okresie wypowiedzenia, wypłacają im za czas nieświadczenia pracy wynagrodzenie
jak za urlop wypoczynkowy lub jak ekwiwalent za urlop wypoczynkowy, czyli wyna-
grodzenie ustalone na podstawie rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z
8 stycznia 1997 r. w sprawie szczególnych zasad udzielania urlopu wypoczynkowe-
go, ustalania i wypłacania wynagrodzenia za czas urlopu oraz ekwiwalentu pienięż-
nego za urlop (Dz.U. Nr 2, poz. 14 ze zm.). Do tego rozporządzenia odsyła bowiem
inne rozporządzenie poświęcone sposobom ustalania wynagrodzenia w okresie nie-
wykonywania pracy, a mianowicie rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej
z 29 maja 1996 r. w sprawie sposobu ustalania wynagrodzenia w okresie niewykony-
wania pracy oraz wynagrodzenia stanowiącego podstawę odszkodowań, odpraw,
dodatków wyrównawczych do wynagrodzenia oraz innych należności przewidzianych
w Kodeksie pracy (Dz.U. Nr 62, poz. 289). Stosowanie powołanych wyżej przepisów
do sytuacji pracownika zwolnionego z obowiązku świadczenia pracy jest niewątpliwie
korzystniejsze dla pracownika niż zastosowanie przepisów o wynagrodzeniu za czas
niewykonywania pracy z przyczyn dotyczących pracodawcy.
Można jednak przyjąć, jak to uczyniły Sądy w rozpoznawanej sprawie, że pra-
cownikowi zwolnionemu z obowiązku świadczenia pracy z przyczyn leżących po
stronie pracodawcy należy się tylko wynagrodzenie w wysokości wynikającej z art.
81 § 1 k.p., zgodnie z którym pracownikowi za czas niewykonywania pracy, jeżeli był
gotów do jej wykonywania, a doznał przeszkód z przyczyn dotyczących pracodawcy,
przysługuje wynagrodzenie wynikające z jego osobistego zaszeregowania, określo-
nego stawką godzinową lub miesięczną, a jeżeli taki składnik wynagrodzenia nie zo-
stał wyodrębniony przy określaniu warunków wynagradzania - 60% wynagrodzenia.
Możliwość zastosowania w takim przypadku art. 81 § 1 k.p. jest dość oczywista. Pra-
cownik odsunięty od wykonywania pracy (zwolniony z obowiązku świadczenia pracy)
doznaje przeszkód w jej wykonywaniu z przyczyn dotyczących pracodawcy, który
podejmuje decyzję o takim odsunięciu (zwolnieniu). Sytuację taką reguluje wprost
właśnie art. 81 § 1 k.p., nie ma zatem powodu do sięgania przez analogię do przepi-
sów dotyczących wynagrodzenia za urlop wypoczynkowy. Przyjęcie wykładni, zgod-
nie z którą do sytuacji pracownika zwolnionego z obowiązku świadczenia pracy nale-
ży stosować art. 81 § 1 k.p. oznacza, że prawo pracownika do wynagrodzenia zo-
staje wówczas ograniczone do wysokości wynagrodzenia wynikające z jego osobi-
stego zaszeregowania, określonego - między innymi - stawką godzinową lub mie-
sięczną. Takie też wynagrodzenie - zasadnicze, bez premii - otrzymał powód w spor-
nym okresie. Prawidłowość powyższego stanowiska potwierdza powołany w kasacji
wyrok Sądu Najwyższego z 16 listopada 2000 r., I PKN 455/00 (OSNAPiUS 2002 nr
11, poz. 268), w którym przyjęto, że pracownikowi samorządowemu, który został od-
sunięty od wykonywania obowiązków w następstwie zawieszenia organów gminy na
podstawie art. 97 ust. 1 ustawy z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym (jed-
nolity tekst: Dz.U. z 1996 r. Nr 13, poz. 74 ze zm.), przysługuje wynagrodzenie gwa-
rancyjne przewidziane w art. 81 § 1 k.p., przy czym do wynagrodzenia przewidzia-
nego w art. 81 § 1 k.p., nie mają zastosowania zasady obowiązujące przy ustalaniu
wynagrodzenia za urlop i wobec tego w wynagrodzeniu tym nie mogą być uwzględ-
nione inne składniki niż te, które wynikają z zaszeregowania pracownika i są określo-
ne stawką godzinową lub miesięczną. W uzasadnieniu powyższego wyroku Sąd
Najwyższy podkreślił, że możliwe jest przyjęcie, iż ,,zawieszony" pracownik samorzą-
dowy nie świadczył pracy (będąc gotów do jej wykonywania) dlatego, że doznał
przeszkód z przyczyn dotyczących pracodawcy. Z art. 81 § 1 k.p. wynika, że przy-
czyny nieświadczenia pracy nie mogą leżeć po stronie pracownika i w tym sensie
mają dotyczyć pracodawcy. Przepis ten nie stanowi, że przyczyny te mają być zawi-
nione przez pracodawcę, czy też że mają polegać na jego bezprawnym zachowaniu
się, co świadczy o tym, że ustawodawca w przepisie tym w sposób szeroki chciał
ukształtować uprawnienie pracownika, przerzucając na pracodawcę ryzyko związane
z niemożliwością zapewnienia pracownikowi pracy zgodnie z ustaleniami umowy o
pracę (treścią stosunku pracy). Zgodnie z art. 22 § 1 k.p. pracodawca jest zobowią-
zany do "zatrudnienia pracownika", a więc dostarczenia mu pracy zgodnie z umową
(treścią nawiązanego stosunku pracy), co oznacza, że jeżeli tego nie czyni, to działa
wbrew swojemu zobowiązaniu i w tym znaczeniu jego zachowanie jest bezprawne.
Gdyby ustawodawcy w przepisie art. 81 § 1 k.p. chodziło o ograniczenie prawa pra-
cownika do wynagrodzenia gwarancyjnego jedynie do przypadków zachowań praco-
dawcy równoznacznych z wąsko pojmowaną bezprawnością, to nie posłużyłby się
bardzo pojemnym zwrotem "przyczyn dotyczących pracodawcy", lecz zastrzegłby np.
że chodzi jedynie o przypadki przyczyn sprzecznych z prawem (działania praco-
dawcy sprzecznego z prawem) dotyczących pracodawcy. Ostatecznie więc należy
przyjąć, że pojęcie przyczyn uzasadniających powstanie prawa do wynagrodzenia
gwarancyjnego określonego w art. 81 § 1 k.p. zostało ujęte w sposób szeroki i mieści
się wśród nich także sytuacja odsunięcia pracownika od wykonywania obowiązków
lub zwolnienie go z obowiązku świadczenia pracy. Z powyższych przyczyn przyjęcie
przez Sąd Apelacyjny, że za okresy nieświadczenia pracy powodowi przysługuje wy-
nagrodzenie nieobejmujące premii, nie narusza art. 81 § 1 k.p., a powód zarzucał
jego naruszenie przez niewłaściwe zastosowanie tego przepisu do wynagrodzenia za
czas niewykonywania pracy w okresie po odwołaniu z funkcji prezesa oraz w okresie
wypowiedzenia umowy o pracę.
W uzasadnieniu kasacji pełnomocnik powoda zarzucił, że błędnie Sąd Apela-
cyjny uznał, iż premia określona umową o pracę miała charakter uznaniowy i nie
może być wliczona do wynagrodzenia powoda stanowiącego podstawę wynagrodze-
nia za okresy nieświadczenia pracy, odprawy oraz ekwiwalentu za urlop i wynagro-
dzenia za czas choroby. W ocenie skarżącego stanowisko Sądu Apelacyjnego, że
premia określona umową o pracę powoda miała charakter premii uznaniowej, jest
nietrafne wobec wybiórczej oceny zgromadzonych dowodów oraz wyciągnięcia nie-
właściwych wniosków z ustalonego stanu faktycznego. Według skarżącego z przed-
łożonych dowodów jednoznacznie wynika, że premia stanowiła składnik wynagro-
dzenia powoda i należała się powodowi zawsze, gdy przewodniczący rady nadzor-
czej nie otrzymał zastrzeżeń do jego pracy. A zatem wniesienie uwag i zastrzeżeń do
pracy powoda stanowiło, zdaniem skarżącego, jedyne kryterium odmowy przyznania
mu premii. Jeżeli nie zostały wniesione uwagi i zastrzeżenia do jego pracy, to powo-
dowi przysługiwała premia. Z dokonanych przez Sąd ustaleń wynika, że tylko w jed-
nym miesiącu wystąpiły przesłanki uzasadniające odmowę przyznania premii powo-
dowi. Według skarżącego nie można zatem powiedzieć, że wypłata premii powodowi
zależała od oceny jego pracy przez radę nadzorczą i pozytywnej uchwały tego orga-
nu. ,,Uruchomienie" premii przez radę nadzorczą stanowiło formalne zatwierdzenie
premii do wypłaty. Natomiast nie była wymagana uchwała o przyznaniu powodowi
premii, bo należała mu się ona na mocy zawartej umowy o pracę, w sytuacji gdy nie
zostały wniesione przez przewodniczącego rady uwagi i zastrzeżenia do jego pracy.
W ocenie skarżącego, wobec wyraźnie określonych kryteriów przyznawania powo-
dowi przedmiotowej premii, należało uznać, zgodnie z orzecznictwem oraz piśmien-
nictwem, że ma ona charakter roszczeniowy i stanowi składnik wynagrodzenia. Po-
winna być zatem uwzględniona w należnych powodowi świadczeniach.

Przytoczona argumentacja skarżącego łączy się z zarzutami naruszenia prze-
pisów postępowania - art. 233 § 1 k.p.c. i art. 328 § 2 k.p.c. w związku z art. 391
k.p.c., poprzez dowolną ocenę zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego.

Tak skonstruowany zarzut naruszenia prawa procesowego i przytoczona na
jego poparcie argumentacja nie pozwalają Sądowi Najwyższemu na ocenę jego za-
sadności. W wywodzie kasacji dotyczącym naruszenia zasad oceny materiału dowo-
dowego skarżący nie wskazał bowiem ani jednego dowodu, który jego zdaniem zo-
stał oceniony wybiórczo i z naruszeniem zasad swobodnej, lecz jednocześnie
wszechstronnej oceny dowodów. Nie wskazano również, na czym ewentualnie pole-
gało naruszenie art. 233 § 1 k.p.c. Wątpliwe jest także, a przez to nieskuteczne, kwe-
stionowanie charakteru prawnego (materialnoprawnego) premii - w szczególności,
czy była ona uznaniowa, czy roszczeniowa - poprzez konstruowanie zarzutów prawa
procesowego. W sytuacji, gdy kasacja nie powołuje żadnego przepisu prawa mate-
rialnego dotyczącego wynagrodzenia za pracę, który stanowiłby podstawę oceny
charakteru prawnego (materialnoprawnego) premii przewidzianej w zawartej z powo-
dem umowie o pracę, rozważania dotyczące jej natury prawnej są niemożliwe, a na-
wet niedopuszczalne, ze względu na związanie Sądu Najwyższego granicami kasa-
cji, w tym przypadku rozumianymi jako jej podstawy (art. 3921 k.p.c.).

Mając powyższe na uwadze Sąd Najwyższy oddalił kasację jako nieuzasad-
nioną na podstawie art. 39312 k.p.c.
========================================