Wyrok z dnia 5 lutego 2004 r.
I PK 260/03

Szczególna ochrona trwałości stosunku pracy kobiety w ciąży w przy-
padku zwolnienia indywidualnego na podstawie art. 10 ust. 1 ustawy z dnia 28
grudnia 1989 r. o szczególnych zasadach rozwiązywania z pracownikami sto-
sunków pracy z przyczyn dotyczących zakładu pracy (jednolity tekst: Dz.U. z
2002 r. Nr 112, poz. 980 ze zm.) wynika z art. 6 ust. 1 tej ustawy i nie stosuje się
wówczas art. 10 ust. 3-5.

Przewodniczący SSN Teresa Flemming-Kulesza, Sędziowie SN: Zbigniew
Hajn, Józef Iwulski (sprawozdawca).

Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 5 lutego 2004 r. sprawy z
powództwa Agnieszki S. przeciwko ,,R." Spółce z o.o. w P. o przywrócenie do pracy,
na skutek kasacji powódki od wyroku Sądu Okręgowego-Sądu Pracy i Ubezpieczeń
Społecznych w Katowicach z dnia 23 stycznia 2003 r. [...]

z m i e n i ł zaskarżony wyrok, w ten sposób, że oddalił apelację strony poz-
wanej od wyroku Sądu Rejonowego-Sądu Pracy w Mikołowie z dnia 10 września
2002 r. [...] oraz zasądził od strony pozwanej na rzecz powódki koszty postępowania
za drugą i trzecią instancję w kwocie 240 zł (dwieście czterdzieści).

U z a s a d n i e n i e

Sąd Rejonowy-Sąd Pracy w Mikołowie wyrokiem z dnia 10 września 2002 r.
[...] przywrócił powódkę Agnieszkę S. do pracy w pozwanej ,,R." Spółce z o.o. w P.
Sąd ustalił, że powódka była zatrudniona od 3 sierpnia 1998 r. na czas określony, a
następnie na podstawie umowy na czas nieokreślony w pełnym wymiarze czasu
pracy na stanowisku handlowca-sprzedawcy. Pozwany pracodawca wypowiedział
powódce umowę o pracę z przyczyn ekonomicznych w czasie urlopu wychowaw-
czego. W okresie wypowiedzenia w dniu 17 czerwca 2002 r. lekarz stwierdził u po-
wódki ciążę. Sąd pierwszej instancji uznał, że pracodawca naruszył art. 10 ust. 3
ustawy z dnia 28 grudnia 1989 r. o szczególnych zasadach rozwiązywania z pracow-
nikami stosunków pracy z przyczyn dotyczących zakładu pracy oraz o zmianie nie-
których ustaw (Dz.U. z 1990 r. Nr 4, poz. 19 ze zm.; jednolity tekst: Dz.U. z 2002 r. Nr
112, poz. 980 ze zm.).
Wyrokiem z dnia 23 stycznia 2003 r. [...] Sąd Okręgowy-Sąd Pracy i Ubezpie-
czeń Społecznych w Katowicach zmienił wyrok Sądu pierwszej instancji w ten spo-
sób, że oddalił powództwo. Sąd Okręgowy podzielił ustalenie co do istnienia po stro-
nie pozwanej okoliczności ekonomicznych uzasadniających zmniejszenie zatrudnie-
nia. W takiej sytuacji według Sądu drugiej instancji, ma zastosowanie art. 10 ust. 3
ustawy z dnia 28 grudnia 1989 r. Na podstawie tego przepisu rozwiązanie stosunku
pracy w drodze wypowiedzenia z pracownikami, których stosunek pracy podlega
szczególnej ochronie przed wypowiedzeniem lub rozwiązaniem z mocy przepisów
szczególnych, może nastąpić pod warunkiem niezgłoszenia sprzeciwu przez zakła-
dową organizację związkową w terminie 14 dni od otrzymania zawiadomienia o za-
mierzonym wypowiedzeniu. W razie niezgłoszenia sprzeciwu w tym terminie przez
organizację związkową kierownik zakładu pracy podejmuje decyzję w sprawie roz-
wiązania stosunku pracy. Sąd drugiej instancji uznał, że przepis ten nie przewiduje
trybu postępowania w razie niedziałania w zakładzie pracy organizacji związkowej.
Należy więc uznać, iż art. 10 ust. 3 ustawy z dnia 28 grudnia 1989 r. obejmuje ko-
biety w ciąży słabszą ochroną, uzależnioną od działania w zakładzie zakładowej or-
ganizacji związkowej. Strona pozwana w dniu 22 kwietnia 2002 r. wypowiedziała po-
wódce umowę o pracę. W dniu 17 czerwca 2002 r. lekarz stwierdził u powódki szósty
tydzień ciąży. Zdaniem Sądu drugiej instancji, wypowiedzenie nastąpiło zgodnie z
prawem, a podstawy jej roszczenia nie może stanowić art. 8 k.p.
Kasację od tego wyroku wniosła powódka, która zarzuciła naruszenie art. 177
k.p. oraz art. 1 ust. 1 i art. 10 ust. 3 w związku z art. 5 ust. 3 i 4 oraz art. 6 ustawy z
dnia 28 grudnia 1989 r. W uzasadnieniu kasacji powódka wywiodła, że wypowiedze-
nie zostało złożone w drugim dniu udzielonego urlopu wychowawczego i jako jego
przyczynę podano względy ekonomiczne. W okresie wypowiedzenia lekarz stwierdził
u powódki ciążę. Jej zdaniem, nie można zgodzić się ze stanowiskiem, że na podsta-
wie art. 10 ust. 3 ustawy z dnia 28 grudnia 1989 r. możliwe było rozwiązanie sto-
sunku pracy ze względu na brak sprzeciwu organizacji związkowej. Trzeba uznać, że
przy zwolnieniach indywidualnych z przyczyn określonych w art. 1 tej ustawy, z mocy
jej art. 10 ust. 1 mają odpowiednie zastosowanie art. 5 ust. 3 i 4 oraz art. 6, a do pra-
cowników objętych zakresem obowiązywania tych przepisów nie stosuje się art. 10
ust. 3-5 ustawy z dnia 28 grudnia 1989 r.

Sąd Najwyższy zważył, co następuje:

Kasacja powołuje się na usprawiedliwione podstawy, a do rozstrzygnięcia
sprawy wystarczające jest stwierdzenie, że do powódki miała zastosowanie szcze-
gólna ochrona trwałości stosunku pracy określona w art. 6 ust. 1 w związku z art. 10
ust. 1 ustawy z dnia 28 grudnia 1989 r., a nie miał zastosowania jej art. 10 ust. 3-5.
Wzajemny stosunek tych przepisów rzeczywiście budził wątpliwości w doktrynie, ale
został trafnie rozstrzygnięty w utrwalonym orzecznictwie. W wyroku z dnia 1 grudnia
1998 r., I PKN 473/98 (OSNAPiUS 2000 nr 2, poz. 56), Sąd Najwyższy przyjął, że do
pracownika będącego członkiem zarządu zakładowej organizacji związkowej nie sto-
suje się art. 10 ust. 3 ustawy z dnia 28 grudnia 1989 r. i zgodnie z art. 6 ust. 1 w
związku z art. 5 ust. 1 tej ustawy możliwe jest dokonanie mu wyłącznie wypowiedze-
nia zmieniającego. Inaczej mówiąc, dokonanie takiemu pracownikowi wypowiedzenia
definitywnego jest naruszeniem tych przepisów. Podobnie w wyroku z dnia 24 lutego
1998 r., I PKN 543/97 (OSNAPiUS 1999 nr 4, poz. 116), Sąd Najwyższy uznał, że
art. 5 ust. 3 ustawy z dnia 28 grudnia 1989 r. ma zastosowanie również do zwolnień
indywidualnych (art. 10 ust. 1 w związku z art. 1 ust. 1 tej ustawy). W uzasadnieniu
tego wyroku Sąd Najwyższy trafnie stwierdził, że z art. 10 ust. 1 ustawy z dnia 28
grudnia 1989 r. wynika, iż do indywidualnych zwolnień pracowników z przyczyn opi-
sanych w art. 1 ust. 1 tej ustawy stosuje się odpowiednio jej przepisy, z wyjątkiem
art. 2-4. Nie budzi zatem wątpliwości, że stosuje się w takim przypadku art. 5 ust. 3
tej ustawy. Ten przepis nie jest bowiem objęty wyłączeniem i ma zastosowanie do
indywidualnych zwolnień z przyczyn wymienionych w art. 1 ust. 1 ustawy. Stosowa-
nie tego przepisu nie jest wyłączone na podstawie art. 10 ust. 3 ustawy, który regu-
luje wypowiedzenie stosunku pracy pracownikowi podlegającemu szczególnej
ochronie. Hipoteza art. 10 ust. 3 ustawy wyraźnie odnosi się do szczególnej ochrony
,,z mocy przepisów Kodeksu pracy lub przepisów szczególnych". Nie odnosi się za-
tem do przypadków szczególnej ochrony przed rozwiązaniem umowy o pracę, wyni-
kających z przepisów samej ustawy o zwolnieniach grupowych. Przykładem takiej
szczególnej ochrony jest ograniczenie dopuszczalności wypowiadania umowy o
pracę wynikające z art. 5 ust. 3 ustawy. Przepis ten odwołuje się wprawdzie do treści
art. 41 k.p., lecz jedynie w tym sensie, że przenosi do swej hipotezy ,,sytuacje opisa-
ne" w tamtym przepisie. Zakres ochrony przed zwolnieniem reguluje natomiast sa-
modzielnie. Wszystkie te poglądy mają odniesienie do przypadku pracownicy w
ciąży. Szczególna ochrona trwałości stosunku pracy przy zwolnieniach grupowych
wynika w takim przypadku z art. 6 ust. 1 ustawy z dnia 28 grudnia 1989 r., zgodnie z
którym jeżeli z przyczyn określonych w art. 1 ust. 1 ustawy nie jest możliwe dalsze
zatrudnianie na dotychczasowym stanowisku pracy pracownicy, o której mowa w art.
177 k.p., pracodawca może jedynie wypowiedzieć jej dotychczasowe warunki pracy i
płacy. Przepis ten samodzielnie ustanawia szczególną ochronę stosunku pracy, a
jedynie odwołuje się w swojej hipotezie do art. 177 k.p. Dlatego ma on z mocy art. 10
ust. 1 ustawy zastosowanie także w razie zwolnień indywidualnych. W przypadku
takich zwolnień ochrona nie wynika więc z mocy przepisów Kodeksu pracy lub prze-
pisów szczególnych, lecz z art. 6 ust. 1 w związku z art. 10 ust. 1 ustawy z dnia 28
grudnia 1989 r., co z kolei oznacza, że nie ma zastosowania art. 10 ust. 3-5 tej
ustawy.
Wobec tego na podstawie art. 39315 i art. 98 § 1 k.p.c. należało orzec jak w
sentencji.
========================================