Wyrok z dnia 22 czerwca 2005 r.
I PK 258/04

Sprzeczne z prawem i nieuzasadnione jest definitywne wypowiedzenie
umowy o pracę dokonane przez nowego dyrektora, ze wskazaniem tej samej
przyczyny i w krótkim okresie po wypowiedzeniu zmieniającym, dokonanym
przez poprzedniego dyrektora.

Przewodniczący SSN Maria Tyszel, Sędziowie SN: Józef Iwulski, Zbigniew
Myszka (sprawozdawca).

Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 22 czerwca 2005 r.
sprawy z powództwa Mariana C. przeciwko Państwowemu Przedsiębiorstwu Uży-
teczności Publicznej ,,Poczta Polska" - Zakładowi Transportu Samochodowego w K.
o przywrócenie do pracy, na skutek kasacji strony pozwanej od wyroku Sądu
Okręgowego-Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Katowicach z dnia 27 maja
2004 r. [...]

1. z m i e n i ł zaskarżony wyrok w pkt 1 w ten sposób, że zmienił wyrok Sądu
Rejonowego-Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Katowicach z dnia 28 paź-
dziernika 2003 r. [...] w pkt 2 - zastępując kwotę 11.820,84 zł kwotą 3.940,28 zł oraz
oddalając apelację pozwanego w pozostałym zakresie,
2. o d d a l i ł kasację w pozostałej części, znosząc wzajemnie koszty postę-
powania kasacyjnego.

U z a s a d n i e n i e

Sąd Okręgowy-Sąd Pracy w Katowicach wyrokiem z dnia 27 maja 2004 r. od-
dalił apelację pozwanego Państwowego Przedsiębiorstwa Użyteczności Publicznej
,,Poczta Polska" - Zakładu Transportu Samochodowego w K. od wyroku Sądu Rejo-
nowego-Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Katowicach z dnia 28 paździer-
nika 2003 r. przywracającego powoda Mariana C. do pracy u pozwanego i zasądza-
jącego na rzecz powoda kwotę 11.820,84 zł tytułem wynagrodzenia za czas pozo-
stawania bez pracy, pod warunkiem jej podjęcia w terminie 7 dni od uprawomocnie-
nia się wyroku. W sprawie tej ustalono, że w marcu 2002 r. dyrektor pozwanego zle-
cił przeprowadzenie kontroli gospodarki ogumieniem, która wykazała nieprawidłowo-
ści dotyczące głównie sposobu prowadzenia dokumentacji. W tym czasie prowadze-
niem dokumentacji zajmował się Jan L., któremu obowiązki te ustnie przekazał po-
wód. W kwietniu 2002 r. powód zgłosił się do dyrektora pozwanego z plikiem doku-
mentów RW, wskazując, że zostały one sfałszowane. Następnie w czerwcu 2002 r.
została przeprowadzona kolejna kontrola, która wykazała braki w ogumieniu samo-
chodów ciężarowych na kwotę 33.882,66 zł. W związku z wynikami tej kontroli dy-
rektor pozwanego zaproponował powodowi nowe stanowisko pracy. W dniu 30 lipca
2002 r. wręczono powodowi wypowiedzenie zmieniające w zakresie stanowiska
pracy i wynagrodzenia. Po upływie okresu wypowiedzenia powód miał objąć stano-
wisko specjalisty w dziale głównego mechanika i inwestycji. Powód warunki (które
obowiązywały go od 1 listopada 2002 r.) przyjął, nie składając oświadczenia o od-
mowie ich zaakceptowania. W dniu 22 sierpnia 2002 r. nastąpiła zmiana na stanowi-
sku dyrektora pozwanego. Nowa dyrektor po ponownym przeanalizowaniu protoko-
łów pokontrolnych inwentaryzacji doszła do przekonania, że zaniedbania powoda są
tak duże, iż skutkować powinny wypowiedzeniem definitywnym umowy o pracę, które
dokonano w dniu 19 września 2002 r.; jako przyczynę wypowiedzenia wskazano brak
kontroli funkcjonalnej w zakresie gospodarki ogumieniem.
W ramach takich ustaleń Sąd Rejonowy przywrócił powoda do pracy, wska-
zując na tożsamość przyczyn wypowiedzenia zmieniającego z lipca 2002 r. i wypo-
wiedzenia definitywnego z września 2002 r. Za te same przewinienia służbowe po-
wód nie może być dwukrotnie karany. Stanowisko to podtrzymał Sąd Okręgowy,
który wykluczył dopuszczalność dokonania w stosunku do powoda w przeciągu krót-
kiego okresu dwóch wypowiedzeń, które były oparte na tej samej przyczynie związa-
nej z tym samym zdarzeniem. Skoro po dokonaniu wypowiedzenia zmieniającego nie
wystąpiły nowe okoliczności uzasadniające postawienie powodowi zarzutu, na który
pozwany powołał się w wypowiedzeniu definitywnym, to nie było ono uzasadnione, a
nadto naruszało poczucie sprawiedliwości. Sąd drugiej instancji nie podzielił też
zarzutu apelującego pracodawcy, że uwzględnienie żądania przywrócenia powoda
do pracy było niecelowe wobec likwidacji pionu organizacyjnego, w którym usytuo-
wane było stanowisko pracy powoda objęte propozycją wcześniejszego wypowie-
dzenia zmieniającego. Brak miejsc pracy nie może bowiem sanować niezgodnych z
prawem czynności pracodawcy i nie może być jedynym argumentem do zasądzenia
odszkodowania.
W kasacji pozwany podniósł następujące zarzuty: 1) błędnej wykładni art. 30 §
4 k.p., przez przyjęcie, że przyczyna wypowiedzenia powodowi umowy o pracę nie
była rzeczywista i nie pozostawała w związku ,,z tym konkretnym wypowiedzeniem
którego podstawę stanowi", 2) naruszenia art. 45 § 1 k.p., przez przyjęcie, że wypo-
wiedzenie powodowi umowy o pracę naruszało przepisy o wypowiadaniu, było nie-
uzasadnione i naruszało poczucie sprawiedliwości, 3) naruszenia art. 47 § 1 k.p.,
wskutek zasądzenia wynagrodzenia za czas pozostawania bez pracy w kwocie wyż-
szej niż wynagrodzenie za jeden miesiąc, 4) naruszenia art. 233 § 1 k.p., poprzez
przekroczenie granic swobodnej oceny dowodów, co miało wpływ na wynik sprawy,
5) naruszenia art. 217 § 1 k.p.c., przez pominięcie protokołu kontroli końcowej i przy-
jęcie, że po dokonaniu wypowiedzenia zmieniającego nie wystąpiły nowe okoliczno-
ści uzasadniające postawienie powodowi zarzutu skutkującego wypowiedzeniem
definitywnym. W sprawie skarżący postawił następujące zagadnienie prawne, ,,czy
zasadne jest wypowiedzenie umowy o pracę zawartej na czas nie określony, doko-
nane przez pracodawcę w krótkim okresie czasu po złożeniu przez tegoż pracodaw-
cę, po dokonaniu ponownej analizy materiału na bazie której pracodawca dokonał
wypowiedzenia zmieniającego, przy czym ta nowa analiza dokonana została po za-
kończeniu postępowania kontrolnego przez nowego dyrektora". W konsekwencji
skarżący wniósł o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy Sądowi
Okręgowemu w Katowicach do ponownego rozpoznania i rozstrzygnięcia o kosztach
za wszystkie instancje.
Skarżący przyznał, że w przeciągu niecałych dwóch miesięcy złożył powodowi
dwa oświadczenia woli dotyczące najpierw zmiany dotychczasowych warunków
pracy i płacy (w dniu 30 lipca 2002 r.), a następnie wypowiedzenia definitywnego (w
dniu 30 września 2002 r.), podając tę samą ich przyczynę. Twierdził też, że wypo-
wiedzenia zmieniającego dokonał dyrektor pozwanego, nie znając całkowitego roz-
miaru szkody, jaką poniósł pozwany. Następnie zaszły nowe okoliczności wpływa-
jące na ocenę pracy powoda. Została przeprowadzona kontrola przez inspektorów
Centralnego Zarządu Poczty Polskiej, wywołana powiadomieniem tego Zarządu o
zaistniałych zdarzeniach. W wyniku tej kontroli nowa dyrektor pozwanego została
zobowiązana do poszerzenia dotychczasowej inwentaryzacji w zakresie kontroli
ogumienia samochodów osobowych. Dopiero zakończenie tych inwentaryzacji po-
zwoliło pozwanemu zakończyć kontrolę gospodarki ogumieniem i podsumować stan
sprawy. Były to nowe okoliczności faktyczne, których Sądy obu instancji nie wzięły
pod uwagę. Nowa dyrektor pozwanego uznała, że znaczne zaniedbania w powoda w
zakresie kontroli, do jakiej był zobowiązany, są na tyle ważne, że nie można poprze-
stać na wypowiedzeniu zmieniającym, zwłaszcza że wobec pracowników bezpo-
średnio winnych powstania szkody zastosowano ,,wypowiedzenie dyscyplinarne".
Zaniedbania powoda nie miały charakteru chwilowego, lecz trwały co najmniej od
roku, co oznaczało, że powód nie wywiązywał się należycie z nałożonych obowiąz-
ków w sposób ciągły, w związku z tym nie dawał gwarancji należytego wykonywania
obowiązków na nowym stanowisku pracy, na którym miał zajmować się zamówie-
niami publicznymi. ,,Jako symptomatyczne" w postępowaniu powoda nowa dyrektor
uznała uporczywe niesporządzanie zakresów czynności podległych mu pracowni-
ków, pomimo ustnych napomnień, a następnie pisemnego polecenia. Powód przez
okres roku nie doprowadził do zawarcia umowy o wspólnej odpowiedzialności mate-
rialnej pracowników w magazynie technicznym nr 02, zachowywał się arogancko
wobec pracowników, niestosował się do zarządzeń w zakresie porządku na terenie
zakładu pracy. ,,Akta osobowe powoda najeżone są różnymi pismami dotyczącymi
nienależytych działań powoda jako pracownika i gdyby oba Sądy wzięły pod uwagę
ich treść, to wydaje się być zgodne z zasadami logiki, powinny wyrobić sobie pogląd
o pracy powoda. Wprawdzie te przykładowo wymienione zdarzenia nie były przyczy-
ną wypowiedzenia, ale powinny być wzięte pod uwagę obu Sądów przy ocenie cało-
kształtu dowodów i ich wszechstronnym rozważeniu". Do nowych okoliczności uza-
sadniających wypowiedzenie definitywne należało: przeprowadzenie kontroli przez
kontrolerów z Zarządu Głównego Poczty, poszerzenie kontroli o samochody dostaw-
cze i osobowe, jak również zmiana na stanowisku dyrektora pozwanego. Zarzut na-
ruszenia art. 217 k.p.c. jest uzasadniony tym, że końcowy protokół kontroli pochodził
z 17 września 2002 r., ale Sąd pierwszej instancji nie dopuścił z niego dowodu na
ostatniej rozprawie na okoliczność szkody pozwanego. Jeżeli pierwszy z dyrektorów
pozwanego działał pośpiesznie, wiedząc, że jego umowa o pracę rozwiązuje się w
okresie miesiąca, a drugi dyrektor zakończył postępowanie kontrolne i ocenił cały
materiał w sprawie powoda, to mógł stwierdzić, że powód nie daje gwarancji należy-
tego wykonywania swoich obowiązków na nowym stanowisku. Pracodawca ma bo-
wiem swobodę doboru pracowników, z którymi będzie realizował ,,zadania jednostki"
w przedsiębiorstwie użyteczności publicznej. Ponadto zasądzenie na rzecz powoda
wynagrodzenia wyższego niż za jeden miesiąc w sposób oczywisty naruszało art. 47
§ 1 k.p.

Sąd Najwyższy zważył, co następuje:

Uzasadniony okazał się jedynie zarzut oczywistego naruszenia art. 47 k.p.
Przepis ten stanowi, że pracownikowi, który podjął pracę w wyniku przywrócenia do
pracy, przysługuje wynagrodzenie za czas pozostawania bez pracy, nie więcej jed-
nak niż za 2 miesiące, a gdy okres wypowiedzenia wynosi 3 miesiące - nie więcej niż
za 1 miesiąc. Powoda obowiązywał 3 miesięczny okres wypowiedzenia, a zatem
możliwe było zasądzenie na jego rzecz jednomiesięcznego wynagrodzenia za czas
pozostawania bez pracy w kwocie 3.940,28, a nie wynagrodzenia trzymiesięcznego
w nieprawidłowo zasądzonej kwocie 11.820,84 zł. W tym zakresie Sąd Najwyższy
wyrokował reformatoryjnie na podstawie art. 39315 k.p.c. (aktualnie art. 39816 k.p.c.).
W pozostałym zakresie kasacja jest bezzasadna. W rozpoznawanej sprawie
nie było żadnych wątpliwości, że pozwany pracodawca wskazał tę samą przyczynę
wypowiedzenia, dokonując wypowiedzenia zmieniającego w dniu 30 lipca 2002 r., a
następnie wypowiedzenia definitywnego w dniu 19 września 2002 r. Był to ,,brak
kontroli funkcjonalnej w zakresie gospodarki ogumieniem, dopuszczenie do zanie-
chania prowadzenia dokumentacji związanej z ogumieniem przez podległych pra-
cowników, co spowodowało nieuzasadnione rozchody ogumienia i przyczyniło się do
narażenia Zakładu na straty". Była to zatem przyczyna jednakowa, bo tak samo
brzmiąca, a zatem przyczyna ta sama, która nie uwzględniała nowości faktycznych,
na jakie powoływał się skarżący (na uzasadnienie wypowiedzenia definitywnego) do-
piero w postępowaniu sądowym. Wskazana powodowi ta sama przyczyna obu wy-
powiedzeń w żadnym razie nie obejmowała takich okoliczności, jak: zaniedbania po-
woda w zakresie gospodarki ogumieniem po dokonaniu wypowiedzenia zmieniające-
go lub nienależyte wykonywanie innych obowiązków pracowniczych, polegających
na niedoprowadzeniu do zawarcia umowy o wspólnej odpowiedzialności materialnej
pracowników w magazynie, niesporządzeniu zakresów czynności podległych mu
pracowników, aroganckim zachowaniu wobec współpracowników, czy niestosowaniu
się do zarządzeń porządkowych na terenie zakładu pracy. W tym zakresie bezpod-
stawny okazał się zarzut naruszenia art. 217 § 1 k.p.c., ponieważ w apelacji ani na
rozprawie apelacyjnej pozwany nie składał żadnych wniosków dowodowych, a po-
nadto Sąd drugiej instancji nie miał obowiązku ustalania nowości faktycznych nieob-
jętych podaną powodowi przyczyną definitywnego wypowiedzenia umowy o pracę.
Warto też wskazać za Sądem Rejonowym, że końcowy protokół pokontrolny po-
twierdzał jedynie poprzednio stwierdzone nieprawidłowości w zakresie gospodarki
ogumieniem, a dyrektor pozwanego w okresie od 30 lipca 2002 r. do 19 września
2002 r. nie przedstawiła powodowi żadnych nowych zarzutów.
Istotne jest to, że na gruncie art. 30 § 4 k.p. pracownik ma prawo znać kon-
kretną przyczynę, która skłoniła pracodawcę do wypowiedzenia lub rozwiązania sto-
sunku pracy. W postępowaniu sądowym dopuszcza się wprawdzie precyzowanie lub
wskazywanie okoliczności mieszczących się we wskazanej pracownikowi przyczynie
wypowiedzenia pod warunkiem, że okoliczności te są oczywiście znane pracowniko-
wi i zarazem mieszczą się w pojęciu (kategorii) wskazanej przyczyny wypowiedzenia.
Rzecz jasna okoliczności te powinny dotyczyć osoby pracownika, a nie przełożonego
decydującego o wypowiedzeniu umowy o pracę, co w szczególności prowadzi do
wniosku, że zmiana na stanowisku dyrektora nie stanowi okoliczności dotyczącej
pracownika, nie może być zatem powołana jako jedna z okoliczności uzasadniają-
cych rozwiązanie umowy z przyczyn dotyczących pracownika. Nawet znane pracow-
nikowi okoliczności nie mogą zmierzać do spóźnionego poszerzenia lub wykreowa-
nia innej niż wskazana na piśmie przyczyna wypowiedzenia. W ocenie Sądu Najwyż-
szego, brak jest podstaw prawnych, aby nadmiernie łagodzić wymagania formalne i
merytoryczne w koniecznym wskazaniu przez pracodawcę konkretnej przyczyny wy-
powiedzenia, która podlega sądowej weryfikacji. Oznaczało to, że w rozpoznawanej
sprawie na tle tej samej (tożsamej) przyczyny wypowiedzenia zmieniającego i defi-
nitywnego umowy o pracę z powodem, nie było podstaw prawnych do weryfikowania
nowych okoliczności faktycznych, które potencjalnie mogłyby prowadzić do uznania
zasadności wypowiedzenia definitywnego, ale nie zostały objęte inną niż wskazana
powodowi na piśmie przyczyną wypowiedzenia definitywnego, która była wcześniej
powołana na uzasadnienie wypowiedzenia zmieniającego.
Jeżeli wypowiedzenie zmieniające jest uzasadnione naruszeniem przez pra-
cownika ciążących na nim powinności, to ma ono charakter sankcji prawa pracy za
niewykonywanie lub nienależyte wykonywanie obowiązków pracowniczych, zważyw-
szy, że - według ustaleń Sądu Rejonowego - wskutek tego wypowiedzenia powód
stracił ponad 1.000 zł miesięcznie. Ponowne wskazanie tej samej (tożsamej) przy-
czyny wypowiedzenia definitywnego z powodu naruszenia tych samych obowiązków
pracowniczych, która wcześniej została wskazana jako uzasadniająca wypowiedze-
nie zmieniające, stanowi nadużycie prawa do dyscyplinowania pracownika. W rozpo-
znawanej sprawie oznaczało to, że sprzeczne z prawem i nieuzasadnione było do-
konanie przez nową dyrektora definitywnego wypowiedzenia w krótkim okresie po
wcześniejszym wypowiedzeniu zmieniającym dokonanym przez poprzedniego dy-
rektora, ze wskazaniem tej samej przyczyny obu wypowiedzeń (art. 30 § 4 i art. 45 §
1 k.p.). W konsekwencji Sąd Najwyższy oddalił kasację w tym zakresie.
========================================