Wyrok z dnia 25 maja 2005 r.
I PK 249/04

Przepis art. 17 § 3 k.s.h. może mieć odpowiednie zastosowanie do doko-
nania czynności prawnej przez spółkę akcyjną, reprezentowaną przez radę nad-
zorczą (art. 379 k.s.h.), gdy wymagana jest zgoda (uchwała) walnego zgroma-
dzenia. Brak uchwały walnego zgromadzenia spółki akcyjnej nie powoduje nie-
ważności umowy o pracę z członkiem zarządu spółki, jeżeli wymaganie zgody
walnego zgromadzenia na jej zawarcie przez radę nadzorczą wynika wyłącznie
ze statutu, a nie z ustawy.

Przewodniczący SSN Katarzyna Gonera (sprawozdawca), Sędziowie SN:
Zbigniew Hajn, Jerzy Kwaśniewski.

Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 25 maja 2005 r. sprawy z
powództwa Zbigniewa M. przeciwko ,,E." SA w Ł. o wynagrodzenie, na skutek kasacji
strony pozwanej od wyroku Sądu Apelacyjnego w Łodzi z dnia 8 czerwca 2004 r. [...]

1. o d d a l i ł kasację;
2. zasądził od strony pozwanej na rzecz powoda kwotę 2.025 (dwa tysiące
dwadzieścia pięć) złotych tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego w postę-
powaniu kasacyjnym.

U z a s a d n i e n i e

Sąd Okręgowy-Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Łodzi wyrokiem z 1
marca 2004 r. [...] zasądził od strony pozwanej ,,E." SA w Ł. na rzecz powoda Zbi-
gniewa M. kwotę 38.843 zł z ustawowymi odsetkami od 1 września 2001 r. tytułem
wynagrodzenia za pracę za sierpień 2001 r., kwotę 30.543,20 zł z ustawowymi od-
setkami od 1 października 2001 r. tytułem wynagrodzenia za pracę w okresie od 1 do
24 września 2001 r. i nadał wyrokowi rygor natychmiastowej wykonalności do kwoty
35.219 zł.
Sąd Okręgowy ustalił, że pozwana Spółka Akcyjna ,,W." (obecnie, po zmianie
firmy, Spółka Akcyjna ,,E.") powstała w 1999 r. W dniu 6 września 2000 r. 100% akcji
pozwanej Spółki nabył adw. Wojciech B., w imieniu i na rzecz Stanisława G. Uchwałą
nadzwyczajnego walnego zgromadzenia akcjonariuszy ,,W." SA z 7 września 2000 r.
powołano nowy skład rady nadzorczej, do której weszli: Wojciech B., Marcin F., Piotr
S., Jacek P. i Tadeusz N. Posiedzenia rady nadzorczej pozwanej Spółki były zwoły-
wane bez uprzedniego podawania porządku obrad. W trakcie posiedzeń nie było
formalnego głosowania. Przewodniczący rady nadzorczej przedstawiał kwestię do
rozpatrzenia i uchwałę uznawano za przyjętą w razie braku zgłoszenia sprzeciwu
przez któregokolwiek z członków rady. Na koniec posiedzenia nie odczytywano pro-
tokołu. W trakcie posiedzenia rady nadzorczej 8 września 2000 r. wybrano na jej
przewodniczącego Wojciecha B. Następnie rada nadzorcza podjęła uchwałę o po-
wołaniu powoda Zbigniewa M. na prezesa zarządu, zaś Zbigniewa C. i Krzysztofa J.
na członków zarządu. W trakcie posiedzenia rady nadzorczej 23 listopada 2000 r. jej
przewodniczący został upoważniony (jednogłośnie podjętą uchwałą) do podpisywa-
nia umów o pracę z członkami zarządu, które miały być następnie zatwierdzane
przez radę nadzorczą. Do czasu podjęcia innej uchwały członkowie zarządu mieli
działać na podstawie umów zleceń. W dniu 8 września 2000 r. przewodniczący rady
nadzorczej zawarł z powodem umowę zlecenia dotyczącą wykonywania czynności
członka zarządu i pełnienia funkcji prezesa zarządu w okresie do 31 grudnia 2000 r.
za wynagrodzeniem w wysokości 120.000 zł, zaś 18 grudnia 2000 r. kolejną umowę
zlecenia wykonywania czynności członka zarządu i pełnienia funkcji prezesa w okre-
sie od 1 stycznia 2001 r. do 31 maja 2001 r. za wynagrodzeniem w wysokości
150.000 zł. Wiceprezes zarządu Krzysztof J. był zatrudniony w pozwanej Spółce na
podstawie umowy o pracę z 1 marca 2000 r. na stanowisku dyrektora do spraw sys-
temów operacyjnych na 7/8 etatu z wynagrodzeniem w wysokości 14.540 zł mie-
sięcznie brutto, przy czym aneksem z 28 kwietnia 2000 r. warunki umowy o pracę
uległy zmianie przez zatrudnienie Krzysztofa J. na pełnym etacie z wynagrodzeniem
17.000 zł miesięcznie brutto. Ponadto 9 września 2000 r. Wojciech B. w imieniu po-
zwanej Spółki zawarł z Krzysztofem J. umowę zlecenia dotyczącą udziału w posie-
dzeniach zarządu w okresie od 9 września 2000 r. do 31 grudnia 2000 r. za wyna-
grodzeniem 12.000 zł, a następnie 17 maja 2001 r. umowę zlecenia dotyczącą
udziału w posiedzeniach zarządu w dniach od 1 stycznia 2001 r. do 31 maja 2001 r.
za wynagrodzeniem 15.000 zł. Podobnie Wojciech B. w imieniu pozwanej Spółki za-
warł z drugim wiceprezesem zarządu Zbigniewem C. 9 września 2000 r. umowę zle-
cenia dotyczącą udziału w posiedzeniach zarządu w okresie od 9 września 2000 r.
do 31 grudnia 2000 r. za wynagrodzeniem 32.000 zł, a następnie 17 maja 2001 r.
kolejną umowę zlecenia dotyczącą udziału w posiedzeniach zarządu od 1 stycznia
2001 r. do 31 maja 2001 r. za wynagrodzeniem 40.000 zł. W okresie od września
2000 r. do września 2001 r. Krzysztof J. otrzymał łącznie z tytułu umowy o pracę i
umów zlecenia kwotę 240.208 zł, zaś Zbigniew C. z tytułu umów zlecenia kwotę
72.000 zł. Umowy zawarte przez Wojciecha B. z Krzysztofem J. i Zbigniewem C. nie
były przez pozwaną kwestionowane.
Sąd Okręgowy ustalił, że zgodnie z § 16 pkt 3 statutu pozwanej Spółki (według
stanu na 20 listopada 2000 r.), rada nadzorcza miała kompetencję zawierania umów
z członkami zarządu. Zgodnie z § 21 pkt 2, 3, 4 statutu członkowie rady nadzorczej
wykonywali swe prawa i obowiązki w sposób łączny, posiedzenia rady zwoływał jej
przewodniczący, a w jego nieobecności wiceprzewodniczący, posiedzenie mogło być
zwołane na wniosek zarządu. W § 23 pkt 7 statutu wskazano, że do zakresu działa-
nia rady nadzorczej należy zawieranie, dokonywanie umów i rozwiązywanie kon-
traktów z członkami zarządu na podstawie treści uchwał walnego zgromadzenia.
Uchwałą nadzwyczajnego walnego zgromadzenia akcjonariuszy Spółki z 26 kwietnia
2001 r. uchylono dotychczasowy statut i uchwalono nowy. Nowy statut nie zawierał
odpowiedników § 16 pkt 3, § 21 pkt 2, 3, 4 i § 23 pkt 7 dawnego statutu.
Zgodnie z ustaleniami Sądu, w 2001 r. powód zakomunikował pozostałym
członkom zarządu, że będzie negocjował z pozwaną kwestię zawarcia umowy o
pracę. W maju-czerwcu 2001 r. Krzysztof J. i Zbigniew C. także podjęli rozmowy w
sprawie zawarcia z nimi umów o pracę, w związku z wiadomością, że powód nego-
cjuje taką umowę dla siebie. Pod koniec posiedzenia rady nadzorczej w dniu 17 maja
2001 r., w którym uczestniczyli wszyscy członkowie rady nadzorczej, po omówieniu
porządku dnia przewodniczący Wojciech B. podniósł kwestię umowy o pracę z po-
wodem. Projekt tej umowy był uprzednio omówiony pomiędzy powodem a Wojcie-
chem B. Powód przedłożył przewodniczącemu rady nadzorczej wydrukowaną wersję
umowy, zaś pozostałym członkom rady jej kserokopie parafowane przez Wojciecha
B. Członkowie rady nadzorczej mieli czas na zapoznanie się z treścią umowy. Na
pytanie Wojciecha B., czy nie ma uwag do umowy, Jacek M. zaakceptował głośno
umowę. Żaden z pozostałych członków rady nie sprzeciwił się umowie. Po posiedze-
niu rady nadzorczej Jacek M. i Marcin F. pogratulowali powodowi zawarcia umowy.
Uchwała o zatwierdzeniu przez radę umowy o pracę z powodem nie została zaproto-
kołowana.
Sąd ustalił, że powód umówił się z Wojciechem B. na podpisanie umowy o
pracę w W. Podpisanie nastąpiło przed 1 czerwca 2001 r., chociaż umowa nosi tę
datę. Zgodnie z treścią § 1.1 i § 1.3 umowy, pozwana Spółka zatrudniła powoda na
stanowisku prezesa zarządu na okres co najmniej 3 lat od dnia zawarcia umowy, z
miesięcznym wynagrodzeniem zasadniczym w wysokości stanowiącej równowartość
w złotych 10.000 euro według średniego kursu NBP z dnia poprzedzającego dzień
wypłaty wynagrodzenia, płatnym w sposób i w terminach obowiązujących w Spółce
dla wypłaty wynagrodzeń pracowniczych. Zgodnie z § 1.7 umowa miała ,,wygasnąć"
z chwilą odwołania powoda z funkcji prezesa zarządu. W § 5 strony przewidziały
trzymiesięczny okres wypowiedzenia, niezależnie od odszkodowania za przedtermi-
nowe rozwiązanie umowy. W dniu 6 czerwca 2001 r. Zbigniew C. przekazał Wiesła-
wie G., zatrudnionej na stanowisku specjalisty do spraw kadrowych, wypełniony nie-
prawidłowo i podpisany przez powoda druk deklaracji zgłoszenia do ubezpieczeń
społecznych. Nie otrzymała ona jednak umowy o pracę powoda. Przekazała Zbi-
gniewowi C. przeznaczone dla powoda dokumenty: kwestionariusz osobowy,
oświadczenie o rachunku bankowym, oświadczenie o wysokości przychodów, o
zapoznaniu się z regulaminami. Dokumenty te zostały zwrócone z podpisem powo-
da, z datą 1 czerwca 2001 r. i wówczas Wiesława G. założyła dla powoda akta oso-
bowe. W dniu 7 czerwca 2001 r. wysłała dokumenty zgłaszające powoda jako pra-
cownika do ZUS. Umieściła także powoda na liście płac za czerwiec i lipiec 2001 r.
Wysokość wynagrodzenia powoda została jej podana przez Zbigniewa C. Umowa o
pracę z pozwaną została dołączona do akt osobowych powoda w styczniu 2002 r.
Powód otrzymał przelewem na konto bankowe wynagrodzenie za czerwiec i lipiec
2001 r. Przelewów dokonano z tytułu umowy o pracę po akceptacji Zbigniewa C.
Dalsze wypłaty wynagrodzenia zostały wstrzymane na polecenie Zbigniewa C. i
Krzysztofa J. Powód został wyrejestrowany z ZUS, dokonano także korekty dotyczą-
cej podatku dochodowego w urzędzie skarbowym. Na posiedzeniach w dniach 11
czerwca i 21 czerwca 2001 r. rada nadzorcza nie zajmowała się kwestią umowy o
pracę powoda. W oświadczeniu z 17 września 2001 r. podpisanym przez powoda,
Krzysztofa J., Zbigniewa C. i Stanisława G., skierowanym do B. Bank SA, wskazano
dwukrotnie, że powód jest zatrudniony w pozwanej Spółce na podstawie umowy o
pracę z 1 czerwca 2001 r. Uchwałą nadzwyczajnego walnego zgromadzenia akcjo-
nariuszy z 21 września 2001 r. odwołano dotychczasową radę nadzorczą Spółki i
powołano nową radę, w której skład weszli: Tadeusz N., Dariusz Z., Tomasz Ł., Je-
rzy R. i Eryk K. Uchwałą z 24 września 2001 r. nowa rada nadzorcza odwołała po-
woda z funkcji prezesa zarządu.
Dokonując oceny zebranego w sprawie materiału dowodowego Sąd Okręgowy
nie dał wiary zeznaniom Wojciecha B., Krzysztofa J., Zbigniewa C. i Tadeusza N. w
zakresie, w jakim dotyczyły zajmowania się przez radę nadzorczą na posiedzeniu 17
maja 2001 r. kwestią umowy o pracę z powodem, a także zeznaniom Stanisława G.
w zakresie jego niewiedzy o warunkach umowy o pracę zawartej przez pozwaną z
powodem. Sąd dał natomiast wiarę zeznaniom powoda oraz Jacka M. i Marcina F.,
że pod koniec posiedzenia rady nadzorczej 17 maja 2001 r. została omówiona kwe-
stia umowy z powodem. Piotr S. w swoich zeznaniach stwierdził, że nie wyklucza, iż
podczas posiedzenia rady nadzorczej 17 maja 2001 r. mógł być przedstawiany pro-
jekt umowy o pracę z powodem, wprawdzie nie podjęto formalnej uchwały dotyczącej
zatrudnienia powoda, jednak nieformalne głosowanie mogło się odbyć.
W oparciu o powyższe ustalenia faktyczne Sąd Okręgowy uznał, że roszcze-
nie powoda dotyczące wynagrodzenia za pracę w okresie od 1 sierpnia 2001 r. do 24
września 2001 r. jest zasadne.
Ze względu na status prawny powoda jako byłego prezesa zarządu pozwanej
Spółki, rozstrzygnięcie sprawy wymagało zastosowania nie tylko przepisów Kodeksu
pracy, w szczególności art. 22 § 1 k.p. i 29 § 1 k.p., ale także przepisów Kodeksu
spółek handlowych. Zgodnie z art. 368 § 1 i § 4 zdanie 1 k.s.h. zarząd prowadzi
sprawy spółki i reprezentuje spółkę. Jego członków powołuje i odwołuje rada nadzor-
cza, chyba że statut spółki stanowi inaczej. Członek zarządu może być w każdym
czasie odwołany. Nie pozbawia go to roszczeń ze stosunku pracy lub innego stosun-
ku prawnego dotyczącego pełnienia funkcji członka zarządu (art. 370 § 1 k.s.h.). W
umowie między spółką a członkiem zarządu spółkę reprezentuje rada nadzorcza
albo pełnomocnik powołany uchwałą walnego zgromadzenia. Wynagrodzenie człon-
ków zarządu zatrudnionych na podstawie umowy o pracę lub innej umowy ustala
rada nadzorcza, jeżeli statut nie stanowi inaczej (art. 378 § 1 i 379 k.s.h.). Według
art. 390 § 1 i 391 § 1 i 2 k.s.h. rada nadzorcza wykonuje swoje obowiązki kolegialnie,
może jednak delegować swoich członków do samodzielnego pełnienia określonych
czynności nadzorczych. Uchwały rady nadzorczej zapadają bezwzględną większo-
ścią głosów, chyba że statut stanowi inaczej. Statut może przewidywać, że w przy-
padku równości głosów rozstrzyga głos przewodniczącego rady nadzorczej. Do pro-
tokołów rady nadzorczej stosuje się odpowiednio przepisy dotyczące protokołów za-
rządu, wobec czego powinny one zawierać porządek obrad, nazwiska i imiona obec-
nych członków zarządu, liczbę głosów oddanych na poszczególne uchwały oraz
zdania odrębne. Uchwały powinny być protokołowane. Protokoły podpisują obecni
członkowie zarządu (art. 376 zd. 2 i 3 w związku z art. 391 § 2 k.s.h.). Stosownie do
art. 17 k.s.h., jeżeli do dokonania czynności prawnej przez spółkę ustawa wymaga
uchwały rady nadzorczej, czynność prawna dokonana bez wymaganej uchwały jest
nieważna. Zgoda może być wyrażona przed złożeniem oświadczenia przez spółkę
albo po jego złożeniu, nie później jednak niż w terminie dwóch miesięcy od dnia zło-
żenia oświadczenia przez spółkę. Potwierdzenie wyrażone po złożeniu oświadczenia
ma moc wsteczną od chwili dokonania czynności prawnej. Czynność prawna doko-
nana bez zgody właściwego organu spółki, wymaganej wyłącznie przez umowę
spółki albo statut, jest ważna, jednakże nie wyklucza to odpowiedzialności członków
zarządu wobec spółki z tytułu naruszenia umowy spółki albo statutu.
Sąd Okręgowy zwrócił uwagę, że dla ważności umowy o pracę zawartej 1
czerwca 2001 r. z powodem jako prezesem zarządu spółki akcyjnej niezbędne było -
zgodnie z art. 378 § 1 i 379 k.s.h. - aby, w braku odmiennej regulacji statutowej,
spółka była przy zawieraniu umowy reprezentowana przez radę nadzorczą, a po-
nadto, aby rada nadzorcza ustaliła uchwałą wynagrodzenie za pracę. Zdaniem Sądu,
zgodnie z nowym statutem, obowiązującym od 26 kwietnia 2001 r., rada nadzorcza
miała kompetencję do powoływania i odwoływania członków zarządu oraz ustalania
ich wynagrodzenia (§ 11.2 i § 14.1 statutu). Wynikająca z art. 390 § 1 k.s.h. kolegial-
ność oznacza, że rada nadzorcza wykonuje swoje obowiązki w formie uchwał.
Wprawdzie przepis ten umożliwia delegowanie członków do samodzielnego pełnienia
określonych czynności nadzorczych, jednak czynności te mają pozwolić radzie na
zajęcie stanowiska i mogą dotyczyć tylko spraw, które nie wymagają uchwały rady. Z
tego powodu za niedopuszczalne należałoby uznać delegowanie na członka rady
nadzorczej uprawnienia do samodzielnego ustalenia wysokości wynagrodzenia dla
członka zarządu, o ile jego wysokość nie zostałaby następnie zatwierdzona uchwałą
rady nadzorczej. Wprawdzie nie ulega wątpliwości, że podjęcie uchwały o zatwier-
dzeniu warunków umowy o pracę pozwanej z powodem, w tym i wynagrodzenia, nie
zostało zaprotokołowane ani w protokole posiedzenia rady nadzorczej z 17 maja
2001, ani w żadnym późniejszym, nie oznacza to jednak, że uchwała taka nie została
podjęta. Odwołując się do stanowiska doktryny prawa handlowego Sąd Okręgowy
podniósł, że w przypadku protokołów posiedzeń rady nadzorczej forma pisemna jest
zastrzeżona tylko dla celów dowodowych. Ważne jest, według Sądu, aby zostały
spełnione kryteria wskazane w art. 391 k.s.h. czyli aby, w braku odmiennych posta-
nowień statutu, uchwała została podjęta bezwzględną większością głosów, a zgodnie
z § 12.2 zdanie 2 statutu pozwanej Spółki, według treści przyjętej na walnym zgro-
madzeniu akcjonariuszy 26 kwietnia 2001 r., w razie równości głosów decydował
głos przewodniczącego. Zdaniem Sądu Okręgowego, w niniejszej sprawie zostały
spełnione przesłanki z art. 74 § 2 k.c., zgodnie z którym w braku zachowania formy
pisemnej dla celów dowodowych, dowód z zeznań świadków lub dowód z
przesłuchania stron jest dopuszczalny, jeżeli obie strony wyrażą na to zgodę, fakt
dokonania czynności prawnej będzie uprawdopodobniony za pomocą pisma albo sąd
go dopuści uznając, że ze względu na szczególne okoliczności sprawy jest to ko-
nieczne. Według Sądu z przeprowadzonych dowodów wynika, że została zawarta
umowa o pracę między pozwaną i powodem, na co wskazuje jej pisemna postać -
dokument podpisany przez Wojciecha B. - i jest to fakt niezależny od skuteczności
samej umowy. Z przeprowadzonych dowodów wynika ponadto, że pomiędzy człon-
kami rady nadzorczej a powodem istniał taki stosunek zaufania, który mógł uzasad-
niać brak kontrolowania się nawzajem w każdej kwestii, w tym co do zupełności pro-
tokołów z posiedzeń rady nadzorczej.
Sąd Okręgowy - opierając się na zebranym w sprawie materiale dowodowym -
przyjął, że w czasie posiedzenia rady nadzorczej w dniu 17 maja 2001 r. została po-
ruszona kwestia umowy o pracę powoda z pozwaną Spółką. Biorąc pod uwagę opi-
sany przez Piotra S. tryb podejmowania uchwał przez radę, w którym brak sprzeciwu
członka rady oznaczał akceptację dla treści uchwały, należało przyjąć, że zatwier-
dzeniu umowy o pracę powoda, w której była wskazana wysokość wynagrodzenia,
nie sprzeciwiło się czterech z pięciu członków rady nadzorczej. Zawarcie umowy o
pracę ze wskazaniem daty 1 czerwca 2001 r. było uzasadnione. Nawiązanie stosun-
ku pracy miało nastąpić z dniem wskazanym w umowie jako data jej zawarcia, po-
nieważ do 31 maja 2001 r. strony wiązała umowa zlecenia.
W związku z podjęciem przez radę nadzorczą na posiedzeniu 17 maja 2001 r.
uchwały o zatwierdzeniu umowy o pracę z powodem, w tym ustalonego wynagro-
dzenia, bezzasadne - zdaniem Sądu Okręgowego - są podnoszone przez pozwaną
kwestie dotyczące nieważności umowy według art. 17 § 1 k.s.h. czy też art. 58 § 1
k.c. w związku z art. 300 k.p. Nie ma także znaczenia zarzut, że podpisana przez
Wojciecha B. umowa była czynnością prawną kulejącą według art. 103 § 1 k.c. (za-
rzut ten zmierzał do obarczenia odpowiedzialnością za powstałe zobowiązanie byłe-
go przewodniczącego rady nadzorczej na podstawie art. 103 § 3 k.c.), ponieważ
podpisana przez niego umowa została zatwierdzona przez radę nadzorczą.
Odnosząc się do kwestii ekwiwalentności ustalonego w umowie i wypłaconego
powodowi za czerwiec i lipiec 2001 r. wynagrodzenia za pracę, Sąd pierwszej instan-
cji zauważył, że powszechnie wiadomo, iż osoby zajmujące kluczowe stanowiska
menedżerskie w sektorze prywatnych przedsiębiorstw, zwłaszcza w lukratywnej
branży informatyki bankowej, korzystają z licznych przywilejów i gwarancji płaco-
wych, co przejawia się właśnie w postanowieniach zawieranych umów o pracę czy
kontraktów menedżerskich. Zgodnie bowiem z art. 3531 k.c. w związku z art. 300 k.p.
strony zawierające umowę mogą ułożyć stosunek prawny według swojego uznania,
byleby jego treść lub cel nie sprzeciwiały się właściwości stosunku, ustawie ani zasa-
dom współżycia społecznego. Z uwzględnieniem treści art. 18 k.p. oznacza to, że
pracodawca może przyznać pracownikowi wynagrodzenie w rozmiarze większym niż
wynikający z obowiązujących przepisów płacowych. Biorąc pod uwagę wysokość
wynagrodzenia określoną w zawartych uprzednio przez powoda z pozwaną Spółką
umowach zlecenia (około 30.000 zł miesięcznie) oraz wysokość wynagrodzenia wy-
płaconego przez stronę pozwaną wiceprezesowi zarządu Krzysztofowi J., Sąd Okrę-
gowy stwierdził, że nie można uznać miesięcznego wynagrodzenia za pracę powoda
w wysokości równowartości 10 tysięcy euro za rażąco wygórowane, a przez to niego-
dziwe. Sąd Okręgowy uznał, że powodowi przysługiwało wynagrodzenie za pracę od
daty wskazanej w zatwierdzonej przez radę nadzorczą umowie o pracę, czyli od 1
czerwca 2001 r. do dnia odwołania go z funkcji członka zarządu uchwałą rady nad-
zorczej z 24 września 2001 r. Wobec tego Sąd zasądził na jego rzecz wynagrodzenie
z tytułu zawartej umowy o pracę w wysokości 38.843 zł za sierpień z odsetkami od 1
września 2001 r. oraz za okres od 1 do 24 września 2001 r. kwotę 30.543,20 zł z
ustawowymi odsetkami od 1 października 2001 r.
Apelację od powyższego wyroku wniosła strona pozwana domagając się jego
zmiany i oddalenia powództwa, ewentualnie jego uchylenia i przekazania sprawy do
ponownego rozpoznania Sądowi pierwszej instancji. Skarżąca zarzuciła wyrokowi: 1)
naruszenie przepisów postępowania, a mianowicie art. 233 § 1 k.p.c., poprzez nie-
wyjaśnienie wszystkich istotnych okoliczności sprawy, w tym okoliczności miejsca i
dnia podpisania umowy o pracę oznaczonej datą 1 czerwca 2001 r., niewyjaśnienie
sprzeczności w zeznaniach świadków oraz ustalenie, że podczas posiedzenia rady
nadzorczej 17 maja 2001 r. podjęta została uchwała o zatwierdzeniu umowy o pracę
powoda; 2) naruszenie przepisów prawa materialnego, a mianowicie art. 391 § 1
k.s.h. w związku z art. 60 k.c., poprzez przyjęcie, że rada nadzorcza mogła podjąć
uchwałę o zatwierdzeniu umowy o pracę powoda przez milczącą akceptację człon-
ków rady, z pominięciem przepisów art. 391 § 2 w związku z art. 376 k.s.h.; art. 430
§ 1 k.s.h., poprzez ustalenie, że postanowienia § 16 pkt 3 i § 23 pkt 7 statutu ,,W."
S.A. utraciły moc prawną 26 kwietnia 2001 r.
Sąd Apelacyjny w Łodzi - Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych wyrokiem z 8
czerwca 2004 r. [...] oddalił apelację strony pozwanej od wyroku Sądu Okręgowego.
Zdaniem Sądu Apelacyjnego, nieuzasadniony jest zarzut niewyjaśnienia przez Sąd
pierwszej instancji wszystkich okoliczności istotnych dla rozstrzygnięcia sprawy. Ob-
szerny materiał dowodowy został, wbrew twierdzeniom pozwanej Spółki, poddany
wszechstronnej, wnikliwej i wyważonej ocenie, zgodnie z wyrażoną w art. 233 § 1
k.p.c. zasadą swobodnej oceny sędziowskiej. Sąd Apelacyjny podkreślił przy tym
szczegółowe omówienie przez Sąd pierwszej instancji w treści uzasadnienia wszyst-
kich istotnych dla rozstrzygnięcia sprawy faktów i dowodów, zarówno osobowych, jak
i złożonych w formie dokumentów. Sąd Okręgowy szczegółowo wyjaśnił, dlaczego
odmówił wiary zeznaniom Wojciecha B., Kryzsztofa J., Zbigniewa C. i Tadeusza N. w
zakresie dotyczącym przebiegu posiedzenia rady nadzorczej 17 maja 2001 r., kwestii
zatwierdzenia umowy o pracę z powodem oraz okoliczności zawarcia tej umowy.
Wbrew twierdzeniom skarżącej, świadek Piotr S. nie zaprzeczył, aby na posiedzeniu
rady nadzorczej 17 maja 2001 r. podjęto uchwałę w sprawie zatwierdzenia umowy o
pracę z powodem; świadek ten nie wykluczył, że kwestia ta była przedmiotem obrad
rady i potwierdził, że nieformalne głosowanie mogło się odbyć. Tenże świadek po-
twierdził praktykę podejmowania uchwał w nieformalnym trybie, zgodnie z którym
brak sprzeciwu któregokolwiek z członków rady co do przedstawionej propozycji
oznaczał akceptację dla niej. W tych okolicznościach Sąd Okręgowy był uprawniony
do przyjęcia, że podczas posiedzenia rady nadzorczej 17 maja 2001 r. doszło do
podjęcia uchwały o zatwierdzeniu umowy o pracę z powodem w sposób praktykowa-
ny przez tę radę - bez formalnego głosowania i odzwierciedlenia tego w protokole
posiedzenia.
Za nietrafny uznał Sąd drugiej instancji również zarzut naruszenia prawa ma-
terialnego - art. 391 § 1 k.s.h. w związku z art. 60 k.c. Sąd Apelacyjny zaakceptował
pogląd Sądu pierwszej instancji, że art. 376 k.s.h., stosowany poprzez art. 391 § 2
k.s.h., zastrzega formę pisemną protokołów posiedzeń rady nadzorczej wyłącznie dla
celów dowodowych. Oznacza to, że dla ważności uchwały podjętej przez radę nie
jest konieczne jej zaprotokołowanie. Natomiast niezbędne jest spełnienie kryteriów
wskazanych w art. 391 k.s.h. - a mianowicie uchwała (w braku odmiennych posta-
nowień statutu) musi zapaść bezwzględną większością głosów. Według postanowień
statutu pozwanej Spółki - w razie równości głosów decydował głos przewodniczące-
go. Wobec braku w formie pisemnej uchwały rady nadzorczej zatwierdzającej umowę
o pracę z powodem, Sąd Okręgowy słusznie uznał, że zostały spełnione przesłanki
określone w art. 74 § 2 k.c. W związku z tym w celu ustalenia treści podjętej uchwały
Sąd przesłuchał wszystkich członków ówczesnej rady nadzorczej pozwanej Spółki, z
których tylko jeden - Tadeusz N. (aktualny członek rady nadzorczej pozwanej Spółki)
- zaprzeczył faktowi poddania głosowaniu w dniu 17 maja 2001 r. kwestii zatwierdze-
nia umowy o pracę z powodem. Pozostali świadkowie - oraz sam powód - albo wy-
raźnie potwierdzili, że kwestia ta była przedmiotem obrad rady nadzorczej (Jacek M.,
Marcin F.), albo przyznali, że ,,nieformalne głosowanie mogło się odbyć" (Piotr S.),
albo oświadczyli, że nie pamiętają, czy na posiedzeniu tym zagadnienie to było
omawiane (Wojciech B.). W świetle ustaleń Sądu Okręgowego, że rada nadzorcza
pozwanej Spółki podejmowała uchwały w trybie, w którym brak sprzeciwu oznaczał
akceptację - a na posiedzeniu rady nadzorczej w dniu 17 maja 2001 r. zatwierdzeniu
umowy o pracę z powodem nie sprzeciwiło się co najmniej czterech z pięciu człon-
ków tej rady - Sąd Apelacyjny podzielił stanowisko Sądu pierwszej instancji, że tym
samym rada nadzorcza podjęła uchwałę zatwierdzającą umowę o pracę z powodem.
Jakkolwiek Sąd drugiej instancji zgodził się ze skarżącym, że w dacie podpi-
sania i zatwierdzenia przez radę nadzorczą umowy o pracę z powodem obowiązywał
statut pozwanej Spółki w wersji sprzed podjęcia przez walne zgromadzenie akcjona-
riuszy uchwały z 26 kwietnia 2001 r. o jego zmianie, gdyż do rejestracji zmiany sta-
tutu doszło dopiero 16 października 2001 r., to jednak uznał, że nie ma to wpływu na
ocenę zasadności rozstrzygnięcia dokonanego przez Sąd pierwszej instancji. Zgoda
walnego zgromadzenia akcjonariuszy na zawarcie umów z członkami zarządu po-
zwanej Spółki wymagana bowiem była wyłącznie przez statut Spółki, nie wynikała
natomiast z ustawy. Zgodnie zaś z treścią art. 17 § 3 k.s.h., czynność prawna doko-
nana bez zgody właściwego organu, wymaganej wyłącznie przez umowę spółki lub
statut, jest ważna, jednakże nie wyklucza to odpowiedzialności członków zarządu
wobec spółki z tytułu naruszenia umowy spółki lub statutu. Z tej przyczyny za bezza-
sadny uznał Sąd Apelacyjny zarzut nieważności zawarcia umowy o pracę z powo-
dem oraz zarzut nieskuteczności zatwierdzenia tej umowy przez radę nadzorczą w
związku z brakiem uchwały walnego zgromadzenia w tej kwestii.
Kasację od wyroku Sądu Apelacyjnego wniosła strona pozwana zaskarżając
wyrok ten w całości. Wniosła o jego zmianę i oddalenie powództwa, ewentualnie o
jego uchylenie i przekazanie sprawy Sądowi pierwszej instancji do ponownego roz-
poznania. Jako podstawy kasacji strona skarżąca wskazała: 1) naruszenie prawa
materialnego: a) art. 378 § 1 k.s.h. w związku z § 23 pkt 7 statutu Spółki, poprzez do-
konanie błędnej wykładni polegającej na uznaniu, że rada nadzorcza Spółki na po-
siedzeniu w dniu 17 maja 2001 r. była uprawniona do ustalenia wynagrodzenia w
umowie o pracę powoda, mimo postanowienia § 23 pkt 7 statutu; b) art. 378 § 1
k.s.h. w związku z art. 65 k.c., poprzez dokonanie błędnej wykładni, polegającej na
uznaniu, że członkowie rady nadzorczej Spółki na posiedzeniu rady w dniu 17 maja
2001 r. ustalili wynagrodzenie powoda zawarte w umowie o pracę opatrzonej datą 1
czerwca 2001 r.; c) art. 391 § 1 k.s.h. w związku z art. 65 k.c., poprzez dokonanie
błędnej wykładni polegającej na uznaniu, że członkowie rady nadzorczej Spółki na
posiedzeniu rady w dniu 17 maja 2001 r. odbyli akt głosowania uchwały o zatwier-
dzeniu umowy o pracę oznaczonej datą 1 czerwca 2001 r., zawartej przez powoda i
pozwaną; 2) naruszenie przepisów postępowania, a mianowicie art. 382 k.p.c. w
związku z art. 233 § 1 k.p.c. oraz art. 328 § 2 k.p.c., poprzez niewyjaśnienie wszyst-
kich okoliczności sprawy, w tym okoliczności czasu i miejsca zawarcia przez powoda
z pozwaną umowy o pracę oznaczonej datą 1 czerwca 2001 r.
Uzasadniając wniosek o rozpoznanie kasacji skarżąca wskazała, że na tle
obowiązującego stanu prawnego, w zestawieniu ze stanem faktycznym sprawy
ustalonym przez Sąd Okręgowy, a zaakceptowanym przez Sąd Apelacyjny, poja-
wiają się dwie kwestie prawne wymagające rozstrzygnięcia: pierwsza - czy rada nad-
zorcza pozwanej była uprawniona na posiedzeniu w dniu 17 maja 2001 r. do ustale-
nia wynagrodzenia powoda w umowie o pracę, a w przypadku odpowiedzi pozytyw-
nej, druga - czy każdy z członków rady nadzorczej poprzez swoje zachowanie wyra-
ził oświadczenie woli o zatwierdzeniu umowy o pracę powoda, obejmujące dwa akty
woli: pierwszy - dotyczący zgody na głosowanie nad umową o pracę i drugi - obej-
mujący głos ,,za zatwierdzeniem" lub głos ,,przeciwko zatwierdzeniu" umowy o pracę.
Innymi słowy, czy każdy z członków rady nadzorczej obejmował swym aktem woli
obydwa elementy oświadczenia woli.

W piśmie z 28 lipca 2004 r., stanowiącym uzupełnienie kasacji, skarżąca
przedstawiła dodatkowe okoliczności uzasadniające rozpoznanie kasacji, a mianowi-
cie istotne zagadnienia prawne występujące w sprawie, po pierwsze - czy uchwała
podjęta przez radę nadzorczą spółki akcyjnej w trybie art. 378 § 1 k.s.h. może być
uznana za czynność prawną w rozumieniu przepisów Kodeksu cywilnego; po drugie -
czy przy założeniu, że wskazana wyżej uchwała jest czynnością prawną, w kontek-
ście art. 60 k.c. oraz przepisów Kodeksu spółek handlowych dotyczących podejmo-
wania uchwał przez organy spółek prawa handlowego, w szczególności art. 391 § 1
k.s.h., może być podjęta milcząco.

Sąd Najwyższy zważył, co następuje:

Kasacja nie ma uzasadnionych podstaw. Zarzut naruszenia przepisów postę-
powania - art. 382 k.p.c. w związku z art. 233 § 1 k.p.c. oraz art. 328 § 2 k.p.c. - doty-
czy pominięcia przez Sąd Apelacyjny dokonania ustaleń faktycznych co do czasu i
miejsca zawarcia przez strony - a ściślej przez powoda oraz działającego w imieniu
pozwanej Spółki przewodniczącego rady nadzorczej Wojciecha B. - umowy o pracę
datowanej na 1 czerwca 2002 r. W uzasadnieniu kasacji skarżąca wskazała, że już w
apelacji zarzuciła Sądowi Okręgowemu naruszenie art. 233 § 1 k.p.c. w związku z
niewyjaśnieniem okoliczności miejsca oraz dnia podpisania umowy o pracę ozna-
czonej datą 1 czerwca 2001 r. zawartej przez powoda z pozwaną. Ma rację skarżą-
ca, że Sąd Apelacyjny nie odniósł się w sposób szczegółowy do zgłoszonego w
apelacji zarzutu niewyjaśnienia przez Sąd Okręgowy tej okoliczności. Nie oznacza to
jednak, że doszło w ten sposób do naruszenia przepisów postępowania i to narusze-
nia kwalifikowanego, bo tylko takie ma znaczenie przy ocenie skuteczności kasacyj-
nych zarzutów naruszenia prawa procesowego, mianowicie naruszenia, które miało
(albo przynajmniej mogło mieć) wpływ na treść rozstrzygnięcia. Zgodnie z art. 3931
pkt 2 k.p.c. kasację można oprzeć na podstawie naruszenia przepisów postępowa-
nia, jeżeli uchybienie to mogło mieć istotny wpływ na wynik sprawy. Skarżąca w ka-
sacji nie wykazała, że brak ustalenia dokładnej daty i miejsca zawarcia umowy o
pracę miał jakikolwiek wpływ na wynik sprawy. Sama skarżąca stwierdza w kasacji,
że Sąd Okręgowy przyjął, że podpisanie umowy o pracę nastąpiło w Warszawie
przed 1 czerwca 2001 r. Dodatkowo można uzupełnić to twierdzenie skarżącej, że z
ustaleń Sądu Okręgowego wynika ponadto, że nastąpiło to po posiedzeniu rady nad-
zorczej, które odbyło się 17 maja 2001 r. Tego rodzaju ustalenie jest zupełnie wy-
starczające, jeśli chodzi o podstawę faktyczną rozstrzygnięcia. Miejsce i data zawar-
cia (podpisania) umowy o pracę nie były okolicznościami istotnymi dla rozstrzygnię-
cia sprawy. Istotne było ustalenie, czy strony tej umowy złożyły zgodne oświadczenia
woli mające na celu wywołanie skutku prawnego w postaci zawarcia takiej umowy i
czy zgodnie ustaliły jej warunki (w tym wysokość miesięcznego wynagrodzenia za
pracę) ponieważ przedmiotem rozpoznawanej sprawy była tylko kwestia zasadności
roszczeń powoda o zasądzenie na jego rzecz wynagrodzenia za pracę za sierpień i
wrzesień 2001 r. Dla oceny zasadności roszczeń powoda nie miało zatem istotnego
znaczenia, kiedy (którego dnia) pomiędzy 17 maja a 1 czerwca 2001 r. doszło do
złożenia zgodnych oświadczeń woli stron umowy. Należy przy tym mieć na wzglę-
dzie, że sam fakt złożenia tych oświadczeń nie jest w kasacji skutecznie kwestiono-
wany, co zresztą byłoby trudne w sytuacji, gdy powód przedstawił umowę sporzą-
dzoną na piśmie podpisaną przez siebie i Wojciecha B., przy czym Wojciech B. nie
kwestionował, że na umowie widnieje jego podpis.
Rację ma skarżąca, że skoro Sąd Apelacyjny w uzasadnieniu zaskarżonego
kasacją wyroku nie odniósł się szczegółowo do kwestii miejsca i czasu zawarcia
umowy o pracę, to znaczy, że okoliczności tej nie badał, choć powinien był to uczy-
nić, ponieważ była ona objęta zarzutami apelacyjnymi. Jednakże to uchybienie Sądu
Apelacyjnego nie miało żadnego wpływu na wynik sprawy i treść rozstrzygnięcia.
Kwestia rozbieżności między zeznaniami powoda i zeznaniami świadka Wojciecha B.
co do okoliczności podpisania umowy nie została w uzasadnieniu kasacji przedsta-
wiona w sposób pozwalający Sądowi Najwyższemu na odniesienie się do tego ogól-
nie sformułowanego zarzutu, ponieważ skarżąca nie wskazała, czego (jakich kon-
kretnie okoliczności) rozbieżności te dotyczyły.
Skoro zarzuty dotyczące naruszenia przepisów postępowania, kwestionujące
pośrednio podstawę faktyczną rozstrzygnięcia, okazały się nieuzasadnione, a innych
okoliczności faktycznych ustalonych przez Sąd Apelacyjny skarżąca w kasacji nie
kwestionuje (bo zarzut niewyjaśnienia istotnych okoliczności sprawy dotyczył jedynie
czasu i miejsca zawarcia umowy o pracę), dla oceny zasadności zarzutów narusze-
nia prawa materialnego miarodajny jest ustalony przez Sąd Apelacyjny stan faktycz-
ny. Gdy zarzuty kasacji dotyczące naruszenia przepisów postępowania regulujących
kwestie prowadzenia postępowania dowodowego, dokonywania ustaleń faktycznych
i oceny materiału dowodowego okażą się nieuzasadnione, Sąd Najwyższy jest zwią-
zany ustalonym stanem faktycznym (art. 39311 § 2 k.p.c.).
Nieuzasadnione są również zarzuty naruszenia prawa materialnego. Pierwszy
z tych zarzutów dotyczy błędnej wykładni art. 378 § 1 k.s.h. w związku z § 23 pkt 7
statutu Spółki, polegającej na uznaniu, że rada nadzorcza pozwanej Spółki na posie-
dzeniu w dniu 17 maja 2001 r. była uprawniona do ustalenia wynagrodzenia w umo-
wie o pracę powoda, mimo postanowienia § 23 pkt 7 statutu. Istota opisanego za-
rzutu dotyczy zagadnienia zawarcia umowy pomiędzy spółką akcyjną a członkiem jej
organu zarządzającego (w rozpoznawanej sprawie prezesem zarządu), w tym
uprawnień organów spółki akcyjnej do ustalenia wynagrodzenia prezesa za pracę
świadczoną na podstawie stosunku pracy. Kodeks spółek handlowych reguluje tę
kwestię w art. 378 oraz w art. 379. Pierwszy z powołanych przepisów normuje zasa-
dy ustalania wynagrodzenia członków zarządu zatrudnianych na podstawie umowy o
pracę lub na podstawie innej umowy (w szczególności umowy prawa cywilnego).
Drugi przepis precyzuje, jaki organ jest uprawniony do reprezentowania spółki akcyj-
nej w umowie między spółką a członkiem zarządu. W uzasadnieniu kasacji skarżąca
prezentuje pogląd, że na tle art. 378 k.s.h. można wyodrębnić trzy sytuacje określa-
jące kompetencje organów spółki do kształtowania treści umowy zawartej z człon-
kami zarządu i w konsekwencji - do ustalania wynagrodzenia członków zarządu.
Pierwsza sytuacja to klasyczne, najczęściej spotykane rozwiązanie, gdy rada nad-
zorcza ustala wynagrodzenie członka zarządu suwerennie, bez potrzeby podejmo-
wania w tej mierze uchwały przez walne zgromadzenie akcjonariuszy. Tak rozumia-
ną zasadę pełnej kompetencji rady nadzorczej do ustalania wynagrodzenia członków
zarządu reguluje art. 378 § 1 k.s.h. Przepis ten stanowi, że rada nadzorcza ustala
wynagrodzenie członków zarządu zatrudnionych na podstawie umowy o pracę lub
innej umowy, chyba że statut stanowi inaczej. Sformułowanie końcowe przepisu -
,,chyba że statut stanowi inaczej" - czyni wyłom w powołanej zasadzie przez odesła-
nie do treści statutu spółki jako wewnętrznego aktu spółki, który wskazaną zasadę
może modyfikować. Zdaniem skarżącego statut może ograniczyć lub nawet wyłączyć
kompetencję rady nadzorczej do ustalania wynagrodzenia członków zarządu, prze-
kazując ją zgromadzeniu akcjonariuszy (walnemu zgromadzeniu). Jest to druga moż-
liwa sytuacja. Kolejną modyfikację generalnej zasady, wyrażającej kompetencję rady
nadzorczej, przewiduje art. 378 § 2 k.s.h., uzależniający uprawnienia rady nadzorczej
do ustalania wynagrodzenia obejmującego udział w zysku rocznym spółki, który jest
przeznaczony do podziału między akcjonariuszy, od upoważnienia udzielonego ra-
dzie nadzorczej przez walne zgromadzenia akcjonariuszy. W rozpoznawanej sprawie
mamy do czynienia - zdaniem skarżącego - z drugą sytuacją, a to ze względu na po-
stanowienie § 23 pkt 7 statutu pozwanej Spółki, który - w czasie ocenianych zdarzeń
- przewidywał, że do zakresu działania rady nadzorczej należy, między innymi, "za-
wieranie, dokonywanie umów i rozwiązywanie kontraktów z członkami zarządu na
podstawie uchwał walnego zgromadzenia."
Sąd Apelacyjny uznał, że rada nadzorcza pozwanej Spółki na posiedzeniu w
dniu 17 maja 2001 r. była uprawniona do ustalenia wynagrodzenia powoda jako ele-
mentu treści umowy o pracę. Sąd Apelacyjny przyjął, że przytoczone postanowienie
§ 23 pkt 7 statutu pozwanej, że do zakresu działania rady nadzorczej należy ,,zawie-
ranie, dokonywanie umów i rozwiązywanie kontraktów z członkami zarządu na pod-
stawie uchwał walnego zgromadzenia", oznacza wyrażenie przez walne zgromadze-
nie zgody na zawarcie umowy o pracę z członkami zarządu i powołując się na treść
art. 17 § 3 k.s.h. wywiódł, że umowa o pracę datowana na 1 czerwca 2001 r. jest
ważna, ponieważ jeżeli nawet rada nadzorcza nie była uprawniona do samodzielne-
go - bez zgody walnego zgromadzenia - ustalenia wynagrodzenia powoda za pracę
świadczoną na podstawie umowy o pracę, to brak zgody walnego zgromadzenia nie
powoduje nieważności uchwały rady nadzorczej o zatwierdzeniu umowy o pracę, w
tym warunków (wysokości) wynagrodzenia.
Wbrew zarzutom kasacji, wywód Sądu Apelacyjnego dotyczący wniosków pły-
nących z art. 17 § 3 k.s.h. jest trafny. Przepis art. 378 § 1 k.s.h., ustanawiający zasa-
dę kompetencji rady nadzorczej spółki akcyjnej do ustalania wynagrodzenia człon-
ków zarządu zatrudnionych na podstawie umowy o pracę lub innej umowy, jest prze-
pisem dyspozytywnym, co oznacza, że akcjonariusze mogą uprawnienie do ustalania
wynagrodzenia członka zarządu w ramach zawieranej z nim umowy o pracę uregu-
lować inaczej. Użyte w końcowej części omawianego przepisu sformułowanie ,,chyba
że statut stanowi inaczej" stwarza akcjonariuszom możliwość ukształtowania upraw-
nienia do ustalania wynagrodzenia członków zarządu w odmienny sposób w statucie.
Obowiązujący w czasie ocenianych zdarzeń statut pozwanej Spółki przewidywał - w
§ 23 pkt 7, dotyczącym kompetencji rady nadzorczej - że zawieranie przez radę nad-
zorczą umów z członkami zarządu powinno się odbywać na podstawie uchwał wal-
nego zgromadzenia akcjonariuszy. Wskazane postanowienie statutu nie jest jasne i
jednoznaczne. Może być rozumiane jako konieczność uzyskania przez radę nadzor-
czą każdorazowo zgody (wyrażonej w postaci uchwały) walnego zgromadzenia albo
jedynie na samo zawarcie umowy z członkiem zarządu, albo także na ukształtowanie
określonej treści (warunków) tej umowy. Nie wyjaśnia tych wątpliwości brak w posta-
nowieniach statutu dotyczących kompetencji walnego zgromadzenia odpowiednika §
23 pkt 7. Jeżeli nawet postanowienie § 23 pkt 7 statutu potraktować nie tylko jako
normę kompetencyjną dla rady nadzorczej do zawierania umów z członkami zarządu
(co jest zreszta oczywiste w związku z treścią art. 379 k.s.h.), ale także jako normę
kompetencyjną dla walnego zgromadzenia (zgromadzenia akcjonariuszy) w zakresie
wyrażania zgody na zawarcie przez spółkę jakiejkolwiek umowy z członkiem zarzą-
du, w tym umowy o pracę, oraz na wyrażenie zgody na określone warunki tej umowy,
w tym co do wysokości wynagrodzenia oraz innych elementów przedmiotowo istot-
nych, to brak uzyskania takiej zgody przez radę nadzorczą - przed podjęciem
uchwały o zawarciu umowy z członkiem zarządu lub po jej podjęciu - nie może być
traktowany jako okoliczność powodująca nieważność czynności prawnej podjętej
przez spółkę w stosunku do członka zarządu w związku z brakiem owej zgody wal-
nego zgromadzenia (działania rady nadzorczej bez podstawy w postaci stosownej
uchwały walnego zgromadzenia).
Zgodnie z art. 17 § 1 k.s.h. (w brzmieniu obowiązującym w czasie ocenianych
zdarzeń), jeżeli do dokonania czynności prawnej przez spółkę ustawa wymaga
uchwały zgromadzenia wspólników albo walnego zgromadzenia bądź rady nadzor-
czej, czynność prawna dokonana bez wymaganej uchwały jest nieważna. Jednakże
według art. 17 § 3 k.s.h., czynność prawna dokonana bez zgody właściwego organu
spółki, wymaganej wyłącznie przez umowę spółki albo statut, jest ważna, co nie wy-
klucza odpowiedzialności członków zarządu wobec spółki z tytułu naruszenia umowy
spółki albo statutu. W przepisie tym chodzi przede wszystkim o czynności prawne
dokonywane przez zarząd spółki kapitałowej, ponieważ zwykle to zarząd jest tym
organem, który dokonuje za spółkę czynności prawnych. Przepis ten może mieć jed-
nak odpowiednie zastosowanie do sytuacji, w której spółkę reprezentować musi inny
niż zarząd organ, w konkretnej sytuacji rada nadzorcza, ponieważ czynność prawna
(na przykład zawarcie umowy) jest dokonywana między spółką a członkiem jej za-
rządu (art. 379 k.s.h.). Przepis art. 17 § 3 k.s.h. może mieć zatem odpowiednie za-
stosowanie do sytuacji, w której do dokonania czynności prawnej przez spółkę repre-
zentowaną przez radę nadzorczą wymagana jest uchwała walnego zgromadzenia. Z
taką sytuacją mamy do czynienia w rozpoznawanej sprawie. Postanowienie § 23 pkt
7 statutu Spółki wymagało do zawarcia umowy z członkiem zarządu uchwały walne-
go zgromadzenia. Jak wynika z ustaleń Sądów obu instancji, uchwały dotyczącej
zawarcia z powodem umowy o pracę oraz ustalenia jej warunków (jej treści) walne
zgromadzenie pozwanej nie podjęło. Ponieważ jednak wymaganie dotyczące zgody
właściwego organu pozwanej Spółki (walnego zgromadzenia) na dokonanie przez
Spółkę (reprezentowaną przez radę nadzorczą) czynności prawnej w postaci zawar-
cia umowy z powodem jako członkiem zarządu wynikało wyłącznie ze statutu, a nie z
ustawy (w szczególności z Kodeksu spółek handlowych), brak stosownej uchwały
walnego zgromadzenia nie powodował nieważności czynności prawnej, a jedynie
można byłoby rozważać ewentualną odpowiedzialność odszkodowawczą członków
rady nadzorczej wobec Spółki z tytułu naruszenia statutu. Negatywnych konsekwen-
cji naruszenia przez radę nadzorczą statutu nie może ponosić pracownik, choćby
pracownikiem tym był prezes zarządu Spółki.
Wbrew wywodom kasacji z treści § 23 pkt 7 statutu wcale nie wynika, że
uchwała walnego zgromadzenia musi poprzedzać w czasie uchwałę rady nadzorczej,
a uchwała rady nadzorczej o zawarciu umowy o pracę z członkiem zarządu zawsze
powinna być czynnością następczą w stosunku do uchwały walnego zgromadzenia
zezwalającej na zawarcie umowy z członkiem zarządu i ewentualnie określającej
warunki (wynagrodzenie i inne elementy przedmiotowo istotne) tej umowy. Sformu-
łowanie ,,na podstawie uchwały walnego zgromadzenia" może być - przy całej nieja-
sności tego sformułowania statutu - traktowane jako tożsame z wyrażeniem zgody
innego organu spółki w rozumieniu art. 17 § 1 i 3 k.s.h. na dokonanie przez spółkę
czynności prawnej w postaci zawarcia umowy z członkiem zarządu.
W uzasadnieniu kasacji skarżąca podniosła, że nawet gdyby przyjąć, że rada
nadzorcza Spółki na posiedzeniu 17 maja 2001 r. zatwierdziła umowę o pracę z po-
wodem, to do czynności tej nie miałby zastosowanie art. 17 § 3 k.s.h., lecz art. 103 §
1 k.c., określający skutki działania pełnomocnika podejmującego czynności bez nale-
żytego umocowania. W takim przypadku ważność czynności prawnej dokonanej
przez pełnomocnika zależy od jej potwierdzenia przez osobę, w której imieniu
umowa została zawarta. W ocenie skarżącego postępowanie dowodowe nie dostar-
czyło dowodów wskazujących, że Spółka potwierdziła treść umowy o pracę datowa-
nej na 1 czerwca 2001 r., a to oznacza, że umowa o pracę jest nieważna. Jest to po-
gląd błędny. Dokonanie czynności prawnej bez właściwego umocowania nie powo-
duje bezwzględnej nieważności czynności prawnej, a jedynie bezskuteczność zawie-
szoną. Zawarta przez strony umowa o pracę była wykonywana. Powód świadczył
pracę, a pozwana wypłaciła mu za dwa miesiące wynagrodzenie, zgłosiła go do
ubezpieczenia społecznego z tytułu zatrudnienia pracowniczego, w inny sposób
różnymi czynnościami prawnymi i faktycznymi potwierdzała, że powód pozostaje w
stosunku pracy. Z kolei rada nadzorcza była umocowana - na podstawie art. 379
k.s.h. - do zawarcia umowy o pracę z powodem.

Ponadto, co wymaga podkreślenia w związku z ustalonym w rozpoznawanej
sprawie stanem faktycznym, nawet jeśli umowa o pracę miałaby się okazać nie-
ważna z przyczyn podnoszonych przez stronę pozwaną, a zatem nie tworzyłaby zo-
bowiązań stron w momencie jej zawarcia, to zobowiązania takie powstałyby w
związku z dopuszczeniem powoda do pracy na stanowisku prezesa zarządu na wa-
runkach tej umowy (por. podobny pogląd wyrażony przez Sąd Najwyższy w wyroku z
5 listopada 2003 r., I PK 633/02, OSNP 2004 nr 20, poz. 346). Pozwana Spółka nie
kwestionowała tego, że w okresie objętym pozwem w rozpoznawanej sprawie, doty-
czącej jedynie wynagrodzenia za pracę za okres od 1 sierpnia do 24 września 2001
r., powód faktycznie wykonywał pracę prezesa zarządu. Żądane przez niego wyna-
grodzenie z tego tytułu (równowartość 10.000 euro miesięcznie) nie odbiegało w
istotny sposób od wynagrodzenia, jakie pobierał wcześniej, gdy pracę świadczył na
podstawie umowy zlecenia (około 30.000 zł miesięcznie).
Drugi materialnoprawny zarzut kasacji dotyczył naruszenia art. 378 § 1 k.s.h.
w związku z art. 65 k.c. poprzez dokonanie błędnej wykładni, polegającej na uznaniu,
że członkowie rady nadzorczej Spółki na posiedzeniu rady w dniu 17 maja 2001 r.
ustalili wynagrodzenie powoda zawarte w umowie o pracę opatrzonej datą 1 czerwca
2001 r. Jest to zarzut nieuzasadniony. W opisany sposób nie można było naruszyć
wskazanych przepisów. Ustalenie, że członkowie rady nadzorczej podczas posie-
dzenia w dniu 17 maja 2001 r. zatwierdzili wynagrodzenie powoda określone w
umowie o pracę datowanej na 1 czerwca 2001 r., jest ustaleniem faktycznym. Tego
rodzaju ustalenie nie narusza art. 378 § 1 k.s.h. stanowiącego, że rada nadzorcza
ustala wynagrodzenie członków zarządu zatrudnionych na podstawie umowy o pracę
lub innej umowy, chyba że statut stanowi inaczej.
Sąd Apelacyjny przejął ustalenie faktyczne Sądu Okręgowego, że w zatwier-
dzeniu przez radę nadzorczą zaproponowanych warunków umowy o pracę powoda
zawierało się także określenie wysokości wynagrodzenia powoda. Skarżąca podnio-
sła w uzasadnieniu kasacji, że Sądy obydwu instancji nie analizowały jednak zacho-
wań członków rady nadzorczej pozwanej Spółki pod tym kątem, choć było to ko-
nieczne wobec braku pisemnej uchwały o zatwierdzeniu umowy o pracę z powodem,
a nawet jakiejkolwiek wzmianki o omawianiu kwestii umowy o pracę w protokole z
posiedzenia rady nadzorczej.

Faktem jest, że żaden z Sądów nie prowadził osobnych ustaleń faktycznych
ani rozważań co do tego, czy podejmowanie przez radę nadzorczą uchwały (w nie-
konwencjonalny, bo mało sformalizowany sposób) w sprawie zatwierdzenia umowy o
pracę obejmowało odrębnie sam fakt zawarcia takiej umowy, odrębnie zaś jej warun-
ki - na przykład co do wynagrodzenia za pracę. Kwestionowanie braku tych ustaleń i
rozważań nie jest jednak możliwe przez sformułowanie zarzutu naruszenia art. 378 §
1 k.s.h. w związku z art. 65 k.c. Sąd Apelacyjny przyjął bowiem - za Sądem Okręgo-
wym - że członkowie rady nadzorczej pozwanej Spółki na posiedzeniu rady w dniu
17 maja 2001 r. ustalili wynagrodzenie powoda, określone w umowie o pracę opa-
trzonej datą 1 czerwca 2001 r., na równowartość 10.000 euro miesięcznie. Ustalenie
to nie jest skutecznie w kasacji kwestionowane. Zarzut naruszenia przepisów postę-
powania dotyczy bowiem jedynie braku precyzyjnego ustalenia przez Sąd Apelacyjny
daty i miejsca zawarcia umowy o pracę, nie zaś ustalenia faktycznego dotyczącego
określenia przez radę nadzorczą wysokości wynagrodzenia powoda. Wspomniane
ustalenie faktyczne - wobec braku pisemnej uchwały rady nadzorczej oraz braku
wzmianki w protokole z posiedzenia rady o podjęciu uchwały w tej kwestii - Sądy obu
instancji poczyniły w oparciu o zeznania powoda oraz zeznania świadków będących
członkami rady nadzorczej oraz członkami zarządu, którzy byli obecni na posiedze-
niu rady nadzorczej. Sąd Okręgowy przyjął, że do zatwierdzenia umowy o pracę,
obejmującego także ustalenie wynagrodzenia za pracę, doszło w ten sposób, że
propozycji przedstawionej przez przewodniczącego rady nadzorczej Wojciecha B.
nie sprzeciwiło się czterech z pięciu członków rady nadzorczej. To ustalenie faktycz-
ne także nie jest kwestionowane.

Skarżąca podnosi w uzasadnieniu kasacji, że podejmowanie uchwał przez
radę nadzorczą spółki akcyjnej polega na składaniu przez poszczególnych członków
rady nadzorczej oświadczeń woli w rozumieniu art. 60 k.c. Adresatem tych oświad-
czeń woli jest spółka akcyjna, gdyż to spółka jest zainteresowana skutkami prawnymi
wynikającymi z podjęcia lub niepodjęcia uchwały określonej treści, na którą składają
się oświadczenia woli poszczególnych osób głosujących za lub przeciw podjęciu ta-
kiej uchwały. Są to słuszne twierdzenia. Można też zgodzić się ze skarżącą, że do
dokonania oceny, czy podczas posiedzenia rady nadzorczej pozwanej Spółki w dniu
17 maja 2001 r. doszło do podjęcia uchwały o określeniu wysokości wynagrodzenia
powoda, należy stosować przepisy o oświadczeniach woli zawarte w art. 60 i art. 65
k.c. Oświadczenie woli może być złożone w każdy sposób, który pozwala na zidenty-
fikowanie jego istotnej treści. Inaczej mówiąc, wola osoby dokonującej czynności
prawnej może być wyrażona przez każde zachowanie się tej osoby, które ujawnia jej
wolę w sposób dostateczny (art. 60 k.c.). Oświadczenie woli należy tak tłumaczyć,
jak tego wymagają ze względu na okoliczności, w których złożone zostało, zasady
współżycia społecznego oraz ustalone zwyczaje (art. 65 § 1 k.c.; art. 65 § 2 k.c. nie
ma zastosowania do omawianej sytuacji, ponieważ uchwała rady nadzorczej nie jest
umową). Nie można podzielić zarzutu skarżącej, że przypisując ustalonym zachowa-
niom członków rady nadzorczej pozwanej Spółki charakter złożenia oświadczeń woli,
Sąd Apelacyjny naruszył wskazane przepisy. Określone zachowanie członków rady
nadzorczej, szczegółowo opisane i poddane analizie przez Sądy obu instancji, mogło
być potraktowane w szczególnych okolicznościach rozpoznawanej sprawy jako zło-
żenie oświadczeń woli (art. 60 k.c.). Te szczególne okoliczności dotyczyły specyficz-
nego trybu pracy rady nadzorczej; z nieprotokołowaniem treści podjętych uchwał
oraz ze sposobem głosowania polegającym na niewyrażaniu sprzeciwu wobec pro-
pozycji przewodniczącego rady nadzorczej włącznie.
W uzasadnieniu kasacji skarżąca podnosi, że ustalenia dokonane przez Sąd
Apelacyjny, dotyczące zachowania członków rady nadzorczej podczas posiedzenia
w dniu 17 maja 2001 r., nie dają podstaw do przyjęcia, że wszyscy członkowie rady
akceptowali w porządku obrad punkt dotyczący zatwierdzenia umowy o pracę z po-
wodem, obejmujący także ustalenie wysokości wynagrodzenia, a następnie, że gło-
sowali nad podjęciem przez radę uchwały obejmującej swą treścią ustalenie wyna-
grodzenia powoda w wysokości równowartości 10.000 euro. Zdaniem strony pozwa-
nej, w przypadku głosowania nad zatwierdzeniem umowy o pracę głosowanie powin-
no wyrażać akt woli każdego członka rady nadzorczej osobno w odniesieniu do każ-
dego elementu treści umowy o pracę. Stanowisko strony pozwanej dotyczy w istocie
tego, jaki powinien być prawidłowy przebieg posiedzenia rady nadzorczej i jak po-
winno przebiegać głosowanie. Nie sposób się nie zgodzić z tym stanowiskiem, jed-
nakże w swoich ustaleniach faktycznych Sądy obu instancji podkreśliły, że praktyka
odbywania posiedzeń rady nadzorczej pod przewodnictwem Wojciecha B., przyjęta
w pozwanej Spółce, była zupełnie odmienna od tych prawidłowych założeń. Powód
nie może ponosić negatywnych konsekwencji nieformalnego funkcjonowania rady
nadzorczej, odbiegającego od przyjętych standardów, określonych w Kodeksie
spółek handlowych i statucie pozwanej Spółki.
Z ustaleń Sądów wynika bowiem, że posiedzenia rady nadzorczej pozwanej
Spółki były zwoływane bez uprzedniego podawania członkom porządku obrad i bez
jego przyjmowania na wstępie posiedzenia. W trakcie posiedzeń nie było formalnego
głosowania. Przewodniczący rady nadzorczej prezentował kwestię do rozpatrzenia, a
uchwałę uznawano za przyjętą (przegłosowaną) w razie braku zgłoszenia sprzeciwu
przez któregokolwiek z członków rady. Na koniec posiedzenia nie odczytywano pro-
tokołu. Nie wszystkie podjęte uchwały były protokołowane. Jeżeli uwzględni się te
ustalenia, których skarżąca w kasacji skutecznie nie kwestionuje (wymagałoby to
bowiem zgłoszenia odpowiednio skonstruowanych zarzutów naruszenia przepisów
prawa procesowego, dotyczących dokonywania ustaleń faktycznych), wówczas
można podzielić stanowisko Sądu Apelacyjnego, że zgromadzony materiał dowodo-
wy dawał podstawę do przyjęcia, że przynajmniej czterech z pięciu członków rady
nadzorczej nie sprzeciwiło się ustaleniu miesięcznego wynagrodzenia powoda za
pracę w wysokości równowartości 10.000 euro, co było traktowane - w praktyce ob-
rad rady nadzorczej - jako głosowanie za podjęciem przez radę nadzorczą uchwały
obejmującej swą treścią ustalenie wynagrodzenia w tej wysokości. Do takich ustaleń
faktycznych istniały podstawy w treści zeznań powoda i świadków, którym Sądy me-
riti dały wiarę. Ocena wiarygodności tych dowodów nie należy do Sądu Najwyższego
na etapie postępowania kasacyjnego, gdy ich wiarygodność nie została zakwestio-
nowana przez prawidłowo skonstruowane zarzuty naruszenia przepisów postępowa-
nia.
Ostatni, trzeci zarzut materialnoprawny dotyczy naruszenia art. 391 § 1 k.s.h.
w związku z art. 65 k.c., poprzez dokonanie błędnej wykładni polegającej na uznaniu,
że członkowie rady nadzorczej Spółki na posiedzeniu rady w dniu 17 maja 2001 r.
odbyli akt głosowania uchwały o zatwierdzeniu umowy o pracę oznaczonej datą 1
czerwca 2001 r., zawartej przez powoda i pozwaną. Również ten zarzut jest bez-
skuteczny ponieważ ocena materialnoprawna Sądu Apelacyjnego została także w tej
kwestii odniesiona do konkretnych ustaleń faktycznych. Skarżąca kwestionuje możli-
wość przyjęcia, że doszło do podjęcia przez radę nadzorczą uchwały w rozumieniu
art. 391 k.s.h., w sytuacji gdy dwaj członkowie rady zaprzeczyli, aby uczestniczyli w
głosowaniu, a jeden członek rady nadzorczej zaprzeczył, że rada nadzorcza podjęła
uchwałę, choć jednocześnie przyznał, że ,,nieformalne głosowanie mogło się odbyć".
W związku z tymi zarzutami stwierdzić należy, że tylko jeden członek rady nadzorczej
- Tadeusz N. - stanowczo zaprzeczył, aby przedmiotem obrad rady nadzorczej 17
maja 2001 r. była kwestia zawarcia z powodem umowy o pracę. Pozostali członkowie
rady nadzorczej albo potwierdzili wersję powoda i wyraźnie stwierdzili, że kwestia ta
była przedmiotem obrad (Jacek M., Marcin F.), albo przyznali, że ,,nieformalne gło-
sowanie mogło się odbyć" (Piotr S.), albo oświadczyli, że nie pamiętają, czy na po-
siedzeniu tym zagadnienie to było omawiane (Wojciech B.). Szczegółowo wyjaśnia-
jąc, z jakich przyczyn nie daje wiary zeznaniom Tadeusza N. i Wojciecha B., Sąd
Okręgowy przyjął, że co najmniej czterech z pięciu członków rady nadzorczej nie
sprzeciwiło się zawarciu z powodem umowy o pracę, co było jednoznaczne z ustale-
niem wynagrodzenia powoda za pracę w kwocie określonej w projekcie umowy,
przedstawionym członkom rady na piśmie (w kserokopiach) oraz omówionym na po-
siedzeniu rady przez jej przewodniczącego.
Słusznie skarżąca zwróciła uwagę w kasacji, że kompetencje organów spółki
do ustalenia wynagrodzenia członków zarządu w umowach o pracę lub w innych
umowach należy odróżnić od reprezentacji spółki przy zawieraniu takich umów. Za-
sadę reprezentacji spółki akcyjnej w umowach z członkami zarządu wyraża art. 379
k.s.h. stanowiący, że w umowie między spółką a członkami zarządu spółkę repre-
zentuje rada nadzorcza albo pełnomocnik powołany uchwałą walnego zgromadzenia.
Odrębnym od reprezentacji, choć także istotnym, elementem zagadnienia zawierania
umów przez spółkę akcyjną z członkami zarządu, jest kwestia sposobu i trybu po-
dejmowanie decyzji przez właściwe organy spółki, w tym w szczególności przez radę
nadzorczą. Miarodajnymi w tym zakresie są regulacje ujęte w art. 388 § 1 k.s.h. oraz
w art. 391 § 1 k.s.h. W odniesieniu do pozwanej Spółki na stan prawny regulujący
kwestię podejmowania uchwał przez radę nadzorczą składały się także postanowie-
nia § 16 pkt 3 oraz § 23 pkt 7 statutu Spółki w wersji obowiązującej w okresie od 17
maja do 1 czerwca 2001 r.
Nie ulega wątpliwości, że w pozwanej Spółce reguły wynikające z przytoczo-
nych przepisów prawa handlowego nie były przestrzegane. Nie może to jednak ob-
ciążać powoda, który w rozpoznawanej sprawie występuje w stosunku do pozwanej
Spółki nie jako były członek jej organu zarządzającego, lecz jako pracownik wobec
pracodawcy, dochodząc wynagrodzenia za wykonanie na rzecz Spółki pracę. Faktu
wykonywania tej pracy w okresie objętym pozwem pozwana w toku procesu nie
kwestionowała.
Warunki skutecznego prawnie podejmowania uchwał przez radę nadzorczą
spółki akcyjnej określają art. 388 § 1 k.s.h. oraz art. 391 § 1 k.s.h. Warunki te nie zo-
stały spełnione. Nie oznacza to jednak, że członkowie rady nadzorczej nie zaakcep-
towali - w postaci nieformalnie podjętej uchwały, przyjętej w sposób szczegółowo
opisany w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku - wynagrodzenia dla powoda określo-
nego w projekcie umowy o pracę. Szczególne znaczenie Sąd Apelacyjny przypisał
zeznaniom Piotra S., który z jednej strony stwierdził, że ,,formalnych głosowań doty-
czących zatrudnienia powoda na tym posiedzeniu rady nadzorczej nie było", z drugiej
jednak nie wykluczył, że ,,nieformalne głosowanie mogło się odbyć". W tych warun-
kach ustalenie przez Sądy obydwu instancji, że wymagana dla skuteczności uchwały
większość członków rady nadzorczej wyraziła zgodę na umieszczenie w porządku
obrad rady w dniu 17 maja 2001 r. sprawy dotyczącej umowy o pracę powoda, a na-
stępnie złożyła oświadczenie woli o ustaleniu wynagrodzenia powoda w wysokości
równowartości 10.000 euro miesięcznie i zatwierdzeniu umowy o pracę datowanej na
1 czerwca 2001 r., znajduje podstawy w materiale dowodowym i nie jest sprzeczne z
treścią art. 65 § 1 k.c.
Mając powyższe na uwadze Sąd Najwyższy oddalił kasację.
========================================