Wyrok SN - I PK 124/06
Izba:Izba Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych
Sygnatura:I PK 124/06
Typ:Wyrok SN
Opis:Monitor Prawa Pracy 2007/5/256
Orzecznictwo Sądu Najwyższego Zbiór Urzędowy Izba Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych 2008/3-4/27
Data wydania:2006-12-11

Wyrok z dnia 11 grudnia 2006 r.
I PK 124/06

W skardze kasacyjnej strona może powoływać się na naruszenie przepi-
sów procesowych dotyczących interesów strony przeciwnej, jeżeli uchybienie
to spowodowało nieważność postępowania. Sąd Najwyższy może w postępo-
waniu kasacyjnym przeprowadzić dowody dla ustalenia, czy nie zachodzi nie-
ważność postępowania w drugiej instancji. Sąd Najwyższy może w tym zakre-
sie dopuścić także dowód z urzędu, ale tylko w sytuacji wyjątkowej, która nie
występuje, jeżeli domniemane uchybienie procesowe dotyczące strony prze-
ciwnej w żaden sposób nie wpłynęło na uprawnienia strony skarżącej.

Przewodniczący SSN Roman Kuczyński, Sędziowie SN: Katarzyna Gonera,
Józef Iwulski (sprawozdawca).

Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w dniu 11 grudnia
2006 r. sprawy z powództwa Marianny K. przeciwko Miejskiemu Przedsiębiorstwu
Komunikacyjnemu Spółce z o.o. w O. o wynagrodzenie, na skutek skargi kasacyjnej
powódki od wyroku Sądu Okręgowego-Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w
Piotrkowie Trybunalskim z dnia 15 grudnia 2005 r. [...]

o d d a l i ł skargę kasacyjną.

U z a s a d n i e n i e

Wyrokiem z dnia 14 kwietnia 2005 r. [...] Sąd Rejonowy-Sąd Pracy w Opocznie
oddalił powództwo Marianny K. przeciwko Miejskiemu Przedsiębiorstwu Komunika-
cyjnemu Spółce z o.o. w O. o zasądzenie wynagrodzenia za wrzesień 2001 r. w kwo-
cie 2.040 zł, za okres od października 2001 r. do kwietnia 2002 r. w kwotach po 2.400
zł miesięcznie oraz za maj 2002 r. w kwocie 1.080 zł z tytułu pełnienia funkcji członka
zarządu spółki. Sąd Rejonowy ustalił, że powódka była zatrudniona w pozwanej
spółce od 16 maja 2001 r. do 5 września 2001 r. jako główna księgowa. Z dniem 6
września 2001 r. została powołana do pełnienia funkcji członka zarządu, wykonują-
cego jednocześnie obowiązki głównego księgowego. Pozwana wypłaciła powódce
wynagrodzenie wynikające z umowy o pracę z tytułu wykonywanych przez nią obo-
wiązków głównego księgowego, natomiast powódka nie otrzymywała dodatkowej
gratyfikacji za pełnienie funkcji członka zarządu. Uchwałą rady nadzorczej pozwanej
spółki z dnia 5 października 2004 r. powódkę odwołano z funkcji członka zarządu.
Pismo odwołujące powódka otrzymała 6 października 2004 r. i tego samego dnia
wręczono jej wypowiedzenie umowy o pracę. Jako przyczynę wypowiedzenia wska-
zano odwołanie z funkcji członka zarządu. Sąd Rejonowy uznał, że wypowiedzenie
umowy o pracę było skuteczne, pominął natomiast kwestię zasadności żądania zasą-
dzenia wynagrodzenia.
Wyrokiem z dnia 15 grudnia 2005 r. [...] Sąd Okręgowy-Sąd Pracy i Ubezpie-
czeń Społecznych w Piotrkowie Trybunalskim oddalił apelację powódki. Sąd Okrę-
gowy uznał, że Sąd pierwszej instancji (mimo mankamentów uzasadnienia) przepro-
wadził prawidłową analizę materiału dowodowego, na podstawie której dokonał traf-
nych ustaleń faktycznych. Powódka w spornym okresie (od 6 września 2001 r. do 15
maja 2002 r.) była pracownikiem zatrudnionym w wymiarze pełnego etatu, a zmiana
umowy dokonana z dniem 6 września 2001 r. sprowadzała się jedynie do tego, że
powódka w ramach jednego stosunku pracy ,,łączyła" stanowisko głównej księgowej i
członka zarządu pozwanej spółki, przy czym osiągała z tego tytułu stałe wynagrodze-
nie w dotychczasowej wysokości. W ocenie Sądu Okręgowego, z dniem 6 września
2001 r., czyli z dniem powołania na stanowisko członka zarządu, powódka nie nawią-
zała nowego stosunku pracy, odrębnego od dotychczasowego. Sąd Okręgowy pod-
niósł, że członek zarządu spółki pełni funkcję na podstawie powołania, które między
nim a spółką tworzy stosunek organizacyjny, inny niż stosunek pracy. Powołując się
na orzecznictwo Sądu Najwyższego, Sąd odwoławczy zaznaczył, że powołanie
członka zarządu przez właściwy organ spółki nie oznacza nawiązania stosunku pracy
w rozumieniu art. 68 k.p. Sąd drugiej instancji uznał, że powództwo nie zasługuje na
uwzględnienie, skoro w okresie po powołaniu na stanowisko członka zarządu po-
wódka nadal wykonywała obowiązki głównej księgowej, a pracodawca wypłacił jej
umówione wynagrodzenie wynikające ze stosunku pracy.
Skargę kasacyjną od tego wyroku wniosła powódka, zarzucając niewłaściwe
zastosowanie art. 87 § 2 k.p.c. w związku z art. 379 pkt 2 k.p.c., co zdaniem skarżą-
cej spowodowało nieważność postępowania. W uzasadnieniu skargi powódka pod-
niosła, że pełnomocnictwo procesowe udzielone przez pozwaną spółkę reprezentują-
cemu ją radcy prawnemu zostało podpisane tylko przez prezesa pozwanej spółki,
mimo że z informacji uzyskanej z Krajowego Rejestru Sądowego wynika, iż w imieniu
spółki oświadczenia woli składają dwaj członkowie zarządu lub członek zarządu łącz-
nie z prokurentem. W ocenie skarżącej, pełnomocnictwo udzielone radcy prawnemu
jest nieważne i nie wywołuje żadnych skutków prawnych, zatem pozwana w trakcie
postępowania była reprezentowana przez nienależycie umocowanego pełnomocnika.

Sąd Najwyższy zważył, co następuje:

Zgodnie z art. 379 pkt 2 k.p.c., nieważność postępowania zachodzi, gdy peł-
nomocnik strony nie był należycie umocowany. Przepis ten określa tylko skutek nie-
należytego umocowania pełnomocnika, natomiast nie wskazuje warunków, jakim po-
winno odpowiadać to umocowanie. W tym zakresie trzeba odwołać się do innych
przepisów, z których powódka wskazuje jako naruszony art. 87 § 2 k.p.c. Jest to za-
rzut nietrafny w sposób oczywisty, gdyż zgodnie z tym przepisem, pełnomocnikiem
osoby prawnej lub przedsiębiorcy, w tym nie posiadającego osobowości prawnej,
może być również pracownik tej jednostki albo jej organu nadrzędnego; osoba
prawna prowadząca, na podstawie odrębnych przepisów, obsługę prawną przedsię-
biorcy, osoby prawnej lub innej jednostki organizacyjnej może udzielić pełnomocnic-
twa procesowego - w imieniu podmiotu, którego obsługę prawną prowadzi - adwoka-
towi lub radcy prawnemu, jeżeli została do tego upoważniona przez ten podmiot. Peł-
nomocnikiem strony pozwanej był radca prawny, a więc osoba, której w ogóle nie
dotyczy art. 87 § 2 k.p.c., a możliwość ustanowienia go pełnomocnikiem wynika z art.
87 § 1 k.p.c. (pełnomocnikiem może być adwokat lub radca prawny). Gdyby więc
ograniczyć się wyłącznie do rozważenia zarzutu nieważności postępowania w jego
sformułowaniu przedstawionym w skardze kasacyjnej, to należałoby stwierdzić, że
jest on oczywiście bezzasadny. Jednakże, zgodnie z art. 39813 § 1 zdanie drugie
k.p.c., Sąd Najwyższy nieważność postępowania bierze pod rozwagę z urzędu i to
uzasadnia podjęcie dalszych rozważań. Pamiętać jednak należy, że dotyczy to tylko
nieważności postępowania w drugiej instancji (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 21
listopada 1997 r., I CKN 825/97, OSNC 1998 nr 5, poz. 81; OSP 1998 nr 5, poz. 93 z
glosą A. Szpunara; Palestra 1998 nr 9-10, s. 202 z glosą A. Zielińskiego), gdyż nie-
ważność postępowania w pierwszej instancji oraz nieuwzględnienie jej przez sąd dru-
giej instancji (art. 386 § 2 k.p.c.), Sąd Najwyższy bierze pod rozwagę tylko w grani-
cach podstaw skargi kasacyjnej (por. wyrok z dnia 10 lutego 1998 r., II CKN 600/97,
OSP 1999 nr 3, poz. 58 z glosą W. Broniewicza). Na wstępie należy też rozważyć,
czy powódka w ogóle może się powoływać na nieważność postępowania w drugiej
instancji (czy Sąd Najwyższy powinien ją uwzględniać), skoro nigdy w toku postępo-
wania nie podnosiła w tym zakresie zarzutu (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 28
lipca 1999 r., I PKN 154/99, OSNAPiUS 2000 nr 21, poz. 781), a nawet nie twierdzi,
żeby ze względu na nienależyte umocowanie pełnomocnika strony przeciwnej, zo-
stały ograniczone jej uprawnienia procesowe, zwłaszcza, aby spowodowało to po-
zbawienie możności obrony jej praw. W orzecznictwie Sądu Najwyższego przedsta-
wiane są poglądy, że na wadliwe przedstawicielstwo i ustanowienie pełnomocnika
procesowego nie może się skutecznie powołać strona przeciwna (wyrok z dnia 17
marca 1999 r., II CKN 209/98, niepublikowany) oraz że zarzut nieważności postępo-
wania z powodu nienależytego umocowania pełnomocnika może w kasacji zgłosić
strona, która w ten sposób została pozbawiona możności należytej obrony swoich
praw (wyrok z dnia 7 kwietnia 2004 r., IV CK 661/03, Biuletyn SN - Izba Cywilna 2004
nr 11, s. 46). Sąd Najwyższy w składzie rozpoznającym niniejszą sprawę nie podziela
tych poglądów ze względu na rodzaj uchybień powodujących nieważność postępo-
wania, gdyż są to naruszenia przepisów, które powodują ten skutek bez względu na
to, jaki miały wpływ na tok postępowania i prawidłowość rozstrzygnięcia, a więc nie
można ich wartościować w ramach oceny, czy były istotne, czy wpłynęły na przebieg
postępowania i na wynik sprawy oraz nie ma znaczenia, która strona się na nie po-
wołuje. Za trafne należy więc uznać poglądy, że w skardze kasacyjnej można powo-
ływać się na naruszenie przez sąd przepisów procesowych dotyczących interesów
innego uczestnika, jeżeli uchybienie to spowodowało nieważność postępowania (po-
stanowienie Sądu Najwyższego z dnia 27 lutego 1997 r., III CKN 6/97, niepubliko-
wane; por. też wyrok z dnia 15 czerwca 2005 r., II PK 274/04, OSNP 2006 nr 3-4,
poz. 41).
Według art. 89 § 1 k.p.c., pełnomocnik obowiązany jest przy pierwszej czynno-
ści procesowej dołączyć do akt sprawy pełnomocnictwo z podpisem mocodawcy lub
wierzytelny odpis pełnomocnictwa (por. też art. 126 § 3 k.p.c.). Takie pełnomocnictwo
zostało złożone przez pełnomocnika strony pozwanej. Jednakże, zgodnie z art. 67 §
1 k.p.c., osoby prawne mające zdolność sądową dokonują czynności procesowych
przez organy uprawnione do działania w ich imieniu, a według art. 68 k.p.c., organ
działający w imieniu osoby prawnej ma obowiązek wykazać swoje umocowanie do-
kumentem przy pierwszej czynności procesowej. Wynika z tego, że wykazanie prawi-
dłowego umocowania w przypadku reprezentowania przez radcę prawnego strony
będącej osobą prawną wymaga złożenia pełnomocnictwa udzielonego temu radcy
przez osoby działające w imieniu osoby prawnej oraz dokumentu świadczącego, że
osoby te umocowane są do działania jako organ osoby prawnej (por. uchwała Sądu
Najwyższego z dnia 30 marca 2006 r., III CZP 14/06, OSNC 2006 nr 10, poz. 165
oraz postanowienie z dnia 9 marca 2006 r., I CZ 8/06, oba orzeczenia z glosą S. Soł-
tysińskiego, OSP 2006 nr 12, poz. 140 i 141; postanowienie Sądu Apelacyjnego w
Warszawie z dnia 27 października 2005 r., VI ACa 319/05, Orzecznictwo SA w War-
szawie 2006 nr 3, poz. 26; a także uchwała Sądu Najwyższego z dnia 19 maja 2004
r., III CZP 21/04, OSNC 2005 nr 7-8, poz. 118; Rejent 2006 nr 7-8, s. 177 z glosą W.
Sługiewicza). W przypadku spółki z ograniczoną odpowiedzialnością, oprócz pełno-
mocnictwa, należy więc przedstawić także dokument, z którego wynika, że osoba,
która podpisała pełnomocnictwo w imieniu spółki jest uprawniona do jej reprezento-
wania według art. 201 § 1, art. 204, art. 205 lub art. 210 Kodeksu spółek handlowych.
Takiego dokumentu pełnomocnik strony pozwanej nie przedstawił, a pełnomocnictwo
zostało podpisane wyłącznie przez prezesa zarządu, podczas gdy zasadą jest (art.
205 § 1 k.s.h.), że jeżeli zarząd jest wieloosobowy, to sposób reprezentowania okre-
śla umowa spółki, a jeżeli umowa spółki nie zawiera żadnych postanowień w tym
przedmiocie, to do składania oświadczeń w imieniu spółki wymagane jest współdzia-
łanie dwóch członków zarządu albo jednego członka zarządu łącznie z prokurentem.
Te zasady reprezentacji mają zastosowanie do udzielenia pełnomocnictwa proceso-
wego (wyroki Sądu Najwyższego z dnia 20 maja 1988 r., II CR 119/88, OSNCP 1989
nr 5, poz. 86; Orzecznictwo Gospodarcze 1991 nr 2, poz. 2 z komentarzem J. Brola i
z dnia 13 marca 1991 r., I CR 484/90, OSNCP 1992 nr 7-8, poz. 138; Palestra 1994
nr 9-10, s. 201 z glosą J. Naworskiego oraz uchwała z dnia 29 listopada 1991 r., III
CZP 125/91, OSNCP 1992 nr 6, poz. 102).
Jednakże, brak w zakresie wykazania prawidłowego umocowania mógł być
usunięty w toku postępowania. Nadto, nawet gdyby występowało nienależyte umoco-
wanie pełnomocnika, to jego czynności mogły zostać potwierdzone przez stronę po-
zwaną, gdyż w jej imieniu występował radca prawny, a więc osoba, która mogła być
pełnomocnikiem (nie miała więc zastosowania wykładnia przedstawiona w wyrokach
Sądu Najwyższego z dnia 20 sierpnia 2001 r., I PKN 586/00, OSNP 2003 nr 14, poz.
335 i z dnia 27 listopada 2002 r., IV CKN 1481/00, LEX nr 78331 oraz w uchwale z
dnia 28 lipca 2004 r., III CZP 32/04, OSNC 2006 nr 1, poz. 2; por. uchwałę z dnia 20
grudnia 1968 r., III CZP 93/68, OSNCP 1969 nr 7-8, poz. 129, uchwałę z dnia 18
września 1992 r., III CZP 112/92, OSNCP 1993 nr 5, poz. 75; Palestra 1993 nr 11, s.
136 z glosą Z. Krzemińskiego, wyrok z dnia 7 kwietnia 2004 r., IV CK 636/03, Biule-
tyn SN - Izba Cywilna 2004 nr 11, s. 46 oraz wyrok z dnia 14 czerwca 2005 r., V CK
731/04, LEX nr 177199). Wreszcie, rozpoznawana sprawa jest sprawą z zakresu
prawa pracy, a zgodnie z art. 31 § 1 k.p., za pracodawcę będącego jednostką organi-
zacyjną czynności z zakresu prawa pracy dokonuje osoba lub organ zarządzający tą
jednostką albo inna wyznaczona do tego osoba. Na podstawie tego przepisu w spra-
wach z zakresu prawa pracy możliwe jest więc wyznaczenie osoby uprawnionej do
reprezentacji pracodawcy w sposób odmienny niż wynika to z zasad określających
jego reprezentację jako osoby prawnej. W utrwalonym orzecznictwie Sądu Najwyż-
szego przyjmuje się, że spółka z ograniczoną odpowiedzialnością może być repre-
zentowana w sprawie z zakresu prawa pracy przez osobę wyznaczoną na podstawie
art. 31 k.p. (wyrok z dnia 20 maja 1998 r., I PKN 131/98, OSNAPiUS 1999 nr 12, poz.
385), przy czym wyznaczenie to może nastąpić w różnego rodzaju aktach wewnętrz-
nych (np. w regulaminie pracy - wyrok z dnia 10 września 1998 r., I PKN 286/98,
OSNAPiUS 1999 nr 18, poz. 585; wyrok z dnia 5 grudnia 2002 r., I PKN 575/01,
OSNP 2004 nr 11, poz. 190; wyrok z dnia 26 lutego 2003 r., I PK 159/02, OSNP 2004
nr 14, poz. 242).
Stwierdzenie, że prezes zarządu strony pozwanej nie był upoważniony do jej
reprezentacji, a więc, że pełnomocnictwo podpisane wyłącznie przez niego oznacza
nienależyte umocowanie pełnomocnika, wymaga poczynienia szeregu dodatkowych
ustaleń, takich jak, czy zarząd strony pozwanej jest wieloosobowy, jaka jest treść
umowy spółki, czy prezes zarządu nie jest wyznaczony do dokonywania czynności z
zakresu prawa pracy (np. w regulaminie pracy lub innym akcie wewnętrznym spółki),
czy czynności pełnomocnika - jeżeli był nienależycie umocowany - nie zostały
potwierdzone przez stronę pozwaną. Ustalenie tych okoliczności wymagałoby prze-
prowadzenia postępowania dowodowego, a powódka nie składa żadnych dowodów,
a nawet nie wnosi o ich przeprowadzenie. Aby stwierdzić, że w sprawie doszło do
nieważności postępowania, Sąd Najwyższy musiałby przeprowadzić z urzędu postę-
powanie dowodowe. Jest to możliwe (por. wyroki z dnia 13 lutego 1997 r., I PKN
71/96, OSNAPiUS 1997 nr 19, poz. 377 oraz z dnia 10 maja 2000 r., III CKN 416/98,
OSNC 2000 nr 12, poz. 220), ale Sąd Najwyższy nie widzi żadnych powodów, aby to
uczynić na podstawie odpowiednio stosowanego art. 232 zdanie drugie k.p.c. Nie
rozwijając szerzej tego zagadnienia, należy stwierdzić, że na podstawie tego prze-
pisu sąd podejmuje z urzędu inicjatywę dowodową jedynie w sytuacjach szczegól-
nych (uchwała składu siedmiu sędziów z dnia 19 maja 2000 r., III CZP 4/00, OSNC
2000 nr 11, poz. 195). Żadna taka szczególna sytuacja nie występuje przy rozpozna-
niu skargi kasacyjnej. Powódka jest reprezentowana przez profesjonalnego
pełnomocnika, który nie składa żadnych wniosków dowodowych, a nadto powołuje
się na domniemane uchybienia procesowe dotyczące strony przeciwnej, które w
żaden sposób nie wpłynęły na uprawnienia procesowe powódki.
Z tych względów skarga kasacyjna podlegała oddaleniu na podstawie art.
39814 k.p.c.
========================================
Izba Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych - inne orzeczenia:
dokumentdata wyd.
[IA] I PK 218/07   Wyrok SN
Orzecznictwo Sądu Najwyższego Zbiór Urzędowy Izba Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych 2009/7-8/92
2008-02-04 
[IA] I PK 197/07   Wyrok SN
Orzecznictwo Sądu Najwyższego Zbiór Urzędowy Izba Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych 2009/5-6/65
2008-01-22 
[IA] I PK 196/07   Wyrok SN
Orzecznictwo Sądu Najwyższego Zbiór Urzędowy Izba Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych 2009/7-8/89
2008-01-29 
[IA] I PK 195/07   Wyrok SN
Orzecznictwo Sądu Najwyższego Zbiór Urzędowy Izba Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych 2009/7-8/90
2008-01-30 
[IA] I PK 193/07   Wyrok SN
Orzecznictwo Sądu Najwyższego Zbiór Urzędowy Izba Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych 2009/7-8/91
2008-02-04 
  • Adres publikacyjny: