Wyrok z dnia 4 grudnia 2003 r.
I PK 111/03

Pracownik przedsiębiorstwa użyteczności publicznej "Poczta Polska" za-
trudniony wcześniej w państwowej jednostce organizacyjnej "Poczta Polska,
Telegraf i Telefon", który zmarł przed datą wejścia w życie ustawy z dnia 26 li-
stopada 1998 r. o zmianie ustawy o łączności (Dz.U. Nr 150, poz. 984), rozsze-
rzającej krąg osób uprawnionych do nieodpłatnego nabycia akcji Spółki Tele-
komunikacja Polska S.A., nie mógł nabyć prawa do tych akcji. Z tego względu
do spadku po nim nie wchodzi ani prawo, ani ekspektatywa nabycia akcji.


Przewodniczący SSN Herbert Szurgacz, Sędziowie SN: Krystyna Bednarczyk,
Zbigniew Hajn (sprawozdawca).

Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 4 grudnia 2003 r. sprawy
z powództwa Janiny D., Lucyny W., Andrzeja Stanisława D., Jana Mieczysława D.
przeciwko 1. Telekomunikacji Polskiej Spółce Akcyjnej w L. 2. Skarbowi Państwa -
Ministrowi Skarbu Państwa w Warszawie o odszkodowanie, na skutek kasacji powo-
dów od wyroku Sądu Okręgowego Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Legni-
cy z dnia 19 grudnia 2002 r. [...]

o d d a l i ł kasację oraz nie obciążył powodów kosztami postępowania kasa-
cyjnego na rzecz pozwanej.

U z a s a d n i e n i e

Powodowie Janina D., Lucyna W., Andrzej Stanisław D. i Jan Mieczysław D.
wystąpili przeciwko Telekomunikacji Polskiej Spółce Akcyjnej Obszar Telekomunika-
cji w L. o wydanie bezpłatnych akcji pracowniczych lub zasądzenie na rzecz każdego
z nich odszkodowania w kwocie 11.130,75 zł. Twierdzili oni, że w skład spadku po
zmarłym Stanisławie D. wchodzą nie tylko prawa majątkowe, lecz również uzasad-
niona prawnie nadzieja na nabycie określonego prawa (ekspektatywa). Stanisław D.
nie skorzystał z prawa do nabycia akcji na zasadach preferencyjnych, gdyż zmarł
przed udostępnianiem akcji na takich zasadach. Był on jednak pracownikiem prywa-
tyzowanego przedsiębiorstwa w czasie, gdy obowiązywała poprzednia ustawa o pry-
watyzacji przedsiębiorstw państwowych, która takie prawo przewidywała.
Strona pozwana wniosła o oddalenie powództwa.
Postanowieniem z 29 kwietnia 2002 r. Sąd wezwał do udziału w sprawie w
charakterze pozwanego Skarb Państwa reprezentowany przez Ministra Skarbu Pań-
stwa. Skarb Państwa-Minister Skarbu Państwa wniósł o oddalenie powództwa w ca-
łości.
Sąd Rejonowy ustalił, że Stanisław D. był pracownikiem państwowej jednostki
organizacyjnej ,,Poczta Polska, Telegraf, Telefon", a następnie państwowego przed-
siębiorstwa użyteczności publicznej ,,Poczta Polska", od 25 listopada 1946 r. do 31
maja 1994 r. Jego stosunek pracy uległ rozwiązaniu w związku z przejściem na eme-
ryturę. Stanisław D. zmarł 19 grudnia 1994 r. Powodowie są jego żyjącymi spadko-
biercami. Telekomunikacja Polska SA nie zbywała swoich akcji na warunkach prefe-
rencyjnych obecnym lub byłym pracownikom. Wykonywała natomiast w 1999 r.
czynności techniczne związane z nieodpłatnym udostępnianiem akcji TP SA, należą-
cych do Skarbu Państwa, na podstawie umowy zlecenia zawartej 23 lipca 1997 r.
pomiędzy Skarbem Państwa, reprezentowanym przez Ministra Skarbu Państwa, a
TP SA. Ustawa z dnia 26 listopada 1998 r. o zmianie ustawy o łączności (Dz.U. Nr
150, poz. 984) rozszerzyła uprawnienie do nieodpłatnego nabycia akcji TP SA na
określone grupy pracowników państwowej jednostki organizacyjnej ,,Polska Poczta,
Telegraf, Telefon" oraz ,,Poczty Polskiej". Gdyby Stanisław D. żył w dacie wejścia w
życie ustawy o łączności, to byłby uprawniony do nieodpłatnego nabycia akcji Tele-
komunikacji Polskiej SA. Spadkobiercy Stanisława D. nie złożyli pisemnych oświad-
czeń o zamiarze nieodpłatnego nabycia akcji TP SA, gdyż w placówce poczty Pol-
skiej przy ul. P. w L. uzyskali informację, że akcje im się nie należą.
Sąd Rejonowy zważył między innymi, że według art. 24 ustawy z dnia 13 lipca
1990 r. o prywatyzacji przedsiębiorstw państwowych (Dz.U. Nr 51, poz. 298 ze zm.),
pracownikom przedsiębiorstwa państwowego przekształconego w spółkę przysługi-
wało prawo zakupu na zasadach preferencyjnych do 20% ogólnej liczby akcji tej
spółki należących do Skarbu Państwa, zaś zgodnie z art. 36 ustawy z dnia 30 sierp-
nia 1996 r. o komercjalizacji i prywatyzacji przedsiębiorstw państwowych (Dz.U. Nr
118, poz. 561 ze zm.), która uchyliła ustawę z 13 lipca 1990 r., uprawnionym pra-
cownikom przysługuje prawo do nieodpłatnego nabycia 15% akcji spółki należących
do Skarbu Państwa. W ocenie Sądu, Stanisław D. nie nabył prawa do nieodpłatnych
akcji Telekomunikacji Polskiej SA, ani nawet ekspektatywy tego prawa. Nie weszło
ono zatem w skład spadku po nim i nie mogło zostać nabyte przez jego spadkobier-
ców. Podstawy do uwzględnienia roszczeń powodów nie stanowi, ani ustawa z 13
lipca 1990 r., ani ogłoszona na jej tle uchwała Sądu Najwyższego z 15 listopada
2000 r., III ZP 20/00 (OSNAPiUS 2001 nr 16, poz. 504), u podstaw której leżał stan
faktyczny niebędący tożsamym ze stanem faktycznym niniejszej sprawy. Sąd Naj-
wyższy rozważał sytuację spadkobierców pracownika uprawnionego do zakupu akcji
na zasadach preferencyjnych, zmarłego przed wejściem w życie ustawy z 30 sierpnia
1996 r. o komercjalizacji i prywatyzacji przedsiębiorstw państwowych. Tymczasem
Stanisław D. nie zaliczał się do grupy pracowników uprawnionych do nabycia akcji na
zasadach preferencyjnych na podstawie ustawy z 13 lipca 1990 r. Za uprawnionych,
według tej ustawy uważa się bowiem tych pracowników, którzy byli zatrudnieni w
momencie przekształcania przedsiębiorstwa, w którym pracowali, w spółkę prawa
handlowego. Spadkodawca powodów natomiast przez cały okres swojego zatrudnie-
nia był pracownikiem przedsiębiorstwa państwowego. W dacie śmierci Stanisława D.
prawo pracowników ,,Poczty Polskiej" do nieodpłatnych akcji Telekomunikacji Polskiej
SA nie istniało i nie miał on nawet uzasadnionych prawnie widoków na uzyskanie
prawa do nieodpłatnego nabycia akcji tej spółki. Art. 82 ustawy z dnia 23 listopada
1990 r. o łączności (jednolity tekst: Dz.U. Nr 117, poz. 564 ze zm.) przyznał pracow-
nikom Telekomunikacji Polskiej SA, w przypadku sprzedaży akcji spółki, uprawnienia
przewidziane dla pracowników przedsiębiorstwa państwowego podlegającego pry-
watyzacji. Przepis ten nie objął natomiast pracowników ,,Poczty Polskiej", nadal za-
trudnionych w przedsiębiorstwie państwowym. Prawo do nieodpłatnych akcji TP SA
zostało przyznane pracownikom PPUP ,,Poczta Polska" dopiero od 29 grudnia 1998
r., nie mógł go więc nabyć Stanisław D., który zmarł 19 grudnia 1994 r. Ponieważ
spadkodawca powodów w chwili śmierci nie był uprawniony do akcji, to uprawnienie
to nie weszło do spadku po nim.
Z tych względów Sąd Rejonowy oddalił powództwo.
Apelację od tego wyroku wnieśli powodowie. W jej uzasadnieniu podnieśli
między innymi, że Stanisław D. nabył jeszcze przed rokiem 1998 ekspektatywę
prawa do udostępnienia nieodpłatnie oferowanych akcji z uwagi na ,,tendencje usta-
wodawcze względem uprzywilejowanego traktowania pracowników".
Sąd Okręgowy w wyroku z 19 grudnia 2002 r. oddalił apelację.
W kasacji od tego wyroku strona powodowa zarzuciła naruszenie przepisów
prawa materialnego: 1) poprzez zastosowanie nieobowiązującego w dniu wyrokowa-
nia art. 82 ustawy o łączności z 23 listopada 1990 r., uchylonego z dniem 1 stycznia
2001 r. na podstawie art. 131 pkt. (nie podaje jaki) w związku z ,,art. 151 28" (tak w
oryginale) ustawy z dnia 21 lipca 2000 r. Prawo Telekomunikacyjne i w konsekwencji
naruszenie art. 3 k.c. przez jego niezastosowanie, 2) poprzez błędną wykładnię art.
481 oraz w związku z art. 922 § 1 k.c. w związku z § 10 ust. 1 rozporządzenia Mini-
stra Skarbu Państwa z 3 kwietnia 1997 r. w sprawie szczegółowych zasad podziału
uprawnionych pracowników na grupy, ustalania liczby akcji przypadających na każdą
z tych grup oraz trybu nabywania akcji przez uprawnionych pracowników (Dz. U. Nr
33, poz. 200), polegającą na przyjęciu, że zmarły spadkodawca Stanisław D. nie na-
był nawet ekspektatywy prawa do nieodpłatnego otrzymania akcji w rozumieniu art.
922 § 1 k.c., co w konsekwencji prowadzi do wniosku, że strona powodowa nie po-
niosła szkody w rezultacie nieprzydzielenia akcji Telekomunikacji Polskiej SA, a
przez to, że nie można mówić o odpowiedzialności pozwanego Skarbu Państwa za
niewykonanie zobowiązania, 3) naruszenie art. 21 i 32 ust. 1 Konstytucji RP poprzez
ich niezastosowanie.
Ponadto, skarżący zarzucili rażące naruszenie przepisów procedury, a dokład-
nie art. 227 w związku z art. 233 § 2 oraz w związku z art. 473 k.p.c., poprzez odda-
lenie wniosków dowodowych powodów dotyczących przesłuchania w charakterze
świadków pracowników Telekomunikacji Polskiej SA na okoliczność odmowy przyję-
cia oświadczeń powodów o zamiarze nabycia nieodpłatnych akcji, przysługujących
po zmarłym Stanisławie D., co miało istotny wpływ na wynik procesu.

Sąd Najwyższy zważył, co następuje:

Nietrafny jest zarzut naruszenia prawa materialnego przez zastosowanie nie-
obowiązującego w dniu wyrokowania art. 82 ustawy 23 listopada 1990 r. o łączności i
w konsekwencji naruszenie art. 3 k.c. przez jego niezastosowanie. Uzasadniając ten
zarzut, skarżący wskazują, że wyżej wymieniony art. 82 został uchylony z dniem 1
stycznia 2001 r. na podstawie art. 131 pkt 28 ustawy z dnia 21 lipca 2000 r. - Prawo
Telekomunikacyjne (Dz.U. Nr 73, poz. 852), a ustawa ta nie stanowi, że uchylone
przez nią przepisy ustawy o łączności należy stosować w określonych kategoriach
stosunków z mocą wsteczną (art. 3 k.c.). Z tego względu, stwierdzają oni, że wska-
zany art. 82 nie może mieć w sprawie zastosowania, skoro sąd uwzględnia stan
prawa z chwili wydania wyroku (art. 316 § 1 k.p.c.).
Należy zauważyć, że skarżący niewłaściwie odczytują treść art. 316 § 1 k.p.c.
Z przepisu tego wynika - i w tym zakresie skarżący mają rację - że sąd drugiej ins-
tancji obowiązany jest, przy uwzględnieniu unormowań zawartych w art. 381 i 382
k.p.c., brać pod uwagę zmiany w stanie faktycznym i prawnym wpływające na treść
rozstrzygnięcia (por. między innymi postanowienie Sądu Najwyższego z 10 listopada
1998 r., III CKN 259/98, OSNC 1999 nr 4, poz. 82 oraz wyrok Sądu Najwyższego z 6
października 2000 r., IV CKN 116/00, niepublikowany). Oznacza to jednak, że sąd
bierze pod uwagę wszystkie przepisy prawa, łącznie z art. 3 k.c. Z przepisu tego wy-
nika zaś, że ,,ustawa nie ma mocy wstecznej, chyba, że to wynika z jej brzmienia lub
celu". Dlatego też podkreślane w kasacji uchylenie mocy obowiązującej art. 82
ustawy z 23 listopada 1990 r. o łączności odnosi się do stosunków prawnych powsta-
łych od 1 stycznia 2001 r., tj. od daty wejścia w życie Prawa Telekomunikacyjnego.
Ustawa ta nie przewiduje bowiem wstecznego działania jej przepisów. Dlatego też
twierdzenie skarżących, że art. 82 ustawy z 23 listopada 1990 r. o łączności nie ma
zastosowania w sprawie, nie jest trafne.
Nieusprawiedliwiony jest także zarzut naruszenia art. 922 § 1 k.c. Zgodnie z
tym przepisem, prawa i obowiązki majątkowe zmarłego przechodzą z chwilą jego
śmierci na jedną lub kilka osób stosownie do przepisów księgi czwartej Kodeksu cy-
wilnego. Zdaniem powodów, zmarły Stanisław D. nabył ekspektatywę otrzymania ak-
cji prywatyzowanej jednostki organizacyjnej ,,Polska Poczta, Telegraf i Telefon" (dalej
jako ,,PPTT"), a ta ekspetatywa, na podstawie art. 922 k.c., weszła w skład majątku
spadkowego, zaś odmowa (autor kasacji nie wyjaśnia, jaką odmowę ma na myśli)
oparta była na art. 82 ustawy 23 listopada 1990 r. o łączności, nieobowiązującym w
dacie zgłoszenia przez powodów-spadkobierców oświadczenia o zamiarze nieod-
płatnego nabycia akcji.
Wbrew powyższemu twierdzeniu, Stanisław D. nie nabył ekspektatywy otrzy-
mania akcji prywatyzowanego przedsiębiorstwa ,,PPTT". Zmarł on 19 grudnia 1994 r.
Jak wynika z niekwestionowanych ustaleń dokonanych w sprawie, Stanisław D. był
początkowo pracownikiem ,,PPTT". Następnie, po przekształceniu dokonanym w wy-
konaniu art. 76 ust. 1 ustawy z 23 listopada 1990 r. o łączności, został pracownikiem
przedsiębiorstwa użyteczności publicznej ,,Poczta Polska". Przedsiębiorstwo uży-
teczności publicznej ,,Poczta Polska" nie podlegało prywatyzacji na podstawie ustawy
z 13 lipca 1990 r. o prywatyzacji przedsiębiorstw państwowych, ani nie podlegało
komercjalizacji lub prywatyzacji na podstawie ustawy z 30 sierpnia 1996 r. o komer-
cjalizacji i prywatyzacji i do dzisiaj jest przedsiębiorstwem państwowym, którego sta-
tus reguluje ustawa z dnia 30 lipca 1997 r. o państwowym przedsiębiorstwie użytecz-
ności publicznej ,,Poczta Polska" (Dz.U. Nr 106, poz. 675 ze zm.). Art. 82 ustawy z 23
listopada 1990 r. o łączności ograniczył prawo do zakupu akcji na zasadach prefe-
rencyjnych, wynikających z art. 24 ust. 1 ustawy z 13 lipca 1990 r. o prywatyzacji
przedsiębiorstw państwowych, do grupy pracowników byłej ,,PPTT", którzy po prze-
kształceniu dokonanym w wykonaniu art. 76 ust. 1 ustawy z 23 listopada 1990 r. o
łączności stali się pracownikami Telekomunikacji Polskiej SA (dalej jako ,,TP SA")
Zgodnie z tym ostatnim przepisem, państwowa jednostka organizacyjna "PPTT", zo-
stała bowiem przekształcona w dwa podmioty: przedsiębiorstwo użyteczności pu-
blicznej Poczta Polska oraz w TP SA. Ustawodawca przyznał więc, co trafnie pod-
kreślił Sąd Okręgowy, prawo do preferencyjnego zakupu akcji jedynie pracownikom
tej części ,,PPTT", którzy w wyniku przekształcenia ,,PPTT" stali się pracownikami
spółki TP SA. Wiązało się to z tym, że ustawa z 13 lipca 1990 r. o prywatyzacji
przedsiębiorstw państwowych przyznawała takie prawa tylko pracownikom przedsię-
biorstw przekształcanych w spółkę. Dopiero ustawa z 26 listopada 1998 r. o zmianie
ustawy o łączności (Dz.U. Nr 150, poz. 984), która weszła w życie 29 grudnia 1998 r.
i utraciła moc obowiązującą 31 grudnia 1999 r., zmieniła art. 82 ust. 1 w ten sposób,
że przyjęła, iż w zakresie dotyczącym prawa do nieodpłatnego nabycia akcji spółki
TP SA przez uprawnionych pracowników stosuje się przepisy o komercjalizacji i pry-
watyzacji przedsiębiorstw państwowych, z zastrzeżeniem ust. 2 i 3 oraz art. 2 ustawy
z dnia 26 listopada 1998 r. o zmianie ustawy o łączności. Za uprawnionych pracow-
ników akt ten uznał między innymi, osoby będące w dniu przekształcenia, dokonane-
go na podstawie art. 76, pracownikami ,,PPTT" oraz osoby, które przepracowały co
najmniej dziesięć lat w ,,PPTT" lub w spółce TP SA, a rozwiązanie stosunku pracy
nastąpiło wskutek przejścia na emeryturę lub rentę albo z przyczyn określonych w
art. 1 ust. 1 ustawy z dnia 28 grudnia 1989 r. o szczególnych zasadach rozwiązywa-
nia z pracownikami stosunków pracy z przyczyn dotyczących zakładu pracy oraz o
zmianie niektórych ustaw (Dz. U. z 1990 r. Nr 4, poz. 19 ze zm.).
Stanisław D. zmarł, jak wynika z powyższego, w okresie, kiedy nie był objęty
ani przepisami ustawy z 13 lipca 1990 r. o prywatyzacji przedsiębiorstw państwo-
wych na podstawie art. 82 ustawy z 23 listopada 1990 r. o łączności w pierwotnym
brzmieniu tego przepisu (Dz. U. Nr 86, poz. 504 ze zm.), ani przepisami ustawy o
komercjalizacji i prywatyzacji przedsiębiorstw państwowych, na podstawie art. 82
ustawy z 23 listopada 1990 r. o łączności w brzmieniu ustalonym ustawą z 26 listo-
pada 1998 r. o zmianie ustawy o łączności. Ta ostatnia ustawa nie mogła mieć do
niego zastosowania z uwagi na zasadę nieretroakcji (art. 3 k.c.). Art. 3 tej ustawy
stanowił bowiem, że wchodzi ona w życie po upływie 14 dni od dnia ogłoszenia. Nie
ma zatem podstaw do przypisywania jej działania wstecznego na podstawie art. 3
k.c. in fine. W takim razie, nie można mówić o istnieniu ekspektatywy nabycia prawa
do preferencyjnego lub nieodpłatnego nabycia akcji. Ekspektatywa, której pojęcie jest
jeszcze ciągle sporne, jest rozumiana albo jako prawo tymczasowe, to jest szcze-
gólna postać prawa podmiotowego, chroniąca interesy podmiotu związane z oczeki-
waniem, że prawo podmiotowe w pełnym zakresie i definitywnie w przyszłości nabę-
dzie, albo jako stan faktyczny opisany w hipotezie normy prawnej, od którego speł-
nienia się zależy nabycie prawa podmiotowego. Niezależnie jednak od różnic w po-
glądach na prawną naturę ekspektatywy, panuje pełna zgodność co do tego, że
oczekiwanie na nabycie prawa podmiotowego w pełnym zakresie (pierwsze stanowi-
sko) czy też nabycie prawa podmiotowego (drugie stanowisko) musi mieć oparcie w
przepisach prawnych obowiązujących w dacie powstania ekspektatywy. Ekspektaty-
wa ma bowiem zawsze źródło w przepisach prawa, ponieważ nabycie, czy też osta-
teczne nabycie prawa podmiotowego, wiąże się z realizacją zachowań wynikających
z hipotezy istniejącej normy prawnej (por. np. uchwała Izby Cywilnej Sądu Najwyż-
szego z 30 listopada 1974 r., III CZP 1/74, OSNCP 1975 nr 3, poz. 37; postanowie-
nie Sądu Najwyższego z 26 czerwca 2001 r., I CA 1/01, OSNC 2002 nr 2, poz. 26;
wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego w Warszawie z 26 lutego 2001 r., V SA
2482/00, niepublikowany). Nieistnienie normy prawnej określającej prawo podmioto-
we, które jest objęte ekspektatywą, oznacza bowiem brak podstaw do oczekiwania.
Co więcej, ekspektatywa musi się opierać na normie prawnej odpowiadającej kon-
kretnej sytuacji podmiotu wywodzącego z niej skutki prawne, a nie np. na normie
ogólnie wskazującej na możliwość powstania danego prawa (por. postanowienie
Sądu Najwyższego z 2 lipca 2002 r., II CK 143/02, niepublikowane). Tymczasem,
skarżący nie wskazują żadnego przepisu prawa, który mógłby stanowić podstawę
uzyskania przez zmarłego Stanisława D. ekspektatywy otrzymania akcji prywatyzo-
wanego przedsiębiorstwa PPTT.
Nietrafne jest także powoływanie się przez powodów na uchwałę siedmiu sę-
dziów Sądu Najwyższego z 15 listopada 2000 r., III ZP 20/00 (OSNAPiUS 2001 nr
16, poz. 504). Przyjęta w tej sprawie teza o uprawnieniu spadkobierców zmarłego
pracownika do realizacji prawa do nieodpłatnego nabycia akcji na zasadach określo-
nych w ustawie z 13 lipca 1990 r. o komercjalizacji i prywatyzacji przedsiębiorstw
państwowych została oparta na tym, że zmarły, na podstawie obowiązujących w da-
cie jego śmierci przepisów prawa był uprawniony do nabycia akcji spółki akcyjnej, w
którą zostało przekształcone przedsiębiorstwo państwowe i prawo to, wskutek zmian
przepisów, z woli ustawodawcy przekształciło się w prawo do nieodpłatnego nabycia
akcji regulowane w ustawie o komercjalizacji i prywatyzacji przedsiębiorstw pań-
stwowych. Taki stan rzeczy nie wystąpił w niniejszej sprawie, bowiem Stanisław D. w
dacie śmierci nie był uprawniony do nabycia akcji po cenach preferencyjnych. W tym
zakresie, z przedstawionych powyżej powodów, Sąd Najwyższy w obecnym składzie
nie podziela stanowiska wyrażonego w wyroku z 23 maja 2003 r., III CKN 1308/00
(niepublikowany), w którym Sąd Najwyższy uznał, że powołana wyżej uchwała Sądu
Najwyższego z 15 listopada 2000 r., III ZP 20/00, uzasadnia pogląd, że w okoliczno-
ściach faktycznych i prawnych zbliżonych do występujących w niniejszej sprawie,
prawo do nieodpłatnego nabycia akcji TP SA może być zrealizowane przez spadko-
bierców zmarłego, byłego pracownika ,,Poczty Polskiej".
Nieusprawiedliwione są także zarzuty naruszenia art. 21 i 32 ust. 1 Konstytucji
RP. Zgodnie z art. 21 ust. 1 ,,Rzeczpospolita Polska chroni własność i prawo dziedzi-
czenia". Z kolei ust. 2 tego artykułu stanowi, że ,,wywłaszczenie jest dopuszczalne
jedynie wówczas, gdy jest dokonywane na cele publiczne i za słusznym odszkodo-
waniem". Według art. 32 ust. 1 ,,wszyscy są wobec prawa równi; wszyscy mają prawo
do równego traktowania przez władze publiczne". Z uzasadnienia kasacji wynika, że
naruszenia wymienionych przepisów skarżący upatrują w odmowie Sądu uznania, że
Stanisław D. nabył prawo do nieodpłatnego nabycia akcji, przez co nie weszło ono
do masy spadkowej.
Autor kasacji nie podaje, który z przytoczonych wyżej ustępów art. 21 Kon-
stytucji ma na myśli. Na uzasadnienie zarzutu naruszenia tych norm Konstytucji
wskazuje jedynie, że ,,w rachubę wchodzi konieczność ochrony dziedziczenia (art. 21
Konstytucji), a interpretacja Sądów pierwszej i drugiej instancji narusza przepis art.
21 Konstytucji stosowany przecież wprost, przy czym naruszenie to jest na tyle po-
ważne, że polega przecież na wykładni i zastosowaniu przepisu nieistniejącego". Za-
cytowana w całości argumentacja skarżących oraz sposób jej prezentacji uniemożli-
wiają Sądowi Najwyższemu pełne ustosunkowanie się do zarzutu naruszenia art. 21
Konstytucji RP. Można tylko stwierdzić, że wskazane przepisy nie mogły być naru-
szone przez zaskarżony wyrok, ponieważ, jak wyżej wykazano, zmarły Stanisław D.
nie nabył prawa, ani ekspektatywy nieodpłatnego nabycia akcji TP SA, a zatem nie
ma podstaw do stosowania przepisów o dziedziczeniu.
Uzasadniając zarzut naruszenia art. 32 ust. 1 Konstytucji RP, skarżący wska-
zują, że jego naruszenie polega na rozróżnieniu, w oparciu o uchylony art. 82 ustawy
o łączności, grup uprawnionych pracowników, a następnie odwołują się do cytowanej
wyżej uchwały Sądu Najwyższego z 15 listopada 2000 r. Zarzut ten jest, po pierw-
sze, nieprecyzyjny. Autor kasacji nie podaje bowiem, czy chodzi mu o art. 82 w
brzmieniu z 1990 r. czy z 1998 r. Po drugie, jest nietrafny, bowiem w brzmieniu z
1990 r., w którym rzeczywiście dokonano istotnego dla niniejszej sprawy rozróżnienia
pracowników ,,PPTT" z punktu widzenia prawa do zakupu akcji po cenach preferen-
cyjnych, przepis ten był zgodny z założeniem ustawy z 13 lipca 1990 r., iż uprawnie-
nie to przysługuje jedynie pracownikom prywatyzowanych przedsiębiorstw, którzy w
wyniku przekształcenia stają się pracownikami spółki prawa handlowego. Jak trafnie
wskazał Trybunał Konstytucyjny w wyroku z 28 maja 2002 r. (P 10/01, OTK-A 2002
nr 3, poz. 35) ,,co do zasady, uprawnienia pracownicze związane z prywatyzacją nie
stanowiły formy dodatkowego wynagrodzenia dla pracowników danego przedsiębior-
stwa, nie miały charakteru rekompensaty, wreszcie nie służyły powszechnemu
uwłaszczeniu obywateli; celem zagwarantowania ustawą z 30 sierpnia 1996 r., a
także na podstawie art. 82 ustawy o łączności uprawnień do nieodpłatnego nabycia
akcji było stworzenie warunków społecznych sprzyjających jak najszybszej transfor-
macji ustroju gospodarczego państwa; zważywszy na taki cel rozważanego unormo-
wania, a także związaną z tym celem konieczność ścisłego interpretowania przepi-
sów dotyczących nieodpłatnego nabycia akcji, nieobjęcie prawem do preferencyjne-
go nabycia akcji pracowników, którzy pozostali nadal pracownikami przedsiębiorstwa
państwowego (Poczty Polskiej) nie może być uznane za naruszenie zasady równości
wobec prawa". Istotne dla oceny rozpatrywanego zarzutu jako bezzasadnego jest
także to, że w cytowanym wyżej wyroku Trybunał Konstytucyjny, po rozpatrzeniu
kwestii zróżnicowania sytuacji prawnej byłych pracowników zakładów pracy należą-
cych do struktury organizacyjnej przedsiębiorstwa państwowego Poczta Polska, Te-
legraf i Telefon w momencie jego przekształcenia w przedsiębiorstwo użyteczności
publicznej Poczta Polska oraz w Telekomunikację Polską SA orzekł, że ,,art. 82 ust. 2
pkt 1 ustawy z dnia 23 listopada 1990 r. o łączności w brzmieniu obowiązującym od
dnia 29 grudnia 1998 r. do dnia 31 grudnia 2000 r., nie jest niezgodny z art. 32 Kon-
stytucji Rzeczypospolitej Polskiej". Pomimo, iż orzeczenie to dotyczy art. 82 ustawy o
łączności w brzmieniu obowiązującym od dnia 29 grudnia 1998 r., to istota problemu,
tj. oceny zróżnicowania pracowników z punktu widzenia prawa o akcji, jest ta sama.
Bezpodstawny jest także zarzut naruszenia § 10 ust. 1 rozporządzenia Mini-
stra Skarbu Państwa z 3 kwietnia 1997 r. w sprawie szczegółowych zasad podziału
uprawnionych pracowników na grupy. Zgodnie z tym przepisem, ,,Minister Skarbu
Państwa zawiera w imieniu Skarbu Państwa z uprawnionym pracownikiem umowę
nieodpłatnego zbycia akcji". Skoro jednak powodowie nie odziedziczyli ekspektatywy
nabycia akcji, to przepis ten nie mógł mieć do nich zastosowania.
Odnośnie zarzutu naruszenia art. 227 k.p.c. w związku z art. 233 § 2 k.p.c. w
związku z art. 473 k.p.c., należy stwierdzić, że trafnie Sąd Okręgowy uznał, iż nie
można dopatrzyć się w działaniu Sądu pierwszej instancji naruszenia procedury po-
przez oddalenie wniosków dowodowych o przesłuchanie w charakterze świadków
pracowników Telekomunikacji Polskiej SA na okoliczność odmowy przyjęcia oświad-
czeń powodów o zamiarze nieodpłatnego nabycia akcji po zmarłym. Przeprowadze-
nie tych dowodów, przy przyjętej trafnie przez Sąd Rejonowy ocenie prawnej, że
Stanisław D. nie nabył nawet ekspektatywy prawa nieodpłatnego nabycia akcji, było
zbędne i prowadziłoby jedynie do przedłużenia procesu i wzrostu jego kosztów. Z
tych samych względów zbędne było prowadzenie postępowania dowodowego w tym
zakresie przez Sąd Okręgowy.
Wobec powyższego Sąd Najwyższy, na podstawie art. 39312 k.p.c. orzekł jak
w sentencji.
========================================