WYROK Z DNIA 14 LUTEGO 2001 R.
V KKN 525/2000


W razie stwierdzenia przy rozpoznaniu kasacji od prawomocnego
orzeczenia sądu powszechnego, iż zostało ono wydane w sprawie o wy-
kroczenie, należącej do właściwości wojskowego sądu garnizonowego,
Sąd Najwyższy - Izba Karna uchyla zaskarżone orzeczenie i przekazuje
sprawę właściwemu prokuratorowi wojskowemu, jako organowi uprawnio-
nemu do czynności procesowych przewidzianych w art. 677 § 2 w zw. z art.
676 § 1 k.p.k., bądź w art. 680 § 1 k.p.k. Nie jest natomiast dopuszczalne
podjęcie przez Sąd Najwyższy - Izbę Karną orzeczenia następczego w po-
staci umorzenia postępowania wobec stwierdzenia okoliczności wyłączają-
cej ściganie (brak skargi uprawnionego oskarżyciela), gdyż takie orzecze-
nie naruszałoby podział właściwości w sprawach karnych między Izbą Kar-
ną, a Izbą Wojskową Sądu Najwyższego i stanowiłoby uchybienie określo-
ne w art. 439 § 1 pkt 3 w zw. z art. 655 § 2 k.p.k.

Przewodniczący: sędzia SN S. Zabłocki.
Sędziowie SN: H. Gradzik (sprawozdawca), E. Strużyna.
Prokurator Prokuratury Krajowej: B. Drozdowska.

Sąd Najwyższy po rozpoznaniu w dniu 14 lutego 2001 r. sprawy
Krzysztofa D., oskarżonego z art. 86 § 1 i art. 94 § 1 k.w. w zw. z art. 9 § 1
k.w., z powodu kasacji, wniesionej przez Prokuratora Generalnego na ko-
rzyść oskarżonego od wyroku Sądu Rejonowego w Ś. z dnia 30 listopada
1999 r.


u c h y l i ł zaskarżony wyrok i sprawę przekazał Wojskowemu Prokurato-
rowi Garnizonowemu w P. do dalszego prowadzenia.


U Z A S A D N I E N I E

W dniu 2 lipca 1999 r. Komenda Powiatowa Policji w Ś. złożyła w Ko-
legium do Spraw Wykroczeń przy Sądzie Rejonowym w Ś. wniosek o uka-
ranie Krzysztofa D. za popełnienie wykroczeń określonych w art. 86 § 1 i
94 § 1 k.w. Przewodniczący tego Kolegium, uznając, że zachodzi potrzeba
orzeczenia wobec oskarżonego zakazu prowadzenia pojazdów mecha-
nicznych na okres powyżej roku, przekazał sprawę w trybie art. 23 § 2 k.w.
Sądowi Rejonowemu w Ś. do rozpoznania.

Sąd Rejonowy w Ś., po rozpoznaniu sprawy w trybie art. 508 § 1
k.p.k., wyrokiem z dnia 30 listopada 1999 r. uznał oskarżonego Krzysztofa
D. za winnego tego, że w dniu 22 czerwca 1999 r., kierując samochodem
osobowym, nie mając uprawnień w postaci prawa jazdy, które zostało mu
wcześniej zatrzymane, spowodował bezpośrednie zagrożenie bezpieczeń-
stwa w ruchu drogowym w ten sposób, że wyjeżdżając z drogi podporząd-
kowanej, nie udzielił pierwszeństwa przejazdu prawidłowo jadącemu sa-
mochodowi, doprowadzając do zderzenia i uderzenia w kolejny zaparko-
wany pojazd - tj. wykroczenia określonego w art. 86 § 1 k.w. i art. 94 § 1
k.w. w zw. z art. 9 § 1 k.w., i za to, na podstawie art. 86 § 1 k.w. w zw. z art.
9 § 1 k.w., skazał go na karę 800 zł grzywny, a nadto, na podstawie art. 86
§ 3 k.w., orzekł wobec oskarżonego zakaz prowadzenia pojazdów mecha-
nicznych w sferze ruchu lądowego na okres roku i 6 miesięcy.

Powyższy wyrok, wobec braku zaskarżenia przez strony, uprawo-
mocnił się w pierwszej instancji.

Po uprawomocnieniu się wyroku, w toku postępowania przygoto-
wawczego prowadzonego w innej sprawie przez Wojskowego Prokuratora
Garnizonowego w P., dowódca Jednostki Wojskowej poinformował, że
Krzysztof D. pełni zawodową służbę wojskową w tej jednostce nieprzerwa-
nie od dnia 6 sierpnia 1997 r.

W związku z powyższym Prokurator Generalny, na podstawie art.
521 k.p.k., wniósł kasację od prawomocnego wyroku Sądu Rejonowego w
Ś. na korzyść Krzysztofa D. Zarzucił wyrokowi naruszenie art. 674 § 1 pkt 1
k.p.k., stanowiące bezwzględny powód odwoławczy wymieniony w art. 439
§ 1 pkt 3 k.p.k., polegające na wydaniu orzeczenia w sprawie należącej do
właściwości rzeczowej sądu wojskowego. W konkluzji wniósł o uchylenie
zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy Wojskowemu Sądowi Garnizo-
nowemu w P. jako właściwemu do jej rozpoznania. Na rozprawie kasacyj-
nej wniosek ten został zmodyfikowany przez wskazanie Wojskowego Pro-
kuratora Garnizonowego w P. jako organu właściwego do prowadzenia po-
stępowania po uchyleniu zaskarżonego wyroku.

Sąd Najwyższy zważył, co następuje:

Zarzut kasacji jest zasadny.

W toku postępowania przed Sądem Rejonowym oskarżony Krzysz-
tof D. wyjaśniał, że jest bezrobotny i pozostaje na utrzymaniu żony. W rze-
czywistości jednak, jak wynika z wiarygodnych informacji przekazanych już
po uprawomocnieniu się wyroku skazującego, oskarżony od dnia 6 sierpnia
1997 r. pełni zawodową służbę wojskową. Mimo że zapisy zawarte w pro-
tokole rozprawy nie wskazują na rozpoznanie przez sąd powszechny
sprawy o popełnienie wykroczenia przez żołnierza w czynnej służbie woj-
skowej, to przecież przy rozstrzyganiu o zasadności zarzutu kasacji decy-
dujące znaczenie ma rzeczywisty, a nie pozorowany, status oskarżonego
jako osoby pozostającej w takiej służbie (por. Z. Doda, A. Gaberle: Kontrola
odwoławcza w procesie karnym, Warszawa 1997, s. 142).

W świetle wskazanych informacji jest oczywiste, że w sprawie
Krzysztofa D., oskarżonego o popełnienie wykroczenia, właściwy jest woj-
skowy sąd garnizonowy (art. 679 w zw. z art. 674 § 1 pkt 1 k.p.k.). Zaskar-
żone orzeczenie jest zatem obarczone uchybieniem określonym w art. 439
§ 1 pkt 3 k.p.k., stanowiącym bezwzględną przyczynę odwoławczą. Z tego
powodu podlega ono uchyleniu, a to z kolei pociąga potrzebę przekazania
sprawy właściwemu organowi procesowemu w strukturze sądownictwa
wojskowego.

Sąd Najwyższy miał na uwadze, że, zgodnie z art. 536 k.p.k., kasacja
podlega rozpoznaniu nie tylko w granicach zaskarżenia i podniesionych
zarzutów, ale także w zakresie szerszym, między innymi w wypadkach
określonych w art. 439 k.p.k. Zaskarżony wyrok podlegał zatem kontroli z
punktu widzenia wszystkich uchybień wymienionych w tym przepisie, mimo
że jedynie jedno z nich zarzucił autor kasacji.

W tak zakreślonych granicach rozpoznania kasacji należy zauważyć
istotne znaczenie tego, że postępowanie sądowe wszczęto w następstwie
przekazania sprawy Sądowi Rejonowemu w Ś. w trybie art. 23 § 2 k.p.w.
przez przewodniczącego Kolegium do Spraw Wykroczeń przy tym sądzie.
Natomiast wniosek o ukaranie za wykroczenie złożyła do Kolegium Ko-
menda Powiatowa Policji w Ś. Przy uwzględnieniu, że w dacie popełnienia
zarzucanego czynu oskarżony był żołnierzem zawodowym, oczywiste jest,
że wszczęcie postępowania przed Sądem Rejonowym naruszało także
przepisy art. 680 § 1 i 2 k.p.k. Zgodnie z ich brzmieniem, w sprawach o wy-
kroczenie popełnione przez osoby wymienione w art. 674 § 1 i 2 k.p.k.,
podstawę do wszczęcia postępowania przed sądem stanowi wniosek o
ukaranie sporządzony lub zatwierdzony przez prokuratora wojskowego.
Zastępuje on akt oskarżenia. Przyjąć zatem trzeba, że wszczęcie postępo-
wania sądowego w sprawie Krzysztofa D. nastąpiło mimo braku skargi
uprawnionego oskarżyciela, a więc przy zaistnieniu ujemnej przesłanki pro-
cesowej, określonej w art. 17 § 1 pkt 9 k.p.k. Uchybienie to stanowiło dru-
gą, obciążającą zaskarżony wyrok, bezwzględną przyczynę odwoławczą,
wskazaną w art. 439 § 1 pkt 5 k.p.k. Następstwem jej stwierdzenia powinno
być nie tylko uchylenie zaskarżonego wyroku, zgodnie z dyspozycją zawar-
tą w art. 439 § 1 k.p.k., ale również umorzenie postępowania karnego (art.
414 § 1 w zw. z art. 458 i 518 k.p.k.). Wydanie takiego orzeczenia następ-
czego dezaktualizowałoby potrzebę przekazania sprawy właściwemu orga-
nowi wojskowego wymiaru sprawiedliwości.

Umorzenie postępowania w sprawie należącej do właściwości sadów
wojskowych nie jest jednak możliwe w wyniku rozpoznania kasacji przez
Sąd Najwyższy - Izbę Karną. Z mocy art. 652 k.p.k., orzekanie w tych
sprawach zostało zastrzeżone do wyłącznej kompetencji sądów wojsko-
wych i Sądu Najwyższego - Izby Wojskowej, stosownie do zakresu wła-
ściwości. Mimo że Izba Karna nie jest sądem powszechnym, a Izba Woj-
skowa nie jest sądem wojskowym, to jednak rozgraniczenie uprawnień
orzeczniczych tych Izb odpowiada ściśle rozdziałowi właściwości w spra-
wach karnych między sądy powszechne i wojskowe (Z. Doda: Rola Sądu
Najwyższego w świetle nowego kodeksu postępowania karnego, PiP 1998,
z. 9-10, s. 137). Skutki naruszenia odrębności kompetencyjnej Izb Karnej i
Wojskowej ustawodawca określił w art. 655 § 2 k.p.k., przez wprowadzenie
nakazu odpowiedniego stosowania art. 439 § 1 pkt 3 k.p.k. Oznacza to, że
wydanie przez Izbę Karną orzeczenia w sprawie podlegającej sądownictwu
wojskowemu, bądź wydanie orzeczenia przez Izbę Wojskową w sprawie
podlegającej sądownictwu powszechnemu, stanowi bezwzględną przyczy-
nę odwoławczą, określoną w tymże przepisie. W nowym stanie prawnym
utracił zatem aktualność kierunek orzecznictwa Sądu Najwyższego, oparty
na uregulowaniach kodeksu postępowania karnego z 1969 r., prezentujący
stanowisko, że art. 388 pkt 7 k.p.k. z 1969 r. (odpowiednik art. 439 § 1 pkt
3 k.p.k. z 1997 r.) nie ma zastosowania ani do orzeczeń Izby Karnej, ani
do orzeczeń Izby Wojskowej (postanowienie z dnia 3 grudnia 1991 r., WO
108/91, OSNKW 1992, z. 11-12, poz. 88).

Skoro umorzenie postępowania karnego, w powstałej sytuacji proce-
sowej, pociągałoby po raz wtóry zaistnienie bezwzględnej przyczyny odwo-
ławczej, określonej w art. 439 § 1 pkt 3 k.p.k., tym razem w postępowaniu
kasacyjnym, to po uchyleniu wyroku należało poprzestać na wydaniu
orzeczenia następczego, adekwatnego do stwierdzenia uchybienia polega-
jącego na tym, że sąd powszechny orzekł w sprawie należącej do właści-
wości sądu wojskowego.
Rozstrzygając o treści orzeczenia następczego, Sąd Najwyższy zwa-
żył, że skierowanie sprawy do rozpoznania przez wojskowy sąd garnizo-
nowy, właściwy w pierwszej instancji (art. 679 k.p.k.), nie byłoby uzasad-
nione. Sąd ten nie mógłby bowiem wykonać zawartej w takim orzeczeniu
dyrektywy nakazującej rozpoznanie sprawy. Wszak zgodnie z art. 680 § 1
k.p.k., podstawą wszczęcia postępowania w sprawie o wykroczenie przed
wojskowym sądem garnizonowym jest wniosek o ukaranie sporządzony lub
zatwierdzony przez prokuratora wojskowego. Wobec braku takiego wnio-
sku, zastępującego akt oskarżenia, sąd pierwszej instancji byłby zobligo-
wany do wydania postanowienia o umorzeniu postępowania na podstawie
art. 17 § 1 k.p.k. w zw. z art. 676 § 2 k.p.k. O wyeliminowaniu okoliczności
wyłączającej dalsze postępowanie może zdecydować tylko prokurator woj-
skowy.
Przedstawione rozważania prowadzą do konkluzji, że w razie stwier-
dzenia przy rozpoznaniu kasacji od prawomocnego orzeczenia sądu po-
wszechnego, iż zostało ono wydane w sprawie o wykroczenie, należącej
do właściwości wojskowego sądu garnizonowego, Sąd Najwyższy - Izba
Karna uchyla zaskarżone orzeczenie i przekazuje sprawę właściwemu pro-
kuratorowi wojskowemu, jako organowi uprawnionemu do czynności pro-
cesowych przewidzianych w art. 677 § 2 w zw. z art. 676 § 1 k.p.k., albo w
art. 680 § 1 k.p.k. Nie jest natomiast dopuszczalne podjęcie przez Sąd
Najwyższy - Izbę Karną orzeczenia następczego w postaci umorzenia po-
stępowania wobec stwierdzenia okoliczności wyłączającej ściganie (brak
skargi uprawnionego oskarżyciela), gdyż takie orzeczenie naruszałoby po-
dział właściwości w sprawach karnych między Izbą Karną, a Izbą Wojsko-
wą Sądu Najwyższego i stanowiłoby uchybienie określone w art. 439 § 1
pkt 3 w zw. z art. 655 § 2 k.p.k.
Przekazanie sprawy prokuratorowi, w rezultacie rozpoznania kasacji,
nie należy, co prawda, do rozstrzygnięć wymienionych w regulujących tą
kwestię art. 537 § 2 k.p.k., lecz, jak przyjęto w praktyce orzeczniczej, prze-
pis ten nie zawiera wyczerpującego katalogu możliwych rozstrzygnięć w
postępowaniu kasacyjnym po uchyleniu zaskarżonego orzeczenia. Na
podstawie art. 518 k.p.k. znajduje bowiem odpowiednie zastosowanie w
postępowaniu kasacyjnym art. 437 § 2 k.p.k., przewidujący możliwość
przekazania sprawy prokuratorowi (wyrok SN z dnia 20 kwietnia 1999 r., III
KKN 323/97, OSNKW 1999, z. 9-10, poz. 61).