WYROK Z DNIA 9 LISTOPADA 2001 R.
V KKN 264/01



W wypadku uchylenia po dniu 16 października 2001 r., po rozpozna-
niu kasacji, prawomocnego wyroku wydanego przez sąd rejonowy w spra-
wie o wykroczenie w trybie art. 508 § 3 k.p.k., jeśli zachodzi potrzeba pro-
wadzenia dalszego postępowania, Sąd Najwyższy uchyla także orzeczenie
kolegium do spraw wykroczeń i przekazuje sprawę sądowi rejonowemu do
rozpoznania jej w pierwszej instancji.

Przewodniczący: sędzia SN H. Gradzik (sprawozdawca).
Sędziowie SN: P. Hofmański, A. Kapłon.
Prokurator Prokuratury Krajowej: K. Napierski.

Sąd Najwyższy po rozpoznaniu w dniu 9 listopada 2001 r., sprawy
Piotra K., oskarżonego z art. 66 § 1 k.w. z powodu kasacji, wniesionej
przez Prokuratora Generalnego na korzyść oskarżonego od wyroku Sądu
Rejonowego w S. z dnia 6 marca 2001 r., utrzymującego w mocy orzecze-
nie Kolegium do Spraw Wykroczeń przy Sądzie Rejonowym w S. z dnia 27
grudnia 2000 r.,

1. uchylił zaskarżony wyrok i utrzymane nim w mocy orzeczenie Kolegium
do Spraw Wykroczeń przy Sądzie Rejonowym w S.;
2. przekazał sprawę Sądowi Rejonowemu w S. do ponownego rozpozna-
nia w pierwszej instancji.


U Z A S A D N I E N I E


Orzeczeniem z dnia 27 grudnia 2000 r. Kolegium d/s Wykroczeń przy
Sądzie Rejonowym w S. uznało Piotra K. za winnego tego, ze w dniu 1 lu-
tego 2000 r. w miejscowości G., fałszywą informacją wprowadził w błąd
funkcjonariuszy Komisariatu Policji w S., zgłaszając ,,niezaistniałą inter-
wencję domową" w miejscu zamieszkania, czym spowodował niepotrzebne
przybycie funkcjonariuszy policji. Za tak przypisane wykroczenie, zakwalifi-
kowane z art. 66 § 1 k.w. wymierzono obwinionemu karę 200 zł grzywny.

Piotr K. wniósł odwołanie. Po jego rozpoznaniu Sąd Rejonowy w S.
wyrokiem z dnia 6 marca 2001 r., utrzymał w mocy zaskarżone orzeczenie.

Od prawomocnego wyroku Prokurator Generalny wniósł w trybie art.
521 k.p.k. kasację na korzyść Piotra K. Zarzucił rażące i mogące mieć
wpływ na treść wyroku, naruszenie art. 512 § 5 i art. 6 k.p.k., polegające na
zaniechaniu przeprowadzenia w postępowaniu odwoławczym dowodów z
wyjaśnień oskarżonego i zeznań świadków, a w konsekwencji rozpoznaniu
sprawy i wydaniu wyroku bez dokonania kontroli całości orzeczenia Kole-
gium d/s Wykroczeń.

W konkluzji autor kasacji wniósł o uchylenie zaskarżonego wyroku i
przekazanie sprawy Sądowi Rejonowemu do ponownego rozpoznania.

Sąd Najwyższy zważył, co następuje.

Kasacja jest zasadna w stopniu oczywistym i jako taka podlega
uwzględnieniu.

Istotnie, z protokołu rozprawy sądowej wynika, że przewodniczący
odczytał akta sprawy Kolegium d/s Wykroczeń oraz odwołanie oskarżone-
go. Ten ostatni złożył jedynie oświadczenie o ,,podtrzymaniu" odwołania.
Nie przeprowadzono żadnych dowodów osobowych. Sposób procedowania
Sądu Rejonowego naruszał zatem rażąco przepis art. 512 § 5 k.p.k. obligu-
jący, w zaistniałej sytuacji procesowej do kontroli całości zaskarżonego
orzeczenia wobec osoby, której dotyczy odwołanie. Należy zauważyć, że
zgodnie z art. 512 § 4 k.p.k., w sprawie, w której wniesiono odwołanie od
orzeczenia kolegium wzywa się świadków na rozprawę, chyba że ich bez-
pośrednie przesłuchanie nie jest konieczne, zwłaszcza gdy mają oni
stwierdzić okoliczności, którym oskarżony nie zaprzeczał. W niniejszej
sprawie nie można było odstąpić od bezpośredniego przesłuchania świad-
ków na rozprawie, gdyż oskarżony nie przyznał się do popełnienia zarzu-
conego wykroczenia, a przeciwne jego wyjaśnieniu ustalenia faktyczne po-
czyniono w oparciu o zeznania Zbigniewa i Małgorzaty K. oraz funkcjona-
riusza policji Piotra P. Warunkiem rzetelnego rozpoznania odwołania, a za-
razem prawidłowej kontroli zaskarżonego orzeczenia, było zatem wysłu-
chanie na rozprawie oskarżonego i przesłuchanie wymienionych świadków.
Rezygnacja z przeprowadzenia tych dowodów stanowiła nie tylko obrazę
art. 512 § 4 i 5 k.p.k., ale również art. 6 k.p.k., gwarantującego oskarżone-
mu prawo do obrony w postępowaniu przed sądem. Jest oczywiste, że
uchybienia Sądu Rejonowego, sprowadzające się do zaniechania przepro-
wadzenia postępowania dowodowego, mogły mieć istotny wpływ na treść
zaskarżonego wyroku. Z powyższych powodów, w uwzględnieniu wniosku
kasacji Sąd Najwyższy uchylił wyrok Sądu Rejonowego w S.

Przy podejmowaniu orzeczenia następczego należało mieć na
względzie, że uchylenie prawomocnego wyroku Sądu Rejonowego nastę-
puje po wejściu w życie z dniem 17 października 2001 r. ustawy z dnia 24
sierpnia 2001 r. - Kodeks postępowania w sprawach o wykroczenia (Dz. U.
Nr 106, poz. 1148, w dalszym tekście - K.p.s.w.). Kwestie prawne wiążące
się z tą zmianą reguluje ustawa z dnia 24 sierpnia 2001 r. - Przepisy
wprowadzające Kodeks postępowania w sprawach o wykroczenia (Dz. U.
Nr 106, poz. 1149, w dalszym tekście - p.w. K.p.s.w.). Respektuje się w
niej podstawową zasadę w prawie karnym procesowym, że zastosowanie
mają przepisy obowiązujące w czasie trwania procesu, a nie w czasie po-
pełnienia czynu będącego przedmiotem postępowania i w tym znaczeniu
działają one wstecz. Jasno wyrażają tę zasadę przepisy art. 1 i 2 § 1 p.w.
K.p.s.w. stanowiąc, że kodeks postępowania o wykroczenia wchodzi w ży-
cie z dniem 17 października 2001 r., a z tym dniem tracą moc dotychcza-
sowe przepisy w kwestiach w nim unormowanych. Wprowadza się zara-
zem określone wyjątki od tej zasady. Dotyczą one, między innymi wypad-
ków, w których zmiana ustawy następuje w czasie trwającego już postępo-
wania w sprawie o wykroczenie. W tym względzie p.w. K.p.s.w. skłaniają
się ku zasadzie tzw. postępowania mieszanego, wyrażającego się w pozo-
stawieniu w mocy dokonanych już czynności i w prowadzeniu dalszych
według nowych przepisów (art. 10, por. M. Cieślak - Polska procedura kar-
na, Warszawa 1984, s. 182).

Szczegółowe unormowania co do spraw będących w toku zawierają
przepisy przejściowe (rozdział 3 p.w. K.p.s.w.) cechujące się wśród przepi-
sów wprowadzających tym, że precyzują sposób zakończenia toczących
się postępowań i rozstrzygają, czy i przez jaki czas utrzymuje się w mocy
instytucje prawne, które znosi nowa ustawa (zob. Uchwała Nr 147 Rady
Ministrów z dnia 5 listopada 1991 r. w sprawie zasad techniki prawotwór-
czej - § 21 ust. 2 pkt 1 i 3 załącznika).

Przy rozważaniu kwestii trybu dalszego prowadzenia przedmiotowej
sprawy zwraca uwagę przepis art. 6 § 3 p.w. K.p.s.w. stanowiący, że ,,W
sprawach, w których wniesiono odwołanie od orzeczenia kolegium do
spraw wykroczeń, sąd rozpoznaje odwołanie, stosując przepisy dotychcza-
sowe, nie może jednak uchylić orzeczenia kolegium i przekazać sprawy do
ponownego rozpoznania, chyba że z powodu stwierdzenia okoliczności, o
których mowa w art. 18c § 1 pkt 1-8 ustawy, o której mowa w art. 2 § 2 pkt
1 (powody nieważności orzeczenia w poprzednim stanie prawnym - przyp.
SN), zachodzi potrzeba przekazania sprawy do rozpoznania od nowa przez
sąd pierwszej instancji. W razie wniesienia odwołania na niekorzyść obwi-
nionego, sąd może skazać obwinionego, którego kolegium do spraw wy-
kroczeń uniewinniło lub co do którego umorzono postępowanie; od takiego
orzeczenia obwinionemu służy apelacja".

Z przytoczonego przepisu wynika zatem, że rozpoznanie odwołania
od orzeczenia kolegium po dniu wejścia w życie K.p.s.w. następuje na
podstawie przepisów rozdziału 54 k.p.k., mimo ich uchylenia (art. 5 § 7 pkt
4 p.w. K.p.s.w.). Należy podkreślić, że tenże przepis przejściowy, z samej
swej natury formułuje normę wyjątkową i jako taki nie podlega wykładni
rozszerzającej. Cel unormowania jest oczywisty. Chodzi o umożliwienie
dokończenia trwających w dniu wejścia w życie K.p.s.w. postępowań, w
których wydano już orzeczenie w kolegium do spraw wykroczeń, a nie roz-
poznano jeszcze odwołania. Unika się dzięki temu konieczności powtórze-
nia całego postępowania w sposób przewidziany w K.p.s.w.

Wyjątkowy charakter przepisu art. 6 § 3 K.p.s.w. przesądza o jego
ściśle określonym zakresie normowania. Pozostawia on w mocy przepisy
rozdziału 54 k.p.k., w zakresie regulującym tryb rozpoznania przez sąd re-
jonowy odwołania od orzeczenia kolegium (z pewnymi modyfikacjami), dla
tych tylko spraw, w których do dnia 17 października 2001 r. nie rozpoznano
odwołania. Oznaczałoby zatem przyjęcie rozszerzającej, a przez to niedo-
puszczalnej wykładni przepisu przejściowego, gdyby upatrywać w nim pod-
stawy dalszego procedowania w wypadku uchylenia po wejściu w życie
K.p.s.w., prawomocnego wyroku sądu w sprawie o wykroczenie, w wyniku
rozpoznania nadzwyczajnego środka zaskarżenia.

Rozszerzającą wykładnię art. 6 § 3 p.w. K.p.s.w. odrzucić trzeba z
innych jeszcze względów. Wystarczy wziąć pod uwagę, że nadzwyczajne
środki zaskarżenia od orzeczeń sądowych wydanych w sprawach o wykro-
czenia, w których kolegium orzekało w pierwszej instancji, wpływać mogą
na korzyść oskarżonego w czasie nawet bardzo odległym od wejścia w ży-
cie K.p.s.w. (rozdziały 18 i 19 K.p.s.w.). Upływ okresu przedawnienia nie
stoi przecież na przeszkodzie wniesieniu i rozpoznaniu kasacji, czy też
wniosku o wznowienie postępowania na korzyść oskarżonego (art. 112 i
113 K.p.s.w. w zw. z art. 529 k.p.k.). Gdyby przyjąć, że uchylenie prawo-
mocnego wyroku sądu rejonowego (poza wypadkami umorzenia postępo-
wania) kieruje dalszy bieg sprawy do trybu przewidzianego w art. 6 § 3 p.w.
K.p.s.w., to każdorazowo uruchamianoby niefunkcjonujący model postę-
powania, w którym sąd rejonowy stosowałby odpowiednio przepisy o ape-
lacji (art. 512 § 1 k.p.k.) i kontrolowałby orzeczenie organu nieistniejącego
w strukturze wymiaru sprawiedliwości. Powrót do procedury, która byłaby
dalszym ciągiem postępowania prowadzonego przed kolegium i w efekcie
kończyłaby się wydaniem wyroku utrzymującego w mocy, uchylającego lub
zmieniającego orzeczenie kolegium (art. 514 k.p.k.), raziłby anachroni-
zmem i kłóciłby się z ustrojowym znaczeniem wejścia w życie z dniem 17
października 2001 r. K.p.s.w. (art. 237 ust. 1 w zw. z art. 45 ust. 1 Konsty-
tucji RP). Przeciwko szerszemu stosowaniu normy określonej w art. 6 § 3
p.w. K.p.s.w., tj. wychodzącemu zakresem poza hipotezę tego przepisu,
przemawiają przesłanki wykładni językowej, systemowej i celowościowej.

Nie ma też potrzeby, by stosować art. 6 § 3 p.w. K.p.s.w. w drodze
analogii legis dla wypełnienia luki prawnej. Analizowana sytuacja proceso-
wa jest przecież unormowana w K.p.s.w., a ściśle w rozdziale 18 - kasacja.
W art. 112 K.p.s.w. nakazuje się odpowiednie stosowanie w postępowaniu
kasacyjnym szeregu odnośnych przepisów Kodeksu postępowania karne-
go, w tym art. 537. Ten właśnie przepis normuje materie orzeczeń kasacyj-
nych wydawanych po rozpoznaniu sprawy. Zgodnie z jego brzmieniem, w
razie uchylenia zaskarżonego orzeczenia i wynikłej stąd konieczności po-
nownego rozpoznania sprawy, Sąd Najwyższy przekazuje ją w tym celu
właściwemu sądowi. Zagadnienie sprowadza się zatem do tego tylko, który
z sądów orzekających obecnie w sprawach o wykroczenia jest właściwy do
dalszego prowadzenia postępowania w sprawie przedmiotowej - orzekają-
cy w pierwszej instancji czy też sąd odwoławczy? Odpowiedź nasuwa się w
sposób nieodparty. Wykluczyć bowiem trzeba właściwość sądu odwo-
ławczego, którym jest sąd okręgowy. Rozpoznaje on apelacje od wyroków
sądu pierwszej instancji (art. 14 § 1 pkt 1 w zw. z art. 103 § 1 i 2 K.p.s.w.).
Sąd odwoławczy nie może przeprowadzić postępowania dowodowego co
do istoty sprawy (art. 109 § 2 K.p.s.w. w zw. z art. 452 § 1 k.p.k.), a więc
dokonać czynności procesowych, których wbrew art. 512 § 4 i 5 k.p.k., za-
niechał w niniejszej sprawie Sąd Rejonowy w Strzelinie i które powinny być
prowadzone w dalszym toku sprawy. Wobec powyższego za oczywiste
uznać należy, że właściwym do dalszego prowadzenia sprawy jest sąd re-
jonowy jako sąd pierwszej instancji (art. 9 § 1 K.p.s.w.). W drugiej instancji
orzeka on bowiem tylko przy rozpoznawaniu zażaleń na postanowienia i
zarządzenia inne, niż zamykające drogę do wydania wyroku (art. 14 § 1 pkt
2 K.p.s.w.).

Przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania sądowi orzekające-
mu w pierwszej instancji oznacza, że orzeczenie kolegium do spraw wy-
kroczeń, wydane wcześniej w pierwszej instancji traci swoje znaczenie
procesowe i jako takie podlega uchyleniu. Kontrola odwoławcza orzeczenia
kolegium, po wejściu w życie K.p.s.w. może nastąpić tylko w sytuacji pro-
cesowej określonej art. 6 § 3 K.p.s.w. Uchylenie natomiast po dniu 16
października 2001 r. prawomocnego orzeczenia sądu wydanego w trybie
art. 508 § 3 k.p.k., nie przywraca możliwości dokonania ponownej kontroli
orzeczenia kolegium, lecz pociąga konieczność (poza wypadkami umorze-
nia postępowania) ponownego przeprowadzenia w całości postępowania
jurysdykcyjnego w sprawie o wykroczenie, zgodnie z jego modelem
ukształtowanym w K.p.s.w.

Powyższy wywód uprawnia do stwierdzenia, że po dniu 16 paździer-
nika 2001 r., w wypadku uchylenia po rozpoznaniu kasacji, prawomocnego
wyroku wydanego przez sąd rejonowy w sprawie o wykroczenie w trybie
art. 508 § 3 k.p.k., jeśli zachodzi potrzeba prowadzenia dalszego postępo-
wania, Sąd Najwyższy uchyla także orzeczenie kolegium do spraw wykro-
czeń i przekazuje sprawę sądowi rejonowemu do rozpoznania jej w pierw-
szej instancji.