WYROK ZDNIA 6 WRZEŚNIA 2001 R.
V KKN 216/01


Prokurator ma prawo złożenia kasacji na korzyść oskarżonego także
wówczas, gdy nie zaskarżył uprzednio wyroku sądu pierwszej instancji, zaś
wyrok ten został zmieniony rozstrzygnięciem sądu odwoławczego na nieko-
rzyść oskarżonego. Wniesienie przez prokuratora kasacji na korzyść
oskarżonego nie jest bowiem dopuszczalne tylko wtedy, gdy wyrok sądu
pierwszej instancji nie został w ogóle na korzyść oskarżonego zaskarżony
a nadto, gdy - przy braku takiego zaskarżenia - wyrok ten utrzymano w
mocy lub go zmieniono na korzyść oskarżonego (art. 520 § 2 w zw. z art.
425 § 4 k.p.k.).

Przewodniczący: sędzia SN S. Zabłocki.
Sędziowie: SN D. Rysińska (sprawozdawca),
SO M. Pietruszyński (delegowany do SN).
Prokuratur Prokuratury Krajowej: B. Drozdowska.

Sąd Najwyższy po rozpoznaniu w dniu 6 września 2001 r., sprawy
Krystyny F. skazanej z art. 205 § 1 d.k.k. w zw. z art. 58 d.k.k. i innych, z
powodu kasacji, wniesionej przez prokuratora na korzyść skazanej od wy-
roku Sądu Okręgowego w W. z dnia 13 marca 2001 r., zmieniającego wy-
rok Sądu Rejonowego w W. z dnia 27 listopada 2000 r.

uchylił zaskarżony wyrok i sprawę przekazał do ponownego rozpoznania
Sądowi Okręgowemu w W. w postępowaniu odwoławczym.


Z u z a s a d n i e n i a :

Krystyna F. oskarżona została m. in. o to, że w okresie od 14 listopa-
da 1991r. do 2 stycznia 1992r. w W., działając w warunkach przestępstwa
ciągłego doprowadziła Mariana H. do niekorzystnego rozporządzenia pie-
niędzmi w kwocie 71 760 zł w ten sposób, że zawarła trzy umowy pożyczki,
pobierając gotówkę i nie mając zamiaru jej zwrócić, tj. o czyn z art. 286 § 1
k.k. w zw. z art. 12 k.k.
Wyrokiem z dnia 27 listopada 2000r. Sąd Rejonowy w W. uznał
oskarżoną za winną wskazanego czynu, zaś za podstawę jej skazania,
stosownie do treści art. 4 § 1 k.k., przyjął przepisy art. 205 § 1 d.k.k. w zw.
z art. 58 d.k.k.. Uznając Krystynę F. za winną popełnienia także innych
czynów, Sąd Rejonowy wymierzył jej karę łączną 3 lat pozbawienia wolno-
ści oraz grzywny w kwocie 4 000 zł.
Od powyższego wyroku apelację na niekorzyść oskarżonej wywiódł
jedynie oskarżyciel posiłkowy Marian H. W złożonym środku odwoławczym
postawił on zarzut obrazy art. 46 § 1 k.k., polegającej na zaniechaniu przez
sąd pierwszej instancji nałożenia na oskarżoną obowiązku naprawienia wy-
rządzonej mu przestępstwem szkody, mimo iż wniosek taki na rozprawie
został przezeń złożony. Domagał się zatem zmiany wyroku w zaskarżonej
części poprzez zasądzenie na jego rzecz stosownego odszkodowania.
Wyrokiem z dnia 13 marca 2001r. Sąd Okręgowy w W., uwzględnia-
jąc apelację oskarżyciela posiłkowego zmienił zaskarżony wyrok w ten
sposób, że na podstawie art. 46 § 1 k.k. orzekł wobec oskarżonej Krystyny
F. obowiązek naprawienia wyrządzonej Marianowi H. szkody w całości po-
przez uiszczenie na jego rzecz kwoty 71 760 zł, w pozostałej zaś części
tenże wyrok utrzymał w mocy.
Przytaczany wyrok zaskarżył kasacją, na korzyść skazanej, Prokura-
tor Okręgowy. W złożonej skardze zarzucił on temuż wyrokowi rażącą ob-
razę prawa karnego materialnego, a to art. 46 § 1 k.k., polegającą na jego
błędnym zastosowaniu i orzeczeniu na jego podstawie wobec Krystyny F.
obowiązku naprawienia szkody wyrządzonej Marianowi H., podczas gdy
skazanie oskarżonej za przestępstwo z art. 205 § 1 k.k. z 1969 r. wyklucza-
ło możliwość jednoczesnego zastosowania wobec niej art. 46 § 1 k.k., tj.
przepisu kodeksu karnego z 1997r. Podnosząc powyższy zarzut, skarżący
wnosił o uchylenie zaskarżonego wyroku Sądu Okręgowego w W. i o prze-
kazanie sprawy temu Sądowi do ponownego rozpoznania.
Występujący na rozprawie kasacyjnej prokurator Prokuratury Krajo-
wej, odnosząc się do meritum złożonej kasacji poparł ją, z tym że poddał
pod rozwagę sądu kasacyjnego możliwość uchylenia orzeczenia sądu od-
woławczego nakładającego obowiązek naprawienia szkody - bez koniecz-
ności wydawania rozstrzygnięcia następczego, przekazującego sprawę do
ponownego rozpoznania temu sądowi. W pierwszej jednak kolejności pro-
kurator postawił problem samej dopuszczalności wniesienia w sprawie ni-
niejszej kasacji przez prokuratora Prokuratury Okręgowej, wnosząc o roz-
ważenie przez Sąd Najwyższy, czy skarga ta spełnia wymogi formalne
określone przepisem art. 520 § 2 k.p.k., który to przepis, zdaniem prokura-
tora, traktować należy jako lex specialis w stosunku do, mającego - na
podstawie art. 518 k.p.k. - odpowiednie zastosowane w postępowaniu ka-
sacyjnym, unormowania art. 425 k.p.k., w tym w szczególności jego § 4.

Sąd Najwyższy zważył, co następuje.

I. Rozstrzygnięcie podnoszonej przez prokuratora Prokuratury Krajo-
wej kwestii dopuszczalności złożonej w sprawie niniejszej kasacji ma
pierwszoplanowe znaczenie; w wypadku bowiem stwierdzenia, że występu-
jący w niniejszym postępowaniu jako strona prokurator nie miał uprawnie-
nia do złożenia nadzwyczajnego środka odwoławczego na korzyść skaza-
nej, wniesioną kasację należałoby pozostawić bez rozpoznania, upatrując
jedynie ewentualności skorzystania z uprawnień do złożenia takiego środ-
ka przez podmioty wskazane w przepisie art. 521 k.p.k.

Istotnie, na pierwszy rzut oka, przy literalnym odczytaniu dyspozycji
art. 520 § 2 k.p.k. w oderwaniu od innych przepisów normujących kwestie
związane z zakresem uprawnień stron do składania środków odwoław-
czych, wydawać by się mogło, iż złożona przez prokuratora skarga kasa-
cyjna uchybia rygorom przytaczanego przepisu. Z treści jego wynika bo-
wiem, iż strona jest uprawniona do złożenia kasacji tylko wówczas, gdy
uprzednio zaskarżyła wyrok sądu pierwszej instancji, w przeciwnym zaś
wypadku wyłącznie wtedy, gdy wyrok został zmieniony na jej niekorzyść,
przy czym ograniczenie to nie dotyczy jedynie sytuacji określonej w § 3
przytaczanego przepisu oraz w wypadku określonym w art. 521 k.p.k. Nie
ulega przy tym wątpliwości, iż racja unormowania art. 520 § 2 k.p.k. spro-
wadza się do wykluczenia możliwości korzystania przez strony dopiero z
nadzwyczajnego środka odwoławczego w miejsce uruchomienia zwykłej
kontroli instancyjnej (racja ta, rzecz jasna, nie dotyczy sytuacji, gdy strona,
która kontroli tej nie uruchomiła, została niejako ,,zaskoczona" zmianą wy-
roku sądu pierwszej instancji na jej niekorzyść w wyniku złożenia środka
odwoławczego przez inny podmiot), a wątpliwości również nie budzi, iż od-
nosi się ono do wszystkich, bez wyjątku, stron procesowych, które mają
prawo zaskarżenia wyroku sądu pierwszej instancji, w tym również, co
oczywiste, do prokuratora. Tylko na podstawie powyższego, a zatem na
podstawie samego brzmienia art. 520 § 2 k.p.k., w sprawie niniejszej przy-
jąć by zatem należało, że skoro będący stroną prokurator nie zaskarżył wy-
roku sądu pierwszej instancji, zaś orzeczenie to, w uwzględnieniu apelacji
wniesionej przez oskarżyciela posiłkowego, zmienione zostało wyłącznie
na niekorzyść oskarżonej (z korzyścią dla strony oskarżającej), to tenże
oskarżyciel publiczny, nie podnosząc w skardze uchybień, o których mowa
w art. 439 k.p.k., w ogóle nie miał uprawnienia do złożenia kasacji, w tym
również na korzyść oskarżonej. Pogląd taki jest jednak niesłuszny, bowiem,
jak wspomniano na wstępie, pomija, odnoszące się do omawianego za-
kresu uprawnień prokuratora uwarunkowania, wynikające z innych unor-
mowań prawnych, mających zastosowanie również w postępowaniu kasa-
cyjnym.
Wskazując na powyższe, odwołać się należy do brzmienia przepisów
art. 425 § 3 zd. II i § 4 k.p.k., mających w tym postępowaniu odpowiednie
zastosowanie na podstawie art. 518 k.p.k. Na kwestę tę trafnie zwrócił
uwagę występujący na rozprawie kasacyjnej prokurator podnosząc, iż dla
prawidłowego rozstrzygnięcia dopuszczalności wniesionej przez oskarży-
ciela publicznego kasacji konieczne jest rozważenie wzajemnej relacji
przepisów art. 520 § 2 k.p.k. i art. 425 k.p.k. W zakresie tym brak jest jed-
nak podstaw do podzielenia przedłożonej jednocześnie przezeń sugestii, iż
pierwsza z wymienionych norm stanowi lex specialis w stosunku do przepi-
sów § 3 zd. II oraz § 4 drugiej z nich.

Norma art. 425 k.p.k. wyznacza generalne zasady w zakresie
uprawnień do składania środków odwoławczych, w tym przede wszystkim
określa krąg podmiotów władnych orzeczenie zaskarżyć, zakres podlega-
jących zaskarżeniu orzeczeń, wreszcie kwestię interesu prawnego warun-
kującego możliwość złożenia środka odwoławczego. Odnoszące się do
dwóch pierwszych, z wymienionych, elementów reguły zwykłego postępo-
wania odwoławczego, określone w §1 i §2 art. 425 k.p.k., doznają w postę-
powaniu kasacyjnym istotnych modyfikacji w treści norm art. 519, art. 520 §
1 i art. 521 k.p.k. W przepisach tych, w sposób właściwy dla postępowania
nadzwyczajnego, uregulowano bowiem odmiennie sam przedmiot zaskar-
żenia, zmodyfikowano nieco zakres zaskarżania orzeczeń (poprzez wyłą-
czenie możliwości zaskarżenia samego uzasadnienia), wskazano również
inny krąg podmiotów mogących złożyć skargę kasacyjną. Żadnej nato-
miast, co oczywiste, korekcie nie poddano samej zasady legitymacji do
składania wszelkich środków odwoławczych, wiążącej się z istnieniem po
stronie skarżącego interesu prawnego (art. 425 § 3 zd. I k.p.k.), jako za-
sadniczego warunku wniesienia przez stronę skargi kasacyjnej. W takim
razie, za równie oczywiste przyjąć należy, iż generalna zasada, że działa-
jącego w interesie publicznym prokuratora, jako jedynej strony procesu, nie
obowiązuje wykazywanie gravamen (art.425 § 3 zd. II k.p.k.), nadto, iż ma
on prawo złożenia skargi także na korzyść oskarżonego (art. 425 § 4
k.p.k.), obowiązuje bez żadnych ograniczeń również na tym etapie postę-
powania, gdyż żaden z przepisów normujących kasację nie stanowi ina-
czej. W szczególności, nie sposób przyjąć, by ograniczenie takie miało wy-
nikać z treści art. 520 § 2 k.p.k., który, jak wskazano na wstępie, wiąże
uprawnienie strony do złożenia kasacji z kwestią uprzedniego skorzystania
przez nią ze zwykłego środka odwoławczego (lub - przy braku jej inicjaty-
wy odwoławczej ze zmianą orzeczenia na jej niekorzyść), nie zaś z kwestią
szeroko pojmowanego interesu prawnego do złożenia skargi kasacyjnej,
czy też możliwego kierunku zaskarżenia wyroku. Powyższe oznacza, iż
przepis art. 520 § 2 k.p.k., określający wskazane warunki formalne wnie-
sienia kasacji, nie stanowi normy specjalnej względem przywoływanych
norm art. 425 § 3 i 4 k.p.k., bowiem inny jest zakres i cel objętych powoła-
nymi przepisami uregulowań. Przeciwnie, w myśl dyspozycji art. 518 k.p.k.
uznać trzeba, że przepisy art. 425 § 3 i 4 k.p.k. stanowią uzupełnienie wa-
runków dopuszczalności wniesienia kasacji.

Z powyższego wynika, że kwestię uprawnień prokuratora do wniesie-
nia skargi kasacyjnej, przepisy art. 425 § 3 zd. II i § 4 k.p.k. oraz art. 520 §
2 k.p.k. normują w sposób kompleksowy. Ten zaś fakt prowadzi do jedno-
znacznego wniosku, że na omawianym etapie postępowania prokurator,
nie przestając być stroną procesową w klasycznym znaczeniu tego pojęcia,
pozostaje jednak ponadto stroną szczególną, której przysługuje nie tylko
miano rzecznika oskarżenia, ale również przymiot strażnika interesu spo-
łecznego. Przymiot ten zaś, w istotny sposób modyfikuje rygory art. 520 § 2
k.p.k. w zakresie możliwości wnoszenia przezeń kasacji, co zależy od
stwierdzenia, w czyim interesie środek ten, w danej konfiguracji proceso-
wej, jest składany. Z faktu, iż prokurator może złożyć kasację również na
korzyść oskarżonego a nadto, iż reprezentuje on interes społeczny wywo-
dzić bowiem należy także i to, że czynić to może, realizując nie tylko wła-
sne uprawnienia strony procesowej, ale również - działając w interesie
oskarżonego - uprawnienia tego ostatniego, jako innej strony procesu.

Na podstawie powyższego skonstatować zatem trzeba, iż złożenie
przez prokuratora skargi kasacyjnej na korzyść oskarżonego jest możliwe
oczywiście wówczas, gdy uprzednio wniósł on na korzyść oskarżonego
apelację od wyroku sądu pierwszej instancji (art. 520 § 2 k.p.k.). W wypad-
ku, gdy prokurator apelacji nie wnosił, a złożył ją sam oskarżony, prokura-
tor ma uprawnienie do wniesienia kasacji na jego korzyść, bowiem upraw-
nienie takie przysługuje samemu oskarżonemu, a zatem tej stronie proce-
su, w interesie której prokurator może działać. Z identycznych powodów,
gdy prokurator nie zaskarżył wyroku sądu pierwszej instancji, a apelacji nie
złożył również oskarżony, prokuratorowi służy prawo wniesienia kasacji na
korzyść oskarżonego wówczas, gdy wyrok sądu pierwszej instancji, w wy-
niku wniesienia apelacji przez inny podmiot (np. oskarżyciela posiłkowego),
uległ zmianie na niekorzyść oskarżonego; i w tym bowiem wypadku oskar-
żonemu przysługuje prawo wniesienia skargi kasacyjnej, zaś prokurator
jest uprawniony do realizacji tego prawa (art. 520 § 2 w zw. z art. 425 § 4
k.p.k.).

Powyższe rozważania prowadzą do ostatecznej dla sprawy niniejszej
konkluzji, że prokurator ma prawo złożenia kasacji na korzyść oskarżonego
także wówczas, gdy nie zaskarżył uprzednio wyroku sądu pierwszej instan-
cji, zaś wyrok ten został zmieniony rozstrzygnięciem sądu odwoławczego
na niekorzyść oskarżonego. Wniesienie przez prokuratora kasacji na ko-
rzyść oskarżonego nie jest bowiem dopuszczalne tylko wtedy, gdy wyrok
sądu pierwszej instancji nie został w ogóle na korzyść oskarżonego za-
skarżony, a ponadto wtedy gdy - przy braku takiego zaskarżenia - wyrok
ten utrzymano w mocy lub go zmieniono na korzyść oskarżonego (art. 520
§ 2 w zw. z art. 425 § 4 k.p.k.). Nie trzeba przy tym dodawać, że wybór kie-
runku zaskarżania orzeczeń należy do wyłącznych kompetencji prokuratora
jako reprezentanta interesu publicznego. Działając jako rzecznik strony w
procesie oskarżającej, ma on prawo, rzecz jasna, wnieść kasację na nieko-
rzyść oskarżonego. W takim jednak wypadku określone przepisem art. 520
§ 2 k.p.k. warunki wniesienia tego środka nie podlegają modyfikacjom w
jakimkolwiek zakresie, w tym również w aspekcie, o którym mowa była
wcześniej.

Na koniec zauważyć wypada, że przedstawione stanowisko zbliżone
jest do poglądu zaprezentowanego już w wyroku Sądu Najwyższego z dnia
8 maja 1996 r., IV KKN 20/96 (Prok i Pr. 1996, z. 11, poz. 9), a wspierają je
również poglądy wyrażane w piśmiennictwie (vide m. in. Komentarze do
kodeksu postępowania karnego: pod red. Z. Gostyńskiego, Warszawa
1998, s. 647 oraz pod red. P. Hofmańskiego, Warszawa 1999, s. 797, jak
również autorstwa T. Grzegorczyka, Kraków 1998, s. 1175)

Tak przedstawione rozumowanie doprowadziło Sąd Najwyższy do
wniosku, że wniesiona przez Prokuratora Okręgowego w niniejszej sprawie
kasacja spełnia warunki art. 520 §2 k.p.k. i jako dopuszczalna podlega
rozpoznaniu. (...)
W toku ponownie prowadzonego postępowania odwoławczego sąd
Okręgowy w W. na nowo rozpozna wniesioną osobiście przez oskażyciela
posiłkowego na niekorzyść oskarżonej apelację, zwracając uwagę na jej
rzeczywistą treść, którą rozważy przy respektowaniu reguł odnoszących się
do stosowania jednej ustawy, dla sprawcy względniejszej, i nie uchybiejąc
przy tym dyspozycji art. 433 i art. 434 k.p.k.