WYROK Z DNIA 11 WRZEŚNIA 2008 R.
IV KK 282/08

Unormowanie przewidziane w art. 43 § 2 k.k. wyklucza możliwość
przyjęcia przerwania biegu okresu obowiązywania zakazu z przyczyn in-
nych niż określone w tym przepisie.
Osobą niemającą uprawnień do prowadzenia pojazdu, w rozumieniu
art. 94 § 1 k.w. jest także osoba, której zatrzymano prawo jazdy, w okresie
jego zatrzymania, a gdy zatrzymanie trwało dłużej niż rok, także po tym
okresie, o ile nie wydano jej prawa jazdy po spełnieniu wymogu określone-
go w art. 114 ust. 4 ustawy z dnia 20 czerwca 1997 r. - Prawo o ruchu dro-
gowym (Dz. U. 2005 r. Nr 108. poz. 908 ze zm.).

Przewodniczący: sędzia SN W. Kozielewicz (sprawozdawca).
Sędziowie SN: P. Hofmański, R. Malarski.

Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu w dniu 11 września 2008 r., sprawy
Jacka M., skazanego z art. 244 k.k., z powodu kasacji, wniesionej przez
Prokuratora Generalnego na korzyść od wyroku Sądu Rejonowego w B. z
dnia 31 grudnia 2007 r.,

u c h y l i ł zaskarżony wyrok i sprawę oskarżonego Jacka M. p r z e k a z a ł
Sądowi Rejonowemu w B. do ponownego rozpoznania.


U Z A S A D N I E N I E

Prokurator Rejonowy w B. oskarżył Jacka M. o to, że dnia 19 listopa-
da 2007 r. w B., nie stosując się do orzeczonego wyrokiem Sądu Rejono-
wego w B. z dnia 25 czerwca 2003 r., VI K 222/03, zakazu prowadzenia
pojazdów mechanicznych w ruchu lądowym, kierował na drodze publicznej
samochodem osobowym marki ,,VW Passat", tj. o przestępstwo określone
w art. 244 k.k.
Wraz z aktem oskarżenia Prokurator Rejonowy złożył, na podstawie
art. 335 § 1 k.p.k., wniosek o wydanie wyroku skazującego bez przeprowa-
dzenia rozprawy i orzeczenie uzgodnionej z oskarżonym Jackiem M. kary.
Uwzględniając wniosek prokuratora Sąd Rejonowy w B. wyrokiem z
dnia 31 grudnia 2007 r., VI K 926/07:
I. uznał oskarżonego Jacka M. za winnego popełnienia zarzucanego
mu aktem oskarżenia czynu i za czyn ten na mocy art. 244 k.k. wymierzył
mu karę roku pozbawienia wolności,
II. na mocy art. 69 § 1 i 2 k.k., art. 70 § 1 pkt 1 k.k. wykonanie orze-
czonej kary pozbawienia wolności warunkowo zawiesił na okres 3 lat pró-
by,
III. na mocy art. 71 § 1 k.k. w zw. z art. 33 § 1 i 3 k.k. wymierzył
oskarżonemu karę grzywny w wymiarze 150 stawek dziennych, przy okre-
śleniu jednej stawki na kwotę 10 zł,
IV. na mocy art. 63 § 1 k.k. na poczet orzeczonej kary grzywny zali-
czył okres rzeczywistego pozbawienia wolności w sprawie od dnia 19 listo-
pada 2007 r. do dnia 20 listopada 2007 r., przyjmując, że jeden dzień rze-
czywistego pozbawienia wolności równa się dwóm dziennym stawkom
grzywny,
V. zasądził od oskarżonego na rzecz Skarbu Państwa kwotę 320 zł
tytułem kosztów sądowych.
Powyższy wyrok Sądu Rejonowego w B. nie został zaskarżony i
uprawomocnił się w dniu 8 stycznia 2008 r.
Od tego wyroku kasację złożył Prokurator Generalny. Zaskarżył ten
wyrok w całości na korzyść skazanego Jacka M. Zarzucając rażące i mają-
ce istotny wpływ na treść wyroku naruszenie przepisów prawa karnego ma-
terialnego - art. 43 § 2 k.k. i art. 244 k.k., polegające na wyrażeniu błędne-
go poglądu prawnego, że orzeczony wyrokiem Sądu Rejonowego w B. z
dnia 25 czerwca 2003 r. VI K 222/03 dwuletni zakaz prowadzenia wszel-
kich pojazdów mechanicznych w ruchu lądowym obowiązuje nie od daty
uprawomocnienia się wyroku, tj. od dnia 31 lipca 2003 r., lecz dopiero od
upływu łącznych okresów, na jakie orzeczone zostały prawomocnymi wy-
rokami tegoż sądu z dnia 8 maja 2003 r. VI K 152/03 oraz z dnia 27 maja
2003 r. VI K 225/03 zakazy prowadzenia wszelkich pojazdów mechanicz-
nych w ruchu lądowym, co w konsekwencji doprowadziło do niesłusznego
przyjęcia, iż kierowanie przez Jacka M. w dniu 19 listopada 2007 r. samo-
chodem osobowym było niezastosowaniem się do orzeczonego zakazu,
wniósł o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy Sądowi
Rejonowemu w B. do ponownego rozpoznania.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje.
Kasacja jest oczywiście zasadna.
Poza sporem jest, że Jacek M. był trzykrotnie karany za popełnienie
przestępstwa z art. 178a § 1 k.k. wyrokami Sądu Rejonowego w B.:
- z dnia 8 maja 2003 r., VI K 152/03, prawomocnym od dnia 6 czerw-
ca 2003 r., którym orzeczono zakaz prowadzenia wszelkich pojazdów me-
chanicznych w ruchu lądowym na okres 2 lat, zaliczając na poczet środka
karnego zatrzymanie prawa jazdy od dnia 10 lutego 2003 r.,
- z dnia 27 maja 2003 r., VI K 225/03, prawomocnym od dnia 4
czerwca 2003 r., którym orzeczono zakaz prowadzenia wszelkich pojazdów
mechanicznych w ruchu lądowym na okres roku,
- z dnia 25 czerwca 2003 r., VI K 222/03, prawomocnym od dnia 31
lipca 2003 r., którym orzeczono zakaz prowadzenia wszelkich pojazdów
mechanicznych w ruchu lądowym na okres 2 lat.
Wydział Komunikacji i Transportu Starostwa Powiatowego w B. na
podstawie przekazanych mu odpisów wyżej wskazanych prawomocnych
wyroków określił, że orzeczone wobec Jacka M. zakazy prowadzenia
wszelkich pojazdów mechanicznych orzeczonych obowiązują:
- w sprawie VI K 152/03 od dnia 10 lutego 2003 r. do dnia 10 lutego
2005 r.,
- w sprawie VI K 225/03 od dnia 10 lutego 2005 r. do dnia 10 lutego
2006 r.,
- w sprawie VI K 22/03 od dnia 11 lutego 2006 r. do dnia 11 lutego 2008 r.
Z kolei, z akt sprawy VI K 926/07 Sądu Rejonowego w B. wynika, że
skazany Jacek M. w dniu 19 listopada 2007 r. kierował samochodem marki
VW Passat. Podczas kontroli drogowej oświadczył, że nie posiada prawa
jazdy, gdyż zostało zatrzymane przez Sąd Rejonowy w B. w związku z
orzeczonym przez ten Sąd zakazem prowadzenia pojazdów mechanicz-
nych.
Na tej podstawie Sąd Rejonowy w B. uznał Jacka M., kierującego w
dniu 19 listopada 2007 r. samochodem, za winnego popełnienia przestęp-
stwa z art. 244 k.k.
Tymczasem oskarżony działaniem swym nie wyczerpał znamion
przestępstwa z art. 244 k.k., penalizującego niestosowanie się do orzeczo-
nego przez sąd zakazu m.in. prowadzenia pojazdu, bowiem orzeczony na
okres 2 lat w sprawie VI K 222/03 zakaz obowiązywał od daty uprawomoc-
nienia się wyroku, tj. od 31 lipca 2003 r. (po uprawomocnieniu się tego wy-
roku skazany Jacek M. nie odbywał kary pozbawienia wolności orzeczonej
tym wyrokiem, ani za inne przestępstwo, a zatem bieg okresu obowiązy-
wania zakazu nie uległ przerwaniu i okres ten upłynął z dniem 31 lipca
2005 r.).
Dla określenia biegu okresu zakazu nie ma w realiach niniejszej
sprawy znaczenia, że zakazy prowadzenia wszelkich pojazdów mecha-
nicznych w ruchu lądowym zostały orzeczone wobec Jacka M. również in-
nymi wyrokami, które uprawomocniły się w dniach 4 i 6 czerwca 2003 r.
Zgodnie z art. 43 § 2 k.k. zakaz obowiązuje od uprawomocnienia się
orzeczenia. Okres, na który środek orzeczono, nie biegnie w czasie odby-
wania kary pozbawienia wolności, chociażby orzeczonej za inne przestęp-
stwo. Wyklucza to możliwość przyjęcia przerwania biegu okresu obowią-
zywania zakazu z innych przyczyn (na przykład z powodu obowiązywania
zakazu tego samego rodzaju orzeczonego w innej sprawie).
W uzasadnieniu postanowienia Sądu Najwyższego z dnia 20 grudnia
2007 r., sygn. I KZP 34/07 (OSNKW 2008, z. 1, poz. 2) wywiedziono, że w
sytuacji gdy zachodzi konieczność wykonania kilku środków karnych nie-
podlegających łączeniu według reguł określonych w art. 90 § 2 k.k., środki
te podlegają odrębnemu wykonaniu, które następuje zgodnie z dyspozycją
art. 43 § 2 k.k. po uprawomocnieniu się wyroków, którymi je orzeczono (z
wyłączeniem okresu odbywania przez skazanego kary pozbawienia wolno-
ści, również orzeczonej za inne przestępstwo), nawet jeżeli dotyczą zaka-
zów oraz obowiązków tego samego rodzaju. Może to powodować, że środ-
ki te będą wykonywane równocześnie.
Z akt sprawy wynika, że orzeczone wyrokami Sądu Rejonowego w B.
wydanymi w sprawach: VI K 152/03, VI K 225/03 i VI K 222/03 zakazy pro-
wadzenia wszelkich pojazdów mechanicznych w ruchu lądowym nie zosta-
ły połączone zgodnie z regułami określonymi w art. 90 § 2 k.k., obowiązy-
wały zatem od uprawomocnienia się tych wyroków, bądź zatrzymania pra-
wa jazdy, a ich bieg nie był przerywany, gdyż Jacek M. w okresie ich obo-
wiązywania nie odbywał kary pozbawienia wolności.
Zakaz orzeczony w sprawie VI K 152/03 obowiązywał zatem od daty
zatrzymania prawa jazdy od dnia 10 lutego 2003 r. do dnia 10 lutego 2005
r., zakaz orzeczony w sprawie VI K 225/03 obowiązywał od uprawomoc-
nienia się wyroku od dnia 4 czerwca 2003 r. do dnia 4 czerwca 2004 r., a
zakaz orzeczony w sprawie VI K 222/03 obowiązywał od uprawomocnienia
się wyroku od dnia 31 lipca 2003 r. do dnia 31 lipca 2005 r.
Sąd Rejonowy w B. przyjmując, że czyn zarzucany Jackowi M., po-
pełniony w dniu 19 listopada 2007 r., wyczerpuje znamiona przestępstwa z
art. 244 k.k., mimo że okres, na który orzeczono zakaz prowadzenia wszel-
kich pojazdów mechanicznych w ruchu lądowym w sprawie VI K 222/03,
zgodnie z art. 43 § 2 k.k., upłynął w dniu 31 lipca 2005 r., dopuścił się
uchybienia będącego rażącym i mającym istotny wpływ na orzeczenie, na-
ruszeniem przepisów prawa materialnego.
Wprawdzie zachowanie Jacka M., polegające na kierowaniu w dniu
19 listopada 2007 r. pojazdem mechanicznym nie wyczerpało znamion
przestępstwa z art. 244 k.k., to jednak prowadził on na drodze publicznej
pojazd, nie mając do tego uprawnienia, co może stanowić wykroczenie z
art. 94 § 1 k.w. Jacek M. nie miał bowiem prawa jazdy (zostało mu zatrzy-
mane w dniu 10 lutego 2003 r. w sprawie VI K 152/03, w której następnie
orzeczono prawomocny zakaz prowadzenia pojazdów na okres 2 lat), a nie
wystąpił on potem o zwrot zatrzymanego prawa jazdy. Należy zwrócić
uwagę, że wystąpienie o zwrot zatrzymanego prawa jazdy nie jest jedynym
warunkiem jego odzyskania. Zgodnie bowiem z art. 114 ust. 1 pkt 2b usta-
wy z dnia 20 czerwca 1997 r. - Prawo o ruchu drogowym (Dz. U. 2005 Nr
108, poz. 908 ze zm.) osoba ubiegająca się o zwrot zatrzymanego prawa
jazdy, którego była pozbawiona na okres przekraczający jeden rok, podle-
ga kontrolnemu sprawdzeniu kwalifikacji, przez zdanie odpowiedniego do
rodzaju uprawnienia do kierowania pojazdem egzaminu państwowego. Do-
kument stwierdzający uprawnienia do kierowania pojazdem wydaje się po
zdaniu, przez osobę ubiegającą się o jego wydanie, odpowiedniego do ro-
dzaju uprawnienia egzaminu państwowego sprawdzającego kwalifikacje.
W doktrynie podkreśla się, że osobą niemającą uprawnień, w rozu-
mieniu art. 94 § 1 k.w. jest zarówno ta, której zatrzymano prawo jazdy, w
okresie zatrzymania prawa jazdy, jak i po tym okresie, gdy zatrzymanie
trwało dłużej niż rok zaś osoba ta nie wypełnia wymogu wynikającego ze
wspomnianego art. 114 ust. 1 pkt 2b ustawy - Prawo o ruchu drogowym
(R. Stefański: Wykroczenia drogowe. Komentarz, Kraków 2005, s. 443-
480).
Kierując się przedstawionymi wyżej względami Sąd Najwyższy z mo-
cy art. 535 § 5 k.p.k. i art. 537 § 2 k.p.k. orzekł jak w wyroku.