WYROK Z DNIA 13 GRUDNIA 2000 R.
II KKN 199/98


Jeżeli sąd przyjmuje, że popełniono przestępstwo ścigane z oskarże-
nia prywatnego, to - niezależnie od rodzaju skargi i wyrażonej w niej praw-
nej oceny czynu, a także trybu postępowania - stosuje właściwe dla tego
rodzaju przestępstwa przepisy o przedawnieniu. Pięcioletni okres przewi-
dziany w art. 102 k.k. (art. 106 d.k.k.) biegnie wówczas od zakończenia
okresów przedawnienia wskazanych w art. 101 § 2 k.k. (art. 105 § 2 d.k.k.).




Przewodniczący: sędzia SN L. Misiurkiewicz.


Sędziowie SN: J. Skwierawski (sprawozdawca), M. Sokołowski.


Prokurator Prokuratury Krajowej: A. Herzog.

Sąd Najwyższy po rozpoznaniu w dniu 13 grudnia 2000 r., sprawy
Waldemara R., skazanego za przestępstwo określone w art. 156 § 2 k.k. z
1969 r. i inne, z powodu kasacji, wniesionej przez obrońcę skazanego od
wyroku Sądu Apelacyjnego w W. z dnia 21 października 1997 r., zmienia-
jącego wyrok Sądu Wojewódzkiego w O. z dnia 17 grudnia 1996 r.,

u c h y l i ł zaskarżony wyrok oraz wyrok Sądu Wojewódzkiego w O. z
dnia 17 grudnia 1996 r. w odniesieniu do Waldemara R. w zakresie przypi-
sanych mu czynów z art. 156 § 2 k.k. i art. 171 § 1 k.k. z 1969 r., a - na
podstawie art. 435 k.p.k. w zw. z art. 536 k.p.k. - w odniesieniu do Edwar-
da W. w całości, i postępowanie karne w tym zakresie umorzył na podsta-
wie art. 17 § 1 pkt 6 k.p.k. w związku z art. 105 § 2 k.k. i art. 106 k.k. z
1969 r. oraz art. 15 przepisów wprowadzających kodeks karny (Dz. U. Nr
88, poz. 554 ze zm.) (...).



U Z A S A D N I E N I E


Wyrokiem Sądu Wojewódzkiego w O. z dnia 17 grudnia 1996 r. Wal-
demar R. uznany został za winnego m.in. przestępstwa określonego w art.
156 § 2 k.k. z 1969 r., popełnionego w dniu 16 lipca 1990 r., a także prze-
stępstwa określonego w art. 171 § 1 k.k. z 1969 r., popełnionego w dniu 17
lipca 1990 r. Sąd wymierzył za każde z tych przestępstw kary po 8 miesię-
cy pozbawienia wolności, objęte orzeczoną tym wyrokiem karą łączną 4 lat
pozbawienia wolności.

Tym samym wyrokiem, na podstawie tych samych przepisów, Sąd
orzekł - identyczne co do rodzaju i wymiaru - kary wobec Edwarda W., łą-
cząc je w karę roku i 4 miesięcy pozbawienia wolności.

W wyniku apelacji złożonych przez obrońców obu skazanych, Sąd
Apelacyjny w W. wyrokiem z dnia 21 lipca 1997 r. zmienił częściowo za-
skarżony wyrok, korygując opisy czynów zakwalifikowanych z art. 156 § 2
k.k. W pozostałej części zaskarżony wyrok utrzymał w mocy.

Kasację od tego wyroku wniósł obrońca Waldemara R., podnosząc w
niej zarzut ,,rażącego naruszenia art. 388 pkt 4 k.p.k. z 1969 r. przez nie-
umorzenie postępowania w zakresie czynu z art. 156 § 2 k.k., mimo braku
skargi uprawnionego oskarżyciela (art. 11 pkt 4 k.p.k. z 1969 r.)" - i wniósł
o uchylenie wyroku w zaskarżonej części i umorzenie postępowania.
Obrońca wskazał, że - wbrew poglądowi wyrażonemu przez Sąd Apela-
cyjny - fakt, iż prokurator ,,zarówno w postępowaniu przed Sądem pierw-
szej instancji, jak i przed Sądem Apelacyjnym nie złożył oświadczenia o
objęciu ściganiem tego czynu na podstawie art. 50 § 1 k.p.k.", dostatecznie
uzasadnia podniesiony zarzut.

W odpowiedzi na kasację Prokurator Apelacyjny w W. wniósł o jej
oddalenie, twierdząc, że pogląd Sądu Apelacyjnego, uznający stanowisko

prokuratora wyrażone na rozprawie apelacyjnej za wyraz woli ścigania
czynu określonego w art. 156 § 2 k.k., zasługuje na aprobatę. Prokurator
Prokuratury Krajowej, uczestniczący w rozprawie kasacyjnej, złożył wnio-
sek o uchylenie obu wyroków w zakresie dotyczącym skazania za prze-
stępstwa określone w art. 156 § 2 k.k. i art. 171 § 1 k.k., a więc w stosunku
do Waldemara R. w części odpowiadającej skazaniu za te przestępstwa, a
w stosunku do Edwarda W. - na podstawie art. 435 k.p.k. - w całości, i
umorzenie postępowania karnego na podstawie art. 17 § 1 pkt 6 k.p.k.

Sąd Najwyższy zważył, co następuje:

Niezależnie od zasadności zarzutu podniesionego w kasacji, a także
kwestii trafności przedmiotowych granic zaskarżenia, nieodzowne jest
przede wszystkim rozważenie, czy w niniejszej sprawie nie zachodzi bez-
względna przyczyna odwoławcza, określona w art. 388 pkt 4 k.p.k. z 1969
r. jako okoliczność wyłączająca postępowanie na podstawie art. 11 pkt 6
k.p.k. z 1969 r. Wprawdzie autor kasacji również wskazuje na bezwzględną
przyczynę odwoławczą, niemniej jednak oczywisty jest wniosek, że w wy-
padku potwierdzenia istnienia negatywnej przesłanki procesowej w postaci
upływu okresu przedawnienia karalności już w chwili orzekania przez Sąd
pierwszej instancji, zarzut podniesiony w kasacji należałoby uznać za bez-
przedmiotowy. Ustalenie, iż Sąd ten miał obowiązek umorzenia postępo-
wania z powodu przedawnienia, eliminowałby bowiem - uwzględniając sy-
tuację procesową powstałą w tej sprawie - potrzebę rozstrzygania o za-
sadności zarzutu podniesionego w kasacji. Przypisanie skazanym przez
Sąd wskazanych na wstępie czynów ściganych z oskarżenia prywatnego
nastąpiło przecież po przeprowadzeniu postępowania wywołanego skargą
uprawnionego oskarżyciela, kwalifikującego w niej te czyny jako ściganie z
oskarżenia publicznego. Ocena prawidłowości czynności poprzedzających
wydanie wyroku nie prowadzi przy tym z oczywistą konsekwencją do wnio-
sku, że oskarżyciel publiczny (czy oskarżyciel prywatny) utraciliby prawo
do skargi, skoro pozbawieni zostali możliwości skorzystania z przysługują-

cego im uprawnienia do złożenia oświadczenia w przedmiocie objęcia ści-
gania (prokurator) lub podtrzymania oskarżenia jako prywatnego (po-
krzywdzony). Jasne jest natomiast, że ewentualne uchybienia Sądu w tym
zakresie pozbawione byłyby znaczenia dla niniejszych rozważań, gdyby w
chwili orzekania przez Sąd karalność opisanych przestępstw była prawnie
niedopuszczalna.

Uwzględnienie z urzędu (art. 536 zd. 2 k.p.k.) kwestii przedawnienia
karalności, dostrzeżonej również przez Prokuratora Prokuratury Krajowej,
pozwala stwierdzić, że wyroki zapadłe w niniejszej sprawie wydane zostały
z uchybieniem polegającym na pominięciu okoliczności stanowiącej prze-
szkodę procesową.

Sąd Wojewódzki skazał Waldemara R. za ścigane z oskarżenia pry-
watnego przestępstwa określone w art. 156 § 2 i art. 171 § 1 k.k.z 1969 r.
nie akceptując odmiennej prawnej oceny tych czynów, proponowanej w
skardze publicznej. Wymagało to jednak, przed wydaniem wyroku, zbada-
nia kwestii przedawnienia karalności, ze względu na możliwość upływu
okresu przedawnienia, liczonego według reguł wskazanych w art. 105 § 2 i
art. 106 k.k. z 1969 r. Konfrontacja postanowień zawartych w tych przepi-
sach z istotnymi dla tej kwestii okolicznościami sprawy przesądza wniosek,
iż przedawnienie karalności nastąpiło przed dniem orzekania przez Sąd
Wojewódzki. Pokrzywdzeni niezwłocznie po dokonaniu przestępstw
powiadomili o tym organa ścigania, a postępowanie karne wszczęto przed
upływem 3 miesięcy od czasu, gdy pokrzywdzeni dowiedzieli się ,,o osobie
sprawcy przestępstwa" (art. 105 § 2 k.k.). Trzymiesięczny okres przewi-
dziany w tym przepisie upłynął zatem w dniach 16-17 października 1990 r.
- a ponieważ w okresie tym wszczęto postępowanie karne, karalność
przestępstw ustała ,,z upływem 5 lat od zakończenia tego okresu" (art. 106
k.k.), a więc w dniach 16 i 17 października 1995 r., gdy tymczasem wyrok
Sądu Wojewódzkiego zapadł w dniu 17 grudnia 1996 r. Należy zatem pod-
kreślić, że jeżeli sąd przyjmuje, że popełniono przestępstwo ścigane z

oskarżenia prywatnego, to - niezależnie od rodzaju skargi i wyrażonej w
niej prawnej oceny czynu, a także trybu postępowania - stosuje właściwe
dla tego rodzaju przestępstwa przepisy o przedawnieniu. Pięcioletni okres
przewidziany w art. 102 k.k. (art. 106 d.k.k.) biegnie wówczas od zakoń-
czenia okresów przedawnienia wskazanych w art. 101 § 2 k.k. ( art. 105 §
2 d.k.k.).

Uchybienie Sądu pierwszej instancji przeoczone zostało przez strony
postępowania, nie ujawnił go Sąd Apelacyjny i nie dostrzegł również obroń-
ca sporządzający kasację wywiedzioną na korzyść Waldemara R.

Sąd Najwyższy, wykorzystując uprawnienie określone w art. 536 zd.
2 k.p.k., uwzględnił z urzędu okoliczność stanowiącą bezwzględną przy-
czynę odwoławczą - a także fakt, iż te same względy (opisane wyżej) natu-
ry ściśle prawnej przemawiały za uchyleniem wyroków również na rzecz
Edwarda W. (art. 435 k.p.k.).

Należy dodać, że termin przedawnienia karalności czynów będących
przedmiotem niniejszych rozważań upłynął przed dniem wejścia w życie
k.p.k. z 1997 r., a zatem okres przedawnienia precyzowały w chwili orze-
kania przez Sąd Najwyższy przepisy art. 105 § 2 i art. 106 k.k. z 1969 r.
(art. 15 przepisów wprowadzających k.k. z 1997 r.).

Przedstawione wywody uprawniają do rezygnacji z merytorycznego
rozważania zasadności zarzutu podniesionego w kasacji. Uzasadniają też
część dyspozytywną wyroku wydanego przez Sąd Najwyższy w niniejszej
sprawie.