WYROK Z DNIA 27 SIERPNIA 2008 R.
II KK 56/08

W wypadku ustalenia w toku postępowania sądowego dotyczącego
przestępstw względnie wnioskowych, że sprawca przestępstwa stał się dla
pokrzywdzonego osobą najbliższą, konieczne jest zwrócenie się do po-
krzywdzonego o złożenie oświadczenia, czy składa wniosek o ściganie, a
w razie braku wniosku, postępowanie należy umorzyć. Zaniechanie tych
działań prowadzi do zaistnienia bezwzględnej przyczyny odwoławczej z art.
439 § 1 pkt 9 k.p.k. w zw. z art. 17 § 1 pkt 10 k.p.k.

Przewodniczący: sędzia SN E. Sadzik.
Sędziowie: SN T. Artymiuk, SA (del. do SN) M. Laskowski
(sprawozdawca).
Prokurator Prokuratury Krajowej: D. Barski.

Sąd Najwyższy w sprawie Roberta W., skazanego z art. 13 § 1 k.k. w
zw. z art. 279 § 1 k.k. i art. 13 § 1 k.k. w zw. z art. 282 k.k., po rozpoznaniu
w Izbie Karnej na rozprawie w dniu 27 sierpnia 2008 r. kasacji, wniesionej
przez obrońcę od wyroku Sądu Okręgowego w P. z dnia 14 listopada 2007
r., utrzymującego w mocy wyrok Sądu Rejonowego w Ż. z dnia 17 maja
2007 r.,

u c h y l i ł zaskarżony wyrok Sądu Okręgowego w P. z dnia 14 listopada
2007 r. oraz utrzymany nim w mocy wyrok Sądu Rejonowego w Ż. z dnia
17 maja 2007 r. w części dotyczącej skazania Roberta W. za czyn z art. 13
§ 1 k.k. w zw. z art. 279 § 1 k.k. i w tej części postępowanie u m o r z y ł
oraz u c h y l i ł zawarte w tych wyrokach orzeczenia o wymierzonej Rober-
towi W. karze łącznej (...).


U Z A S A D N I E N I E

Sąd Rejonowy w Ż. wyrokiem z dnia 15 września 2006 r., uznał Ro-
berta Jana W. za winnego tego, że w dniu 5 stycznia 2005 r. w miejscowo-
ści S., działając wspólnie i w porozumieniu z innymi ustalonymi osobami,
usiłowali dokonać kradzieży samochodu Daewoo Matiz, wartości około
10 000 zł, w ten sposób, że otworzyli wymieniony pojazd dorobionym
wcześniej kluczem, a następnie wypchnęli go z terenu posesji przy ulicy
Orchidei 2, lecz zamierzonego celu nie osiągnęli z uwagi na fakt, że nie
mogli pojazdu uruchomić, czym działali na szkodę Danuty K., to jest za
winnego przestępstwa z art. 13 § 1 k.k. w zw. z art. 279 § 1 k.k. i za prze-
stępstwo to na podstawie art. 14 § 1 k.k. w zw. z art. 279 § 1 k.k. w zw. z
art. 60 § 3 k.k. i art. 60 § 6 pkt 2 k.k. wymierzył mu karę roku pozbawienia
wolności oraz na podstawie art. 33 § 2 k.k. karę grzywny w wysokości 100
stawek dziennych, ustalając wysokość jednej stawki na kwotę 10 zł.
Robert Jan W. uznany został ponadto za winnego tego, że w dniu 6
stycznia 2005 r. w G. działając wspólnie i w porozumieniu z innymi ustalo-
nymi osobami, w celu osiągnięcia korzyści majątkowej, grożąc popełnie-
niem przestępstwa - spalenia gospodarstwa Danuty K., usiłowali wymusić
na niej wypłatę pieniędzy w kwocie 5 000 zł, lecz zamierzonego celu nie
osiągnęli z uwagi na interwencję funkcjonariuszy policji, to jest za winnego
przestępstwa z art. 13 § 1 k.k. w zw. z art. 282 k.k. i za przestępstwo to, na
podstawie art. 14 § 1 k.k. w zw. z art. 282 k.k. w zw. z art. 60 § 3 k.k. i art.
60 § 6 pkt 2 k.k. wymierzono mu karę roku i 6 miesięcy pozbawienia wol-
ności oraz na podstawie art. 33 § 2 k.k. karę grzywny w wysokości 100
stawek dziennych, ustalając wysokość jednej stawki na kwotę 10 zł.
Sąd wymierzył Robertowi W. karę łączną 2 lat pozbawienia wolności
oraz karę łączną grzywny w wysokości 100 stawek dziennych, ustalając
wysokość jednej stawki na kwotę 10 zł.
Wyrok powyższy zaskarżony został w całości przez obrońcę oskar-
żonego, który zarzucił wyrokowi obrazę prawa materialnego, to jest art. 60
§ 6 pkt 2 k.k., poprzez wymierzenie oskarżonemu za poszczególne czyny
kar pozbawienia wolności w wysokości dolnej granicy ustawowego zagro-
żenia oraz powyżej dolnej granicy ustawowego zagrożenia w sytuacji, gdy
zgodnie ze wskazanym przepisem nadzwyczajne złagodzenie kary polega
na wymierzeniu kary poniżej dolnej granicy ustawowego zagrożenia albo
kary łagodniejszego rodzaju.
Obrońca wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku i wymierzenie kary
zgodnie z zasadą wyrażoną w art. 60 § 6 pkt 2 k.k., konkretnie wymierzenie
kary grzywny bądź kary ograniczenia wolności.
Sąd Okręgowy w P. wyrokiem z dnia 26 stycznia 2007 r., uchylił za-
skarżony wyrok w części dotyczącej orzeczenia o karze i w tym zakresie
przekazał sprawę Sądowi Rejonowemu w Ż. do ponownego rozpoznania.
W pozostałym zakresie zaskarżony wyrok został utrzymany w mocy.
Po ponownym rozpoznaniu sprawy Sąd Rejonowy w Ż. wyrokiem z
dnia 17 maja 2007 r., ponownie uznał Roberta W. za winnego tego, że w
dniu 5 stycznia 2005 r. w miejscowości S., działając wspólnie i w porozu-
mieniu z innymi ustalonymi osobami, usiłowali dokonać kradzieży samo-
chodu Daewoo Matiz, wartości około 10 000 zł, w ten sposób, że otworzyli
wymieniony pojazd dorobionym wcześniej kluczem, a następnie wypchnęli
go z terenu posesji przy ulicy Orchidei 2, lecz zamierzonego celu nie osią-
gnęli z uwagi na fakt, że nie mogli pojazdu uruchomić, czym działali na
szkodę Danuty K., to jest za winnego przestępstwa z art. 13 § 1 k.k. w zw.
z art. 279 § 1 k.k. i za przestępstwo to na podstawie art. 14 § 1 k.k. w zw. z
art. 279 § 1 k.k. w zw. z art. 60 § 3 k.k. i art. 60 § 6 pkt 2 k.k. wymierzył mu
karę 11 miesięcy pozbawienia wolności.
Tym samym wyrokiem Robert W. uznany został za winnego tego, że
w dniu 6 stycznia 2005 r. w G.. działając wspólnie i w porozumieniu z in-
nymi ustalonymi osobami, w celu osiągnięcia korzyści majątkowej, grożąc
popełnieniem przestępstwa - spalenia gospodarstwa Danuty K., usiłowali
wymusić na niej wypłatę pieniędzy w kwocie 5 000 zł, lecz zamierzonego
celu nie osiągnęli z uwagi na interwencję funkcjonariuszy policji, to jest za
winnego przestępstwa z art. 13 § 1 k.k. w zw. z art. 282 k.k. i za przestęp-
stwo to, na podstawie art. 14 § 1 k.k. w zw. z art. 282 k.k. w zw. z art. 60 §
3 k.k. i art. 60 § 6 pkt 2 k.k. wymierzono mu karę 11 miesięcy pozbawienia
wolności.
Sąd wymierzył Robertowi W. karę łączną roku i 2 miesięcy pozba-
wienia wolności.
Apelację od powyższego wyroku wniósł obrońca Roberta W. zarzuca-
jąc wyrokowi:
o ,,błąd w ustaleniach faktycznych, który doprowadził do orzeczenia
rażąco surowej kary, polegający na pominięciu pogodzenia się
Roberta W. z poszkodowaną, wybaczenia i pojednania się spraw-
cy z pokrzywdzoną, istnienia bliskich relacji między nimi,
o błąd w ustaleniach faktycznych, polegający na uznaniu, że spraw-
cy użyli dopasowanych kluczy, podczas gdy posługiwali się dupli-
katem dorobionym z oryginalnego kluczyka wozu, co doprowadziło
do przyjęcia niewłaściwej kwalifikacji czynu z art. 13 § 1 k.k. w zw.
z art. 279 § 1 k.k. zamiast z art. 13§ 1 k.k. w zw. z art. 278 § 1 k.k.,
o potraktowaniu bliskości Roberta W. z pokrzywdzoną jako okolicz-
ności przemawiającej za zaostrzeniem kary".
Obrońca Roberta W. wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku poprzez
zakwalifikowanie czynu opisanego w zarzucie I z art. 13 § 1 k.k. w zw. z
art. 278 § 1 k.k. i wymierzenie kary grzywny, obniżenie kary za czyn opisa-
ny w zarzucie II do 6 miesięcy i zastosowanie warunkowego zawieszenia
wykonania kary pozbawienia wolności.
W toku rozprawy apelacyjnej obrońca podał, że oskarżony w dniu 25
sierpnia 2007 r. zawarł związek małżeński z Moniką K., przez co pokrzyw-
dzona stała się dla niego osobą najbliższą i podniósł dodatkowo zarzut ob-
razy przepisów postępowania, to jest art. 12 k.p.k. oraz art. 5, art. 6 i art. 7
k.p.k. w zw. z art. 185 k.p.k. polegający na tym, że brak jest wniosku o ści-
ganie odnośnie zarzutu pierwszego, a nadto na tym, że sąd nie badał czy
istniał stosunek bliskości pomiędzy oskarżonym a świadkami, który pozwo-
liłby świadkom na skorzystanie z prawa zwolnienia z zeznawania. Obrońca
wniósł o potraktowanie powyższego jako okoliczności podlegającej ocenie
z mocy art. 440 k.p.k. bądź art. 439 k.p.k.
Sąd Okręgowy w P. wyrokiem z dnia 14 listopada 2007 r., utrzymał w
mocy zaskarżony wyrok, uznając wywiedzioną apelację za oczywiście bez-
zasadną.
Kasację od powyższego wyroku wniósł obrońca Roberta W. Zarzucił
wyrokowi obrazę przepisu art. 439 § 1 pkt 9 k.p.k. w zw. z art. 17 § 1 pkt 10
k.p.k., przez jego błędną wykładnię i niezastosowanie, polegające na po-
minięciu przy procedowaniu braku wniosku o ściganie pochodzącego od
pokrzywdzonej, która od dnia 25 sierpnia 2007 r. jest teściową Roberta W.,
a więc osobą najbliższą w rozumieniu art. 115 § 1 pkt 11 k.k.
Obrońca wniósł o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie
sprawy Sądowi Okręgowemu w P. do ponownego rozpoznania.
Prokurator Okręgowy w P. wniósł o oddalenie skargi kasacyjnej jako
oczywiście bezzasadnej.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje.
Kasacja obrońcy okazała się częściowo zasadna.
Wskazana przez obrońcę w kasacji bezwzględna przyczyna odwo-
ławcza z art. 439 § 1 pkt 9 k.p.k. wiąże się z treścią art. 17 § 1 k.p.k. Prze-
pis ten zawiera katalog negatywnych przesłanek procesowych. Ich wystą-
pienie powoduje, że, jak stanowi art. 17 § 1 in princ. k.p.k., nie wszczyna
się postępowania, a w przypadku, gdy postępowanie wszczęto, należy je
umorzyć. Przesłankami procesowymi są określone stany (sytuacje), z któ-
rymi prawo karne procesowe łączy dopuszczalność albo niedopuszczal-
ność postępowania. Wśród ujemnych przesłanek wymienionych w art. 17 §
1 k.p.k., a więc przesłanek powodujących niedopuszczalność postępowa-
nia, znajduje się w punkcie 9 brak wniosku o ściganie pochodzącego od
osoby uprawnionej.
Złożenie przez osobę uprawnioną wniosku o ściganie w przypadku
przestępstw wnioskowych, stanowi przesłankę, która musi istnieć, aby po-
stępowanie było dopuszczalne, inaczej rzecz ujmując, brak wniosku sta-
nowi przeszkodę procesową (zob. M. Cieślak: Polska procedura karna,
Warszawa 1973 r., s. 405-406).
Wniosek o ściganie warunkuje zatem byt procesu karnego. Brak
wniosku powoduje, że postępowanie jest niedopuszczalne i ustawodawca
zakazuje jego wszczęcia, jeżeli sytuacja ta występuje i jest znana organowi
procesowemu jeszcze w stadium przed wszczęciem postępowania. Jeżeli
jednak postępowanie zostało już wszczęte, to konieczne jest jego umorze-
nie niezwłocznie, gdy brak wniosku, czyli sytuacja powodująca niedopusz-
czalność postępowania zostanie ujawniona albo, jeżeli zaistnieje w toku
procesu. Jeżeli to nie nastąpiło i odbył się proces, w efekcie którego wyda-
no wyrok, to musi on być uchylony, a postępowanie umorzone. Brak wnio-
sku o ściganie stanowi przeszkodę procesową powodującą w przypadku
wydania orzeczenia kończącego postępowanie, że jest ono obarczone jed-
ną z bezwzględnych przyczyn odwoławczych (zob. Z. Muras: Bezwzględne
przyczyny odwoławcze w polskim procesie karnym, Toruń 2004 r., s. 126 i
162).
Uznać trzeba, że w razie wszczęcia postępowania mimo braku wnio-
sku, już w stadium postępowania sądowego wniosek występuje jako waru-
nek kontynuacji postępowania wszczętego z urzędu. W takiej sytuacji po-
stępowanie może być unicestwione, gdy uprawniony podmiot wniosku nie
składa, wniosek staje się wtedy faktycznie "zezwoleniem" tego podmiotu na
kontynuowanie postępowania sądowego. Organ procesowy ma obowiązek
uzyskania wniosku od momentu ustalenia, że dany czyn jest ścigany na
wniosek (zob. J. Grajewski: Ściganie na wniosek w polskim prawie karnym,
Gdańsk 1982 r., s. 79).
Często dokonuje się to w momencie skonkretyzowania osoby podej-
rzanej. Sytuacja taka może jednak wystąpić, tak jak w rozpoznawanej spra-
wie, z chwilą powstania powinowactwa, ale w toku procesu.
Jedno z przypisanych Robertowi W. przestępstw, przestępstwo kra-
dzieży z włamaniem z art. 279 k.k., jest przestępstwem względnie wnio-
skowym, ściganie następuje na wniosek pokrzywdzonego wtedy, gdy kra-
dzież z włamaniem popełniono na szkodę osoby najbliższej.
Osoba sprawcy, a właściwie rodzaj relacji pomiędzy sprawcą a po-
krzywdzonym, a nie rodzaj przestępstwa, decyduje o oddaniu inicjatywy
ścigania w ręce pokrzywdzonego. Bezwzględne ściganie osoby najbliższej
łączyłoby się niejednokrotnie z dalszymi przykrościami dla pokrzywdzone-
go (jak się wydaje świadczyć o tym w rozpoznawanej sprawie treść złożo-
nego do akt oświadczenia Danuty K.). Państwo rezygnuje więc w określo-
nych w ustawie przypadkach z realizacji normy prawa materialnego w mo-
mencie ustalenia szczególnego stosunku łączącego sprawcę z pokrzyw-
dzonym, jeżeli ten nie wyraża zainteresowania ściganiem (zob. J. Grajew-
ski, op. cit., s. 16).
Uznać zatem należy, że instytucja ścigania pewnych przestępstw na
wniosek ma charakter procesowy, a nie materialnoprawny, brak wniosku
od uprawnionej osoby uniemożliwia tylko prowadzenie postępowania, a nie
przesądza o braku przestępności czynu. Przyjąć trzeba, że brak wniosku
osoby uprawnionej uniemożliwia nie tylko wszczęcie postępowania, ale
także jego prowadzenie, aż do prawomocnego zakończenia. Wskazuje na
to treść art. 17 § 1 k.p.k., który nakazuje w razie wystąpienia wymienionych
w nim przesłanek, nie wszczynać postępowania, a wszczęte umorzyć. Po-
średnio wskazuje na to również możliwość cofnięcia wniosku w określo-
nych sytuacjach, które to cofnięcie może powodować umorzenie postępo-
wania. Złożenie wniosku dopiero w toku postępowania sądowego, nawet w
toku postępowania odwoławczego, umożliwia przy tym dalsze prowadzenie
postępowania.
Jeśli wniosek jest instytucją o charakterze przede wszystkim proce-
sowym, to chwilą istotną dla ustalenia, czy sprawca przestępstwa jest dla
pokrzywdzonego osobą najbliższą, jest nie tylko chwila popełnienia prze-
stępstwa lub stwierdzenia, kto jest jego sprawcą, ale także chwila ewentu-
alnego powstania stosunku rodzinnego związanego z pojęciem osoby naj-
bliższej, także po popełnieniu przestępstwa, również już w toku postępo-
wania, byle by przed jego prawomocnym zakończeniem. Organ procesowy,
po ustaleniu w przypadku przestępstw względnie wnioskowych, iż sprawca
przestępstwa jest lub stał się osobą najbliższą dla pokrzywdzonego, powi-
nien zwrócić się do pokrzywdzonego o oświadczenie, czy składa wniosek o
ściganie, a jeśli ten wniosku nie złoży, postępowanie należy umorzyć (tak
T. Gardocka: Wniosek o ściganie osoby najbliższej, NPr z 1980 r., nr 2, s.
76-77).
Sąd rozpoznający apelację obrońcy Roberta W., powiadomiony w to-
ku rozprawy odwoławczej o zawarciu przez oskarżonego związku małżeń-
skiego z córką pokrzywdzonej i powstaniu tym samym stosunku bliskości, o
którym mowa w art. 115 § 11 k.k., dotyczącym zarzutu usiłowania kradzie-
ży z włamaniem, powinien zwrócić się do pokrzywdzonej o oświadczenie,
czy składa wniosek o ściganie zięcia. Wobec faktu, że brak wniosku wy-
mieniony jest wśród bezwzględnych przesłanek odwoławczych, na prze-
szkodzie nie stały granice zaskarżenia wyroku i podniesione zarzuty, o
czym wprost mówi art. 439 § 1 k.p.k. W wypadku złożenia wniosku przez
Danutę K. sąd mógł kontynuować rozpoznanie apelacji, w razie zaś braku
wniosku, należało umorzyć postępowanie w części związanej ze skaza-
niem Roberta W. za usiłowanie kradzieży z włamaniem samochodu stano-
wiącego własność jego obecnej teściowej, wobec zaistnienia bezwzględnej
przyczyny odwoławczej.
Za chybione uznać należy zawarte w odpowiedzi na kasację wywody
prokuratora dotyczące prawomocności rozstrzygnięcia o winie Roberta W.,
wobec faktu uchylenia pierwszego wyroku skazującego tylko w części do-
tyczącej orzeczenia o karze. Sąd pierwszej instancji ponownie rozpoznając
sprawę, prowadził zdaniem prokuratora postępowanie jedynie w odniesie-
niu do orzeczenia o karze i zdaniem autora odpowiedzi na kasację brak
było podstaw do rozstrzygania o potrzebie istnienia wniosku o ściganie.
W art. 8 k.p.k. ustawodawca sformułował zasadę samodzielności ju-
rysdykcyjnej sądu. Sąd, nawet ponownie rozpoznający sprawę, co do za-
sady samodzielnie rozstrzyga wszelkie zagadnienia faktyczne i prawne, a
tylko wyjątkowo może być związany prawomocnym orzeczeniem sądu lub
zapatrywaniami prawnymi i wskazaniami sądu odwoławczego, który prze-
kazał sprawę do ponownego rozpoznania - art. 442 § 3 k.p.k. Prawomoc-
ność orzeczenia, według powszechnie przyjętej procesowej negatywnej
teorii prawomocności, polega na tym, że nie wolno prowadzić postępowa-
nia zmierzającego do rozstrzygnięcia kwestii prawomocnie rozstrzygniętej
(res iudicata). Nie zagłębiając się w problematykę horyzontalnej prawo-
mocności części wyroku, zauważyć trzeba, że ustawodawca w art. 442 § 1
zd. 2 k.p.k. dostrzegł ewentualne negatywne następstwa związania sądu
ustaleniami dotyczącymi kwestii winy i pozwolił na odstąpienie od prawo-
mocności orzeczenia wtedy, gdy zachodzi podstawa do uniewinnienia
oskarżonego lub umorzenia postępowania. Przepis ten należy odczytać
jako przyzwolenie wzruszenia prawomocnej części orzeczenia we wskaza-
nej sytuacji. W istocie dochodzi wtedy do zmiany orzeczenia, które za po-
mocą zwyczajnych środków odwoławczych nie może być zaskarżone (zob.
P. Hofmański: Horyzontalna prawomocność części wyroku, PS 1998 r., nr
4, s. 19-20 i 21).
Stan prawomocności części wyroku ma wobec treści art. 442 § 1 zd.
2 k.p.k. charakter względny (relatywny), nie stoi bowiem na przeszkodzie
uniewinnieniu oskarżonego lub umorzeniu postępowania. Jest to przy tym
przepis o charakterze wyjątkowym, można go zastosować wówczas, gdy
nowy fakt lub dowód ujawni się już po częściowym uchyleniu wyroku, a
można jednocześnie zasadnie przyjąć, że gdyby ujawnił się wcześniej, sąd
odwoławczy uwzględniłby go i orzekł nawet poza granicami środka odwo-
ławczego na korzyść oskarżonego. Sąd pierwszej instancji ponownie roz-
poznając sprawę mógłby umorzyć postępowanie po ustaleniu braku wnio-
sku o ściganie ze strony pokrzywdzonej w rozpoznawanej sprawie, mógł to
uczynić także sąd odwoławczy, gdy omawiana sytuacja procesowa zaist-
niała na etapie rozpoznawania środka odwoławczego, wniesionego jedynie
w części dotyczącej orzeczenia o karze (zob. S. Zabłocki: Postępowanie
odwoławcze w kodeksie postępowania karnego po nowelizacji, Warszawa
2003 r., s. 296 - 297). Względny charakter horyzontalnej prawomocności
wyroku podkreśla także A. Zachuta w cytowanym w uzasadnieniu zaskar-
żonego kasacją wyroku artykule ,,Horyzontalna - pozioma prawomocność
przedmiotowej części wyroku" (Prok. i Pr. 2006 r., nr 9, s. 117), stwierdza-
jąc, że wyrok, którego część jest horyzontalnie prawomocna może prawo-
mocność tę utracić, gdy przy okazji ponownego rozpoznawania sprawy
zaktualizują się przesłanki faktyczne i prawne do uniewinnienia oskarżone-
go lub umorzenia postępowania.
W rozpoznawanej sprawie, po zawarciu związku małżeńskiego przez
oskarżonego i wobec braku wniosku o ściganie, zaktualizowała się właśnie
przesłanka umorzenia postępowania.
Za nietrafne uznać należy również argumenty Sądu odwoławczego,
zawarte w uzasadnieniu zaskarżonego kasacją wyroku. Nie można stawiać
znaku równości pomiędzy zmianą sytuacji faktycznej powodującej, że do-
chodzi do ustalenia, iż zarzucany czyn ścigany jest na wniosek, a zmianą
sytuacji prawnej w wyniku nowelizacji ustawy karnej, w wyniku której prze-
stępstwo ścigane przed zmianą przepisów z urzędu, stało się po tej zmia-
nie ściganym na wniosek. Takiej sytuacji natomiast dotyczą cytowane w
uzasadnieniu wyroku sądu odwoławczego, wyroki Sądu Najwyższego (z
dnia 9 marca 2000 r., V KKN 425/99, LEX nr 50938 oraz z dnia 28 marca
2000 r., IV KKN 169/99, Prok. i Pr. 2000 r., nr 9, s.8). Ustawodawca do-
strzegając procesowy charakter omawianej ujemnej przesłanki wprowadził
do ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. - Przepisy wprowadzające kodeks kar-
ny (Dz. U. Nr 88, poz. 554) specjalny przepis przejściowy dotyczący takich
sytuacji. W razie braku tego przepisu, koniecznym byłoby bowiem uzyska-
nie wniosku w toku postępowania, na zasadach omówionych powyżej. Tyl-
ko art. 17 § 1 p.w.k.k., umożliwia dalsze prowadzenie postępowania mimo
braku wniosku, i o tym była mowa w cytowanych orzeczeniach Sądu Naj-
wyższego.
Nie podzielając argumentacji zawartej w uzasadnieniu Sądu odwo-
ławczego oraz w odpowiedzi na kasację, Sąd Najwyższy uznał, że kasacja
obrońcy jest częściowo zasadna. Częściowo, albowiem ujawniona ujemna
przesłanka procesowa i jednocześnie bezwzględna przyczyna odwoław-
cza, dotyczyła tylko jednego z dwóch przypisanych skazanemu czynów.
Drugie z przestępstw, za które został skazany nie było przestępstwem ści-
ganym na wniosek. W tej sytuacji konieczne stało się uchylenie zaskarżo-
nego wyroku Sądu Okręgowego w P. z dnia 14 listopada 2007 r. i jedno-
cześnie wyroku Sądu Rejonowego w Ż. z dnia 17 maja 2007 r. w części
dotyczącej skazania Roberta W. za przestępstwo z art. 13 § 1 k.k. w zw. z
art. 279 § 1 k.k. i w tej części na podstawie art. 537 § 1 i 2 k.p.k. w zw. z
art. 523 § 1 k.p.k. w zw. z art. 439 § 1 pkt 9 k.p.k. i w zw. z art. 17 § 1 pkt
10 k.p.k. postępowanie należało umorzyć. Postępowanie, które toczyło się
mimo zaistnienia w dniu 25 sierpnia 2007 r. ujemnej przesłanki procesowej,
zostało prawomocnie zakończone. Zauważyć w tym miejscu na marginesie
trzeba, że gdyby pokrzywdzona Danuta K. chciała złożyć wniosek o ściga-
nie Roberta W., to może nadal to uczynić, aż do upływu terminu przedaw-
nienia. Brak formalnego wniosku o ściganie może być uzupełniony w każ-
dym stadium toczącego się postępowania karnego, a więc nie tylko przed
jego umorzeniem, ale także po jego prawomocnym umorzeniu - o ile nie
nastąpiło przedawnienie karalności przestępstwa ściganego na wniosek
(zob. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 4 kwietnia 2000 r., V KKN 29/00,
Prok. i Pr. 2001 r., nr 2, s. 11).
Dodatkowo podkreślić należy, że biorąc pod uwagę treść art. 442 § 1
k.p.k. uznać trzeba, że w odniesieniu do Roberta W utracił moc także
wcześniejszy wyrok Sądu Rejonowego w Ż. z dnia 15 września 2006 r.,
który po pierwszym postępowaniu odwoławczym w sprawie stał się hory-
zontalnie, ale i względnie tylko prawomocny. Wobec przesłanki do umorze-
nia postępowania prawomocność ta upadła na podstawie wyjątkowego w
swej istocie przepisu art. 442 § 1 in fine k.p.k.
Brak było jednocześnie podstaw do uwzględnienia zawartego w ka-
sacji wniosku obrońcy i uchylenia zaskarżonego wyroku w całości. Co do
skazania za drugie z przestępstw wyrok nie był bowiem dotknięty uchybie-
niem wymienionym w art. 439 k.p.k., ani nie doszło do innego rażącego na-
ruszenia prawa, które mogło mieć istotny wpływ na treść orzeczenia. Naru-
szeniem takim nie było wskazywane przez obrońcę w toku rozprawy przed
Sądem Najwyższym zaniechanie przez Sąd odwoławczy badania upraw-
nień teściowej oskarżonego i jego żony do odmowy złożenia zeznań w toku
postępowania. Zauważyć trzeba, że w art. 186 § 1 k.p.k. ustawodawca
wskazał końcowy w toku postępowania termin do złożenia oświadczenia,
że osoba uprawniona chce skorzystać z prawa do odmowy złożenia ze-
znań. Należy to zrobić nie później niż przed rozpoczęciem pierwszego ze-
znania w postępowaniu sądowym. Na tym etapie postępowania świadko-
wie Monika K. i Danuta K., nie były dla oskarżonego osobami najbliższymi.
Monika K. ówczesna sympatia czy narzeczona oskarżonego, nie była jed-
nocześnie osobą pozostającą z nim we wspólnym pożyciu. W tym stanie
rzeczy, wobec upływu terminu do złożenia stosowanego oświadczenia, nie
doszło w toku postępowania do uchybienia wskazanego przez obrońcę w
toku rozprawy. Na marginesie już tylko zauważyć można, że Sąd Najwyż-
szy w zasadzie rozpoznaje kasację w granicach zaskarżenia i podniesio-
nych w kasacji zarzutów, a tylko w wyjątkowych, wskazanych w art. 536
k.p.k. sytuacjach, w zakresie szerszym. Zupełnie już dodatkowo podkreślić
trzeba, że analiza materiału dowodowego ujawnionego w toku rozprawy i
stanowiącego podstawę skazania Roberta W., prowadzi do wniosku, że
ewentualna odmowa składania zeznań przez wymienionych świadków, nie
mogła mieć istotnego wpływu na treść orzeczenia, o czym mowa w art. 523
§ 1 k.p.k.
Wobec częściowego uchylenia wyroków Sądu odwoławczego i Sądu
pierwszej instancji i umorzenia części postępowania, bezprzedmiotowym
stało się orzeczenie o karze łącznej. Koniecznym stało się zatem uchylenie
tego orzeczenia.
Podsumowując wywód Sądu Najwyższego stwierdzić należy, iż w
przypadku przestępstw ściganych na wniosek, złożenie wniosku przez
osobę uprawnioną jest warunkiem, którego spełnienie jest konieczne nie
tylko dla wszczęcia postępowania, ale jest także warunkiem dopuszczalno-
ści postępowania, aż do jego prawomocnego zakończenia. W razie ustale-
nia w toku postępowania sądowego dotyczącego przestępstw względnie
wnioskowych, że sprawca przestępstwa stał się dla pokrzywdzonego oso-
bą najbliższą, także poprzez powstanie stosunku powinowactwa, koniecz-
nym jest zwrócenie się do pokrzywdzonego o oświadczenie, czy składa
wniosek o ściganie, w razie zaś braku wniosku, postępowanie należy umo-
rzyć. Zaniechanie tych działań prowadzi do zaistnienia bezwzględnej przy-
czyny odwoławczej z art. 439 § 1 pkt 9 k.p.k. w zw. z art. 17 § 1 pkt 10
k.p.k.