Wyrok SN - II KK 334/08
Izba:Izba Karna
Sygnatura:II KK 334/08
Typ:Wyrok SN
Opis:Orzecznictwo Sądu Najwyższego-Izba Karna i Wojskowa 2009/9/76
Data wydania:2009-05-28

WYROK Z DNIA 28 MAJA 2009 R.
II KK 334/08

1. Postanowienia § 17 rozporządzenia Ministra Spraw Wewnętrznych i
Administracji z dnia 30 grudnia 2002 r. w sprawie kontroli ruchu drogowego
(Dz. U. Nr 14, poz. 144 ze zm.), przyznające strażnikom gminnym (miejskim)
inne niż przewidziane w ustawie z dnia 20 czerwca 1997 r. - Prawo o ruchu
drogowym (Dz. U. z 2003 r. Nr 58, poz. 515 ze zm.) uprawnienia z zakresu
kontroli ruchu drogowego, zostały wydane z przekroczeniem granic upoważ-
nienia ustawowego. Brak normy ustawowej, na podstawie której strażnicy
gminni (miejscy) byliby upoważnieni do sprawowania kontroli drogowej w za-
kresie stwierdzania przekroczenia przez kierujących pojazdami dozwolonej
prędkości powoduje, że nie posiadają oni także, wynikającego z art. 17 § 3
k.p.s.w., uprawnienia oskarżyciela publicznego. Uprawnienie to przysługuje
bowiem strażom gminnym (miejskim) tylko wówczas, gdy w zakresie swego
działania ujawniły wykroczenie i wystąpiły z wnioskiem o ukaranie.
2. Sąd nie posiada uprawnienia do generalnego zakwestionowania mo-
cy wiążącej rozporządzenia wykonawczego, ale w razie stwierdzenia prze-
kroczenia przez to rozporządzenie granic ustawowego upoważnienia, może
odmówić jego zastosowania w konkretnej sprawie.

Przewodniczący: sędzia SN J. Szewczyk (sprawozdawca).
Sędziowie SN: J. Dołhy, M. Gierszon.
Prokurator Prokuratury Krajowej: M. Wilkosz-Śliwa.

Sąd Najwyższy w sprawie Roberta K., obwinionego z art. 92 § 1 k.w.,
po rozpoznaniu w Izbie Karnej na rozprawie w dniu 28 maja 2009 r., kasacji,
wniesionej przez Rzecznika Praw Obywatelskich na korzyść obwinionego od
wyroku Sądu Okręgowego w W. z dnia 30 sierpnia 2006 r., utrzymującego w
mocy wyrok Sądu Rejonowego w W. z dnia 25 kwietnia 2006 r.,

u c h y l i ł zaskarżony wyrok i na podstawie art. 5 § 1 pkt. 4 k.p.s.w. i art. 5 §
1 pkt. 9 k.p.s.w. u m o r z y ł postępowanie wobec Roberta K. odnośnie za-
rzucanego mu wykroczenia (...).

U Z A S A D N I E N I E

Wyrokiem zaocznym z dnia 25 kwietnia 2006 r. Sąd Rejonowy w W.,
uznał Roberta K. za winnego tego, że w dniu 18 października 2004 r. o go-
dzinie 10:38 na ulicy T. w W., kierując pojazdem marki Opel, przekroczył do-
zwoloną prędkość określoną znakiem B-33 ,,ograniczenie prędkości do
70km/h" o 72 km/h, co zostało zarejestrowane za pomocą urządzenia do po-
miaru prędkości RAMER 7M-V 0011/01, to jest popełnienia wykroczenia z art.
92 § 1 k.w. w zw. z § 27 ust. 1 rozporządzenia Ministrów Infrastruktury oraz
Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 31 lipca 2002 r. w sprawie zna-
ków i sygnałów drogowych (Dz. U. Nr 170, poz. 1393 ze zm.), i za to wykro-
czenie na podstawie art. 92 § 1 k.w. w zw. z art. 24 § 1 i 3 k.w. skazał go na
karę grzywny w wysokości 700 zł.
Od powyższego orzeczenia apelację wniósł Robert K.
Po rozpoznaniu apelacji, Sąd Okręgowy w W. wyrokiem z dnia 30
sierpnia 2006 r., apelacji tej nie uwzględnił i zaskarżony wyrok Sądu pierw-
szej instancji utrzymał w mocy.
Od wyroku Sądu Okręgowego w W. z dnia 30 sierpnia 2006 r., utrzymu-
jącego w mocy wyrok zaoczny Sądu Rejonowego z dnia 25 kwietnia 2006 r.,
kasację wywiódł Rzecznik Praw Obywatelskich.
Na podstawie art. 110 § 1 k.p.s.w. zaskarżył powyższy wyrok w całości
na korzyść Roberta K.
Powołując się na treść art. 111 k.p.s.w. wyrokowi temu zarzucił rażące
naruszenie prawa procesowego, a mianowicie art. 433 § 1 k.p.k. (w powiąza-
niu z art. 109 § 2 k.p.s.w.) w zw. z art. 104 § 1 pkt 7 k.p.s.w., polegające na
tym, że Sąd odwoławczy rozpatrując apelację obwinionego, niezależnie od
granic zaskarżenia, podniesionych zarzutów i wpływu uchybienia na treść
orzeczenia, nie przekroczył z urzędu granic środka odwoławczego i utrzymał
w mocy orzeczenie Sądu pierwszej instancji, które zapadło z naruszeniem
art. 5 § 1 pkt 9 k.p.s.w. w zw. z art. 17 § 3 k.p.s.w., poprzez błędne przyjęcie,
iż zakres działania Straży Miejskiej obejmował - na podstawie przepisu § 17
rozporządzenia Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 30 grud-
nia 2002 r. w sprawie kontroli ruchu drogowego (Dz. U. Nr 14, poz. 144 ze
zm.) - kontrolę ruchu drogowego, polegającą na używaniu urządzeń samo-
czynnie rejestrujących przekroczenie dozwolonej prędkości i w konsekwencji
uznanie, iż Komendant Straży Miejskiej był uprawniony do występowania z
wnioskiem o ukaranie w sprawach o wykroczenia polegające na przekrocze-
niu dopuszczalnej prędkości, podczas gdy kontrola przez sąd przepisu § 17
powołanego rozporządzenia MSWiA z dnia 30 grudnia 2002 r., przeprowa-
dzona zgodnie z dyspozycją art. 178 ust. 1 Konstytucji RP, powinna była do-
prowadzić do odstąpienia od jego zastosowania.
Autor kasacji wniósł o uchylenie zaskarżonego wyroku Sądu drugiej in-
stancji oraz utrzymanego nim w mocy orzeczenia Sądu pierwszej instancji i
umorzenie postępowania w stosunku do Roberta K., z powodu braku skargi
uprawnionego oskarżyciela i ustania karalności przypisanego mu wykrocze-
nia.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje.
Kasacja jest oczywiście zasadna.
Podzielić należy pogląd skarżącego, że uprawnienia straży gminnych
(miejskich) do kontroli ruchu drogowego w odniesieniu do kierujących pojaz-
dami przekraczającymi dozwoloną prędkość, wynikające z § 17 rozporządze-
nia Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 30 grudnia 2002 r. w
sprawie kontroli ruchu drogowego (Dz. U. Nr 14, poz. 144 ze zm.), nie miały
umocowania w unormowaniach ustawowych.
Zgodnie z ogólną regułą zawartą w art. 10 ust. 1 ustawy z dnia 29
sierpnia 1997 r. o strażach gminnych (Dz. U. Nr 123, poz. 779 ze zm.), straż
wykonuje zadania w zakresie ochrony porządku publicznego, wynikające z
ustaw i aktów prawa miejscowego. Do zadań tych należy w szczególności
czuwanie nad porządkiem i kontrola ruchu drogowego - w zakresie określo-
nym w przepisach o ruchu drogowym (art. 11 pkt 2 ustawy o strażach gmin-
nych).
W myśl art. 129 ust. 1 ustawy z dnia 20 czerwca 1997 r. - Prawo o ru-
chu drogowym (Dz. U. 2003 r. Nr 58, poz. 515 ze zm.) czuwanie nad bezpie-
czeństwem i porządkiem ruchu na drogach, kierowanie ruchem i jego kontro-
lowanie należą do Policji, a w szczególnych, określonych w ustawie przypad-
kach, także do Żandarmerii Wojskowej i wojskowych organów porządkowych
(art. 129 ust. 4 prawa o ruchu drogowym), Straży Granicznej (art. 129 ust. 4a
prawa o ruchu drogowym), czy inspektorów Inspekcji Transportu Drogowego
(art. 129a prawa o ruchu drogowym).
Ustawa - Prawo o ruchu drogowym przyznaje strażnikom straży gmin-
nej (miejskiej) uprawnienia do podjęcia decyzji o przemieszczeniu lub usunię-
ciu pojazdu z drogi w sytuacji, gdy został pozostawiony w miejscu, gdzie jest
to zabronione i utrudnia ruch lub w inny sposób zagraża bezpieczeństwu (art.
130a ust. 4 pkt 2 ustawy - Prawo o ruchu drogowym).
Ponadto straż gminna (miejska) może w ramach przyznanych jej przez
ustawodawcę uprawnień unieruchomić pojazd, przez zastosowanie urządze-
nia do blokowania kół, w przypadku pozostawienia go w miejscu, gdzie jest to
zabronione, lecz nieutrudniające ruchu lub niezagrażające bezpieczeństwu
(art. 130a ust. 8 i 9 tejże ustawy). Ustawa - Prawo o ruchu drogowym nie
przyznaje natomiast straży gminnej (miejskiej) dalszych uprawnień do wyko-
nywania czynności z zakresu kontroli ruchu drogowego.
Podstawą do wydania przez Ministra Spraw Wewnętrznych i Admini-
stracji rozporządzenia z dnia 30 grudnia 2002 r. w sprawie kontroli ruchu dro-
gowego, było wskazanie normodawcze, wynikające z treści art. 131 ust. 1
ustawy - Prawo o ruchu drogowym. Zgodzić się należy z autorem kasacji, że
z treści tegoż upoważnienia ustawowego nie wynika żadne umocowanie do
uregulowania w rozporządzeniu dalszych, nieprzewidzianych w ustawie kom-
petencji do wykonywania przez strażników gminnych (miejskich), czynności z
zakresu kontroli ruchu drogowego. Zgodnie z treścią powołanego art. 131 ust.
1, minister właściwy do spraw wewnętrznych w porozumieniu z ministrem
właściwym do spraw transportu i Ministrem Obrony Narodowej, uwzględnia-
jąc potrzebę zapewnienia bezpieczeństwa i porządku w czasie wykonywania
kontroli drogowej oraz sprawne wykonywanie czynności w tym zakresie,
określa w drodze rozporządzenia:
1. organizację, warunki i sposób wykonywania kontroli ruchu drogowe-
go,
2. warunki i tryb udzielania upoważnień do zatrzymywania pojazdów lub
wykonywania niektórych czynności z zakresu ruchu drogowego przez funk-
cjonariuszy innych organów oraz strażników straży gminnych (miejskich),
3. wymagany sposób zachowania się kontrolowanego uczestnika ru-
chu.
Analiza treści tego przepisu prowadzi do wniosku, że nie daje on żad-
nych uprawnień normodawczych do przyznania w rozporządzeniu dodatko-
wych uprawnień strażnikom gminnym (miejskim) do dokonywania czynności z
zakresu kontroli ruchu drogowego. Przepis art. 131 ust. 1 ustawy - Prawo o
ruchu drogowym pozwala bowiem ministrowi jedynie na uregulowanie w dro-
dze rozporządzenia organizacji, warunków i sposobu wykonywania kontroli
ruchu drogowego, zaś upoważnienie wynikające z pkt. 3 tegoż przepisu, na-
kłada na ministra obowiązek uregulowania w drodze rozporządzenia tylko
sposobu zachowania się kontrolowanego uczestnika ruchu.
Z kolei treść art. 131 ust. 1 pkt 2 tej ustawy zawiera umocowanie dla
ministra do określenia w rozporządzeniu warunków i trybu udzielania upo-
ważnień do zatrzymywania pojazdów lub wykonywania niektórych czynności
z zakresu kontroli ruchu drogowego przez funkcjonariuszy innych organów
oraz strażników straży gminnych (miejskich). Brzmienie tego przepisu nie po-
zostawia wątpliwości, iż zakres kompetencji normodawczych przyznanych
przez ustawodawcę nie obejmuje określenia katalogu innych niż przewidzia-
ne w ustawie czynności z zakresu kontroli ruchu drogowego, które mogą wy-
konywać strażnicy.
Zasadny jest zatem wyrażony w kasacji wniesionej przez Rzecznika
Praw Obywatelskich pogląd, że postanowienia § 17 rozporządzenia w spra-
wie kontroli ruchu drogowego, przyznające strażnikom gminnym (miejskim)
inne niż przewidziane w ustawie - Prawo o ruchu drogowym uprawnienia z
zakresu kontroli ruchu drogowego, zostały wydane z przekroczeniem granic
upoważnienia ustawowego.
Pogląd ten znalazł potwierdzenie w wyroku Trybunału Konstytucyjnego
z dnia 22 marca 2007 r., U 1/07, który po rozpoznaniu wniosku Rzecznika
Praw Obywatelskich orzekł, że § 17 ust. 1 pkt 1 lit. c oraz ust. 2 w zakresie
czynności wskazanych w § 17 ust. 1 pkt 1 lit. c rozporządzenia Ministra
Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 30 grudnia 2002 r. w sprawie kon-
troli ruchu drogowego jest niezgodny z art. 131 ust. 1 ustawy z dnia 20
czerwca 1997 r. - Prawo o ruchu drogowym i z art. 92 ust. 1 Konstytucji RP.
Orzeczenie to zostało opublikowane w Dz. U. z dnia 28 marca 2007 r., Nr 53,
poz. 359 i z tym dniem weszło w życie.
Artykuł 178 ust. 1 Konstytucji RP stanowi, że ,,Sędziowie w sprawowa-
niu swojego urzędu są niezawiśli i podlegają jedynie Konstytucji oraz usta-
wom". Ze sformułowania tego, według stanowiska doktryny (por. L. Garlicki:
Trybunał Konstytucyjny a rola sądów w ochronie konstytucyjności prawa, PiP
1986, nr 2, s. 40; A. Józefowicz: Uprawnienia sądów w zakresie badania
zgodności prawa, PiP 1990, nr 1, s. 74; K. Kręcisz, Glosa do postanowienia
SN z dnia 7 czerwca 2002 r., I KZP 17/02, Prz. Sejm. 2002, nr 5, s. 134; T.
Kuczyński, Glosa do wyroku SN z dnia 1 lipca 1999 r., I PKN 133/00, OSP
2001, nr 4, poz. 57) wynikają dla sądów uprawnienia do samodzielnej oceny i
ustalenia zgodności podustawowych aktów normatywnych z ustawami, przy
okazji rozpatrywania spraw cywilnych, karnych i innych, a w razie stwierdze-
nia ich niezgodności z ustawami, odmowy ich zastosowania w konkretnej
sprawie. Skoro bowiem powołany przepis Konstytucji określa prawo i obowią-
zek stosowania przez sędziów ustawy, to wynika stąd i ich powinność odmo-
wy zastosowania niezgodnego z ustawą podustawowego przepisu norma-
tywnego. Takie stanowisko doktryny znalazło akceptację w wyroku Sądu
Najwyższego z dnia 9 czerwca 2005 r., V KK 41/05, OSNKW 2005, z. 9, poz.
83. Sądy nie posiadają wprawdzie uprawnienia do generalnego zakwestio-
nowania mocy wiążącej rozporządzenia wykonawczego, jednakże w razie
stwierdzenia wykroczenia tego rozporządzenia poza granice ustawowego
upoważnienia, mogą odmówić jego zastosowania w konkretnej sprawie.
Skoro zatem, jak to już podano wyżej, kompetencje straży gminnych
(miejskich) do kontroli ruchu drogowego w odniesieniu do kierujących pojaz-
dami przekraczających dozwoloną prędkość nie wynikały z unormowań usta-
wowych, lecz z przepisów zawartych w rozporządzeniu wykonawczym do
ustawy - Prawo o ruchu drogowym, obowiązkiem Sądu było rozważenie, czy
przepisy te nie budzą wątpliwości z punktu widzenia art. 92 ust. 1 Konstytucji
RP, a to w celu ustalenia granic kompetencji straży gminnej z punktu widze-
nia jej uprawnienia do kierowania wniosków o ukaranie w sprawach omawia-
nej kategorii. Powołany art. 178 ust. 1 Konstytucji dawał Sądowi możliwość
przeprowadzenia samodzielnej kontroli.
Zgodzić się należy z poglądem skarżącego, że skoro brak jest normy
ustawowej, na podstawie której strażnicy gminni (miejscy) byliby upoważnieni
do sprawowania kontroli drogowej w zakresie stwierdzania przekraczania
przez kierujących pojazdami dozwolonej prędkości, to nie posiadają też oni,
wynikającego z treści art. 17 § 3 k.p.s.w., uprawnienia oskarżyciela publicz-
nego.
Stosownie bowiem do art. 17 § 3 k.p.s.w. strażom gminnym (miejskim)
uprawnienia oskarżyciela publicznego przysługują tylko wówczas, gdy w za-
kresie swego działania ujawniły wykroczenie i wystąpiły z wnioskiem o ukara-
nie.
Sąd Najwyższy w postanowieniu z dnia 1 marca 2004 r., V KK 385/03,
OSNKW 2004, z. 6, poz. 62 wskazał, że uprawnienia oskarżyciela publiczne-
go przysługują z mocy samego kodeksu organom, których kategorie wyliczo-
ne i określone zostały w art. 17 § 3 k.p.s.w., stanowiącym normatywną pod-
stawę uprawnienia tych organów. Z chwilą spełnienia obu warunków sprecy-
zowanych w art. 17 § 3 in fine k.p.s.w., każdy podmiot należący do jednej z
kategorii organów określonych w art. 17 § 3 k.p.s.w. nabywa na podstawie
tego przepisu uprawnienia oskarżyciela publicznego w sprawach o wykro-
czenia.
Skoro zatem strażnicy gminni (miejscy) nie mają upoważnienia usta-
wowego do sprawowania kontroli drogowej w zakresie stwierdzania przekra-
czania przez kierujących pojazdami dozwolonej prędkości, to zaskarżony ka-
sacją przez Rzecznika Praw Obywatelskich wyrok Sądu Okręgowego w W. i
utrzymany nim w mocy wyrok Sądu Rejonowego należało uchylić i umorzyć
postępowanie co do Roberta K., wobec kumulacji ujemnych przesłanek pro-
cesowych, zarówno z powodu braku skargi uprawnionego oskarżyciela (tak
też rozstrzygnął w podobnej sprawie Sąd Najwyższy wyrokiem z dnia 20
marca 2007 r., III KK 488/06, Lex 262687), jak i z powodu ustania karalności
zarzucanego wykroczenia.
Z przytoczonych wyżej powodów Sąd Najwyższy orzekł jak na wstępie.
Izba Karna - inne orzeczenia:
dokumentdata wyd.
[IK] II KK 36/09   Postanowienie SN
Orzecznictwo Sądu Najwyższego-Izba Karna i Wojskowa 2009/9/80
2009-08-05 
[IK] II KK 20/09   Wyrok SN
Orzecznictwo Sądu Najwyższego-Izba Karna i Wojskowa 2009/11/95
2009-06-10 
[IK] II KK 224/08   Postanowienie SN
Orzecznictwo Sądu Najwyższego-Izba Karna i Wojskowa 2009/5/39
2009-02-02 
[IK] II KK 197/08   Wyrok SN
Orzecznictwo Sądu Najwyższego-Izba Karna i Wojskowa 2009/4/30
2009-01-21 
[IK] II KK 169/08   Postanowienie SN
Orzecznictwo Sądu Najwyższego-Izba Karna i Wojskowa 2009/7/58
2009-05-19 
  • Adres publikacyjny: