Wyrok z dnia 10 stycznia 2003 r., V CKN 1605/00

W postępowaniu odrębnym wydanie wyroku na posiedzeniu niejawnym
(art. 47917 k.p.c.) nie uzasadnia powołania się na nowe dowody powstałe
"później" (art. 381 k.p.c.).

Sędzia SN Zbigniew Strus (przewodniczący)
Sędzia SN Zbigniew Kwaśniewski
Sędzia SN Marek Sychowicz (sprawozdawca)

Sąd Najwyższy w sprawie z powództwa Banku Polska Kasa Opieki S.A. - Grupa
Pekao S.A., Oddział w N. przeciwko Zbigniewowi B. i Michałowi B. - wspólnikom
spółki cywilnej Firma Handlowa B. & B. w Z. oraz ,,A.P.", spółce z o.o. w Z. o
zapłatę, po rozpoznaniu w Izbie Cywilnej w dniu 10 stycznia 2003 r. na rozprawie
kasacji pozwanych Zbigniewa B. i Michała B. od wyroku Sądu Apelacyjnego w
Katowicach z dnia 28 kwietnia 2000 r.
oddalił kasację.

Uzasadnienie

Powód - Bank Polska Kasa Opieki S.A., Grupa Pekao S.A. w W., Oddział w N.
wniósł o zasądzenie solidarnie od pozwanych Zbigniewa B. i Michała B. i od spółki
z o.o. ,,A.P." w Z. kwoty 1 500 000 zł z odsetkami ustawowymi oraz kwoty 249 900
zł tytułem prowizji komisowej na podstawie 15 weksli własnych na łączną kwotę
1 500 000 zł, wystawionych przez pozwanych Zbigniewa B. i Michała B., które
zostały przedstawione powodowemu Bankowi do dyskonta przez remitenta -
pozwaną spółkę i które powodowy Bank nabył od niej w drodze indosu.
Pozwani Zbigniew B. i Michał B. wnieśli o oddalenie powództwa. Podnieśli, że
weksle stanowiły zabezpieczenie wykonania umowy sprzedaży tkanin zawartej
przez nich z pozwaną spółką, że na bieżąco płacili za towar otrzymany od
sprzedawcy, nie dali powodu do dyskontowania weksli i pozwana spółka uczyniła to
na własne ryzyko, wobec czego to ją powinny obciążać skutki tej czynności.
Pozwana Spółka uznała powództwo.
Po rozpoznaniu sprawy w postępowaniu odrębnym w sprawach gospodarczych,
wyrokiem z dnia 7 października 1999 r., wydanym na posiedzeniu niejawnym, Sąd
Okręgowy w Katowicach zasądził solidarnie od pozwanych na rzecz powoda kwotę
1 500 000 zł z odsetkami ustawowymi oraz kwotę 2 500 zł, oddalił powództwo w
pozostałej części i orzekł o kosztach procesu. Sąd Okręgowy uznał, że
powodowemu Bankowi przysługują roszczenia przewidziane w art. 48 ustawy z dnia
28 kwietnia 1936 r. - Prawo wekslowe (Dz.U. Nr 37, poz. 282 - dalej: "Pr.weksl.") i
stosownie do art. 47 tego Prawa, zobowiązanymi solidarnie są wszyscy pozwani
(wystawcy weksli i remitent), że pozwani Zbigniew B. i Michał B. nie wykazali, że
weksle nie mogły być indosowane i że umowa zawarta pomiędzy pozwanymi, której
wykonanie zabezpieczały weksle, nie została wykonana przez pozwaną spółkę i nie
daje podstaw do dochodzenia przez tę spółkę roszczeń od pozwanych Zbigniewa
B. i Michała B. oraz że zgodnie z art. 17 Pr.weksl. zobowiązani z weksla nie mogą
zgłaszać wobec posiadacza weksla zarzutów opartych na ich stosunkach
osobistych z posiadaczami poprzednimi, a pozwani Zbigniew B. i Michał B. nie
wykazali, że powodowy Bank działał na ich szkodę.
Oddalając apelację pozwanych Zbigniewa B. i Michała B., Sąd Apelacyjny w
Katowicach na podstawie art. 381 k.p.c. pominął, jako spóźnione, dowody
przedstawione w apelacji i podzielił ustalenia oraz ich ocenę, poczynione przez Sąd
pierwszej instancji.
W kasacji pozwani zarzucili naruszenie przepisów postępowania - art. 381 k.p.c.
przez pominięcie nowych dowodów, chociaż potrzeba powołania się na nie
powstała później, naruszenie prawa materialnego przez błędną wykładnię i
niewłaściwe zastosowanie art. 17 Pr.weksl. przez przyjęcie, że nie przysługiwały im
zarzuty osobiste wobec powoda i sprzeczność istotnych ustaleń Sądu z treścią
zebranego w sprawie materiału. Skarżący wnieśli o uchylenie zaskarżonego wyroku
i oddalenie co do nich powództwa, ewentualnie o uchylenie tego wyroku i
przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania sądowi drugiej lub pierwszej
instancji.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje: (...)
Wobec rozpoznawania sprawy w postępowaniu odrębnym w sprawach
gospodarczych, miał zastosowanie art. 47914 § 1 i 2 k.p.c., zgodnie z którym
pozwani byli obowiązani do wniesienia odpowiedzi na pozew w terminie
dwutygodniowym od otrzymania pozwu i mieli obowiązek podania już w niej
wszystkich twierdzeń, zarzutów oraz dowodów na ich poparcie pod rygorem utraty
prawa powoływania ich w dalszym toku postępowania, chyba że wykazaliby, iż ich
powołanie w odpowiedzi na pozew nie było możliwe, albo że potrzeba powołania
wynikła później. Pozwani Zbigniew B. i Michał B. odpowiedź na pozew złożyli,
przedstawili w niej swe twierdzenia i zgłosili zarzuty, lecz nie wskazali żadnych
dowodów dla wykazania ich zasadności. W tej sytuacji Sąd Okręgowy nie był
obowiązany do wzywania ich - co uczynił zarządzeniami Przewodniczącego z dnia
18 maja 1999 r. i z dnia 22 lipca 1999 r. - do podania, czy zgłaszają inne zarzuty i
czy wnoszą o przeprowadzenie jakichś dowodów. Złożone w wykonaniu drugiego
zarządzenia
pismo
procesowe
pełnomocnika
pozwanych
zawierające
oświadczenie, że ,,w chwili obecnej" pozwani nie składają żadnych wniosków
dowodowych oznaczało, że pozwani świadomie nie powołują dowodów na poparcie
ich twierdzeń i zarzutów. Ustawa nie przyznaje stronom uprawnienia do
zastrzeżenia możliwości powołania dowodów w późniejszej fazie procesu i takie
zastrzeżenie uczynione przez pozwanych nie było skuteczne. Sąd Okręgowy, jeżeli
uznał, że sprawa jest dostatecznie wyjaśniona do stanowczego rozstrzygnięcia,
mógł więc wyrokować na podstawie zgromadzonego w sprawie materiału i mógł na
podstawie art. 47917 k.p.c. wydać wyrok na posiedzeniu niejawnym. Wprawdzie
pismo procesowe powodowego Banku złożone po odpowiedzi na pozew nie zostało
doręczone pełnomocnikowi pozwanych, co jest uchybieniem, które nie miało
wpływu na wynik sprawy, gdyż wymienione pismo procesowe ograniczało się do
podtrzymania twierdzeń i żądań pozwu i wyrażało stanowisko powodowego Banku
co do niezasadności zarzutów podniesionych przez pozwanych.
W przedstawionych okolicznościach sprawy wydanie wyroku przez Sąd pierwszej
instancji nie jest zdarzeniem, które spowodowało, że potrzeba powołania się na
dowody, o przeprowadzenie których pozwani Zbigniew B. i Michał B. wnieśli w
apelacji, ,,wynikła później" (art. 381 k.p.c.). Jak wskazano, potrzeba taka,
wynikająca z obowiązku procesowego spoczywającego na pozwanych z mocy art.
47914 § 2 k.p.c., istniała już od chwili otrzymania przez pozwanych odpisu pozwu, a
pozwani nie twierdzą nawet, że istniały inne okoliczności faktyczne, które
uniemożliwiły im powołanie dowodów w tym czasie. Sąd Apelacyjny, pomijając
dowody powołane przez pozwanych Zbigniewa B. i Michała B. w apelacji, nie
naruszył więc art. 381 k.p.c.
Nie budzi zastrzeżeń prawidłowość poglądu, na podstawie którego wydany został
zaskarżony wyrok, że pozwani Zbigniew B. i Michał B., wystawcy weksli, a więc
zobowiązani wekslowo, nie mogą zasłaniać się wobec powodowego Banku, jako
posiadacza weksli przedstawionych mu do dyskonta i nabytych przez niego w
drodze indosu, zarzutami opartymi na ich stosunkach osobistych z poprzednim
posiadaczem weksli - pozwaną Spółką, chyba że powodowy Bank, nabywając
weksle, działał świadomie na szkodę tych pozwanych. Pogląd ten wynika wprost z
przepisu art. 17 Pr.weksl. Pozwani Zbigniew B. i Michał B. mogliby więc skutecznie
uwolnić się od odpowiedzialności wobec powodowego Banku tylko w razie
wykazania, że nabywając weksle Bank działał świadomie na ich szkodę. Trafnie
Sąd Apelacyjny stwierdził, że ciężar wykazania tej okoliczności spoczywał na
pozwanych (art. 6 k.c.).
Rozpoznając kasację Sąd Najwyższy jest związany stanem faktycznym
stanowiącym podstawę wydania zaskarżonego wyroku (art. 39315 k.p.c. w
brzmieniu sprzed zmiany dokonanej ustawą z dnia 24 maja 2000 r.). Ten stan
faktyczny wynika z uzasadnienia zaskarżonego wyroku i uzasadnienia wyroku Sądu
pierwszej instancji w zakresie, w jakim Sąd Apelacyjny odwołał się do ustaleń
dokonanych przez Sąd Okręgowy. Podnoszona przez skarżących okoliczność
uznania powództwa przez pozwaną spółkę sama przez się nie wystarcza do
przypisania powodowemu Bankowi świadomego działania na szkodę dłużników
wekslowych. Stan faktyczny stanowiący podstawę wydania zaskarżonego wyroku
nie zawiera żadnych innych elementów mogących świadczyć o takim działaniu
powodowego Banku. Przyjmując weksle do dyskonta, miał on obowiązek
dochowania należytej staranności w sprawdzeniu prawidłowości formalnej
wystawionych weksli, gdyż w jego interesie leżało zapewnienie zapłaty po nadejściu
terminu płatności. Z obowiązku starannego działania Banku nie wynika jednak
wniosek, że skoro wystawcom weksli przysługują zarzuty osobiste w stosunku do
poprzedniego ich posiadacza, to Bank o nich wiedział i nabywając weksle
świadomie działał na szkodę tych dłużników wekslowych. Nieuznanie przez Sąd
Apelacyjny wyłączenia odpowiedzialności wekslowej pozwanych względem
powodowego Banku dlatego, że nabywając weksle Bank świadomie działał na ich
szkodę, nie stanowi więc naruszenia art. 17 Pr.weksl.
Ponieważ podstawy kasacji okazały się nieusprawiedliwione, Sąd Najwyższy
kasację oddalił (art. 39312 k.p.c.).