Wyrok z dnia 24 listopada 2000 r., V CKN 1214/00

Przepis art. 208 ust. 1 ustawy z dnia 21 sierpnia 1997 r. o gospodarce
nieruchomościami (jedn. tekst: Dz.U z 2000 r. Nr 46, poz. 543) nie uzależnia
oddania nieruchomości gruntowej stanowiącej własność Skarbu Państwa lub
własność gminy w użytkowanie wieczyste osobie fizycznej lub prawnej od
uzyskania przed dniem 5 grudnia 1990 r. ostatecznej decyzji lokalizacyjnej lub
pozwolenia na budowę z lokalizacją stałą ani od zgodności tej lokalizacji
(pozwolenia) z ustaleniami planu miejscowego obowiązującego w dniu
zgłoszenia żądania.

Przewodniczący: Sędzia SN Gerard Bieniek (sprawozdawca)
Sędziowie SN: Tadeusz Domińczyk, Maria Grzelka

Sąd Najwyższy po rozpoznaniu w dniu 24 listopada 2000 r. na rozprawie
sprawy z powództwa Anety W., Henryki G. i Andrzeja P. przeciwko Gminie S. o
zobowiązanie do złożenia oświadczenia woli, na skutek kasacji strony pozwanej od
wyroku Sądu Okręgowego w Katowicach z dnia 10 listopada 1999 r.,
oddalił kasację.

Uzasadnienie

Wyrokiem wstępnym z dnia 30 marca 1999 r. Sąd Rejonowy w Sosnowcu
uznał za usprawiedliwione co do zasady roszczenia powodów Henryki G. i Andrzeja
P. o zobowiązanie Gminy S. do złożenia oświadczenia woli o oddanie w
użytkowanie wieczyste w trybie bezprzetargowym części działki nr (...), o
powierzchni 59 m2, położonej w S. przy ul. S., zaś oddalił to samo żądanie
zgłoszone przez powódkę Anetę W. Rozstrzygnięcie to aprobował Sąd Okręgowy
w Katowicach, który w wyroku z dnia 10 listopada 1999 r. oddalił apelację powódki
Anety W. i pozwanej Gminy S.
Ustalono, że pozwana Gmina jest właścicielem działki nr (...), położonej w S.
przy ul. S., przy czym nieruchomość ta była przeznaczona na targowisko miejskie.
W 1986 r. powodowie Henryka G., Andrzej P. oraz Janina R., babka Anety W.
zawarli z gminą umowy dzierżawy części działki 58/4, o powierzchni 59 m2 z
przeznaczeniem na wybudowanie pawilonu handlowego. Umowy zawarto na 10 lat.
Dzierżawcy uzyskali decyzje administracyjne zezwalające na budowę pawilonów
handlowych, przy czym w decyzjach zastrzeżono, że zezwolenie jest czasowe - do
końca 1995 r. Na podstawie tych zezwoleń Henryka G., Andrzej P. i Janina R.
wznieśli na wydzierżawionej im części działki (...), murowane pawilony handlowe,
zaopatrzone w węzły sanitarne i kanalizację. Przed upływem ważności umów
dzierżawcy podjęli działania w celu uzyskania przedłużenia umów do końca 1999 r.
względnie oddania im nieruchomości gruntowych w użytkowanie wieczyste.
Ustalono, że decyzją z dnia 27 listopada 1995 r. Gmina S. udzieliła pozwolenia na
użytkowanie 24 pawilonów handlowych na czas trwania umów dzierżawy. Ustalono
też, że po zmianie planu zagospodarowania przestrzennego w 1998 r., teren na
którym znajdują się pawilony został przeznaczony na tzw. usługi centrotwórcze, tj.
handel, gastronomię, obiekty będące siedzibą organów administracyjnych,
przedstawicielstw firm oraz obiekty zaplecza technicznego.
Dokonując oceny prawnej roszczeń powodów Henryki G. i Andrzeja P. sąd
pierwszej instancji uznał je za uzasadnione na podstawie art. 208 ust. 1 ustawy z
dnia 21 sierpnia 1997 r. o gospodarce nieruchomościami (jedn. tekst: Dz.U. z
2000 r. Nr 46, poz. 543 - dalej ''u.g.n.''), w brzmieniu sprzed dnia 15 lutego 2000 r.,
gdyż powodowie ci spełnili przesłanki przewidziane w tym przepisie. Natomiast
oddalono powództwo Anety W. uznając, że skoro pozwolenie na budowę uzyskała
babka Janina R., która w 1989 r. dokonała darowizny ,,prawa do pawilonu" na rzecz
Anety W., to taka cesja uprawnień nie może skutkować powstaniem roszczenia o
bezprzetargowe nabycie użytkowania wieczystego działki.
Sąd Okręgowy w Katowicach, oddalając apelację Anety W., wskazał, że
skarżąca nie złożyła w terminie do dnia 31 grudnia 1995 r. wniosku o oddanie jej
gruntu w użytkowanie wieczyste i z tego względu nie nabyła roszczenia, natomiast
oddalając apelację pozwanej Gminy S. podniósł, iż istotnie powodowie Henryka G. i
Andrzej P. mają skuteczne roszczenia z art. 208 ust. 1 u.g.n.
Wyrok ten w części uwzględniającej powództwo zaskarżyła kasacją pozwana
Gmina S. Jako podstawy kasacji wskazała naruszenie prawa materialnego przez
błędną wykładnię i niewłaściwe zastosowanie art. 208 u.g.n. w związku z art. 140
k.c. i art. 64 Konstytucji. Ponadto zarzuciła niewyjaśnienie okoliczności faktycznych
mających wpływ na oddanie powodom w trybie bezprzetargowym nieruchomości
gruntowej w użytkowanie wieczyste. Podnosząc te zarzuty, wniosła o zmianę
wyroku przez oddalenie powództwa względnie jego uchylenie i przekazanie sprawy
Sądowi Okręgowemu do ponownego rozpoznania.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Sformułowanie zarzutów kasacji pozwala stwierdzić, że rozważenia wymaga
jedynie zarzut naruszenia prawa materialnego przez błędną wykładnię i niewłaściwe
zastosowanie art. 208 ust. 1 u.g.n. w związku z art. 140 k.c. i art. 64 Konstytucji RP.
Drugi bowiem zarzut nie odpowiada wymogom wskazania podstawy kasacyjnej
w rozumieniu art. 393-3 k.p.c., gdyż przytoczenie podstawy kasacyjnej oznacza
konieczność wskazania, jaki konkretny przepis prawa materialnego lub przepis
postępowania został naruszony. Jeśli zatem pozwana Gmina zarzuciła
niewyjaśnienie okoliczności faktycznych mających wpływ na oddanie powodom
spornych nieruchomości gruntowych w użytkowanie wieczyste, to powinna
wskazać, jaki przepis postępowania został naruszony oraz wykazać, że uchybienie
to mogło mieć istotny wpływ na wynik sprawy. Tego wymogu pozwana Gmina nie
spełniła.
Jeśli zaś chodzi o zarzut naruszenia prawa materialnego przez niewłaściwe
zastosowanie i błędną wykładnię art. 208 ust. 1 u.g.n., to należy przede wszystkim
wskazać, że zgodnie z tym przepisem - w brzmieniu obowiązującym przed dniem
15 lutego 2000 r. - osobom fizycznym oraz prawnym, które do dnia 5 grudnia
1990 r. uzyskały ostateczne decyzje lokalizacyjne lub pozwolenie na budowę na
nieruchomości stanowiącej własność Skarbu Państwa lub własność gminy, oddaje
się te nieruchomości w użytkowanie wieczyste w trybie bezprzetargowym, jeżeli
wnioski o oddanie tych nieruchomości zostały złożone przed dniem utraty ważności
tych decyzji. Przepis ten stał się już przedmiotem wykładni Sądu Najwyższego.
W uchwale z dnia 7 maja 1998 r., III CZP 14/98 (OSNC 1998, nr 11, poz. 173)
Sąd Najwyższy stwierdził, że osobie spełniającej przesłanki z art. 208 ust. 1 u.g.n.,
przysługuje roszczenie o oddanie nieruchomości w użytkowanie wieczyste. Nie
budzi zatem wątpliwości stanowisko, że sformułowanie ,,oddaje się nieruchomości
w użytkowanie wieczyste w trybie bezprzetargowym" uzasadnia przyznanie osobie
spełniającej przesłanki z art. 208 ust. 1 u.g.n., roszczenia o zawarcie umowy o
oddanie nieruchomości gruntowej w użytkowanie wieczyste. Nie wzbudza też
zastrzeżeń stanowisko, że spełnienie przesłanek z art. 208 ust. 1 u.g.n. oznacza, iż
określona osoba fizyczna lub prawna musi legitymować się ostateczną decyzją
lokalizacyjną lub pozwoleniem na budowę, wydanymi przed dniem 5 grudnia 1990 r.
oraz złożyć wniosek o oddanie nieruchomości gruntowej w użytkowanie wieczyste
przed dniem utraty ważności tych decyzji. Takie określenie wymogów
uzasadniających roszczenie o zawarcie umowy o oddanie gruntu w użytkowanie
wieczyste pozwala stwierdzić, że ustawodawca nie przywiązuje żadnego znaczenia
prawnego do faktu, czy na podstawie wydanych decyzji (pozwoleń) grunt został
zabudowany. Ta okoliczność ma znaczenie przy stosowaniu art. 208 ust. 2 u.g.n.
Można bowiem twierdzić, że skoro na podstawie decyzji (pozwolenia), w której
zamieszczono okres jej ważności, nieruchomości zostały zabudowane, to decyzje
te zostały ,,skonsumowane". Tym samym do tych osób nie ma zastosowania art.
208 ust. 1 u.g.n.
Taki pogląd należy uznać za dowolny, gdyż w innych przepisach ustawy
dotyczących uregulowania stanu prawnego nieruchomości skarbowych bądź
samorządowych, będących w posiadaniu osób fizycznych lub prawnych,
ustawodawca wprowadził wymóg zabudowy, np. w art. 208 ust. 2 i w art. 211.
Takiego wymogu nie wprowadził w art. 208 ust. 1 u.g.n., a zatem nie sposób
formułować dodatkowych przesłanek, np. co do wcześniejszej utraty ważności
decyzji wobec jej ,,skonsumowania" przez dokonanie zabudowy.
Nie znajdują także żadnego uzasadnienia próby formułowania dodatkowych
przesłanek przy stosowaniu art. 208 ust. 1 u.g.n. Próby takie podjęła wnosząca
kasację Gmina S. podnosząc, że powodowie z jednej strony dysponowali jedynie
decyzjami o ustalenie lokalizacji o charakterze czasowym, z drugiej zaś - umowy
dzierżawy były zawarte na czas oznaczony. Istotnie pozwolenia na budowę mogły
dotyczyć lokalizacji stałej lub lokalizacji czasowej. Ustawodawca zdawał sobie
sprawę z tego, że przepisy przewidują takie rodzaje lokalizacji i formułując tzw.
przepisy uwłaszczeniowe, zarówno w ustawie z dnia 29 września 1990 r. o zmianie
ustawy o gospodarce gruntami i wywłaszczaniu nieruchomości (Dz.U. Nr 79, poz.
464 ze zm.), jak i w ustawie z dnia 21 sierpnia 1997 r. o gospodarce
nieruchomościami, nawiązał do tego rozróżnienia. Przykładowo, w art. 207 ust. 1
u.g.n. wyraźnie unormował skutki związane z zabudową przez posiadacza
nieruchomości na podstawie pozwolenia na budowę z lokalizacją stałą; podobnie w
art. 211 ust. 2 u.g.n. określił przesłanki uwłaszczenia najemcy garażu
wybudowanego na podstawie pozwolenia na budowę z lokalizacją czasową. Do
tego rozróżnienia ustawodawca nie nawiązał w art. 208 ust. 1 u.g.n. Uzasadnia to
wniosek, że przepis art. 208 u.g.n. nie uzależnia oddania nieruchomości
stanowiącej własność Skarbu Państwa lub własność gminy w użytkowanie
wieczyste osobie fizycznej lub prawnej od uzyskania przed dniem 5 grudnia 1990 r.
ostatecznej decyzji lokalizacyjnej lub pozwolenia na budowę z lokalizacją stałą.
Oddanie nieruchomości gruntowej w użytkowanie wieczyste nie jest też uzależnione
od zgodności tej lokalizacji (pozwolenia) z ustaleniami planu miejscowego
obowiązującego w dniu zgłoszenia żądania. Powoływanie się pozwanej Gminy na
tę okoliczność nie ma zatem uzasadnienia w tym sensie, że nie wpływa na ocenę
roszczeń powodów. Wymogu zgodności żądania z aktualnym planem
zagospodarowania przestrzennego nie zawiera art. 208 ust. 1 u.g.n., a nie sposób
aprobować stanowiska, które ,,uzupełnia" przepis ustawy wymogami
pozaustawowymi. W końcu należy zauważyć, że zarówno w art. 140 k.c., jak i w art.
64 Konstytucji dopuszcza się wyraźnie możliwość ograniczenia uprawnień
właściciela nieruchomości przepisami ustawowymi. Realizacja ustawowych
uprawnień przez powodów nie narusza zatem tych przepisów.
Z tych względów kasację należało oddalić na podstawie art. 393-12 k.p.c. w
brzmieniu sprzed dnia 1 lipca 2000 r.