Wyrok SN - V CKN 113/00
Izba:Izba Cywilna
Sygnatura:V CKN 113/00
Typ:Wyrok SN
Opis:Orzecznictwo Sądu Najwyższego Izba Cywilna 2001/6/85
Data wydania:2000-09-14
Wyrok z dnia 14 września 2000 r., V CKN 113/00

Wspólnik spółki cywilnej, który poniósł szkodę wyrządzoną przez ruch
pojazdu mechanicznego, prowadzonego przez drugiego wspólnika -
współposiadacza pojazdu - nie jest osobą trzecią w rozumieniu art. 822 k.c.

Przewodniczący: Sędzia SN Tadeusz Domińczyk
Sędziowie SN: Antoni Górski, Krzysztof Kołakowski (sprawozdawca)

Sąd Najwyższy po rozpoznaniu w dniu 14 września 2000 r. na rozprawie
sprawy z powództwa Bogusława M. przeciwko Powszechnemu Zakładowi
Ubezpieczeń S.A., Inspektoratowi w Z. o zapłatę, na skutek kasacji strony pozwanej
od wyroku Sądu Wojewódzkiego w Katowicach z dnia 25 czerwca 1998 r.,
zmienił zaskarżony wyrok i oddalił powództwo oraz zasądził od powoda na
rzecz pozwanego kwotę 3023 zł tytułem zwrotu kosztów postępowania.

Uzasadnienie

Oddalając apelację pozwanego Zakładu od wyroku zasądzającego
odszkodowanie z tytułu ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej, Sąd Wojewódzki
uznał, że choć sprawcą szkody był wspólnik powoda, solidarnie z nim
odpowiedzialny za szkodę spowodowaną w pojeździe powoda, to jednak ,,powód,
jako poszkodowany >>wybrał<< z umowy ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej
wspólnika spółki..., który spowodował szkodę". W stosunku do niego powód jest
osobą trzecią.
W kasacji pozwanego Zakładu zarzucono naruszenie przepisu art. 822 k.c.
,,przez przyjęcie, że powód, jako wspólnik spółki cywilnej będący posiadaczem
pojazdu w związku z ruchem którego powstała szkoda i będący jednocześnie
posiadaczem uszkodzonego pojazdu jest osoba trzecią w rozumieniu art. 822 k.c."
oraz przepisu art. 864 k.c. ,,przez pominięcie...solidarnej odpowiedzialności
wspólników za zobowiązania spółki..." W konkluzji wniesiono o zmianę
zaskarżonego wyroku i oddalenie powództwa.
Uwzględniając kasację częściowo Sąd Najwyższy, na podstawie art. 39315
k.p.c., orzekł zgodnie z zawartym w niej wnioskiem. (...)
Sąd Wojewódzki, uznając że ,,zapadłe w pierwszej instancji rozstrzygnięcie
zgodne jest z obowiązującym prawem", przyjął prawidłowe założenia podstaw
ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej posiadaczy pojazdów mechanicznych za
szkody wyrządzone ruchem tych pojazdów. Dostrzegł także, że ,,samochód, którym
sprawca najechał na samochód powoda, stanowił własność obu wspólników, obaj
są zatem jego współposiadaczami". Za zobowiązania spółki odpowiadają zaś
solidarnie (art. 864 k.c.). W tych okolicznościach ,,zatem nie może ulegać
wątpliwości, że sprawca szkody...odpowiada wobec powoda za powstałą szkodę, a
tym samym zachodzi odpowiedzialność pozwanego PZU..."
W kasacji trafnie wskazano, że stanowisko takie narusza powołane w niej
przepisy, gdyż odpowiedzialność za szkodę wyrządzoną ,,w czasie jazdy
samochodem" należącym do spółki ponoszą solidarnie obaj jej wspólnicy. Oznacza
to - istotnie - że powód jest jednocześnie zarówno poszkodowanym, jak i
odpowiedzialnym za szkodę.
Dlatego dowolne, jako niczym nie uzasadnione, jest podzielenie stwierdzenia
Sądu pierwszej instancji, że odpowiedzialność za tę szkodę ponosi jedynie ten ze
wspólników, który kierował ich samochodem. Sąd drugiej instancji, uznając że nie
oznacza to pominięcia solidarnej odpowiedzialności wspólników za zobowiązania
spółki, niczym zasadności takiego stwierdzenia nie wykazał.
To samo odnieść należy do braku uzasadnienia tego elementu
rozstrzygnięcia, w którym Sąd Wojewódzki uznał za dopuszczalne ,,wybranie" przez
powoda ,,z umowy ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej wspólnika spółki...,
który spowodował szkodę".
W bezspornych okolicznościach sprawy stwierdzenia te nie mogą być
prawidłowe. W potocznym rozumieniu w umowie ubezpieczenia odpowiedzialności
cywilnej ,,ubezpiecza się samochód", a nie jego posiadacza. Tymczasem szkodę
spowodowaną ruchem pojazdu mechanicznego osobom trzecim zakład
ubezpieczeń ma pokrywać tylko wówczas, gdy odpowiada za nią ubezpieczający.
W § 10 ust. 1 rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 9 grudnia 1992 r. w sprawie
ogólnych warunków obowiązkowego ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej
posiadaczy pojazdów mechanicznych za szkody powstałe w związku z ruchem tych
pojazdów (Dz.U. Nr 96, poz. 475 ze zm.) wskazano, że z ubezpieczenia
odpowiedzialności cywilnej przysługuje odszkodowanie, jeżeli nie tylko posiadacz,
ale także kierujący pojazdem są zobowiązani do odszkodowania za szkodę
wyrządzoną w związku z ruchem tego pojazdu. Unormowanie to nie może jednak
zmienić zasady wynikającej z art. 822 k.c. (powtórzonej w treści art. 4 pkt 1 ustawy
z dnia 28 lipca 1990 r. o działalności ubezpieczeniowej - jedn. tekst: Dz.U. z 1996 r.
Nr 11, poz. 62 ze zm.), że ubezpieczenie odpowiedzialności cywilnej zawierane jest
przez posiadaczy pojazdów mechanicznych. Nie jest więc dopuszczalne
przeciwstawianie kierowcy pojazdu jego posiadaczowi.
Z istoty stosunków łączących wspólników spółki wynika, że posiadaczem
pojazdu, którym wyrządzono szkodę jest również powód, w takim samym stopniu,
jak jego wspólnik, który - zdaniem Sądu drugiej instancji - wyrządził szkodę.
Powód, jako solidarnie z nim zobowiązany, nie mógł zatem zmienić swojej sytuacji
prawnej.
W szczególności bezpodstawne jest uznanie, że powód skutecznie zwolnił się
z solidarnej odpowiedzialności za wyrządzoną mu szkodę tylko dlatego, że wybrał z
umowy ubezpieczenia odpowiedzialność jedynie swojego wspólnika. Taki wybór nie
jest bowiem możliwy. Jest to, niedostrzeżoną przez Sąd Wojewódzki, konsekwencją
solidarnej odpowiedzialności wspólników. W jej ramach, powód - jako
współposiadacz pojazdu - jest na równi współodpowiedzialny za wyrównanie jemu
samemu szkody wyrządzonej ruchem tego pojazdu.
Na takie połączenie odpowiedzialnego i poszkodowanego wskazał już Sąd
Najwyższy w uchwale z dnia 29 listopada 1996 r., III CZP 118/96 (OSNC 1997, nr
3, poz. 26), według której nie jest osobą trzecią w rozumieniu art. 822 k.c. małżonek
sprawcy szkody powstałej w mieniu w związku z ruchem pojazdu mechanicznego,
jeżeli pojazdy biorące udział w kolizji drogowej objęte są ustawową wspólnością
majątkową małżeńską. Bez znaczenia dla aktualności w niniejszej sprawie tego
(zaaprobowanego w doktrynie) stanowiska pozostaje - wówczas odmienna -
okoliczność, że także uszkodzony pojazd należał zarówno do sprawcy szkody, jak i
do poszkodowanego.
Prowadzić to musi do tezy, że wspólnik spółki cywilnej, który poniósł szkodę
wyrządzoną przez ruch pojazdu mechanicznego, prowadzonego przez drugiego
wspólnika - współposiadacza pojazdu - nie jest osobą trzecią w rozumieniu art.
822 k.c.
Ponieważ ustalenia faktyczne nie były w sprawie sporne, możliwe było
dokonanie zmiany zaskarżonego wyroku przez oddalenie powództwa.


Izba Cywilna - inne orzeczenia:
dokumentdata wyd.
[IC] V CKN 434/01   Postanowienie SN
Orzecznictwo Sądu Najwyższego Izba Cywilna 2004/10/158
2003-07-16 
[IC] V CKN 432/01   Wyrok SN
Orzecznictwo Sądu Najwyższego Izba Cywilna 2004/9/145
2003-06-26 
[IC] V CKN 416/01   Wyrok SN
Orzecznictwo Sądu Najwyższego Izba Cywilna 2004/7-8/129
2003-06-26 
[IC] V CKN 411/01   Wyrok SN
Orzecznictwo Sądu Najwyższego Izba Cywilna 2004/9/144
2003-06-26 
[IC] V CKN 357/01   Postanowienie SN
Orzecznictwo Sądu Najwyższego Izba Cywilna 2002/7-8/92
2001-10-15 
  • Adres publikacyjny: