Wyrok z dnia 28 września 2000 r., IV CKN 112/00

Związek jednego z małżonków z innym partnerem w czasie trwania
małżeństwa, lecz po wystąpieniu zupełnego i trwałego rozkładu pożycia
między małżonkami, nie daje podstawy do przypisania temu małżonkowi winy
za ten rozkład.

Przewodniczący: Sędzia SN Iwona Koper (sprawozdawca)
Sędziowie SN: Elżbieta Skowrońska-Bocian, Tadeusz Żyznowski

Sąd Najwyższy po rozpoznaniu w dniu 28 września 2000 r. na rozprawie
sprawy z powództwa Józefa W. przeciwko Danucie W. o rozwód, na skutek kasacji
powoda od wyroku Sądu Apelacyjnego w Białymstoku z dnia 26 marca 1998 r.,
oddalił kasację.

Uzasadnienie

Sąd Wojewódzki w Białymstoku wyrokiem z dnia 29 września 1997 r.
rozwiązał przez rozwód małżeństwo powoda Józefa W. z pozwaną Danutą W. z
winy obu stron, przyjmując za jego podstawę następujące ustalenia i wnioski.
Strony pozostają w separacji od 1991 r., tj. do czasu kiedy powód wyjechał do
USA, gdzie nadal przebywa. Co najmniej od 1992 r. małżonkowie nie utrzymują
kontaktów osobistych ani gospodarczych. W 1991 r. powód związał się z inną
kobietą, z którą po uzyskanym w USA rozwodzie jego małżeństwa z pozwaną,
zawarł tamże w 1995 r. związek małżeński. Pozwana spotykała się z innym
mężczyzną od lutego 1994 r.
Długotrwała rozłąka stron w sytuacji, gdy powód ułożył sobie życie w innym
kraju i nie zamierza powrócić do Polski, powodują znikome prawdopodobieństwo
reaktywowania małżeństwa, a zupełny rozkład pożycia, jaki nastąpił między
małżonkami ma także charakter trwały i spełnia przesłanki z art. 56 § 1 k.r.o. dla
orzeczenia rozwodu.
Winę za rozkład pożycia ponoszą oboje małżonkowie. Powód przez to, że
wyjeżdżając za granicę bez uzgodnienia z pozwaną faktycznie porzucił rodzinę a
następnie związał się z inną partnerką, zaś pozwana przez nawiązanie w czasie
trwania małżeństwa bliskiej znajomości z innym mężczyzną. W ocenie Sądu
Wojewódzkiego, obowiązek dochowania wierności trwa przez cały czas istnienia
małżeństwa i małżonek dopuszczający się zdrady jest współwinny za rozkład nawet
wtedy, jeżeli uprzednio rozkład ten już nastąpił z przyczyn związanych
z zachowaniem drugiego małżonka.
W apelacji od powyższego wyroku pozwana, wnosząc o jego zmianę w części
orzekającej o winie, zakwestionowała przytoczony pogląd i podniosła, że w
ustalonych okolicznościach faktycznych sprawy nie może być uznana za
współwinną rozkładu pożycia, skoro nastąpił on zanim miało miejsce przypisane jej
postępowanie, ocenione jako tzw. pozory zdrady małżeńskiej.
Podzielając stanowisko apelacji, Sąd Apelacyjny w Białymstoku zaskarżonym
wyrokiem z dnia 26 marca 1998 r. zmienił wyrok Sądu Wojewódzkiego w ten
sposób, że orzekł rozwód z winy powoda. Z dokonanych przez sąd pierwszej
instancji ustaleń faktycznych, które w całości zaaprobował, wyprowadził wniosek, że
już w 1991 r. rozkład pożycia między stronami stał się trwały i zupełny. Powód
porzucił pozwaną i zaledwie w dwa tygodnie po przyjeździe do USA nawiązał
pożycie fizyczne ze swoją obecną partnerką, zawierając z nią związek małżeński w
1995 r. Postępowanie pozwanej datowane na 1994 r., z którym Sąd Wojewódzki
wiązał jej winę, nie miało już wpływu na pogłębienie się rozkładu pożycia między
małżonkami.
Powód w kasacji opartej na obu ustawowych podstawach zarzucił naruszenie
art. 385 w związku z art. 382 i 233 § 1 k.p.c. i art. 57 k.r.o. i wniósł o uchylenie
zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy Sądowi Apelacyjnemu w Białymstoku
do ponownego rozpoznania.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Zarzuty kasacji skierowane przeciwko ustaleniom faktycznym sądu drugiej
instancji są wynikiem błędnego odczytania motywów zaskarżonego wyroku, w
których, ponad wszelką wątpliwość Sąd przyjął za decydujący dla ustalenia daty
rozkładu pożycia między stronami, fakt związania się powoda z inną kobietą po
przyjeździe do USA. Ta bowiem niekwestionowana przez skarżącego okoliczność,
świadcząca o zamierzanym przez powoda założeniu nowej rodziny - co też
zrealizował, gdy tylko z przyczyn formalnych stało się to na gruncie tamtejszego
prawa możliwe - a nie jego twierdzenie przed wyjazdem, że do kraju raczej nie
wróci, stała się przyczyną zerwania ostatniej łączącej strony więzi - deklarowanego
przez powoda związku emocjonalnego z pozwaną. Niewątpliwym jest także w
świetle ustaleń Sądu Apelacyjnego, że już w 1992 r. strony nie utrzymywały ze sobą
żadnych kontaktów, nie podejmowały żadnych starań o podtrzymanie małżeństwa.
W przytoczonym stanie rzeczy trafne było ustalenie, że z momentem, gdy powód
przestał swe plany życiowe wiązać z pozwaną, powrót małżonków do pożycia - w
świetle zasad doświadczenia życiowego - stał się niemożliwy, a rozkład pożycia
nabrał cech trwałości.
Stwierdzenie w wyroku rozwodowym winy małżonka w powstaniu rozkładu nie
jest konsekwencją określonej oceny dowodów, lecz stanowi wniosek prawny z
poczynionych ustaleń, wyrażający zarazem negatywną ocenę jego postępowania,
które do tego rozkładu doprowadziło.
Przepisy kodeksu rodzinnego i opiekuńczego nie definiują pojęcia winy, jego
znaczenie wyjaśnia ją doktryna i orzecznictwo. (...)
Na gruncie przepisów kodeksu rodzinnego i opiekuńczego o rozwodzie, za
zawinione uznaje się działanie lub zaniechanie będące wyrazem woli małżonka,
które - naruszając wynikające z przepisów prawa lub zasad współżycia
społecznego obowiązki - prowadzi do zupełnego i trwałego rozkładu pożycia, a w
konsekwencji do rozwodu.
W przyjętej definicji wina pozostaje w związku z takimi naruszeniami
obowiązków małżeńskich, które stanowiły przyczynę (współprzyczynę) rozkładu
pożycia określonego w art. 56 § 1 k.r.o. W relacji między przyczyną - tu
naruszeniem obowiązków przez małżonków - a skutkiem, to jest zupełnym
i trwałym rozkładem pożycia, przyczyna z oczywistych względów poprzedzać musi
skutek. Jeżeli zaś ten już nastąpił, to żadne uchybienie obowiązkom małżeńskim
nie może być kwalifikowane jako przyczyna rozkładu pożycia. Ze względu na
powyższe związanie się jednego z małżonków z innym partnerem w czasie trwania
małżeństwa, lecz po dacie, w której nastąpił już zupełny i trwały rozkład pożycia
między małżonkami, nie daje podstawy do przypisania temu małżonkowi winy za
ten rozkład.
Stanowisko Sądu Apelacyjnego, aprobujące wskazaną wykładnię, nie narusza
przepisu art. 57 § 1 k.r.o. Przy jej uwzględnieniu i w przyjętym za podstawę
zaskarżonego wyroku stanie faktycznym, niepodważonym skutecznie opartymi na
podstawie z art. 3931 pkt 2 k.p.c. zarzutami kasacji, uzasadniona była ocena , że
przyczyny rozkładu pożycia małżeńskiego stron leżą wyłącznie po stronie powoda,
a rozkład ten został zawiniony tylko przez niego.
W tym stanie rzeczy pozbawiona uzasadnionych podstaw kasacja podlega
oddaleniu stosownie do art. 39312 k.p.c.