Wyrok SN - IV CKN 1035/00
Izba:Izba Cywilna
Sygnatura:IV CKN 1035/00
Typ:Wyrok SN
Opis:Orzecznictwo Sądu Najwyższego Izba Cywilna 2003/3/44
Data wydania:2002-05-10
Wyrok z dnia 10 maja 2002 r., IV CKN 1035/00

Świadczenie przez przedsiębiorstwo usług przyjmowania, przewozu i
doręczania przesyłek listowych o masie do 2000 gram nie narusza monopolu
Poczty Polskiej, określonego w art. 3 ust. 4 ustawy z dnia 23 listopada 1990 r.
o łączności (jedn. tekst: Dz.U. z 1995 r. Nr 117, poz. 564 ze zm.), jeżeli nie ma
charakteru powszechnego.


Sędzia SN Irena Gromska-Szuster (przewodniczący, sprawozdawca)
Sędzia SN Tadeusz Domińczyk
Sędzia SN Marek Sychowicz

Sąd Najwyższy w sprawie z powództwa Poczty Polskiej Rejonowego Urzędu
Poczty w K. przeciwko Dariuszowi S. - właścicielowi Przedsiębiorstwa Spedycyjno-
Transportowego ,,A." w K. o zaniechanie niedozwolonych działań, po rozpoznaniu w
Izbie Cywilnej w dniu 10 maja 2002 r. na rozprawie kasacji powoda od wyroku Sądu
Apelacyjnego w Gdańsku z dnia 29 czerwca 1999 r.
oddalił kasację.

Uzasadnienie

Zaskarżonym wyrokiem z dnia 29 czerwca 1999 r. Sąd Apelacyjny w Gdańsku
oddalił apelację powodowej Poczty Polskiej, Rejonowego Urzędu Poczty w K. od
wyroku Sądu Wojewódzkiego w Koszalinie z dnia 28 grudnia 1998 r., oddalającego
powództwo Poczty przeciwko Dariuszowi S.- właścicielowi Przedsiębiorstwa
Spedycyjno-Transportowego ,,A." w Koszalinie o nakazanie pozwanemu
zaniechania świadczenia usług o charakterze powszechnym, polegających na
przyjmowaniu, przewozie i doręczaniu w obrocie krajowym przesyłek listowych o
masie do 2000 g, jako naruszających określony w art. 3 ust. 4 ustawy z dnia 23
listopada 1990 r o łączności (jedn. tekst: Dz. U. z 1995 r. Nr 117, poz. 564 ze zm.)
monopol Poczty Polskiej i stanowiących czyn nieuczciwej konkurencji w rozumieniu
art. 3 ust. 1 ustawy z dnia 16 kwietnia 1993 r. o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji
(Dz.U. Nr 47 poz. 211 ze zm. - dalej "u.z.n.k.").
Sąd drugiej instancji oparł swoje rozstrzygnięcie na ustaleniach faktycznych
Sądu Wojewódzkiego, który stwierdził m.in., że na wniosek pozwanego Minister
Łączności decyzją z dnia 6 lutego 1996 r. udzielił mu koncesji na prowadzenie
działalności gospodarczej w zakresie usług kurierskich na obszarze
Rzeczypospolitej Polskiej. Zakres i warunki prowadzenia tych usług określał między
innymi przyjęty przez przedsiębiorstwo pozwanego regulamin, dołączony do
wniosku o udzielenie koncesji, zgodnie z którym w zakres usług przedsiębiorstwa
wchodzą takie świadczenia jak usługi kurierskie pocztowe wielofunkcyjne
polegające między innymi na zbieraniu, przewozie i doręczaniu listów, paczek,
pakunków, świadczone przez kurierów przy wykorzystaniu jednego lub kilku
rodzajów transportu oraz inne usługi kurierskie polegające na dostawie
bezpośrednio od dostawcy do odbiorcy. Na podstawie udzielonej koncesji i
wspomnianego regulaminu, pozwany świadczył usługi kurierskie wynikające ze
stałych umów lub zleceń. Stałe umowy zawarł m.in. z Zarządem Miasta i Gminy w
S., Zarządem Miasta w K. i Zakładem Energetycznym w K., zobowiązując się do
odbioru i doręczania na zlecenie tych instytucji przesyłek na danym terenie. W
ramach tych umów doręczał również, jako przesyłki kurierskie zleceniodawców, listy
o masie do 2000 g. Przedsiębiorstwo pozwanego ma pięć oddziałów, których
siedziby wyznaczają obszar jego działalności. Obroty przedsiębiorstwa sięgają
około 1 500 000 zł rocznie.
Sąd Apelacyjny podzielił ocenę Sądu pierwszej instancji, że wbrew wymogom
art. 6 k.c., strona powodowa nie udowodniła, iż pozwany swoją działalnością
narusza art. 3 ust. 4 ustawy z dnia 23 listopada 1990 r. o łączności. Dokonując
wykładni pojęcia usług pocztowych o charakterze powszechnym oraz pojęcia usług
kurierskich, stwierdził, że oba te rodzaje usług rozróżnia cecha ,,powszechności", a
nie waga doręczanych przesyłek listowych. Wskazał, że określony w art. 3 ust. 4
ustawy o łączności monopol Poczty Polskiej, obejmujący doręczanie przesyłek
listowych o masie do 2000 g, odnosi się jedynie do takich usług wykonywanych w
obrocie o charakterze powszechnym, a pozwany świadczy je tylko w ramach
zawartych z określonymi podmiotami umów kurierskich, nie wykonując usług
pocztowych o charakterze powszechnym. Jego działalność zatem nie narusza
omawianego przepisu, nie jest bezprawna i nie stanowi czynu nieuczciwej
konkurencji w rozumieniu art. 3 ust. 1 u.z.n.k.
Sąd Apelacyjny, podobnie jak Sąd pierwszej instancji, uznał ponadto, że fakt
skazania pozwanego w styczniu 1997 r. za popełnienie wykroczenia z art. 63 § 2
k.w., polegającego na świadczeniu usług pocztowych o charakterze powszechnym,
wbrew warunkom udzielonej koncesji, nie wiąże w postępowaniu cywilnym, bowiem
zgodnie z art. 11 k.p.c., wiążące są jedynie ustalenia wydanego w postępowaniu
karnym wyroku skazującego co do popełnienia przestępstwa, a zatem moc wiążąca
wyroków karnych nie odnosi się do wykroczeń. Wskazał też, że przeprowadzona w
1997 r. kontrola administracyjna przez inspektorów Państwowej Inspekcji
Telekomunikacyjnej i Pocztowej nie wykazała, by pozwany w swojej działalności
wykraczał poza granice udzielonej mu koncesji lub naruszał zasady określone w
uchwalonym regulaminie.
W kasacji od powyższego wyroku, opartej na obu podstawach kasacyjnych,
wskazanych w art. 3931 k.p.c., strona powodowa zarzuciła naruszenie art. 3 ust. 4
ustawy z dnia 23 listopada 1990 r. o łączności przez jego błędną wykładnię i
przyjęcie, że żadne ze świadczonych przez pozwanego usług kurierskich nie
stanowią usług pocztowych o charakterze powszechnym i nie naruszają monopolu
zastrzeżonego dla Poczty Polskiej, oraz naruszenie art. 316 k.p.c. przez ,,zupełne
pominięcie stanu rzeczy istniejącego w chwili zamknięcia rozprawy, wobec braku
dokonania ustaleń stanu faktycznego w sprawie w zakresie dotyczącym ustalenia
wykonywania bądź niewykonywania przez pozwanego usług pocztowych o
charakterze powszechnym, zastrzeżonych wyłącznie dla powoda". Wnosiła o
uchylenie zaskarżonego wyroku oraz wyroku Sądu pierwszej instancji i przekazanie
sprawy do ponownego rozpoznania.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Wobec oparcia kasacji na obu podstawach kasacyjnych wskazanych w art.
3931 k.p.c., konieczne jest odniesienie się w pierwszej kolejności do zarzutów
naruszenia przepisów postępowania, bowiem ocena poprawności zastosowania
prawa materialnego możliwa jest jedynie w odniesieniu do stanu faktycznego
ustalonego prawidłowo, przy właściwym zastosowaniu przepisów postępowania
cywilnego.
W kasacji, w ramach drugiej podstawy kasacyjnej, zarzucono jedynie
naruszenie art. 316 k.p.c. Zgodnie z art. 39311 k.p.c., Sąd Najwyższy jest związany
podstawami zaskarżenia i zgłoszonymi w ich ramach zarzutami, a zatem bada
sprawę jedynie w granicach zaskarżenia i podstaw kasacji. Oceniając zarzut
naruszenia art. 316 k.p.c., należy uznać, że argumenty przywołane na jego
uzasadnienie nie są skuteczne. Przepis ten w § 1 stanowi, że po zamknięciu
rozprawy sąd wydaje wyrok, biorąc za podstawę stan rzeczy istniejący w chwili
zamknięcia rozprawy, a w szczególności - zasądzeniu roszczenia nie stoi na
przeszkodzie okoliczność, że stało się ono wymagalne w toku sprawy, przepis § 2
nakazuje natomiast sądowi otwarcie rozprawy na nowo, jeżeli istotne okoliczności
ujawniły się dopiero po jej zamknięciu. Z uzasadnienia kasacji wynika, że nie
zarzuca ona ujawnienia się po zamknięciu rozprawy w drugiej instancji nowych,
istotnych okoliczności, a zatem, choć w kasacji wyraźnie tego nie wyrażono, zarzut
naruszenia art. 316 dotyczy paragrafu pierwszego tego przepisu. Ze względu na to,
że zgodnie z art. 392 k.p.c., kasacja jest środkiem odwoławczym od wyroku sądu
drugiej instancji, zarzut naruszenia art. 316 § 1 k.p.c. może odnosić się tylko do
wyroku Sądu Apelacyjnego. Sąd ten wydał wyrok na podstawie ustaleń faktycznych
Sądu pierwszej instancji, nie przeprowadzając żadnego postępowania dowodowego
ani nie czyniąc własnych ustaleń. Podkreślić trzeba, że strona powodowa nie
zgłaszała w postępowaniu apelacyjnym żadnych wniosków dowodowych, jak
również nie zarzuciła w apelacji, że Sąd pierwszej instancji pominął jakiekolwiek
wnioski dowodowe. Stan sprawy był, co do istotnych dla jej rozstrzygnięcia
okoliczności faktycznych bezsporny, Sąd Apelacyjny, wbrew zarzutowi kasacji, nie
pominął przy wyrokowaniu stanu rzeczy istniejącego w chwili zamknięcia rozprawy
ani nie dopuścił się pozostałych uchybień, o których mowa w uzasadnieniu zarzutu
naruszenia art. 316 k.p.c. Fakt, że Sądy obu instancji, oceniając bezsporną
działalność pozwanego, polegającą m.in. na doręczaniu w ramach usług kurierskich
także przesyłek listowych w masie nie przekraczającej 2000 g nie uznały jej za
świadczenie usług pocztowych o charakterze powszechnym, mógł stanowić
podstawę zarzutu naruszenia prawa materialnego - art. 3 ust. 4 ustawy o łączności,
nie zaś podstawę zarzutu naruszenia art. 316 k.p.c.
Z tych względów za nieuzasadnioną należy uznać podstawę kasacyjną opartą
na zarzucie naruszenia przepisów postępowania. (...)
Istotę sporu stanowiło wyjaśnienie, czy świadczenie przez pozwanego, w
ramach zawartych z określonymi podmiotami umów o usługi kurierskie, także usługi
polegającej na przyjmowaniu, przewozie i doręczaniu przesyłek listowych o wadze
do 2000 g, narusza postanowienia art. 3 ust. 4 ustawy o łączności. Przepis ten
stanowi, że wykonywanie pocztowych usług o charakterze powszechnym w
zakresie przyjmowania, przewozu i doręczania w obrocie krajowym i zagranicznym
przesyłek listowych - z wyjątkiem druków bezadresowych i ankiet - o masie do
2000 g, listów wartościowych o masie do 2000 g, paczek pocztowych oraz
nadawanie i doręczanie przekazów pocztowych - należy wyłącznie do Poczty
Polskiej. Wprowadza on monopol Poczty Polskiej na wykonywanie pocztowych
usług o charakterze powszechnym w zakresie m.in. przyjmowania, przewozu i
doręczania przesyłek listowych o masie do 2000 g.
W art. 2 ust. 1 ustawy o łączności pocztowe usługi o charakterze
powszechnym zdefiniowano jako działalność gospodarczą polegającą na
przyjmowaniu, przewozie i doręczaniu zwykłych przesyłek listowych, listów
poleconych, listów wartościowych i paczek pocztowych oraz nadawanie i
doręczanie przekazów pocztowych. Definicja ta nie jest wyczerpująca ani
jednoznaczna i nie pozwala na ustalenie zakresu oraz przedmiotu monopolu Poczty
Polskiej ustanowionego w art. 3 ust. 4 ustawy, a zatem konieczne jest sięgnięcie do
pozostałych przepisów ustawy regulujących działalność Poczty i innych podmiotów
uprawnionych do świadczenia usług pocztowych .
Trzeba stwierdzić, że w gospodarce rynkowej zasadą jest wolność
gospodarcza i konkurencja w świadczeniu dóbr i usług, a ograniczenie wolności
działalności gospodarczej jest dopuszczalne tylko w drodze ustawy i tylko ze
względu na ważny interes publiczny. Gwarantują to przepisy art. 20 i 22 Konstytucji
oraz art. 5 ustawy z dnia 19 listopada 1999 r. - Prawo o działalności gospodarczej
(Dz.U. Nr 101 poz. 1178 ze zm.), a poprzednio art. 1 ustawy z dnia 28 grudnia
1988 r. o działalności gospodarczej (Dz.U. Nr 41 poz. 324 ze zm.). Zasad tych nie
można pominąć przy dokonywaniu wykładni przepisów ustanawiających monopol
przedsiębiorcy w określonej dziedzinie działalności gospodarczej. Przepisy
odnoszące się do monopolu, jako normujące instytucję stanowiącą odstępstwo od
zasady swobody gospodarczej i wolnej konkurencji, muszą być wykładane ściśle, a
wątpliwości wyjaśniane w sposób uniemożliwiający rozszerzanie zakresu
monopolu. (...)
Zgodnie z art. 3 ust. 1 ustawy z 1990 r. o łączności, działalność gospodarczą
w dziedzinie poczty wykonują, poza Pocztą Polską, także inni przedsiębiorcy, na
podstawie udzielonego zezwolenia. Stosownie do ustępu drugiego omawianego
przepisu, zezwolenia wymaga podjęcie usług pocztowych o charakterze
powszechnym, polegających na przyjmowaniu, przewozie i doręczaniu w obrocie
krajowym i zagranicznym przesyłek listowych o masie powyżej 2000 g lub listów
wartościowych o masie powyżej 2000 g oraz podjęcie usług kurierskich, przez
które, zgodnie z definicją zawartą w art. 1 pkt 7, rozumie się usługi nie mające
charakteru powszechnego, polegające na zarobkowym, przyspieszonym przewozie
i doręczaniu w gwarantowanym terminie przesyłek. Zgodnie z § 2 ust. 1
rozporządzenia Ministra Łączności z dnia 15 marca 1996 r. w sprawie warunków
korzystania z usług pocztowych o charakterze powszechnym (Dz.U. Nr 40 poz.
173), przez przesyłkę rozumie się list zwykły, list polecony, list wartościowy, kartkę
pocztową, druk, druk bezadresowy, ankietę oraz paczkę pocztową, Definicję tę
należy odnieść także do użytych w ustawie o łączności określeń ,,przesyłka",
odnoszących się do innych niż powszechne usług pocztowych, m.in. usług
kurierskich, ustawodawca w samej ustawie nie zawarł bowiem definicji ,,przesyłki", a
nie ma racjonalnych powodów, dla których określenie to miałoby mieć inne
znaczenie w odniesieniu do usług pocztowych o charakterze powszechnym, a inne
dla pozostałych usług regulowanych w ustawie, w tym usług kurierskich.
Dokonując wykładni powyższych przepisów, należy stwierdzić, że
przedsiębiorca, który uzyskał zezwolenie na prowadzenie usług kurierskich ma
prawo przewozić i doręczać wszystkie przesyłki, w tym także przesyłki listowe. Ma
prawo je także przyjmować, choć ustawa w definicji usług kurierskich pomija tę
czynność. Trudno jednak uznać prawo do przewozu i doręczania przesyłek bez
prawa do ich przyjmowania. Wszystko to może jednak czynić tylko w ramach usług
nie mających charakteru powszechnego, przeciwnie niż przedsiębiorca uzyskujący
zezwolenie na usługi określone w art. 3 ust. 2 pkt 2 ustawy, który może pełnić usługi
pocztowe o charakterze powszechnym, ale ograniczone z kolei tylko do
przyjmowania, przewozu i doręczania przesyłek listowych o masie powyżej 2000 g.
W tym stanie rzeczy określony w art. 3 ust. 4 ustawy monopol Poczty Polskiej
ograniczony jest z jednej strony przedmiotowo - masą przesyłki, a z drugiej strony
zakresem usług - ich powszechnością. Oznacza to, jak trafnie przyjęły Sądy obu
instancji, że monopol ten dotyczy jedynie wykonywanej w sposób powszechny
usługi pocztowej, polegającej na przyjmowania, przewozu i doręczania przesyłek
listowych o masie do 2000 g, nie obejmuje on natomiast ani wykonywanej w obrocie
powszechnym usługi przyjmowania, przewozu i doręczania przesyłek listowych o
masie powyżej 2000 g, ani też usługi przyjmowania, przewozu i doręczania
przesyłek listowych o masie do 2000 g w obrocie nie mającym charakteru
powszechnego. Uznać zatem należy, że przedsiębiorca uzyskujący koncesję na
wykonywanie usług kurierskich może przyjmować, przewozić i doręczać przesyłki
listowe o masie do 2000 g, jeżeli czyni to w ramach usług kurierskich, w sposób nie
mający charakteru powszechnego.
Ustawowa definicja pocztowej usługi o charakterze powszechnym nie jest
jednoznaczna ani wystarczająca. Należy ją uzupełnić, dodając, że usługa o takim
charakterze to usługa masowa i powszechnie dostępna, skierowana do
nieograniczonego, nieznanego, niezindywidualizowanego kręgu nadawców i
odbiorców oraz o nieograniczonym zasięgu terytorialnym. Charakteryzuje ją
ponadto przymus jej świadczenia na rzecz wszystkich nadawców i odbiorców (poza
ustawowo określonymi wyjątkami wynikającymi na ogół z charakteru przesyłki) oraz
faktyczny brak możliwości indywidualnego negocjowania warunków usługi, która
wykonywana jest na podstawie wydawanych przez przedsiębiorcę ogólnych
warunków jej świadczenia, umowy zaś zawierane są na ogół w sposób
dorozumiany, a wykonanie usługi odbywa się z reguły w powszechnym, zwykłym
trybie, w sposób odformalizowany, bez rejestrowania przesyłek i za zryczałtowaną
opłatą
Takiego charakteru, co wynika z definicji ustawowej, nie mają usługi
kurierskie, polegające na świadczeniu usług jedynie na rzecz ograniczonej,
określonej w wyniku zawartych indywidualnych umów, grupy nadawców, którym
przedsiębiorca świadczy ściśle określone usługi, polegające przede wszystkim na
przyspieszonym przewozie i doręczaniu przesyłki w gwarantowanym terminie za
znacznie wyższą, negocjowaną umownie opłatą. Fakt, że przesyłki kierowane są do
większej, nieokreślonej liczby odbiorców, nie nadaje usłudze kurierskiej charakteru
powszechnego, decyduje bowiem fakt, iż krąg nadawców jest ograniczony i
zindywidualizowany w wyniku zawieranych przez przedsiębiorcę indywidualnych,
pisemnych umów o świadczenie określonych usług kurierskich. Jeśli zatem w
ramach tych umów przedsiębiorca świadczący usługi kurierskie przyjmuje, przewozi
i doręcza na zlecenie swojego kontrahenta , jako przesyłki kurierskie, także
przesyłki listowe o masie do 2000 g, to taka czynność nie stanowi usługi pocztowej
o charakterze powszechnym i wobec tego nie narusza monopolu Poczty Polskiej
ustanowionego w art. 3 ust. 4 ustawy o łączności. Podobną wykładnię omawianego
przepisu przyjęły także Sądy obu instancji, co sprawia, że kasacyjny zarzut jego
naruszenia należy uznać za chybiony.
Skoro nieskuteczny okazał się również zarzut naruszenia przepisów
postępowania, a tym samym nie podważone zostało stanowisko Sądu
Apelacyjnego, że strona powodowa nie wykazała, by usługi wykonywane przez
pozwanego wykraczały poza tak określony zakres, a w szczególności, by pozwany
przyjmował przesyłki listowe o masie do 2000 g od nieokreślonej, nieograniczonej
liczby nadawców, bez zawierania indywidualnych umów o świadczenie usług
kurierskich, przewoził takie przesyłki i doręczał w zwykłym, powszechnym trybie, to
za prawidłową należy uznać ocenę tego Sądu o niewykazaniu niedozwolonego
wkroczenia przez pozwanego na teren zastrzeżony ustawowo wyłącznie dla Poczty
Polskiej i naruszenie omawianego przepisu, dotyczącego monopolu Poczty.
Z tych względów Sąd Najwyższy kasację oddalił (art. 39312 k.p.c.).

Izba Cywilna - inne orzeczenia:
dokumentdata wyd.
[IC] IV CKN 517/01   Wyrok SN
Orzecznictwo Sądu Najwyższego Izba Cywilna 2004/11/181
2003-09-26 
[IC] IV CKN 424/01   Postanowienie SN
Orzecznictwo Sądu Najwyższego Izba Cywilna 2004/3/39
2002-10-16 
[IC] IV CKN 421/01   Wyrok SN
Orzecznictwo Sądu Najwyższego Izba Cywilna 2004/11/175
2003-09-16 
[IC] IV CKN 395/01   Wyrok SN
Orzecznictwo Sądu Najwyższego Izba Cywilna 2004/10/164
2003-09-04 
[IC] IV CKN 378/01   Wyrok SN
Orzecznictwo Sądu Najwyższego Izba Cywilna 2004/7-8/124
2003-05-21 
  • Adres publikacyjny: