Wyrok SN - IV CK 165/03
Izba:Izba Cywilna
Sygnatura:IV CK 165/03
Typ:Wyrok SN
Opis:Orzecznictwo Sądu Najwyższego Izba Cywilna 2005/3/55
Data wydania:2004-03-19
Wyrok z dnia 19 marca 2004 r., IV CK 165/03

Egzekucja z rachunku bankowego obejmującego wkład
oszczędnościowy, na który wystawiono dowód imienny określony w art. 55
ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. - Prawo bankowe (jedn. tekst: Dz.U. z 2002 r.
Nr 72, poz. 556 ze zm.), powinna być prowadzona na podstawie art. 901 k.p.c.,
a w razie niemożności odebrania tego dowodu - na podstawie art. 8931-8933
k.p.c.

Sędzia SN Barbara Myszka (przewodniczący, sprawozdawca)
Sędzia SN Józef Frąckowiak
Sędzia SN Marek Sychowicz

Sąd Najwyższy w sprawie z powództwa Kredyt Banku, S.A. w W. Oddział w O.
przeciwko Bankowi Gospodarki Żywnościowej, S.A. w W., Oddział w O. o zapłatę,
po rozpoznaniu na rozprawie w Izbie Cywilnej w dniu 19 marca 2004 r. kasacji
strony powodowej od wyroku Sądu Apelacyjnego w Białymstoku z dnia 26 listopada
2002 r.
oddalił kasację i zasądził od powoda na rzecz pozwanego kwotę 3000 zł
tytułem zwrotu kosztów postępowania kasacyjnego.

Uzasadnienie

Kredyt Bank S.A. w W., Oddział w O., wnosił o zasądzenie od Banku
Gospodarki Żywnościowej S.A. w W., Oddziału w O., kwoty 95 106,34 zł
z ustawowymi odsetkami od kwoty 92 117,66 zł od dnia 16 lutego 1999 r. do dnia
zapłaty, tytułem odszkodowania za naruszenie obowiązków w zakresie egzekucji
z rachunku bankowego, obejmującego wkłady oszczędnościowe dłużniczki
Wiesławy Reginy K.
Wyrokiem z dnia 24 maja 2002 r. Sąd Okręgowy w Olsztynie zasądził od
pozwanego na rzecz powoda kwotę 95 106,34 zł z ustawowymi odsetkami od kwoty
92 117,66 zł od dnia 5 marca 1999 r. do dnia zapłaty, oddalając powództwo
o odsetki za czas od dnia 16 lutego do dnia 4 marca 1999 r. Na skutek apelacji
pozwanego, Sąd Apelacyjny w Białymstoku wyrokiem z dnia 26 listopada 2002 r.
zmienił zaskarżony wyrok w ten sposób, że powództwo w całości oddalił.
Istotne elementy stanu faktycznego przyjętego przez Sąd Apelacyjny za
podstawę orzeczenia przedstawiały się następująco.
W dniu 4 marca 1999 r. powód złożył u komornika wniosek o wszczęcie
egzekucji na podstawie tytułu wykonawczego, wystawionego przeciwko spółce
z ograniczoną odpowiedzialnością pod firmą Spółka Pracownicza Handlowo-
Usługowa ,,K." w O., Bogusławowi K. i Wiesławie Reginie K., jako dłużnikom
solidarnym, na kwotę 92 117,66 zł z odsetkami. Wskazując sposób egzekucji,
zaznaczył, że należy ją przeprowadzić m.in. z rachunku bankowego, obejmującego
lokatę terminową, dłużniczki Wiesławy Reginy K. w pozwanym Banku Gospodarki
Żywnościowej. Pismem z dnia 5 marca 1999 r. komornik dokonał zajęcia rachunku
bankowego dłużniczki Wiesławy Reginy K. Pozwany nie wykonał obowiązków
wynikających z zajęcia, lecz zwrócił się do komornika o uzupełnienie danych przez
podanie imion rodziców dłużniczki i złożenie książeczek oszczędnościowych lub
protokołu potwierdzającego niemożność ich odebrania. Pismem z dnia 18 marca
1999 r. komornik ponownie dokonał zajęcia rachunku bankowego, obejmującego
wkład oszczędnościowy Wiesławy Reginy K., i dołączył protokół potwierdzający
niemożność odebrania dłużniczce żądanych dokumentów. Do dnia 12 marca
1999 r. na rachunku lokat terminowych Wiesławy Reginy K. w pozwanym Banku
znajdowały się zgromadzone przez nią środki pieniężne; były to trzy lokaty
w wysokości 50 000 zł, 55 000 zł i 10 000 zł, na które pozwany wystawił dowody
imienne w postaci certyfikatów. W dniu 12 marca 1999 r. pozwany potrącił należną
mu od Wiesławy Reginy K. wierzytelność z wierzytelnością przysługującą jej
w stosunku do pozwanego, wynikającą z umowy lokat terminowych, po czym
pismem z dnia 24 marca 1999 r. poinformował komornika, że ze względu na brak
środków na rachunkach oszczędnościowych dłużniczki nie może zrealizować
zajęcia. W dniu 12 kwietnia 1999 r. ogłoszona została upadłość zarówno spółki ,,K.",
jak i męża dłużniczki Bogusława K. - właściciela Przedsiębiorstwa Handlu
Wewnętrznego ,,J." w O. Wobec ogłoszenia upadłości powód zgłosił wierzytelność
wynikającą z tytułu wykonawczego, który był podstawą egzekucji, sędziemu
komisarzowi i równocześnie zakwestionował zasadność dokonanego przez
pozwanego potrącenia, wnosząc o wyłączenie z masy upadłości kwoty 120 659,76
zł, zgromadzonej przez Wiesławę Reginę K. na rachunku lokat terminowych.
Wniosek ten nie został uwzględniony, natomiast pozwany w dniu 21 września
1999 r. przekazał kwotę 120 659,76 zł syndykowi, który włączył ją do masy
upadłości.
Sąd Apelacyjny uznał, że pozwany po otrzymaniu zawiadomienia komornika
o dokonaniu zajęcia rachunku bankowego dłużniczki Wiesławy Reginy K. naruszył
ciążące na nim obowiązki, gdyż w sytuacji, w której wystawił dłużniczce dowody
zawarcia umowy w postaci certyfikatów (art. 55 ust. 1 i 2 ustawy z dnia 29 sierpnia
1997 r. - Prawo bankowe, jedn. tekst: Dz.U. z 2002 r. Nr 72, poz. 665 ze zm. -
dalej: "Pr.bank."), będących - podobnie jak książeczka oszczędnościowa -
papierami wartościowymi imiennymi, do których mają zastosowanie przepisy art.
9216-9218 k.c., egzekucja powinna być prowadzona na podstawie art. 901 k.p.c.,
a w razie niemożności odebrania dokumentów - według reguł określonych w art.
8931-8933 k.p.c. Skutkiem zajęcia dokonanego w tym trybie jest wstrzymanie
wszelkich wypłat z zajętego wkładu, które zostaje odwołane, jeżeli wierzyciel
w terminie określonym w art. 8931 § 4 k.p.c. nie wystąpi do sądu o umorzenie
książeczki oszczędnościowej lub innego dokumentu, z którego posiadaniem jest
związana wierzytelność na rachunku bankowym (art. 8933 k.p.c.). Umorzenie
następuje na zasadach i w trybie przewidzianym w dekrecie z dnia 10 grudnia
1946 r. o umarzaniu utraconych dokumentów (Dz.U. z 1947 r. Nr 5, poz. 20).
Przepis § 7 dekretu przewiduje obowiązek wezwania przez ogłoszenie publiczne
wszystkich roszczących prawa do dokumentu w terminie nie krótszym niż trzy
miesiące.
Z unormowań tych wynika, jak stwierdził Sąd Apelacyjny, że realizacja zajęcia
nie mogłaby nastąpić przed ogłoszeniem upadłości męża dłużniczki. Z tą chwilą
natomiast wierzytelność przysługująca dłużniczce w stosunku do pozwanego,
wynikająca z umowy rachunku oszczędnościowego weszłaby, jako składnik majątku
wspólnego, do masy upadłości (art. 53 § 1 rozporządzenia Prezydenta
Rzeczypospolitej z dnia 24 października 1934 r. - Prawo upadłościowe, jedn. tekst:
Dz.U. z 1991 r. Nr 118, poz. 512 ze zm.). Pozwany, mimo utrudniania postępowania
egzekucyjnego, w tym bezprawnego przelewu na swoje konto środków
zgromadzonych na rachunku dłużniczki, ostatecznie przekazał te środki do masy
upadłości, zatem zaistniał taki stan rzeczy, który miałby miejsce w razie
prawidłowego wypełnienia przez pozwanego ciążących na nim obowiązków. To zaś
oznacza, że powód nie poniósł szkody na skutek naruszenia przez pozwanego
obowiązków wynikających z art. 8931 k.p.c.
W kasacji od wyroku Sądu Apelacyjnego powód - powołując się na obydwie
podstawy określone w art. 3931 k.p.c. - wniósł o jego uchylenie i przekazanie
sprawy do ponownego rozpoznania. W ramach pierwszej podstawy kasacyjnej
wskazał na niewłaściwe zastosowanie przepisów art. 55 ust. 1 i 2 Pr.bank. oraz art.
9216-9218 k.c. przez uznanie bankowych dokumentów oszczędnościowych za
papiery wartościowe, podczas gdy prawidłowa wykładnia powołanych przepisów
prowadzi do wniosku, że walor taki mają bankowe papiery wartościowe wydane na
podstawie art. 89-92 Pr.bank. W ramach drugiej podstawy postawił zarzut
nieważności postępowania, spowodowanej naruszeniem art. 230 k.p.c. przez
ustalenie - bez uprzedniego zbadania umowy rachunku bankowego, łączącej
dłużniczkę Wiesławę Reginę K. z pozwanym, oraz obowiązującego w pozwanym
Banku regulaminu - że dokumentami imiennymi wystawionymi na dowód
zdeponowania przez dłużniczkę środków pieniężnych były certyfikaty. Kwestionując
prawidłowość stanowiska Sądu Apelacyjnego w przedmiocie charakteru prawnego
dokumentów imiennych, stanowiących dowód zdeponowania środków pieniężnych,
skarżący podniósł, że egzekucja z rachunku bankowego dłużniczki powinna być
prowadzona na podstawie art. 889-890 k.p.c. Według tych przepisów, przekazanie
mu jako wierzycielowi kwoty zajętej przez komornika nastąpić powinno przed
ogłoszeniem upadłości.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Rozważenia w pierwszej kolejności wymaga, jako najdalej idący, zarzut
nieważności postępowania, spowodowanej naruszeniem przez Sąd Apelacyjny
przepisu art. 230 k.p.c. Odnosząc się do tego zarzutu trzeba podkreślić, że
przyczyny powodujące nieważność postępowania zostały przez ustawodawcę
w sposób wyczerpujący wymienione w art. 379 k.p.c. Skarżący nie wskazał na
żadną z nich, wobec czego podniesiony zarzut nieważności postępowania przed
Sądem Apelacyjnym nie może być uznany za usprawiedliwiony. Zgodnie z art. 230
k.p.c., gdy strona nie wypowie się co do twierdzeń strony przeciwnej o faktach, sąd,
mając na względzie wyniki całej rozprawy, może fakty te uznać za przyznane.
Przyjęcie przez sąd za ustalone, bez przeprowadzenia postępowania dowodowego,
okoliczności faktycznych wskazanych przez stronę, a zakwestionowanych przez
stroną przeciwną, stanowi naruszenie art. 230 k.p.c. Może być ono zakwalifikowane
jako naruszenie przepisów postępowania, które wypełnia podstawę kasacyjną
przewidzianą w art. 3931 pkt 2 k.p.c., jeżeli skarżący wykaże, że uchybienie to
mogło mieć istotny wpływ na wynik sprawy. Naruszenie przepisu art. 230 k.p.c. nie
powoduje natomiast nieważności postępowania.
Wbrew odmiennym zapatrywaniom skarżącego, Sąd Apelacyjny nie naruszył
przepisu art. 230 k.p.c. ustalając, że dłużniczkę łączyła z pozwanym umowa
rachunku oszczędnościowego oraz że potwierdzeniem zawarcia tej umowy były
wystawione przez pozwanego dokumenty imienne w postaci certyfikatów. Fakt
prowadzenia przez pozwanego rachunku oszczędnościowego dłużniczki
pozostawał w sprawie poza sporem, natomiast na rodzaj wystawionych
dokumentów imiennych pozwany powołał się już w toku postępowania przed
Sądem pierwszej instancji, składając pismo zawierające oznaczenie certyfikatów.
Powód nie zaprzeczył tym twierdzeniom, wobec czego Sąd Apelacyjny, mając na
względzie wyniki całej rozprawy, władny był uznać fakt wystawienia imiennych
certyfikatów na dowód zdeponowania przez dłużniczkę środków pieniężnych za
przyznany.
Z uzasadnienia kasacji wynika, że w istocie skarżący kwestionuje dokonaną
przez Sąd Apelacyjny ocenę charakteru prawnego wystawionych przez pozwanego
dokumentów imiennych, a nie ich rodzaj czy nazwę. Skarżący nie zaprzeczył, że
były to dokumenty potwierdzające zawarcie umowy rachunku oszczędnościowego.
Podniósł natomiast, że pod rządem art. 18 ustawy z dnia 31 stycznia 1989 r. -
Prawo bankowe (jedn. tekst: Dz.U. z 1992 r. Nr 72, poz. 359 ze zm.) można było
przyjmować - i pogląd taki dominował w doktrynie - że do imiennych książeczek
oszczędnościowych (innych dokumentów imiennych) stosuje się przepisy kodeksu
cywilnego o imiennych papierach wartościowych. Z chwilą wejścia w życie ustawy
z dnia 29 sierpnia 1997 r. - Prawo bankowe stan prawny uległ jednak zmianie. Ze
względu na nową regulację problematyki bankowych papierów wartościowych,
zawartą w odrębnym rozdziale zatytułowanym ,,Emisja bankowych papierów
wartościowych" (art. 89-92), dokumenty wystawiane przez bank na podstawie art.
55 ust. 1 i 2 nie mogą być już, zdaniem skarżącego, uznawane za papiery
wartościowe; są one jedynie bankowymi dokumentami oszczędnościowymi,
potwierdzającymi zawarcie umowy rachunku oszczędnościowego.
Dla oceny trafności podjętego zaskarżonym wyrokiem rozstrzygnięcia istotna
jest kwestia, w jakim trybie powinna być prowadzona egzekucja z rachunku
bankowego dłużniczki obejmującego wkład oszczędnościowy, na który wystawiono
dowód imienny, przewidziany w art. 55 Pr.bank.
Powołany przepis przewiduje wystawianie, jako dowodów zawarcia umowy
rachunku oszczędnościowego, wyłącznie dokumentów imiennych; dowodem takim
może być imienna książeczka oszczędnościowa lub inny imienny dokument, np.
bon czy certyfikat. Dokumenty, o których mowa, potwierdzają wprawdzie zawarcie
umowy rachunku oszczędnościowego, niemniej pełnią funkcję legitymacyjną
i w razie utraty podlegają umorzeniu w trybie określonym w rozporządzeniu Ministra
Sprawiedliwości z dnia 7 września 1998 r. w sprawie zasad i trybu umarzania
dowodów zawarcia umowy rachunku oszczędnościowego (Dz.U. Nr 121, poz. 795),
wydanym na podstawie delegacji zawartej w art. 61 Pr.bank. Zachodziły tym samym
podstawy do przyjęcia, że egzekucja z rachunku bankowego dłużniczki
obejmującego wkład oszczędnościowy, na który wystawiono dokument imienny,
powinna być prowadzona przez komornika na podstawie art. 8931-8933 k.p.c., nie
zaś - jak przyjmuje skarżący - na podstawie art. 889-890 k.p.c.
Według art. 8931 § 1 k.p.c., który w czasie prowadzenia egzekucji z rachunku
bankowego dłużniczki Wiesławy Reginy K. obowiązywał w brzmieniu ustalonym
przez art. 1 pkt 79 ustawy z dnia 13 lipca 1990 r. o zmianie ustawy - Kodeks
postępowania cywilnego (Dz.U. Nr 55, poz. 318), jeżeli egzekucja z rachunku
bankowego obejmującego wkład oszczędnościowy, na który wystawiono dowód
imienny, nie może być przeprowadzona w trybie art. 901 z powodu niemożności
odebrania tego dokumentu, komornik sporządza o tym protokół i dokonuje zajęcia
wkładu oszczędnościowego przez skierowanie do właściwego oddziału banku
zawiadomienia o zajęciu. Zajęcie jest dokonane z chwilą doręczenia tego
zawiadomienia, a na jego skutek bank wstrzymuje wszelkie wypłaty z zajętego
wkładu.
Oznacza to, że wierzytelność z rachunku, o którym mowa, jest zajęta przez
okres trzech tygodni od otrzymania przez bank zawiadomienia o zajęciu. Jeżeli
w tym okresie wierzyciel nie wystąpi do sądu z wnioskiem o umorzenie książeczki
oszczędnościowej i nie zawiadomi o tym banku, właściwy oddział banku
obowiązany jest po upływie trzech tygodni od daty zajęcia wkładu
oszczędnościowego odwołać wstrzymanie wypłat z tego wkładu, o czym
zawiadamia właściciela książeczki oszczędnościowej (art. 8933 § 4 k.p.c.).
W wypadku złożenia przez wierzyciela odnośnego wniosku i zawiadomienia o tym
banku, wstrzymanie wypłat jest nadal aktualne do czasu prawomocnego
zakończenia postępowania o umorzenie książeczki oszczędnościowej lub innego
imiennego dokumentu potwierdzającego zawarcie umowy rachunku
oszczędnościowego (art. 8932-8933 k.p.c.).
Pozwany po otrzymaniu pisma komornika z dnia 5 marca 1999 r.,
zawiadamiającego o zajęciu rachunku bankowego Wiesławy Reginy K.
obejmującego wkład oszczędnościowy, na który wystawiono imienny dokument
w postaci certyfikatu, powinien wstrzymać wszelkie wypłaty z zajętego wkładu, gdyż
nie zwalniały go z tego obowiązku ani wątpliwości dotyczące bliższych danych
osobowych dłużniczki, ani brak protokołu o niemożności odebrania dokumentu
potwierdzającego zawarcie umowy rachunku oszczędnościowego. Uchybienie
przez pozwanego obowiązkom ciążącym na nim z mocy z art. 8931 § 1 k.p.c. nie
mogło jednak skutkować odpowiedzialnością odszkodowawczą, gdyż zakończenie
postępowania sądowego, przewidzianego w art. 8932 w związku z art. 8933 k.p.c.,
było nierealne przed ogłoszeniem upadłości, także wtedy, gdyby nie doszło do
popełnienia tego uchybienia. Odpowiedzialność odszkodowawcza banku
przewidziana w art. 892 § 1 k.p.c. zachodzi natomiast tylko wtedy, gdy na skutek
naruszenia przez niego przepisów w zakresie egzekucji z rachunków bankowych
obejmujących wkład oszczędnościowy, wierzyciel doznał szkody.
Z powyższych względów Sąd Najwyższy na podstawie art. 39312 k.p.c. oddalił
kasację.



Izba Cywilna - inne orzeczenia:
dokumentdata wyd.
[IC] IV CK 410/05   Wyrok SN
Orzecznictwo Sądu Najwyższego Izba Cywilna 2007/1/13
2006-03-23 
[IC] IV CK 361/05   Postanowienie SN
Orzecznictwo Sądu Najwyższego Izba Cywilna 2006/11/190
2006-02-07 
[IC] IV CK 304/05   Wyrok SN
Orzecznictwo Sądu Najwyższego Izba Cywilna 2006/10/166
2005-12-13 
[IC] IV CK 108/05   Wyrok SN
Orzecznictwo Sądu Najwyższego Izba Cywilna 2006/7-8/129
2005-10-07 
[IC] IV CK 106/05   Wyrok SN
Orzecznictwo Sądu Najwyższego Izba Cywilna 2006/7-8/128
2005-10-07 
  • Adres publikacyjny: