Wyrok z dnia 13 grudnia 2000 r., III CKN 1422/00

Celem procesu o zaprzeczenie ojcostwa nie jest ustalenie ojcostwa
biologicznego męża matki, lecz obalenie ustawowego domniemania, że
dziecko od niego pochodzi.

Przewodniczący: Sędzia SN Andrzej Wypiórkiewicz (sprawozdawca)
Sędziowie SN: Henryk Pietrzkowski, Marek Sychowicz

Sąd Najwyższy po rozpoznaniu w dniu 13 grudnia 2000 r. na rozprawie
sprawy z powództwa Jana J. przeciwko Beacie J. i Annie J. o zaprzeczenie
ojcostwa na skutek kasacji powoda od wyroku Sądu Okręgowego w Kielcach z dnia
26 czerwca 2000 r.,
oddalił kasację.

Uzasadnienie

Sąd Okręgowy w Kielcach oddalił apelację Jana J. wniesioną od wyroku Sądu
Rejonowego w Kielcach z dnia 1 marca 2000 r., oddalającego jego powództwo o
ustalenie, że nie jest ojcem Anny J.
Według dokonanych ustaleń, powód i pozwana Beata J. zawarli małżeństwo w
dniu 6 czerwca 1998 r. W dniu 20 lutego 1999 r. pozwana urodziła córkę, pozwaną
Annę J., na przełomie 37 i 38 tygodnia okresu ciąży. Strony współżyły cieleśnie
około półtora roku przed zawarciem małżeństwa, a ponownie nawiązały współżycie
w noc poślubną. Ostatnia miesiączka przed zajściem w ciążę wystąpiła u pozwanej
w dniu 26 maja 1998 roku. Płód dwukrotnie poddawany był badaniom USG. Na
podstawie wyniku pierwszego z tych badań przewidywano, że poród nastąpi w dniu
15 marca 1998 r., zaś za drugim razem termin rozwiązania nie został ustalony.
Badania polimorfizmu DNA przeprowadzone przez dwa zakłady naukowe wskazały
na prawdopodobieństwo ojcostwa powoda graniczące z pewnością. Zachodząca
w krwi stron różnica struktury serologicznej w odniesieniu do cechy ,,Rh" nie daje
podstawy do wykluczenia ojcostwa powoda w stosunku do Anny J. Dziecko nie było
poddane transfuzji krwi.
Dokonując oceny prawnej przytoczonego stanu faktycznego, zgodnej ze
stanowiskiem Sądu pierwszej instancji, Sąd Okręgowy przyjął, że powództwo jest
nieuzasadnione, gdyż nie został prawidłowo wykazany, stosownie do wymagań art.
67 k.r.o., stan nieprawdopodobieństwa ojcostwa powoda. W szczególności, nie
została podważona moc przeprowadzonego dowodu przyrodniczego.
Powód Jan J. zaskarżył wyrok Sądu Okręgowego, wnosząc kasację na
podstawie przewidzianej w art. 3931 pkt 2 k.p.c. W jej ramach zarzucił naruszenie
art. 241 i 382 k.p.c. w związku z art. 391 k.p.c. Skarżący domagał się uchylenia
wyroków Sądów obydwóch instancji i przekazania sprawy Sądowi pierwszej
instancji do ponownego rozpoznania.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Skarżący zarzucił Sądowi Okręgowemu, że opierając wyrok na materiale
dowodowym zebranym w postępowaniu pierwszoinstancyjnym, nie wyjaśnił
należycie sprawy do stosownego rozstrzygnięcia. Tymczasem powód ,,chce być
przekonanym i pewnym w 100 %, że jest ojcem dziecka, tym bardziej, że szereg
okoliczności związanych z jego poczęciem i narodzinami budzi jego wątpliwości".
Należy zatem na wstępie zauważyć, że aczkolwiek wysoce znaczący postęp nauk
przyrodniczych pozwala na wykorzystywanie przy ustalaniu pokrewieństwa między
osobami możliwości biologicznej identyfikacji człowieka, to jednak celem procesu o
zaprzeczenie ojcostwa nie jest ustalenie ojcostwa biologicznego małżonka matki,
lecz obalenie ustawowego domniemania, że dziecko od niego pochodzi, jeżeli
urodziło się w czasie trwania małżeństwa albo przed upływem trzystu dni od jego
ustania lub unieważnienia (por. art. 62 k.r.o.). Do przyjęcia ojcostwa w znaczeniu
prawnym nie jest wymagane, aby mężczyzna był ojcem biologicznym dziecka.
Ciężar obalenia wspomnianego domniemania spoczywa na powodzie, przy czym -
jak prawidłowo zostało przyjęte w rozpoznawanej sprawie - obalenie domniemania
ojcostwa mogło nastąpić tylko przez wykazanie niepodobieństwa, żeby mąż mógł
być ojcem dziecka, skoro pozwana Anna J. urodziła się po upływie sto
osiemdziesiątego dnia od zawarcia przez strony nadal istniejącego małżeństwa
(por. art. 67 k.r.o.).
Wbrew temu, co stwierdzono w kasacji, ustalenie prawdopodobieństwa
ojcostwa powoda względem pozwanej Anny J., graniczącego z pewnością, na
podstawie wyniku badania polimorfizmu DNA, pozwalało Sądowi drugiej instancji
przyjąć, że niepodobieństwo ojcostwa nie zostało wykazane i że nie zachodziła
potrzeba prowadzenia innych dowodów przyrodniczych, a mianowicie dowodu z
grupowego badania krwi stron, tomografii komputerowej głów stron i z opinii
biegłego o mocy dowodowej badań USG płodu. Moc dowodowa z badań kwasu
dezoksyrybonukleinowego (DNA), pośredniczącego przy przekazywaniu z komórki
do komórki materiału genetycznego, jest w takim stopniu duża, że jej
zakwestionowanie prowadziłoby do przekroczenia granic swobodnej sędziowskiej
oceny dowodów z powodu odrzucenia zdobyczy naukowych. Spośród dowodów
przyrodniczych badanie DNA daje największą możliwość wykluczenia ojcostwa.
Skarżący niczym nie wykazał, że wymienione wyżej inne dowody dostarczyłyby
wiadomości podważających wartość dowodową badania DNA, a przez to
bezpodstawnie zarzucił Sądowi, że nie uzupełniając nimi materiału dowodowego
zebranego przez Sąd pierwszej instancji, doprowadził do naruszenia art. 241 i 382
k.p.c.
Poza tym skarżący bezpodstawnie zarzucił Sądowi Okręgowemu pominięcie
okoliczności mających znaczenie dla ustalenia prawidłowości wyniku badania u
stron polimorfizmu DNA. Kwestionowanie przez stronę prawidłowości
przeprowadzenia przez zakład naukowy czynności badawczych powinno opierać
się na konkretnych faktach pozwalających przyjąć, że nie zostały zachowane
procedury umożliwiające pozytywną weryfikację wyniku badań. Nie wystarcza
subiektywne przekonanie strony o wadliwości niekorzystnego dla niej wyniku
badania ani też teoretyczna możliwość zaistnienia pomyłki lub błędu. Istotne tu są
dane obiektywne, których skarżący nie dostarczył.
Sąd pierwszej instancji zażądał opinii Akademii Medycznej w W., Katedry i
Zakładu Medycyny Sądowej o polimorfizmie DNA u stron. Zakład ten ma atest
Polskiego Towarzystwa Medycyny Sądowej i Kryminologii na badania DNA,
zobowiązujący do ścisłego przestrzegania reguł badawczych. Przekazując Sądowi
wyniki przeprowadzonych badań, wskazał przyjętą technikę i zapewnił o jakości
uzyskanych preparatów DNA. Nie ma podstawy do przyjęcia, że Zakład wydał
opinię o prawdopodobieństwie ojcostwa powoda nie będąc pewnym, czy
zastosowana metoda badawcza gwarantuje prawidłowy wynik. Sąd Rejonowy
umożliwił też stronom ze względu na podtrzymywane przez powoda wątpliwości
poddanie się badaniom na zlecenie skarżącego, zawieszając postępowanie. W ten
sposób wyczekał na otrzymaną przez strony opinię Akademii Medycznej w L.,
Katedry i Zakładu Medycyny Sądowej, mającej również atest do prowadzenia
badań DNA. Uzyskany przez ten Zakład wynik był taki sam; wskazuje na
prawdopodobieństwo ojcostwa powoda wyższe od 99,99 %, graniczące
z pewnością.
Odmiennie niż to przyjmuje skarżący, nie wpłynęło na wynik postępowania
odstąpienie przez Sąd od przesłuchania biegłego dr med. Piotra K., pracownika
Zakładu Medycyny Sądowej w L., podejmującego czynności przy badaniu u stron
DNA, gdyż na piśmie przekazał on specjalne wiadomości dotyczące kwestii
wywołujących u powoda wątpliwości. Całkowicie wykluczył możliwość
,,dopasowania" do powoda krwi dziecka w drodze transfuzji. Poza tym, podnoszone
przez powoda twierdzenie, że taka transfuzja była dokonana, nie zostało poparte
dowodami, a przy tym jest sprzeczne z dokonanymi ustaleniami znajdującymi
oparcie z informacji uzyskanej przez Sąd pierwszej instancji z Regionalnego
Centrum Krwiodawstwa. Natomiast nawet nie twierdzi się w kasacji, że dziecko
poddane było transplantacji szpiku. Również i z tych względów nie można zasadnie
zarzucać Sądowi Okręgowemu, że z naruszeniem art. 382 k.p.c., a także art. 241
k.p.c., oparł swoje ustalenia oraz rozstrzygnięcie na materiale dowodowym
zgromadzonym w postępowaniu przed Sądem pierwszej instancji. Dokonane
bowiem przez ten Sąd ustalenia faktyczne były prawidłowe i znajdowały oparcie w
dobrze przeprowadzonej ocenie materiału dowodowego.
W związku z powyższym Sąd Najwyższy na podstawie art. 39312 k.p.c. oddalił
kasację z braku usprawiedliwionych podstaw zaskarżenia.