Wyrok SN - II CKN 1201/00
Izba:Izba Cywilna
Sygnatura:II CKN 1201/00
Typ:Wyrok SN
Opis:Orzecznictwo Sądu Najwyższego Izba Cywilna 2003/4/57
Data wydania:2002-04-18
Wyrok z dnia 18 kwietnia 2002 r., II CKN 1201/00

Przepisy art. 50 § 1 i art. 51 § 3 rozporządzenia Prezydenta RP z dnia 24
października 1934 r. - Prawo upadłościowe (jedn. tekst: Dz.U. z 1991 r. Nr 118,
poz. 512 ze zm.) nie ograniczają możliwości wypowiedzenia najmu
nieruchomości na zasadach określonych w umowie najmu lub wynikających z
przepisów kodeksu cywilnego.

Sędzia SN Helena Ciepła (przewodniczący)
Sędzia SN Mirosław Bączyk
Sędzia SN Kazimierz Zawada (sprawozdawca)

Sąd Najwyższy w sprawie z powództwa syndyka masy upadłości
Przedsiębiorstwa Handlu Zagranicznego ,,T.", spółki z ograniczoną
odpowiedzialnością z siedzibą w Ł. przeciwko syndykowi masy upadłości
Przedsiębiorstw Handlowych ,,P.", spółce z ograniczoną odpowiedzialnością z
siedzibą w W. o zapłatę, po rozpoznaniu w Izbie Cywilnej w dniu 18 kwietnia 2002 r.
na rozprawie kasacji powoda od wyroku Sądu Apelacyjnego w Łodzi z dnia 4
kwietnia 2000 r.
oddalił kasację i zasądził od powoda na rzecz pozwanego 1500 zł tytułem
zwrotu kosztów postępowania kasacyjnego.

Uzasadnienie

Jest bezsporne, że syndyk masy upadłości Przedsiębiorstwa Handlu
Zagranicznego ,,T.", spółki z ograniczoną odpowiedzialności w Ł. zawarł w dniu 31
grudnia 1994 r. umowę najmu na czas nieoznaczony z Przedsiębiorstwem ,,P.",
spółką z o.o. w W. Przedmiotem najmu była część magazynu Przedsiębiorstwa ,,P.",
położonego w Ł. przy ul. U. nr 47/49. W dniu 8 marca 1995 r. ogłoszono upadłość
wynajmującego, tj. Przedsiębiorstwa ,,P.". Wynajęta część magazynu została objęta
przez najemcę przed ogłoszeniem upadłości wynajmującego. W okresie od dnia 9
do 15 marca 1995 r. cały magazyn przy ul. U. nr 47/49 był zaplombowany na
polecenie syndyka masy upadłości Przedsiębiorstwa ,,P.". W dniu 28 marca 1995 r.
syndyk masy upadłości Przedsiębiorstwa ,,P." złożył oświadczenie o wypowiedzeniu
umowy najmu na trzy miesiące naprzód, tj. ze skutkiem w dniu 30 czerwca 1995 r.
Choć zdaniem syndyka masy upadłości Przedsiębiorstwa ,,T." wypowiedzenie to
było bezskuteczne ze względu na ograniczenia wynikające z art. 50 § 1
rozporządzenia Prezydenta RP - Prawo upadłościowe dnia 24 października 1934 r.
(jedn. tekst: Dz.U. z 1991 r. Nr 118, poz. 512 ze zm. - dalej "Pr.upadł."), w marcu
1996 r. towary przechowywane w wynajętej części magazynu spakowano,
a następnie przetransportowano do innego miejsca. Według syndyka masy
upadłości Przedsiębiorstwa ,,T.", przeprowadzka była konieczna ze względu na
utrudnienia w korzystaniu z magazynu ze strony syndyka masy upadłości
Przedsiębiorstwa ,,P.", polegające na odłączeniu prądu, telefonu i ogrzewania.
Powołując się na przytoczone zdarzenia, syndyk masy upadłości
Przedsiębiorstwa ,,T." zażądał od syndyka masy upadłości Przedsiębiorstwa ,,P."
zapłaty kwoty 49 020 zł, ograniczonej następnie do kwoty 43 095 zł, tytułem
naprawienia szkody poniesionej w wyniku konieczności opuszczenia magazynu,
mimo trwania umowy najmu i przedłużenia się postępowania upadłościowego o 36
dni, przypadające na czas, kiedy magazyn był zamknięty (9-15 marca 1995 r.) i
kiedy przygotowywano rzeczy do przeprowadzki (1-30 marca 1996 r.).
Sąd Okręgowy po ponownym rozpoznaniu sprawy wyrokiem z dnia
6 października 1999 r. zasądził od strony pozwanej kwotę 43 094,95 zł z odsetkami
ustawowymi na podstawie art. 471 w związku z art. 361, 363 i 481 k.c. Sąd przyjął,
zgodnie ze stanowiskiem Sądu Apelacyjnego wyrażonym w wyroku z dnia 17
listopada 1998 r., uchylającym pierwszy wyrok w sprawie, że wypowiedzenie najmu
przez syndyka masy upadłości Przedsiębiorstwa ,,P." było bezskuteczne w świetle
art. 51 § 3 Pr.upadł. Poza tym Sąd Okręgowy ustalił, że koszty przeprowadzki
wyniosły kwotę 6360 zł, straty zaś związane z przedłużeniem się postępowania
upadłościowego określił na sumę równą pozostałej części zasądzonego
odszkodowania. Zaznaczył przy tym, że ta suma została obliczona w sposób
abstrakcyjny, ponieważ nie jest możliwe ustalenie rzeczywistych kosztów
przypadających na jeden dzień postępowania upadłościowego.
Sąd Apelacyjny, uwzględniając apelację strony pozwanej, zmienił wyrok Sądu
Okręgowego z dnia 6 października 1999 r. i oddalił powództwo. Zdaniem Sądu
Apelacyjnego, brak podstaw do przyjęcia, że przerwa w postępowaniu
upadłościowym spowodowała stronie powodowej szkodę. Strona ta nie wykazała,
że ze względu na przeprowadzkę nie doszła do skutku jakaś konkretna transakcja,
przyjęcie zaś ,,abstrakcyjnego", ,,teoretycznego" wyliczenia szkody jest błędne w
samym swym założeniu.
W skardze kasacyjnej strona powodowa powołała się na wydanie wyroku
Sądu Apelacyjnego z naruszeniem art. 322 k.p.c. przez jego niezastosowanie,
mimo niemożliwości ścisłego udowodnienia wysokości szkody, oraz art. 6 k.c. przez
przyjęcie, że strona powodowa nie udowodniła szkody, a także art. 471 k.c. przez
przyjęcie, że nie zachodziły przewidziane w tym przepisie przesłanki
odpowiedzialności kontraktowej w postaci związku przyczynowego i szkody.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Sąd Apelacyjny nie zanegował ustalenia Sądu Okręgowego, dotyczącego
wysokości kosztów przeprowadzki strony powodowej z wynajmowanego magazynu
przy ul. U. nr 47/49, określonych na kwotę 6 360 zł. W tej sytuacji stanowisko Sądu
Apelacyjnego o całkowitym braku podstaw do zastosowania w sprawie art. 471 k.c.
ze względu na niemożność uznania szkody ,,teoretycznej", ,,abstrakcyjnej" za
szkodę w rozumieniu wymienionego przepisu, trafnie zostało w skardze kasacyjnej
zakwestionowane, uzasadnionej bowiem krytyki Sądu Apelacyjnego skierowanej
przeciwko operowaniu przez Sąd Okręgowy pojęciem szkody ,,abstrakcyjnej",
,,teoretycznej" nie można odnieść do wspomnianego ustalenia dotyczącego kosztów
przeprowadzki. Ostatecznie jednak zaskarżony wyrok odpowiada prawu.
Kluczowe znaczenie dla rozstrzygnięcia sprawy miała ocena skuteczności
wypowiedzenia umowy najmu przez syndyka masy upadłości Przedsiębiorstwa ,,P.".
W związku z tym, że upadłość wywiera doniosły wpływ na stosunki zobowiązaniowe
upadłego (art. 32-51 Pr.upadł.), nasuwało się pytanie, czy syndyk masy upadłości
Przedsiębiorstwa ,,P." mógł wypowiedzieć umowę najmu magazynu przy ul. U. nr
47/49 na zasadach ogólnych, a więc także bez szczególnych przyczyn, z
zachowaniem terminów wypowiedzenia zastrzeżonych w umowie lub
przewidzianych w kodeksie cywilnym, czy też wypowiedzenie przez niego tej
umowy podlegało ograniczeniom wynikającym z przepisów prawa upadłościowego.
Według art. 50 § 1 Pr.upadł., umowa najmu lub dzierżawy nieruchomości
upadłego pozostaje w mocy, jeżeli przedmiot umowy przed ogłoszeniem upadłości
był objęty przez najemcę lub dzierżawcę. Zgodnie zaś z art. 51 Pr.upadł., od umowy
najmu lub dzierżawy nieruchomości zawartej przez upadłego jako najemcę lub
dzierżawcę każda ze stron może odstąpić, jeżeli w czasie ogłoszenia upadłości
przedmiot najmu lub dzierżawy nie był jeszcze objęty przez upadłego.
Oświadczenie o odstąpieniu powinno nastąpić w ciągu dwóch tygodni od daty
ogłoszenia upadłości. Jeżeli przedmiot najmu lub dzierżawy w czasie ogłoszenia
upadłości był już objęty przez upadłego, syndyk może najem lub dzierżawę
rozwiązać przez wypowiedzenie na sześć miesięcy z góry, gdy umowa dotyczy
nieruchomości, w której było prowadzone przedsiębiorstwo upadłego, w innych zaś
przypadkach - z zachowaniem ustawowego terminu wypowiedzenia; terminy te
stosuje się tylko wówczas, gdy umówione terminy wypowiedzenia nie są krótsze.
Rozwiązanie nie może nastąpić wcześniej niż z upływem czasu, za który czynsz z
góry uiszczono.
Artykuł 51 Pr.upadł. stosuje się więc, jeżeli po zawarciu umowy najmu
nieruchomości ogłoszona została upadłość najemcy. Według art. 51 Pr.upadł.,
istotne znaczenie ma to, czy przedmiot najmu w czasie ogłoszenia upadłości
najemcy był już przez niego objęty, czy też nie. Dla przypadku, gdy nie był objęty,
przepis § 1 przewiduje wyjątek od wyrażonej w art. 39 § 1 Pr.upadł. reguły
dotyczącej umów wzajemnych i dopuszcza odstąpienie nie tylko przez syndyka
masy upadłości najemcy, ale także przez drugą stronę (wynajmującego). Dla
przypadku zaś, gdy był objęty, przepis § 3 przyznaje syndykowi masy upadłości
najemcy uprawnienie do wypowiedzenia umowy najmu z zachowaniem wskazanych
w nim terminów. Celu tego przepisu należy się dopatrywać w przyznaniu syndykowi
określonego w nim uprawnienia do wypowiedzenia najmu, choćby takiego
uprawnienia nie miał najemca. Wynikająca z tego przepisu norma musi być uznana
za bezwzględnie obowiązującą, wszelkie zatem porozumienia stron wyłączające
wspomniane uprawnienie do wypowiedzenia powinny być uznane za nieważne. Nie
ma natomiast podstaw do przyjęcia, że przepis art. 51 § 3 Pr.upadł., przyznając
szczególne uprawnienie do wypowiedzenia najmu syndykowi masy upadłości
najemcy, zarazem całkowicie wykluczył możliwość wypowiedzenia najmu przez
wynajmującego (syndyka masy upadłości wynajmującego). Taka wykładnia art. 51
§ 3 Pr.upadł. nie dałaby się pogodzić z przepisami art. 667 § 2 i art. 687 k.c.,
przyznającymi wynajmującemu w określonych w nich przypadkach nagannego
postępowania najemcy uprawnienie do wypowiedzenia najmu bez zachowania
terminów wypowiedzenia, oraz z normą dopuszczającą wypowiedzenie
bezterminowego zobowiązania o charakterze ciągłym przez obie strony (zob. art.
3651 k.c. oraz wyrok Sądu Najwyższego z dnia 7 grudnia 2000 r., II CKN 351/00,
OSNC 2001, nr 6, poz. 95). Art. 51 § 3 Pr.upadł. choć więc nie przyznał
wynajmującemu analogicznego uprawnienia do wypowiedzenia jak syndykowi masy
upadłości najemcy, to nie pozbawił go możliwości wypowiedzenia najmu na
zasadach ogólnych.
Zestawienie powyższych uwag z okolicznościami sprawy prowadzi do
wniosku, że art. 51 § 3 Pr.upadł. nie miał w sprawie zastosowania, ponieważ
umowę najmu leżącą u podstaw sporu zawarł już syndyk masy upadłości najemcy,
nie został więc spełniony w sprawie warunek, by umowa najmu została zawarta
przed ogłoszeniem upadłości najemcy. Poza tym, gdyby nawet art. 51 § 3 Pr.upadł.
miał w sprawie zastosowanie, nie uzasadniałby uznania wypowiedzenia
dokonanego na zasadach ogólnych przez syndyka masy upadłości
Przedsiębiorstwa ,,P." za bezskuteczne.
Znajdował natomiast w sprawie zastosowanie art. 50 § 1 Pr.upadł., dotyczy on
bowiem przypadków ogłoszenia upadłości wynajmującego po zawarciu najmu
nieruchomości. Nie ma przy tym znaczenia z punktu widzenia stosowania tego
przepisu, kto jest najemcą nieruchomości, może być więc nim także syndyk masy
upadłości innego podmiotu (zob. art. 87 Pr.upadł.). Jednakże również z art. 50 § 1
Pr.upadł. nie wynika niemożność wypowiedzenia najmu przez syndyka masy
upadłości wynajmującego. Przepis ten rozstrzyga tylko o mocy wiążącej umowy
najmu nieruchomości w razie upadłości wynajmującego. Jeżeli przedmiot umowy
nie został przed ogłoszeniem upadłości wynajmującego objęty przez najemcę,
umowa traci moc, jeżeli zaś, jak w niniejszej sprawie, został objęty, umowa
pozostaje w mocy, w związku z czym wyłania się kwestia możliwości jej
wypowiedzenia. Z treści omawianego przepisu nie wynika jednak nic takiego, co by
sprzeciwiało się możliwości jej wypowiedzenia przez każdą ze stron na zasadach
ogólnych. Ponadto, jeżeli chodzi o zachowanie tej możliwości przez syndyka masy
upadłości wynajmującego, to pozostają tu w pełni aktualne przytoczone wyżej przy
omawianiu art. 51 § 3 Pr.upadł. argumenty odwołujące się do art. 3651, 667 § 2 i
art. 687 k.c.
Skuteczność wypowiedzenia umowy najmu przez syndyka masy upadłości
Przedsiębiorstwa ,,P." nakazywała uznać oparte na odmiennym założeniu
powództwo odszkodowawcze syndyka masy upadłości Przedsiębiorstwa ,,T." za
nieusprawiedliwione co do samej zasady. W tej sytuacji nie mogły także odnieść
zamierzonego skutku zarzuty naruszenia art. 322 k.p.c. i art. 6 k.c.
Z przedstawionych przyczyn Sąd Najwyższy na podstawie art. 39312 in fine
k.p.c. oddalił skargę kasacyjną.


Izba Cywilna - inne orzeczenia:
dokumentdata wyd.
[IC] II CKN 440/01   Wyrok SN
Orzecznictwo Sądu Najwyższego Izba Cywilna 2002/7-8/99
2001-11-14 
[IC] II CKN 419/01   Wyrok SN
Orzecznictwo Sądu Najwyższego Izba Cywilna 2004/10/165
2003-09-03 
[IC] II CKN 415/01   Wyrok SN
Orzecznictwo Sądu Najwyższego Izba Cywilna 2004/10/163
2003-09-03 
[IC] II CKN 329/01   Wyrok SN
Orzecznictwo Sądu Najwyższego Izba Cywilna 2003/12/165
2002-09-19 
[IC] II CKN 269/01   Wyrok SN
Orzecznictwo Sądu Najwyższego Izba Cywilna 2004/9/142
2003-06-18 
  • Adres publikacyjny: