Wyrok z dnia 2 grudnia 2005 r., II CK 255/05

Artykuł 10 ust. 4 ustawy z dnia 15 grudnia 2000 r. o spółdzielniach
mieszkaniowych (jedn. tekst: Dz.U. z 2003 r. Nr 119, poz. 1116 ze zm.) w
brzmieniu nadanym ustawą z dnia 19 grudnia 2002 r. o zmianie ustawy o
spółdzielniach mieszkaniowych oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. Nr 240,
poz. 2058) ma zastosowanie także do osób, którym przysługuje roszczenie
przewidziane w art. 15 ustawy o spółdzielniach mieszkaniowych, jeżeli
rozpoznanie sprawy następuje po zmianie art. 10 ust. 4 ustawy.

Sędzia SN Gerard Bieniek (przewodniczący, sprawozdawca)
Sędzia SN Bronisław Czech
Sędzia SN Kazimierz Zawada

Sąd Najwyższy w sprawie z powództwa Leokadii M. przeciwko Spółdzielni
Mieszkaniowej im. W.J. w Ł. o przyjęcie w poczet członków i zobowiązanie do
zawarcia umowy, po rozpoznaniu na rozprawie w Izbie Cywilnej w dniu 2 grudnia
2005 r. kasacji strony pozwanej od wyroku Sądu Apelacyjnego w Łodzi z dnia 14
stycznia 2005 r.
oddalił kasację

Uzasadnienie

Sąd Apelacyjny w Łodzi wyrokiem z dnia 14 stycznia 2005 r. zmienił wyrok
Sądu Okręgowego i nakazał pozwanej Spółdzielni Mieszkaniowej im. W.J. w Ł.
przyjęcie powódki w poczet członków spółdzielni oraz zobowiązał pozwaną do
zawarcia z powódką umowy o lokatorskie prawo lokalu nr 17, położonego w Ł. przy
ul. K. nr 5. Ustalono, że mąż powódki był członkiem pozwanej Spółdzielni i
przysługiwało mu spółdzielcze lokatorskie prawo do lokalu nr 17, przy czym prawo
to nie wchodziło do majątku wspólnego. Mąż powódki zmarł w dniu 21 stycznia
2000 r., a powódka, która do chwili śmierci męża zamieszkiwała wspólnie z nim w
lokalu spółdzielczym, upoważniła córkę Beatę B. do podjęcia działań w celu
przyjęcia powódki w poczet członków Spółdzielni i ustanowienia na jej rzecz
spółdzielczego lokatorskiego prawa do lokalu. Stosowne pełnomocnictwo wraz z
aktem zgonu męża powódki zostało złożone w pozwanej Spółdzielni w dniu 10
lutego 2000 r. W późniejszym czasie córka powódki dostarczyła do Spółdzielni
postanowienie o stwierdzeniu nabycia spadku po mężu powódki oraz żądaną przez
Spółdzielnię wycenę lokalu według cen wolnorynkowych. Pracownicy pozwanej
Spółdzielni odmawiali córce powódki przyjęcia wniosku powódki o przyjęcie w
poczet członków i ustanowienie spółdzielczego prawa lokatorskiego do lokalu,
uzależniając to od zakończenia postępowania spadkowego, a następnie od
uzupełnienia przez powódkę wkładu mieszkaniowego według cen wolnorynkowych.
Formalnie wniosek powódki o przyjęcie jej w poczet członków i ustanowienie
spółdzielczego prawa lokatorskiego przyjęto dopiero w dniu 23 kwietnia 2002 r.
Sąd Okręgowy powództwo oddalił, uznając, że roszczenie powódki wygasło
zarówno w świetle art. 221 § 1 ustawy z dnia 16 września 1982 r. - Prawo
spółdzielcze (jedn. tekst: Dz.U. z 2003 r. Nr 188, poz. 1848 ze zm. - dalej:
"Pr.spółdz."), jak i art. 15 ust. 4 ustawy z dnia 15 grudnia 2000 r. o spółdzielniach
mieszkaniowych (jedn. tekst: Dz.U. z 2003 r. Nr 119, poz. 1116 ze zm. - dalej:
"u.s.m."), gdyż powódka w ustawowym terminie nie dokonała wymaganych
czynności, tj. złożenia deklaracji członkowskiej i wniosku o ustanowienie
spółdzielczego lokatorskiego prawa do lokalu.
Sąd Apelacyjny dokonał odmiennej oceny ustalonego stanu faktycznego.
Uznał, że skoro śmierć męża powódki będącego członkiem pozwanej Spółdzielni
nastąpiła pod rządem art. 221 § 3 Pr.spółdz., to zasadność roszczeń powódki
należy ocenić w świetle tego przepisu. Wbrew stanowisku Sądu Okręgowego
uznano, że powódka dokonała w ustawowym terminie czynności niezbędnych do
przyjęcia jej w poczet członków Spółdzielni i ustanowienia na jej rzecz
spółdzielczego lokatorskiego prawa do lokalu.
Pozwana Spółdzielnia wniosła kasację, zarzucając naruszenie art. 218 § 2
Pr.spółdz., art. 9 ust. 1 i 4 oraz art. 10 i art. 15 ust. 4 u.s.m., a także art. 328 § 2 i
233 w związku z ust. 391 § 1 k.p.c., co miało istotny wpływ na wynik sprawy.
Wniosła o zmianę wyroku przez oddalenie powództwa, względnie jego uchylenie i
przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Jest poza sporem, że mąż powódki był członkiem pozwanej Spółdzielni i
dysponował spółdzielczym lokatorskim prawem do lokalu nr 17 przy ul. K. nr 5 w Ł.
Bezsporne jest też, że w lokalu tym zamieszkiwała powódka jako żona, przy czym
spółdzielcze lokatorskie prawo nie stanowiło składnika majątku wspólnego
małżonków. Mąż powódki zmarł dnia 21 stycznia 2000 r., a więc w okresie
obwiązywania art. 218-222 Pr.spółdz. Zgodnie z art. 218 § 2, lokatorskie prawo do
lokalu wygasało z chwilą ustania członkostwa, co oznacza, że spółdzielcze
lokatorskie prawo do lokalu przysługujące mężowi powódki wygasło z dniem 21
stycznia 2000 r. Obowiązujący wówczas art. 221 § 1 Pr.spółdz. stanowił, że w razie
wygaśnięcia lokatorskiego prawa do lokalu w następstwie ustania członkostwa,
roszczenie o przyjęcie do spółdzielni i o przydział lokalu po byłym członku
przysługuje zamieszkałym z nim razem małżonkowi, dzieciom i innym osobom
bliskim. Przepis art. 221 § 3 Pr.spółdz. przewidywał natomiast, że dla zachowania
wskazanych roszczeń konieczne jest złożenie w terminie ustalonym w statucie
deklaracji członkowskiej i pisemnego wniosku o przydział lokalu. Z tych uprawnień
powódka zamierzała skorzystać, upoważniając córkę do podjęcia stosownych
działań. Jak ustalono - czego w kasacji nie zakwestionowano - córka powódki
jeszcze w lutym 2000 r. złożyła to upoważnienie w pozwanej Spółdzielni. W połowie
2000 r. miała przygotowany wniosek o przyjęcie jej matki w poczet członków i
przydział lokalu. Pracownicy pozwanej Spółdzielni odmawiali jego przyjęcia ze
względu na toczące się postępowanie o stwierdzenie nabycia spadku po mężu
powódki, następnie - bez podstawy prawnej - zażądano od powódki oszacowania
lokalu, wreszcie zażądano uzupełnienia wkładu mieszkaniowego.
Takie postępowanie pracowników pozwanej Spółdzielni budzi istotne
zastrzeżenia, należy bowiem zauważyć, że art. 221 § 1 Pr.spółdz. przyznaje
roszczenie o przyjęcie w poczet członków małżonkowi wspólnie zamieszkałemu z
członkiem Spółdzielni, którego spółdzielcze lokatorskie prawo wygasło, to
wymaganie powódka spełniała. Jeśli chodzi o przydział lokalu, to oczywiście
ubiegająca się osoba musi uiścić wkład mieszkaniowy, także w drodze jego
uzupełnienia, jednak obowiązkiem Spółdzielni było wskazanie wysokości tego
wkładu. Nie było więc podstaw, aby żądać od powódki sporządzenia na jej koszt
oszacowania lokalu, a tak w sprawie postąpiono.
Jeśli więc w kasacji zarzucono, że Sąd Apelacyjny błędnie zastosował art. 221
§ 1 i 3 Pr.spółdz., który został uchylony z dniem 23 kwietnia 2001 r., to zarzut ten
jest niezasadny, gdyż roszczenie powódki powstało pod rządem tego przepisu,
skoro Sąd przyjął, że zgłoszenie roszczenia nastąpiło ustnie przez córkę powódki w
2000 r. Pozwana Spółdzielnia w ramach zarzutów kasacyjnych nie
zakwestionowała tego ustalenia, jednakże utrzymuje, że powódka wystąpiła
formalnie z pismem w tej sprawie dopiero w dniu 25 kwietnia 2002 r., a więc już pod
rządami ustawy z dnia 15 grudnia 2000 r. o spółdzielniach mieszkaniowych. Z tego
względu pozwana stwierdziła, że należy zastosować przepisy tej ustawy, a w
szczególności przepisy rozdziału 2, w którym uregulowano spółdzielcze lokatorskie
prawo do lokalu. Z tym stanowiskiem należy się zgodzić, jednak z innych przyczyn.
Zasadne jest przyjęcie przez Sąd Apelacyjny, że zgłoszenie roszczenia o
przyjęcie w poczet członków Spółdzielni i przydział lokalu (obecnie zawarcie umowy
o ustanowienie spółdzielczego lokatorskiego prawa do lokalu) nastąpiło pod rządem
art. 221 § 1 i 3 Pr.spółdz. Roszczenie to istnieje nadal, skoro nie nastąpiła jego
realizacja. Przede wszystkim z dniem 23 kwietnia 2001 r. weszła w życie ustawa z
dnia 15 grudnia 2000 r. o spółdzielniach mieszkaniowych, która uchyliła art. 218-
222 Pr.spółdz. Ustawa o spółdzielniach mieszkaniowych była dwukrotnie
nowelizowana, tj. ustawą z dnia 19 grudnia 2002 r. o zmianie ustawy o
spółdzielniach mieszkaniowych oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. Nr 240, poz.
2058), która weszła w życie z dniem 15 stycznia 2003 r., oraz ustawą z dnia 3
czerwca 2005 r. o zmianie ustawy o spółdzielniach mieszkaniowych oraz niektórych
innych ustaw (Dz.U. Nr 122, poz. 1024), obowiązującą od dnia 21 lipca 2005 r.
W odniesieniu do przepisów regulujących funkcjonowanie spółdzielni
mieszkaniowych przyjęto zasadę bezpośredniego działania nowej ustawy. Oznacza
to, że sąd - zgodnie z art. 316 k.p.c. - rozstrzygając sprawę opiera się na
przepisach prawa materialnego obowiązujących w chwili wyrokowania.
W konsekwencji Sąd Apelacyjny, orzekając w sprawie merytorycznie w dniu 14
lutego 2005 r. powinien zastosować przepisy ustawy z dnia 15 grudnia 2000 r. o
spółdzielniach mieszkaniowych w brzmieniu obowiązującym w tym dniu, czyli z
uwzględnieniem zmian wynikających z ustawy z dnia 19 grudnia 2002 r., które
obowiązują od dnia 15 stycznia 2003 r. Skoro bowiem w tej ustawie nie
zamieszczono przepisów intertemporalnych, to art. 316 § 1 k.p.c. uzasadnia
powyższe stwierdzenie. W rezultacie podstawą prawną dla oceny roszczenia
powódki były art. 15 ust. 2, art. 15 ust. 4 i art. 10 ust. 3 u.s.m. w brzmieniu nadanym
ustawą z dnia 19 grudnia 2002 r. Z powyższego wynikają następujące wnioski po
pierwsze, zgodnie z art. 15 ust. 2 u.s.m. powódce przysługuje roszczenie o
przyjęcie do pozwanej Spółdzielni i zawarcie umowy o ustanowienie spółdzielczego
lokatorskiego prawa do lokalu mieszkalnego, po drugie, powódka zachowała to
roszczenie, co potwierdziła pozwana Spółdzielnia wydając stosowne zaświadczenie
i nie negując tego roszczenia w toku procesu, także w kasacji, po trzecie, wysokość
wkładu mieszkaniowego oblicza się według reguł art. 10 ust. 3 w związku z art. 10
ust. 2 oraz 11 ust. 2 i 21 u.s.m., a zastosowanie art. 10 ust. 4 jest wyłączone
wyraźnie w odniesieniu do osób, którym przysługuje roszczenie przewidziane w art.
15, i po czwarte, jeżeli część wkładu mieszkaniowego wypłacono siostrze
spadkodawcy, to powódka musi uzupełnić wkład mieszkaniowy do wysokości
ustalonej zgodnie z art. 10 ust. 3 u.s.m.
W ostatecznym wyniku orzeczenie Sądu Apelacyjnego, mimo pewnych
nieścisłości w sformułowaniu sentencji, odpowiada przepisom ustawy o
spółdzielniach mieszkaniowych. Z tych względów na podstawie art. 39312 k.p.c.
orzeczono, jak w sentencji.