Wyrok z dnia 20 października 2005 r., II CK 152/05

Przewidziana w art. 299 § 1 k.s.h. przesłanka odpowiedzialności członka
zarządu spółki z ograniczoną odpowiedzialnością za zobowiązania spółki w
postaci bezskuteczności egzekucji przeciwko spółce oznacza bezskuteczność
egzekucji z całego majątku spółki.

Sędzia SN Iwona Koper (przewodniczący)
Sędzia SN Barbara Myszka
Sędzia SN Marek Sychowicz (sprawozdawca)

Sąd Najwyższy w sprawie z powództwa Jarosława R. przeciwko Janowi D. o
zapłatę, po rozpoznaniu na rozprawie w Izbie Cywilnej w dniu 20 października
2005 r. kasacji pozwanego od wyroku Sądu Apelacyjnego w Łodzi z dnia 31
sierpnia 2004 r.
uchylił zaskarżony wyrok i przekazał sprawę Sądowi Apelacyjnemu w Łodzi do
ponownego rozpoznania oraz rozstrzygnięcia o kosztach postępowania
kasacyjnego.

Uzasadnienie

Wyrokiem z dnia 31 sierpnia 2004 r. Sąd Apelacyjny w Łodzi oddalił apelację
pozwanego Jana D. od wyroku Sądu Okręgowego w Łodzi z dnia 19 kwietnia
2004 r., utrzymującego w mocy nakaz zapłaty, którym nakazano pozwanemu, aby
zapłacił powodowi Jarosławowi R. kwotę 366 000 zł z odsetkami ustawowymi od
dnia 31 marca 2003 r. Rozstrzygnięcie to oparte zostało na ustaleniach, że
powodowi przysługuje w stosunku do spółki z o.o. "C." w Ł. wierzytelność w kwocie
366 000 zł, stwierdzona tytułami wykonawczymi i w chwili powstania tej
wierzytelności pozwany był i nadal jest prezesem zarządu spółki "C.". Wyrażając
pogląd, że przesłanka odpowiedzialności członka zarządu spółki z ograniczoną
odpowiedzialnością za jej zobowiązania w postaci bezskuteczności egzekucji
przeciwko spółce nie musi odnosić się do całego majątku spółki, Sąd Apelacyjny
przyjął, że istnienie tej przesłanki zostało wykazane postanowieniem komornika o
umorzeniu, z powodu bezskuteczności, postępowania egzekucyjnego
prowadzonego przeciwko spółce "C.", i uznał, że wobec niewykazania przez
pozwanego okoliczności zwalniających go od odpowiedzialności za zobowiązania
spółki (art. 299 § 2 k.s.h.), ponosi on - na podstawie art. 299 § 1 k.s.h. - tę
odpowiedzialność.
Podstawę kasacji pozwanego stanowi naruszenie prawa materialnego - art.
299 k.s.h. oraz naruszenie przepisów postępowania - art. 224 § 1, art. 233 § 1 i art.
328 § 2 k.p.c. Skarżący wniósł o uchylenie wyroku Sądu Apelacyjnego i oddalenie
powództwa, ewentualnie o uchylenie obu wyroków i przekazanie jej do ponownego
rozpoznania Sądowi pierwszej instancji
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Jeżeli podstawą powództwa jest art. 299 k.s.h., to na powodzie spoczywa
obowiązek udowodnienia, że egzekucja przeciwko spółce okazała się bezskuteczna
(art. 6 k.c.). Ustalenie tej okoliczności może nastąpić na podstawie każdego
dowodu, z którego wynika, że spółka z ograniczoną odpowiedzialnością nie ma
majątku pozwalającego na zaspokojenie wierzyciela pozywającego członków
zarządu (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 26 czerwca 2003 r., V CKN 416/01,
OSNC 2004, nr 7-8, poz. 129). Wystarczającym dowodem jest postanowienie
komornika o umorzeniu postępowania egzekucyjnego z tego względu, że jest
oczywiste, iż z egzekucji nie uzyska się sumy wyższej od kosztów egzekucji (art.
824 § 1 pkt 3 k.p.c.), co określa się jako bezskuteczność egzekucji. Wystarczające
przy tym jest, że egzekucją objęta została jedynie część wierzytelności
przysługującej wierzycielowi, zrozumiałe jest bowiem, że skoro egzekucja części
wierzytelności okazała się bezskuteczna, to tym bardziej nie mogła być skuteczna
jej całość.
Wbrew poglądowi wyrażonemu przez Sąd Apelacyjny, przewidziana w art. 299
§ 1 k.s.h. przesłanka odpowiedzialności członka zarządu spółki z ograniczoną
odpowiedzialnością za zobowiązania spółki w postaci bezskuteczności egzekucji
przeciwko spółce oznacza bezskuteczność egzekucji z całego majątku spółki. Taki
pogląd wyraził Sad Najwyższy w wyrokach z dnia 19 stycznia 2000 r., II CKN
628/98 (nie publ.) i z dnia 26 czerwca 2003 r., V CKN 416/01. Jest oczywiste, że
jeżeli spółka posiada majątek, z którego może być zaspokojone roszczenie
wierzyciela, nie zachodzi potrzeba subsydiarnego zaspokajania się wierzyciela z
majątku członka zarządu spółki. W takim wypadku art. 299 k.s.h. nie przyznaje
wierzycielowi legitymacji do wytoczenia powództwa przeciwko członkowi zarządu
spółki.
Postanowienie o umorzeniu postępowania egzekucyjnego z powodu
bezskuteczności egzekucji, jeżeli nie wynika z niego nic innego, jest
wystarczającym dowodem dla stwierdzenia, że bezskuteczna okazała się egzekucja
z całego majątku dłużnika. Jeżeli jednak pozwany twierdzi, że egzekucja w
postępowaniu, które zostało umorzone, nie została skierowana do składników
majątku spółki, z których możliwe jest zaspokojenie wierzyciela, nie jest pozbawiony
możliwości wykazania tego; ciężar dowodu spoczywa w tym wypadku na nim (art. 6
k.c.). Wykazanie, że w majątku spółki - pomimo umorzenia w stosunku do niej
postępowania egzekucyjnego z powodu bezskuteczności egzekucji - znajdują się
przedmioty majątkowe, z których możliwe jest zaspokojenie wierzyciela, powoduje,
że nie można mówić o bezskuteczności egzekucji przeciwko spółce w rozumieniu
art. 299 § 1 k.s.h.
Z ustaleń dokonanych przez Sąd Apelacyjny wynika, że w niezakończonym
postępowaniu egzekucyjnym prowadzonym przeciwko spółce "C." zajęte zostały
ruchomości opisane w protokole zajęcia. Okoliczność ta świadczy o posiadaniu
przez spółkę majątku i nie wyklucza możliwości zaspokojenia z niego wierzytelności
powoda. Uznanie przez Sąd Apelacyjny, że zajęte ruchomości ,,mają niską wartość
handlową" nie jest dostatecznie precyzyjne, by można stwierdzić, że z egzekucji z
tych ruchomości wierzytelność powoda nie może zostać zaspokojona przynajmniej
częściowo.
Z ustaleń stanowiących podstawę zaskarżonego wyroku wynika także, że
spółka "C." prowadzi działalność gospodarczą i sprzedała powodowi towar (według
wystawionej faktury za kwotę 60 122,38 zł). Wierzytelność ta, jeżeli nie została
skutecznie potrącona z wierzytelnością przysługującą powodowi względem spółki,
także stanowi składnik majątku spółki, co do którego nie ma podstawy do
stwierdzenia, że egzekucja okazała się bezskuteczna.
W konsekwencji, w okolicznościach faktycznych sprawy stanowiących
podstawę wydania zaskarżonego wyroku, brak podstawy do stwierdzenia, że
powód wykazał, iż egzekucja przeciwko spółce okazała się bezskuteczna w
rozumieniu art. 299 § 1 k.p.c., co nie pozwala na uwzględnienie powództwa. (...)
Z przytoczonych względów kasacja zasługuje na uwzględnienie (art. 39313 § 1
k.p.c.).