Wyrok z dnia 8 grudnia 2000 r., I CKN 994/98

Pod rządem przepisów ustawy z dnia 24 lutego 1990 r. o przeciwdziałaniu
praktykom monopolistycznym (jedn. tekst: Dz.U. z 1997 r. Nr 49, poz. 318)
Prezes Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów był uprawniony do
wydawania decyzji nie stwierdzających stosowania praktyki
monopolistycznej.

Przewodniczący: Sędzia SN Zbigniew Kwaśniewski (sprawozdawca)
Sędziowie SN: Stanisław Dąbrowski, Zbigniew Strus

Sąd Najwyższy po rozpoznaniu w dniu 8 grudnia 2000 r. na rozprawie sprawy
z odwołania Miejskiego Przedsiębiorstwa Energetyki Cieplnej ,,C.", spółka z o.o. w
S. przeciwko Prezesowi Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów, z udziałem
zainteresowanej ,,P.", spółki z o.o. w S., o przeciwdziałanie praktykom
monopolistycznym, na skutek kasacji strony pozwanej od wyroku Sądu
Wojewódzkiego w Warszawie, Sądu Antymonopolowego z dnia 3 czerwca 1998 r.,
uchylił zaskarżony wyrok i sprawę przekazał Sądowi Okręgowemu w
Warszawie, Sądowi Antymonopolowemu do ponownego rozpoznania i orzeczenia o
kosztach postępowania kasacyjnego.

Uzasadnienie

Prezes Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów, w decyzji z dnia 9
grudnia 1997 r. nie stwierdził stosowania przez ,,P.", spółkę z o.o. w S. praktyki
monopolistycznej określonej w art. 5 ust. 1 pkt 6 ustawy z dnia 24 lutego 1990 r. o
przeciwdziałaniu praktykom monopolistycznym (jedn. tekst: Dz.U. 1997 r. Nr 49,
poz. 318 ze zm.).
Odwołanie od tej decyzji złożył wnioskodawca - Miejskie Przedsiębiorstwo
Energetyki Cieplnej ,,C.", spółka z o.o. w S.
Sąd Wojewódzki w Warszawie, Sąd Antymonopolowy wyrokiem z dnia 3
czerwca 1998 r. zmienił zaskarżoną decyzję w ten sposób, że umorzył
postępowanie. W uzasadnieniu stwierdził, że zaskarżona decyzja wykracza poza
zakres kognicji organu ją wydającego, gdyż decyzja wydana na podstawie art. 8
ust. 1 ustawy antymonopolowej powinna być decyzją pozytywną, nakazującą
zaniechanie stwierdzonych praktyk i określającą warunki tego zaniechania. Jeśli
natomiast materiał dowodowy nie pozwala, w ocenie Prezesa, na wydanie decyzji,
o której mowa, to powinien wydać decyzję odmawiającą uwzględnienia żądania
strony w przedmiocie stwierdzenia zarzucanej praktyki monopolistycznej i
nakazania jej zaniechania. Tymczasem rozstrzygnięcie zawarte w zaskarżonej
decyzji jest rozstrzygnięciem o charakterze negatywnym, a - zdaniem Sądu - w
ustawie antymonopolowej brak jest upoważnienia dla wydania przez Prezesa w
decyzji rozstrzygnięcia nie stwierdzającego stosowania praktyki monopolistycznej.
Ponadto zaskarżona decyzja wkracza w kompetencje sądu cywilnego w zakresie
ustalenia ceny wynikowej w razie zaistnienia w tym przedmiocie sporu.
W kasacji Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów zarzucono
naruszenie prawa materialnego przez błędną wykładnię i niewłaściwe zastosowanie
przepisów ustawy z dnia 24 lutego 1990 r. o przeciwdziałaniu praktykom
monopolistycznym wskutek wadliwego przyjęcia, że rozstrzygnięcie zawarte w
zaskarżonej decyzji nie znajduje podstaw do jego wydania w przepisach ustawy,
albowiem nie jest rozstrzygnięciem pozytywnym, wydanym na podstawie przepisu
art. 8 ust. 1 ustawy, co w konsekwencji doprowadziło do niesłusznego umorzenia
postępowania.
Skarżący wywiódł, że przepis art. 8 ust. 1 ustawy antymonopolowej w ogóle
nie miał zastosowania, bowiem zaskarżona decyzja wydana została na podstawie
art. 104 k.p.a., a nie na podstawie art. 8 ust. 1 ustawy. Ponadto, zdaniem
skarżącego, przepisy art. 17 i art. 19 ustawy dowodzą błędnego stanowiska Sądu w
zakresie przyjmującym brak upoważnienia Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i
Konsumentów do wydawania decyzji o niestwierdzaniu praktyk monopolistycznych.
W ocenie skarżącego, do wyłącznej kompetencji tego organu należy także
wydawanie decyzji na podstawie art. 104 k.p.a. w wypadku niestwierdzenia praktyk
monopolistycznych, a więc decyzji o charakterze negatywnym. Odmienną
interpretację jego kompetencji skarżący określił jako sprzeczną z dotychczasowym
orzecznictwem Sądu Antymonopolowego oraz z ukształtowaną na jego podstawie
jednolitą praktyką Urzędu. (...)
Sąd Najwyższy zważył, co następuje: (...)
Wbrew stanowisku zawartemu w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku, przepis
art. 8 ust. 1 powołanej ustawy nie może być rozumiany jako wyłączający
uprawnienie Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów do wydawania
decyzji nie stwierdzających stosowania praktyki monopolistycznej. Gramatyczna
wykładnia tego przepisu nie może bowiem prowadzić do takiego ograniczenia
zakresu kompetencji Prezesa Urzędu, które nie dałoby się pogodzić z innymi
przepisami tej ustawy. Zważyć należy, że art. 17 ust. 1 pkt 4 ustawy wyraźnie
zobowiązuje Prezesa Urzędu do wykonywania zadań m.in. z zakresu
przeciwdziałania praktykom monopolistycznym. Z kolei, z przepisu art. 19 ust. 1 pkt
3 ustawy jednoznacznie wynika, że do zakresu jego działania należy wydawanie, w
wypadkach przewidzianych, decyzji m.in. w sprawach przeciwdziałania praktykom
monopolistycznym. Jest oczywiste, że decyzje w sprawach przeciwdziałania
praktykom monopolistycznym nie mogą być rozumiane zwężająco, co oznacza, że
zakres tego ustawowego pojęcia nie może być sprowadzany wyłącznie do decyzji
pozytywnych, tj. jedynie nakazujących zaniechanie praktyki monopolistycznej, w
razie uprzedniego stwierdzenia jej stosowania.
Taka interpretacja, przyjęta w uzasadnieniu zaskarżonego orzeczenia,
uniemożliwiałaby Prezesowi Urzędu wykonywanie zadań określonych w art. 17 ust.
1 ustawy, a więc obejmującym także działania określone w art. 19 ust. 1 pkt 3.
Zakres uprawnień Prezesa Urzędu określają bowiem normy zawarte w obu
wymienionych przepisach ustawy, a nie przepis art. 8 ust. 1. Przepis ten stanowi
jedynie formalnoprawną podstawę do wydania decyzji, mieszczącej się w zakresie
kompetencji Prezesa Urzędu, określonym w innych przepisach.
Wykładnia przyjęta w uzasadnieniu zaskarżonego orzeczenia prowadzi do
niemożliwego do zaaprobowania wniosku, że ustawodawca dokonał utożsamienia
decyzji nakazujących zaniechanie praktyk monopolistycznych w razie uprzedniego
stwierdzenia ich stosowania (art. 8 ust. 1 ustawy) z decyzjami wydawanymi w
sprawach przeciwdziałania praktykom monopolistycznym (art. 19 ust. 1 pkt 3
ustawy). Tymczasem jest oczywiste, że zakres przedmiotowy decyzji, o których
stanowi art. 19 ust. 1 pkt 3 ustawy, jest znacznie szerszy od zakresu
przedmiotowego decyzji określonych w art. 8 ust. 1 ustawy. Pierwszy z
wymienionych przepisów ma charakter materialnoprawny i obejmuje zakresem
kompetencji Prezesa Urzędu zarówno decyzje pozytywne, jak i decyzje negatywne,
natomiast drugi jest jedynie procesowoprawną podstawą do wydania decyzji
pozytywnej. Brzmienie art. 8 ust. 1 ustawy nie może więc być interpretowane w ten
sposób, że wyznacza on samodzielnie i wyczerpująco zakres kompetencji Prezesa
Urzędu, rozumiany jako ograniczenie tego organu jedynie do wydawania decyzji
nakazujących zaniechanie stwierdzonych praktyk monopolistycznych.
Zważyć także należy, co już wcześniej podkreślono także w orzecznictwie, że
ustawa o przeciwdziałaniu praktykom monopolistycznym jest ustawą szczególną,
przekazującą do wyłącznej kompetencji organu antymonopolowego wydawanie
wszelkich decyzji antymonopolowych, tj. zarówno wymienionych np. w art. 8 ust. 1
ustawy, jak i decyzji o niestwierdzeniu praktyk monopolistycznych. Żaden więc inny
organ, nie jest władny orzekać w tym zakresie (zob. uzasadnienie postanowienia
Sądu Najwyższego z dnia 27 października 1995 r., III CZP 135/95, OSP 1996, nr 6,
poz. 112). (...)
Rację ma zatem strona skarżąca, że wydanie tzw. decyzji negatywnej
uzasadniał, w stanie prawnym obowiązującym w dacie wydania zaskarżonego
wyroku, art. 104 § 1 k.p.a., zważywszy, iż postępowanie przed organem
antymonopolowym jest postępowaniem administracyjnym (art. 21 ust. 1 ustawy), w
którym w ograniczonym tylko zakresie dopuszczalne jest odpowiednie stosowanie
przepisów kodeksu postępowania cywilnego (art. 21a ust. 4). Dopiero postępowanie
przed Sądem Antymonopolowym ma charakter pierwszoinstancyjnego
postępowania rozpoznawczego (zob. uzasadnienie postanowienia Sądu
Najwyższego z dnia 11 sierpnia 1999 r., I CKN 351/99, OSNC 2000, nr 3, poz. 47).
Trafność wykładni zaprezentowanej w kasacji i aprobowanej przez skład Sądu
Najwyższego orzekający w niniejszej sprawie potwierdza rozwiązanie przyjęte w
art. 11 ust. 1 nowej ustawy1. Przepis ten jednoznacznie i w sposób nie nasuwający
już jakichkolwiek wątpliwości stanowi, że Prezes Urzędu wydaje decyzję nie
stwierdzającą stosowania praktyki ograniczającej konkurencję, jeżeli nie stwierdzi
naruszenia określonych zakazów.
Wobec braku w kasacji zarzutu naruszenia przepisu procesowego, jedynie na
marginesie należy zauważyć, że brzmienie pkt 1 sentencji zaskarżonego wyroku
wykracza poza uprawnienie Sądu Antymonopolowego wynikające z art. 47934 § 2
k.p.c. Stosownie do treści tego przepisu, w razie zmiany w całości lub w części
zaskarżonej decyzji Sąd Antymonopolowy jest zobowiązany do równoczesnego

1 Ustawa z dnia 15 grudnia 2000 r. o ochronie konkurencji i konsumentów weszła w życie z dniem
1 kwietnia 2001 r. (Dz.U. Nr 122, poz.1319).
orzeczenia co do istoty sprawy, a takiego charakteru nie ma oczywiście orzeczenie
umarzające postępowanie.
W tej sytuacji, wobec zasadności zgłoszonych w kasacji zarzutów w granicach
zakreślonych przytoczoną podstawą kasacyjną, Sąd Najwyższy orzekł, jak w
sentencji (art. 39313 § 1 k.p.c.).