Wyrok z dnia 5 lipca 2000 r., I CKN 791/00

Z art. 5 k.p.c. nie wynika obowiązek sądu informowania strony,
występującej bez adwokata, o znaczeniu dowodu z badań DNA; nieudzielenie
takiej informacji nie może być uznane za pozbawienie strony możności
obrony jej praw.

Przewodniczący: Sędzia SN Marek Sychowicz
Sędziowie SN: Gerard Bieniek (sprawozdawca), Zbigniew Kwaśniewski

Sąd Najwyższy po rozpoznaniu w dniu 5 lipca 2000 r. na rozprawie sprawy z
powództwa małoletniego Wojciecha R. reprezentowanego przez matkę Bożenę M. i
Bożeny M. przeciwko Józefowi W. o ustalenie ojcostwa i alimenty, na skutek kasacji
powódki od wyroku Sądu Okręgowego w Warszawie z dnia 30 grudnia 1999 r.,
oddalił kasację.

Uzasadnienie

Sąd Okręgowy w Warszawie oddalił apelację powódki od wyroku Sądu
Rejonowego dla Warszawy Mokotowa, którym oddalono powództwo wniesione w
imieniu małoletniego Wojciecha R. przeciwko Józefowi W. o ustalenie ojcostwa i
alimenty. W sprawie tej, w której pozwanego - jako nieznanego z miejsca pobytu -
reprezentował kurator procesowy, ustalono co następuje.
Powódka urodziła małoletniego w dniu 11 grudnia 1989 r. Pozwanego Józefa
W. poznała jesienią 1988 r. w Instytucie Psychiatrii i Neurologii w W. Twierdziła, że
od stycznia 1989 r. współżyła z nim, przy czym do kontaktów dochodziło w hotelu
robotniczym Elektrociepłowni ,,S.". Przychodziła tam dwa razy w tygodniu.
Zaprzestała utrzymywać kontakty z pozwanym we wrześniu lub październiku
1989 r., gdy była w piątym miesiącu ciąży. Powyższych okoliczności nie był w
stanie potwierdzić żaden świadek. Powódka nie znała miejsca zamieszkania
pozwanego ani jego rodziny i znajomych, nie pamiętała też numeru pokoju, w
którym mieszkał pozwany.
Oceniając te fakty, Sąd Rejonowy uznał, że powództwo nie zasługuje na
uwzględnienie, skoro wątpliwa jest sama osoba pozwanego. Powódka podała
bowiem odmienne dane personalne w sprawie o zaprzeczenie ojcostwa oraz w
niniejszej sprawie. Zawnioskowani przez powódkę świadkowie - matka i siostra, nie
potwierdziły faktu utrzymywania przez nią kontaktów z pozwanym. Sąd podejmował
z urzędu czynności zmierzające do ustalenia okoliczności przytoczonych w pozwie,
ustalił tożsamość pozwanego, przy czym jego dane osobowe różniły się od
podanych przez powódkę. Zebrany jednak materiał dowodowy nie dawał podstaw
do uwzględnienia powództwa. Ocenę tę podzielił Sąd Okręgowy w Warszawie.
Wyrok Sądu Okręgowego z dnia 30 grudnia 1999 r. zaskarżyła kasacją
powódka. Jako podstawę kasacyjną wskazała naruszenie przepisów postępowania,
tj. art. 379 pkt 5 i art. 5 k.p.c., co miało istotny wpływ na wynik sprawy. Wskazując
na powyższe, wniosła o uchylenie zaskarżonego wyroku oraz wyroku Sądu
Rejonowego i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Wstępnie należy zauważyć, że gdyby postępowanie było dotknięte
nieważnością, to zbędne byłoby wykazywanie, iż naruszenie przepisów
postępowania miało wpływ na wynik sprawy. Nie sposób także pominąć faktu, że
skoro wnosząca kasację zarzuca, iż została pozbawiona możności obrony swych
praw przez to, że Sąd pierwszej instancji, wbrew treści art. 5 k.p.c., nie pouczył jej,
iż przeprowadzenie dowodu badania DNA doprowadziłoby do ostatecznego
wyjaśnienia sprawy, to przecież jest to zarzut kierowany pod adresem Sądu
pierwszej instancji. Kasacja zaś ma zawierać zarzuty dotyczące sądu drugiej
instancji.
Prawidłowo zatem rzecz ujmując, pod adresem Sądu drugiej instancji
powinien być - w zaistniałej sytuacji - wysunięty zarzut naruszenia art. 378 § 2
k.p.c. Gdyby bowiem uznać, ze postępowanie przed sądem pierwszej instancji było
dotknięte nieważnością, to Sąd drugiej instancji - zgodnie z art. 378 § 2 k.p.c. -
powinien z urzędu wyrok uchylić.
Niezależnie jednak od tego stwierdzić należy, że nie sposób uznać, aby w
niniejszej sprawie naruszono art. 5 k.p.c. i to w taki sposób, iż powódka była
pozbawiona możności obrony swych praw. Jeśli bowiem twierdzi się w kasacji, że
przez pouczenie o badaniu DNA - jako dowodzie, który wyjaśniłby ostatecznie
sprawę - powódka podjęłaby starania o ustalenie adresu pozwanego, to należy
zauważyć, iż, z jednej strony, obowiązek takiego pouczenia nie wynika z treści art.
5 k.p.c., z drugiej zaś jest przecież oczywiste, że kierując sprawę do sądu powódka
powinna ustalić miejsce zamieszkania pozwanego. Należy przy tym wskazać, że
Sąd orzekający kilkakrotnie podejmował czynności zmierzające do ustalenia
miejsca pobytu pozwanego, kierując stosowne pisma do biura adresowego, policji,
Elektrociepłowni ,,S.", Instytutu Psychoneurologicznego. Te poszukiwania sąd
podejmował za powódkę i nie przyniosły one rezultatu. W tych okolicznościach nie
sposób uznać, aby istniejące możliwości odnalezienia pozwanego nie zostały
wykorzystane, a jeśli powódka miała inne możliwości, to nie tylko mogła, ale
powinna je wykorzystać. Leżało to przecież w jej interesie.
Przeprowadzenie dowodu z badań DNA bez pozwanego, nie było możliwe, a
możliwości ustalenia adresu pozwanego zostały wyczerpane. W tym kontekście
zarzut naruszenia art. 5 k.p.c., w sposób ujęty w kasacji, nie może być uznany za
usprawiedliwiony. Tym bardziej nie można zasadnie zarzucić pozbawienia powódki
możności obrony jej praw.
Kasacja nie zawierała zatem usprawiedliwionych podstaw i podlegała
oddaleniu (art. 39312 k.p.c.).