WYROK Z DNIA 26 WRZEŚNIA 2008 R.
III KK 98/08

Pozbawienie oskarżonego pomocy tłumacza stanowi rażące naru-
szenie normy gwarancyjnej sformułowanej w art. 204 § 1 k.p.k. pkt 2, a za-
razem ograniczenie prawa do obrony art. 6 k.p.k., gdyż nie miał możliwości
zrozumienia mów końcowych przed udzieleniem mu ostatniego słowa, a
tym samym możliwości ustosunkowania się do głosów stron, ponadto nie
został on w sposób prawidłowy pouczony o przysługujących mu środkach
zaskarżenia.

Przewodniczący: sędzia SN H Gordon-Krakowska
(sprawozdawca).
Sędziowie SN: M. Gierszon, Z. Stefaniak.
Prokurator Prokuratury Krajowej: Z. Siejbik.

Sąd Najwyższy w sprawie Jamala A., skazanego z art. 280 § 1 k.k.,
po rozpoznaniu w Izbie Karnej na rozprawie w dniu 26 września 2008 r.,
kasacji, wniesionej przez obrońcę od wyroku Sądu Okręgowego w O. z
dnia 9 lipca 2007 r., utrzymującego w mocy wyrok Sądu Rejonowego w N.
z dnia 30 października 2006 r.,

u c h y l i ł zaskarżony wyrok i sprawę p r z e k a z a ł Sądowi Okręgowe-
mu w O. do ponownego rozpoznania (...).

U Z A S A D N I E N I E

Jamal A. został oskarżony o to, że:
1) w dniu 29 października 2001 r. w Pradze, na terenie Republiki
Czeskiej, w kantorze wymiany walut grożąc przy użyciu broni palnej uży-
ciem przemocy na osobie Mohomeda A. zabrał mu w celu przywłaszczenia
600 tysięcy koron czeskich o łącznej wartości 64 340 zł na szkodę wymie-
nionego, tj. o przestępstwo z art. 280 § 1 k.k.
2) w dniu 29 października 2001 r. w Pradze, na terenie Republiki
Czeskiej, używając przemocy poprzez popychanie rękoma osoby Moho-
meda N. oraz grożąc mu przedmiotem przypominającym broń palną zabrał
wymienionemu w celu przywłaszczenia 350 tysięcy koron czeskich o łącz-
nej wartości 38 115 zł na jego szkodę, tj. o przestępstwo z art. 280 § 1 k.k.
w zw. z art. 91 § 1 k.k.
Wyrokiem z dnia 11 maja 2005 r., Sąd Rejonowy w N. uznał oskar-
żonego za winnego zarzucanych mu w akcie oskarżenia czynów, z tym że
uzupełnił zarzut w punkcie pierwszym dodając wyraz ,,atrapy", co do użycia
broni palnej przez oskarżonego i wymierzył mu karę łączną 2 lat pozbawie-
nia wolności oraz karę grzywny w wysokości 200 stawek dziennych, przyj-
mując wysokość jednej stawki dziennej na kwotę 10 zł, przy czym wykona-
nie kary pozbawienia wolności warunkowo zawiesił na okres 4 lat próby,
zobowiązał on ponadto oskarżonego do naprawienia szkody na rzecz obu
pokrzywdzonych.
Wyrok ten został zaskarżony apelacjami: Prokuratora Rejonowego w
N. na niekorzyść oskarżonego oraz własnoręczną apelacją oskarżonego.
Wyrokiem z dnia 31 sierpnia 2005 r., Sąd Okręgowy w O. uchylił za-
skarżony wyrok i sprawę przekazał do ponownego rozpoznania Sądowi
Rejonowemu w N.
Po ponownym rozpoznaniu sprawy, Sąd Rejonowy w N. wyrokiem z
dnia 30 października 2006 r., uznał oskarżonego za winnego zarzucanych
mu czynów i wymierzył mu karę łączną 4 lat pozbawienia wolności oraz ka-
rę łączną grzywny w wysokości 200 stawek dziennych, przyjmując jedną
stawkę dzienną w wysokości 10 zł oraz orzekł obowiązek naprawienia
szkody na rzecz pokrzywdzonych.
Powyższy wyrok zaskarżyli apelacjami obrońca oskarżonego oraz
sam oskarżony. Apelacja oskarżonego nie została jednakże, na mocy za-
rządzenia Prezesa Sądu Rejonowego w N. z dnia 28 marca 2007 r. przyję-
ta do rozpoznania, wobec wniesienia środka odwoławczego po terminie.
Wyrokiem z dnia 9 lipca 2007 r., Sąd Okręgowy w O. utrzymał w mo-
cy zaskarżony wyrok uznając apelację za oczywiście bezzasadną.
Od powyższego wyroku kasację wywiódł obrońca skazanego zarzu-
cając mu rażące naruszenia prawa procesowego mogące mieć istotny
wpływ na treść orzeczenia, a to:
- art. 433 k.p.k. w zw. z art. 440 k.p.k. w zw. z art. 204 § 1 k.p.k. i art.
6 k.p.k., polegające na utrzymaniu w mocy wyroku Sądu pierwszej instancji
i niedostrzeżeniu i nierozpoznaniu z urzędu uchybienia, jakiego dopuścił
się ten Sąd polegającego na zaniechaniu wezwania na ogłoszenie wyroku
tłumacza w celu przetłumaczenia skazanemu nieznającemu prawniczego
języka polskiego sentencji orzeczenia, ustnych motywów rozstrzygnięcia
oraz pouczenia o środkach i terminach zaskarżenia, pomimo dostrzeżenia
konieczności korzystania przez skazanego z pomocy tłumacza w trakcie
wszystkich rozpraw, co stanowiło poważne naruszenie prawa oskarżonego
do obrony
- art. 78 § 1 k.p.k. i art. 6 k.p.k., polegające na pozbawieniu skaza-
nego prawa do korzystania z pomocy obrońcy z urzędu, poprzez nierozpo-
znanie wniosku skazanego o wyznaczenie obrońcy przed skierowaniem akt
sprawy do Sądu Rejonowego w N. w celu podjęcia decyzji co do apelacji
złożonej przez skazanego i niewyznaczenie obrońcy po negatywnej dla
skazanego decyzji Sądu pierwszej instancji o odrzuceniu apelacji oraz po-
mimo wyznaczenia posiedzenia w przedmiocie rozpoznania zażalenia, a
przez to poważne naruszenie prawa do obrony skazanego, nieznającego
prawniczego języka polskiego.
W konkluzji kasacji obrońca wniósł o uchylenie zaskarżonego wyroku
oraz utrzymanego nim w mocy wyroku Sądu pierwszej instancji i przekaza-
nie sprawy Sądowi Rejonowemu w N. do ponownego rozpoznania.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje.
Kasacja jest zasadna, a wywiedzione w niej zarzuty zasługują na
uwzględnienie. Oskarżony Jamal A., chociaż posiada polskie obywatelstwo
i zamieszkuje w Polsce od 20 lat, jest z pochodzenia Syryjczykiem i jego
językiem ojczystym jest język arabski. Oskarżony posługuje się językiem
polskim w stopniu umożliwiającym komunikację, chociaż nie tak dobrze,
aby samemu sporządzać pisma procesowe, co czyni w jego imieniu nota-
rialnie upoważniony teść, czy też składać istotne wyjaśnienia, kiedy to po-
sługuje się językiem arabskim. Nie zna także polskiego języka prawniczego
(na którego specyficzny charakter i odrębności wskazuje np. B. Wróblew-
ski: Język prawny i prawniczy, Kraków 1948 s. 136 - 184). Sąd Rejonowy
w N. już na pierwszej rozprawie odbytej w dniu 13 kwietnia 2005 r. do-
strzegł konieczność udziału w postępowaniu biegłego tłumacza języka
arabskiego, czemu dał wyraz w postanowieniu o jego powołaniu. Przy
ogłaszaniu pierwszego wyroku w sprawie obecny był biegły tłumacz języka
arabskiego, przez co należy uznać, że oskarżonemu znana była treść sa-
mego orzeczenia oraz pouczenia o przysługujących środkach zaskarżenia,
co poskutkowało zaskarżeniem wyroku własnoręczną apelacją przez
oskarżonego. Biegły tłumacz języka arabskiego był następnie obecny w
trakcie rozprawy przed Sądem Okręgowym w O. w dniu 31 sierpnia 2005
r., który w części uwzględnił apelacje i przekazał sprawę Sądowi Rejono-
wemu w N. do ponownego rozpoznania.
W trakcie ponownego rozpoznawania sprawy, w rozprawach nadal
uczestniczył biegły tłumacz języka arabskiego, który jednak opuścił salę
rozpraw w czasie mowy końcowej prokuratora, nie był także obecny w
trakcie publikacji wyroku. Pozbawienie oskarżonego pomocy tłumacza w
powyższych okolicznościach stanowiło rażące naruszenie normy gwaran-
cyjnej sformułowanej w art. 6 k.p.k. art. 204 § 1 pkt 2 k.p.k., a zarazem
ograniczenie prawa do obrony, gdyż nie miał możliwości zrozumienia mów
końcowych przed udzieleniem mu ostatniego słowa, a tym samym możli-
wości ustosunkowania się do głosów stron, ponadto nie został w sposób
prawidłowy pouczony o przysługujących mu środkach zaskarżenia.
Wyrok Sądu Rejonowego w N. z dnia 30 października 2006 r. został
następnie zaskarżony apelacją przez obrońcę oskarżonego, który jednakże
nie zapoznał z jej treścią oskarżonego ani nie przedstawił mu dowodu jej
wniesienia. Obrońca następnie poinformował Sąd i skazanego zawiado-
mieniem z dnia 26 stycznia 2007 r. o wypowiedzeniu pełnomocnictwa. Od
powyższego wyroku apelację osobistą wywiódł także Jamal A., załączając
do niej wniosek o ustanowienie obrońcy z urzędu.
Sąd Okręgowy w O. na rozprawie w dniu 22 marca 2007 r., prowa-
dzonej bez udziału tłumacza, który został zwolniony z obowiązku stawien-
nictwa, postanowił o przesłaniu akt do Sądu Rejonowego w N., celem pod-
jęcia decyzji procesowych co do apelacji oskarżonego, zaś Prezes tego
sądu zarządzeniem z dnia 28 marca 2007 r. odmówił przyjęcia tego środka
odwoławczego, wobec wniesienia go po terminie. Zażalenie wniesione na
powyższe postanowienie nie zostało uwzględnione, nie został także rozpo-
znany wniosek o przywrócenie terminu do wniesienia apelacji, mimo sta-
nowiska Sądu Okręgowego wyrażonego w uzasadnieniu postanowienia i
dwukrotnych ponagleń Sądu Okręgowego. Ponownie nie rozpoznano
wniosku o wyznaczenie obrońcy z urzędu, który został wyznaczony dopiero
zarządzeniem Przewodniczącego Sądu Okręgowego w O. z dnia 6 czerw-
ca 2007 r. Powyższy sposób procedowania w rażący sposób naruszył
przepisy art. 78 § 1 k.p.k. w zw. art. 6 k.p.k. i uniemożliwił korzystanie przez
oskarżonego z pomocy obrońcy z urzędu w postępowaniu dotyczącym
przywrócenia terminu do wniesienia apelacji. Wyrok Sądu Rejonowego w
N. z dnia 30 października 2006 r. został przesłany do tłumaczenia na język
arabski dopiero w dniu 16 sierpnia 2007 r.
Sąd Okręgowy w O., akceptując wbrew normie z art. 440 k.p.k. po-
wyższe uchybienia procesowe rozpoznawał sprawę Jamala A. w dalszym
ciągu, ogłaszając następnie wyrok na rozprawie w dniu 9 lipca 2007 r. bez
udziału biegłego tłumacza języka arabskiego, który nie stawił się pomimo
prawidłowego zawiadomienia o terminie rozprawy.
Zarówno na etapie postępowania przed Sądem pierwszej instancji,
jak i w trakcie postępowania odwoławczego Sądy dopuściły się rażących
naruszeń wskazanych powyżej przepisów prawa procesowego. Oskarżony
nie znający języka polskiego w stopniu umożliwiającym korzystanie z przy-
sługujących mu na gruncie Kodeksu postepowania karnego uprawnień
procesowych - tak jak w tej sprawie - powinien mieć zapewnioną pomoc
biegłego tłumacza oraz otrzymywać odpisy wyroków w języku ojczystym,
co z kolei pozwoliłoby mu na wnoszenie własnoręcznych środków odwo-
ławczych w przepisanych terminach. W powyższej sprawie Sąd ad quem
zignorował naruszenia przysługującego oskarżonemu prawa do obrony do-
konane przez Sąd meriti, przyzwalając na ich kontynuowanie także na eta-
pie postępowania międzyinstancyjnego, kiedy to oskarżony pozbawiony był
- z naruszeniem art. 78 § 1 k.p.k. - pomocy obrońcy z urzędu na skutek
nierozpoznania kolejnych wniosków o jego wyznaczenie.
Mając na uwadze powyższe argumenty Sąd Najwyższy orzekł jak na
wstępie.
Rozpoznając ponownie sprawę w postępowaniu odwoławczym Sąd
Okręgowy w O. w drodze stosownych zarządzeń spowoduje aby sprawa
Jamala A. została rozpoznana zgodnie z całokształtem norm o charakterze
gwarancyjnym ustanowionych w Kodeksie postępowania karnego.