Wyrok z dnia 18 sierpnia 2005 r., V CK 98/05

Artykuł 4011 k.p.c. jako przepis prawa procesowego nie może stanowić
materialnoprawnej podstawy uwzględnienia skargi o wznowienie
postępowania.

Sędzia SN Marek Sychowicz (przewodniczący, sprawozdawca)
Sędzia SN Teresa Bielska-Sobkowicz
Sędzia SN Jan Górowski

Sąd Najwyższy w sprawie ze skargi "T.", S.A. w W. o wznowienie
postępowania w sprawie z powództwa "T.", S.A. w W. przeciwko Henrykowi G. o
zapłatę, zakończonego prawomocnym wyrokiem Sądu Apelacyjnego w Katowicach
z dnia 29 grudnia 1999 r., po rozpoznaniu na rozprawie w Izbie Cywilnej w dniu 18
sierpnia 2005 r. kasacji strony powodowej od wyroku Sądu Apelacyjnego w
Katowicach z dnia 16 września 2004 r.
oddalił kasację.

Uzasadnienie

Wyrokiem z dnia 29 grudnia 1999 r. Sąd Apelacyjny w Katowicach zmienił
wyrok Sądu Okręgowego w Katowicach i oddalił powództwo wytoczone przez ,,T.",
S.A. w W. przeciwko Henrykowi G., jako komornikowi, o zasądzenie kwoty
37 062,97 zł z odsetkami ustawowymi tytułem naprawienia szkody wyrządzonej na
skutek nieprawidłowego prowadzenia w latach 1993-1995 egzekucji z
nieruchomości położonej w K. przy ul. G. nr 32. Sąd drugiej instancji przyjął, że
powódka nie wykazała związku przyczynowego między zdarzeniem w postaci
bezprawnego działania komornika a szkodą polegającą na zaciągnięciu przez
powódkę kosztownego kredytu, co było konsekwencją niemożności uzyskania
zapłaty za zbyty przez nią osobie trzeciej udział w użytkowaniu wieczystym. Zapłata
ta miała bowiem nastąpić po wykreśleniu z księgi wieczystej wpisu o bezpodstawnie
wszczętej egzekucji. Jednak przede wszystkim Sąd Apelacyjny nie podzielił
poglądu Sądu pierwszej instancji w kwestii podjęcia przez powódkę działań
zmierzających do zapobieżenia szkodzie za pomocą środków przewidzianych w
kodeksie postępowania cywilnego. Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu kasacji powódki
od wyroku Sądu drugiej instancji, wyrokiem z dnia 15 listopada 2002 r., V CKN
1347/00, kasację oddalił. Sąd Najwyższy, tak jak Sąd Apelacyjny, przyjął, że
powódka nie podjęła wymaganych przez art. 769 § 1 k.p.c. działań zmierzających
do zapobieżenia szkodzie; w szczególności nie wystąpiła z powództwem
przeciwegzekucyjnym, nie wnosiła o umorzenie postępowania, ani nie składała - w
ścisłym znaczeniu - skargi na czynności komornika.
Po rozpoznaniu skargi konstytucyjnej wniesionej przez powódkę Trybunał
Konstytucyjny wyrokiem z dnia 20 stycznia 2004 r., SK 26/03 (OTK-A Zb.Urz. 2004,
nr 1, poz. 3) stwierdził, że art. 769 k.p.c. jest niezgodny z art. 77 ust. 1 Konstytucji.
Powódka, powołując się na ten wyrok, wniosła o wznowienie postępowania
zakończonego wyrokiem Sądu Apelacyjnego w Katowicach z dnia 29 grudnia 1999
r. Wyrokiem z dnia 16 września 2004 r. Sąd Apelacyjny w Katowicach oddalił
skargę, stwierdzając, że powódka wniosła skargę o wznowienie postępowania w
terminie przewidzianym w art. 4011 § 2 k.p.c. i oparła ją na ustawowej podstawie
wznowienia. Uznał jednak, że skarga jest niezasadna. Według Sądu Apelacyjnego,
usunięcie - w wyniku wyroku Trybunału Konstytucyjnego - z porządku prawnego
art. 769 § 1 k.p.c. wiąże się z wejściem w życie Konstytucji (17 października 1997
r.), zdarzenia stanowiące podstawę faktyczną powództwa, miały zaś miejsce przed
wejściem Konstytucji w życie Powódka nie wykazała, że zasada nieretroakcji
prawa, wynikająca z art. 2 Konstytucji, została w tym wypadku przełamana. Artykuł
769 § 1 k.p.c. nadal stanowi więc podstawę rozstrzygnięcia sprawy.
Podstawę kasacji powódki stanowi naruszenie art. 4011 § 1 k.p.c., polegające
na odmowie wznowienia postępowania, mimo że Trybunał Konstytucyjny orzekł o
niezgodności z Konstytucją art. 769 § 1 k.p.c., na podstawie którego został wydany
wyrok zaskarżony skargą o wznowienie postępowania. Powódka wniosła o
uchylenie wyroku Sądu Apelacyjnego w Katowicach i przekazanie sprawy temu
Sądowi do ponownego rozpoznania.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Stosownie do art. 39311 § 1 k.p.c., obowiązującego przed zmianą dokonaną
ustawą z dnia 22 grudnia 2004 r. o zmianie ustawy - kodeks postępowania
cywilnego oraz ustawy - prawo o ustroju sądów powszechnych (Dz.U. z 2005 r. Nr
13, poz. 98) i mającego zastosowanie do rozpoznawanej kasacji na podstawie art. 3
tej ustawy, Sąd Najwyższy związany jest podstawami, na których oparta została
kasacja. Jedyną podstawą kasacji wniesionej przez powódkę jest naruszenie
przepisu postępowania, tj. art. 4011 § 1 k.p.c. w brzmieniu sprzed jego zmiany
dokonanej powołaną ustawą. Przepis ten określa ustawową podstawę wznowienia
postępowania i jego naruszenie przez sąd może polegać na odmowie wznowienia i
odrzuceniu skargi, mimo że zachodzi wymieniona w tym przepisie podstawa
wznowienia. Zarzucając naruszenie art. 4011 § 1 k.p.c. przez ,,odmowę wznowienia
postępowania", skarżąca pominęła fakt, że Sąd Apelacyjny uznał, iż wniosła ona
skargę o wznowienie postępowania w terminie oraz oparła ją na ustawowej
podstawie wznowienia i nie odmówił wznowienia postępowania, czego wyrazem
byłoby postanowienie o odrzuceniu skargi, ale po rozpoznaniu sprawy na rozprawie
na nowo, w granicach, jakie zakreśla podstawa wznowienia (art. 412 § 1 k.p.c.),
skargę tę - wyrokiem - oddalił (art. 412 § 2 k.p.c.). Nie zachodzi zatem zarzucane
w kasacji naruszenie art. 4011 § 1 k.p.c.
Odmienną ocenę usprawiedliwiałoby jedynie przyjęcie, że przepis ten zawiera
normę prawa materialnego, nakazującą pominięcie we wznowionym postępowaniu
przepisu, który Trybunał Konstytucyjny uznał za niezgodny z Konstytucją. Do
takiego rozumienia art. 4011 § 1 k.p.c. nie ma jednak żadnej podstawy. Przepis ten,
dodany do Kodeksu postępowania cywilnego ustawą z dnia 1 sierpnia 1997 r. o
Trybunale Konstytucyjnym (Dz.U. Nr 102, poz. 643 ze zm.) już po uchwaleniu
Konstytucji, jest jednym z ,,przepisów właściwych" według art. 190 ust. 4 Konstytucji,
określających zasady i tryb wznowienia postępowania, o którym mowa w tym
postanowieniu Konstytucji. Wobec tego, że ogranicza się do określenia podstawy
wznowienia postępowania, jest przepisem wyłącznie procesowym.
Wprawdzie wyrokiem Trybunału Konstytucyjnego z dnia 27 października
2004 r., SK 1/04 (OTK-A Zb.Urz. 2004, nr 9, poz. 96) art. 4011 k.p.c. w brzmieniu
obowiązującym przed zmianą dokonaną ustawą z dnia 22 grudnia 2004 r. uznany
został za niezgodny z art. 190 ust. 4 w związku z art. 32 ust. 1, art. 45 ust. 1 i art. 77
ust. 2 Konstytucji, ale Trybunał odroczył utratę jego mocy obowiązującej na
dwanaście miesięcy od dnia ogłoszenia wyroku w Dzienniku Ustaw. Przepis ten
obowiązywał więc w chwili wydania wyroku zaskarżonego kasacją i miał
zastosowanie w sprawie rozstrzygniętej tym wyrokiem. Ponieważ jego niezgodność
z Konstytucją nie została stwierdzona na skutek skargi konstytucyjnej powódki, nie
ma do niej zastosowania zasada sformułowana w powołanym wyroku Trybunału
Konstytucyjnego, według której odroczenie utraty mocy obowiązującej
niekonstytucyjnego przepisu prawnego w wyroku uwzględniającym skargę
konstytucyjną nie stoi na przeszkodzie wzruszeniu orzeczeń zapadłych w sprawie
skarżącego, w związku z którymi została złożona skarga konstytucyjna.
Tylko na marginesie należy zauważyć, że skoro skarżąca twierdzi, iż
rozstrzygnięcie sprawy zaskarżonym wyrokiem nastąpiło z naruszeniem prawa,
gdyż podstawy tego rozstrzygnięcia nie może stanowić art. 769 § 1 k.p.c., uznany
przez Trybunał Konstytucyjny za niezgodny z Konstytucją, to adekwatna do tego
twierdzenia byłaby podstawa kasacji określona jako naruszenie prawa materialnego
(art. 3931 pkt 1 k.p.c. w brzmieniu obowiązującym przed zmianą dokonaną ustawą z
dnia 22 grudnia 2004 r.) przez zastosowanie art. 769 § 1 k.c. lub przez
niezastosowanie przepisu prawa, który powinien być zastosowany. Można by też
rozważać, czy taką podstawą kasacji nie mogłoby być naruszenie art. 190 ust. 4
Konstytucji, rozumianego jako norma, z której wynika nakaz pominięcia we
wznowionym postępowaniu przepisu, który Trybunał Konstytucyjny uznał za
niezgodny z Konstytucją. Wniesiona przez powódkę kasacja nie została jednakże
oparta na żadnej z takich podstaw.
Z tych przyczyn Sąd Najwyższy orzekł, jak w sentencji (art. 39312 k.p.c.).