Uchwała z dnia 23 kwietnia 1997 r.
III ZP 9/97


Przewodniczący SSN: Andrzej Kijowski, Sędziowie SN: Roman Kuczyński, Teresa
Romer (sprawozdawca).


Sąd Najwyższy, z udziałem Prokuratora Prokuratury Krajowej Jana Szewczyka, w
sprawie z wniosku "R." Przedsiębiorstwa Realizacji Doradztwa Inwestycyjnego Spółki z o.o.
w G. przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych-Oddziałowi w G. o nieobciążanie
odsetkami za zwłokę, po rozpoznaniu na posiedzeniu jawnym dnia 23 kwietnia 1997 r.
zagadnienia prawnego przekazanego przez Sąd Apelacyjny-Sąd Pracy i Ubezpieczeń
Społecznych w Gdańsku postanowieniem z dnia 22 listopada 1996 r. [...] do rozstrzygnięcia
w trybie art.390 KPC.


Czy sformułowanie "nie później jednak niż do 15 dnia następnego miesiąca" użyte w
treści pkt 10 § 14 rozporządzenia Rady Ministrów z 29 stycznia 1990 r. w sprawie wysokości
i podstawy wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne, zgłaszania do ubezpieczenia
społecznego oraz rozliczania składek i świadczeń z ubezpieczenia społecznego (tj. Dz. U.
1993 r., Nr 68, poz. 330 ze zm.) oznacza, że zakład pracy wypłacający pracownikom
wynagrodzenie za środków pobranych z banku, dopełnia obowiązku terminowego opłacania
składki, w sytuacji ich uiszczenia nie w dacie pobrania środków na wynagrodzenie z banku
ale do 15 dnia następnego miesiąca ?


p o d j ą ł następującą uchwałę:


Zakład pracy, który wypłaca pracownikom wynagrodzenie ze środków pobra-
nych z banku, dopełnia obowiązku terminowego opłacenia składki na ubezpieczenie
społeczne, jeżeli uiszcza ją do dnia 15 następnego miesiąca (§ 14 pkt 10 rozporządzenia
Rady Ministrów z dnia 29 stycznia 1990 r. w sprawie wysokości i podstawy wymiaru
składek na ubezpieczenie społeczne, zgłoszenia do ubezpieczenia społecznego oraz
rozliczenia składek i świadczeń z ubezpieczenia społecznego, jednolity tekst: Dz. U. z
1993 r., Nr 68, poz. 330 ze zm.).


U z a s a d n i e n i e


Zakład Ubezpieczeń Społecznych-Oddział w G. obciążył "R." Przedsiębiorstwo
Realizacji i Doradztwa Inwestycyjnego Spółkę z o.o. obowiązkiem zapłaty odsetek od
nieterminowo opłaconych składek na ubezpieczenie społeczne w okresie od stycznia do
grudnia 1995 r.

Sąd Wojewódzki-Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Toruniu, po rozpoznaniu
odwołania Spółki "R." zmienił decyzję organu rentowego i ustalił, że Spółka "R." nie ma
obowiązku zapłaty odsetek. W uzasadnieniu Sąd Wojewódzki podzielił wywody odwołania
co do interpretacji § 14 ust. 10 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 29 stycznia 1990 r. w
sprawie wysokości i podstawy wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne, zgłoszenia do
ubezpieczenia społecznego oraz rozliczania składek i świadczeń z ubezpieczenia społecznego
(jednolity tekst: Dz. U. z 1993 r,. Nr 68, poz. 330 ze zm.). W ocenie Sądu Wojewódzkiego
wspomniany wyżej przepis należy wykładać tak, że użyty w tym przepisie termin do 15 dnia
następnego miesiąca, określa końcową datę obowiązku uiszczenia składek. Zapłata składek
dopiero po tej dacie uzasadnia żądanie odsetek.

Sąd Apelacyjny w Gdańsku, do którego wniósł apelację organ rentowy, przedstawił
Sądowi Najwyższemu w trybie art. 390 KPC zagadnienie prawne o treści przytoczonej w
sentencji uchwały. W uzasadnieniu Sąd Apelacyjny podał następujące podstawy powstałych
wątpliwości.

Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 29 stycznia 1990 r. w sprawie wysokości i
podstawy wymiaru składek... określa w § 4 ust. 9 generalny obowiązek opłacania przez
zakłady pracy składek "za dany miesiąc do 15 dnia następnego miesiąca..."
W przepisie tym jednocześnie zasygnalizowano odstępstwo od tego obowiązku przewidziane
w § 14 ust. 10 rozporządzenia, który nakłada na zakłady pracy wypłacające pracownikom
wynagrodzenia ze środków pobranych w banku obowiązek opłacenia składek za dany
miesiąc w dniu pobrania wynagrodzenia. Sąd Apelacyjny zwrócił uwagę na to, że końcowy
fragment tego przepisu: "nie później jednak niż do 15 dnia następnego miesiąca" sprawia, że
przepis ten może być rozumiany dwojako.

Pierwszy sposób rozumienia reprezentowany przez organ rentowy sprowadza się do
tego, że ustawodawca przewidział dwie grupy płatników składek. Do jednej należą te
podmioty, które środki na wynagrodzenia pobierają z banku, do drugiej te, które płacą
wynagrodzenie ze środków własnych. Dla pierwszej grupy płatników termin opłacania
składek został określony na dzień pobrania ich z banku a przekroczenie tego terminu
oznaczałoby zwłokę w zapłacie składek i uzasadniałoby żądanie odsetek. Dla drugiej grupy
termin zapłaty jest w § 14 ust. 9 rozporządzenia określony do 15 dnia następnego miesiąca.
Według poglądu Sądu Apelacyjnego, zakłady pobierające środki na wynagrodzenia z banku
mają wprawdzie obowiązek zapłacenia składek na ubezpieczenie społeczne w dniu, w którym
podjęły te środki, ale zawarte w § 14 ust. 10 omawianego rozporządzenia Rady Ministrów
zastrzeżenie...."nie później niż..." oznacza, że zwłoka w zapłacie składek powstaje dopiero
wówczas, gdy uiszczenie ich nastąpi po tym terminie. Dzień 15-tego następnego miesiąca
odpowiada "granicznemu" terminowi przewidzianemu w § 14 ust. 9 rozporządzenia.

Sąd Apelacyjny przychylił się do tego właśnie rozumowania podkreślając, że nie
można dostrzec uzasadnienia odmiennego traktowania podmiotów obowiązanych do płacenia
składek jedynie dlatego, że środki na wynagrodzenie pobierają z innych źródeł. W ocenie
Sądu Apelacyjnego taki podział byłby niezgodny z konstytucyjną zasadą równości
podmiotów wobec prawa.

Zdaniem Sądu Apelacyjnego wątpliwości budzi też sama legalność unormowań z §
14 ust. 10 rozporządzenia Rady Ministrów. Treść przepisu art. 33 ust. 2 ustawy z dnia 25
listopada 1986 r. o organizacji i finansowaniu ubezpieczeń społecznych (jednolity tekst: Dz.
U. z 1989 r., Nr 25 poz. 137 ze zm.) nie daje podstaw do wniosku, iż zawiera on
upoważnienie do zróżnicowania zasad opłacania składek zależnie od tego skąd pobierane są
środki na wynagrodzenia. Dlatego Sąd Apelacyjny uważa, że można bronić poglądu o
przekroczeniu ram zakreślonych delegacją ustawową.

Prokurator Prokuratury Krajowej, występujący przed Sądem Najwyższym,
proponował udzielenie twierdzącej odpowiedzi na przedstawione pytanie prawne.


Sąd Najwyższy podejmując przytoczoną w sentencji uchwałę rozważył, co następuje.


Nie można odmówić słuszności zastrzeżeniom Sądu Apelacyjnego zgłoszonym co do
tego, czy ustalając treść § 14 ust. 10 rozporządzenia z dnia 29 stycznia 1990 r. w sprawie
wysokości i podstawy wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne, zgłaszania do
ubezpieczenia społecznego oraz rozliczania składek i świadczeń z ubezpieczenia społecznego
(jednolity tekst: Dz. U. z 1993 r., Nr 68, poz. 330 ze zm.), Rada Ministrów nie wykroczyła
poza ramy delegacji zawartej w art. 33 ust. 2 ustawy z dnia 25 listopada 1986 r. o organizacji
i finansowaniu ubezpieczeń społecznych (jednolity tekst: Dz. U. z 1989 r., Nr 25, poz. 137 ze
zm.). Zgodnie z treścią tego przepisu rozporządzenie miało określać wysokość i podstawę
wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne pracowników, terminy i tryb ich opłacania,
zasady rozliczania przez zakłady pracy składek i wypłacanych świadczeń. Gdyby § 14 pkt 10
rozporządzenia traktować jako przepis, który wprowadza zróżnicowanie w terminach opłaca-
nia składek na ubezpieczenie społeczne pracowników zależnie od tego, czy zakład wypłaca
swoim pracownikom wynagrodzenia ze środków pobranych z banku, czy też z innych źródeł
wówczas można by rozważać czy nie doszło do przekroczenia granic delegacji.

Niezależnie od tej kwestii, którą Sąd Apelacyjny jedynie zasygnalizował, rozs-
trzygnięcia wymaga przedstawiony problem - od kiedy zakład pracy, który wypłaca
wynagrodzenie ze środków pobranych z banku pozostaje w zwłoce z opłacaniem składek na
ubezpieczenie społeczne i czy regulacja ta jest odmienna od przewidzianej § 14 ust. 9
rozporządzenia. Zgodnie z tym przepisem zakład pracy opłaca składki i przesyła deklarację
rozliczeniową za dany miesiąc do 15 dnia następnego miesiąca z zastrzeżeniem ust. 10.
Według treści ust. 10 zakład pracy, który wypłaca pracownikom wynagrodzenie ze środków
pobranych z banku, opłaca składki i przesyła deklarację rozliczeniową za dany miesiąc w
dniu pobrania z rachunku bankowego środków na wynagrodzenie, potwierdzonym stemplem
banku na deklaracji rozliczeniowej, nie później jednak niż do dnia 15 następnego miesiąca.

Celowość takiej regulacji prawnej musi budzić uzasadnione wątpliwości.
Wprowadzenie odrębnych terminów opłacania składek na ubezpieczenie społeczne dla
zakładu pracy, który wynagrodzenia wypłaca ze środków pobranych z banku jest w aktualnej
sytuacji anachronizmem. Wyjątki stanowią bowiem zakłady pracy, które środków na
wynagrodzenie nie pobierają z banku. Ponadto uzależnienie oceny, czy składki zostały
opłacone w terminie od daty stempla banku na deklaracji rozliczeniowej, prowadzi do
niezrozumiałego wręcz zaangażowania banku w rozliczenie zakładu pracy z Zakładem
Ubezpieczeń Społecznych.

Końcowy fragment § 14 ust. 10 "nie później jednak niż do 15 dnia następnego
miesiąca" wskazuje na brak konsekwencji twórców rozporządzenia. Trudno bowiem
wyobrazić sobie sytuację, w której zakład pracy pobiera środki na wynagrodzenie do 15 dnia
następnego miesiąca, skoro przepisy prawa pracy zobowiązują i zobowiązywały pracodawcę
do wypłaty wynagrodzenia co najmniej raz w miesiącu (art. 85 KP). Trudno przyjąć, że
pracodawca będzie pobierał środki na wynagrodzenie za miniony miesiąc do 15 dnia
następnego miesiąca. Jedyny logiczny wniosek, jaki można wyprowadzić z ostatniego zdania
§ 14 ust. 10 sprowadza się do tego, że zakład pracy, który pobiera środki na wynagrodzenie z
banku powinien przekazać składki na ubezpieczenie pracowników w dniu pobrania tych
środków jednakże dopiero wtedy, gdy nie odprowadzi składek do 15 dnia następnego
miesiąca można mówić o opóźnieniu w opłaceniu składek i obciążeniu takiego pracodawcy
odsetkami za zwłokę.

Taka interpretacja § 14 ust. 10 rozporządzenia, nie narusza równości podmiotów
wobec prawa oraz nie stawia pod znakiem zapytania zgodności z delegacją ustawową.

Kierując się powyższymi względami Sąd Najwyższy orzekł jak w sentencji uchwały.
========================================