Uchwała z dnia 11 maja 1999 r.
III ZP 8/99


Przewodniczący: SSN Józef Iwulski, Sędziowie SN: Jerzy Kwaśniewski (spra-
wozdawca), Zbigniew Myszka.

Sąd Najwyższy, z udziałem prokuratora Prokuratury Krajowej Iwony
Kaszczyszyn, w sprawie z powództwa Janusza K. przeciwko Funduszowi Gwaranto-
wanych Świadczeń Pracowniczych w E. o zapłatę, po rozpoznaniu na posiedzeniu
jawnym dnia 11 maja 1999 r. zagadnienia prawnego przekazanego przez Sąd Okrę-
gowy w Gdańsku z siedzibą w Gdyni postanowieniem z dnia 16 lutego 1999 r. [...] do
rozstrzygnięcia w trybie art. 390 § 1 KPC:


Czy odpowiednie stosowanie art. 7 ust. 4 o jakim mowa w art. 2 ust. 5 ustawy
z dnia 28 czerwca 1995 r. nowelizującej ustawę o ochronie roszczeń pracowniczych
w razie niewypłacalności pracodawcy (Dz.U. Nr 87, poz. 435) należy rozumieć jako
możliwość przywrócenia terminu do złożenia nowego wniosku o jakim stanowi art. 2
ust. 1 cytowanej ustawy, czy również jako możność pozyskiwania po dniu 31 grudnia
1997 r. niezbędnych załączników do tegoż wniosku, o których mowa w zdanie 2 art.
2 ust. 2 wymienionej ustawy ?

p o d j ą ł następującą uchwałę:

Termin wystąpienia z wnioskiem o wypłatę świadczeń pracowniczych,
określony w art. 2 ust. 1 ustawy z dnia 28 czerwca 1995 r. o zmianie ustawy o
ochronie roszczeń pracowniczych w razie niewypłacalności pracodawcy (Dz.U.
Nr 87, poz. 435), nie podlega przywróceniu.

U z a s a d n i e n i e


Rozstrzygnięte przez Sąd Najwyższy w trybie art. 390 § 1 KPC zagadnienie
prawne powstało w toku rozpoznawania sprawy z powództwa Janusza K. przeciwko
Funduszowi Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych w E. o zasądzenie kwoty
507,48 zł.

Powód twierdził, że dochodzona kwota odpowiada jego należności od byłego
niewypłacalnego pracodawcy (Przedsiębiorstwa Budowlano-Produkcyjnego ,,S." w
M.) z tytułu odprawy należnej w związku z rozwiązaniem z dniem 31 stycznia 1993 r.
umowy o pracę z przyczyn ekonomicznych. Z wnioskiem o wypłatę przedmiotowego
świadczenia ze środków Funduszu Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych
wystąpił powód dopiero w dniu 25 listopada 1998 r. Dyrektor Wojewódzkiego Urzędu
Pracy w E. w piśmie z dnia 27 listopada 1998 r. odmówił wypłaty ze względu na nie-
zachowanie przez powoda terminu określonego w art. 2 ust. 1 ustawy z dnia 28
czerwca 1995 r. o zmianie ustawy o ochronie roszczeń pracowniczych w razie niewy-
płacalności pracodawcy (Dz.U. Nr 87, poz. 435). W przepisie tym przewidziano bo-
wiem, że wystąpienie z wnioskiem może nastąpić w okresie do dnia 31 grudnia 1997
r. Dyrektor Wojewódzkiego Urzędu Pracy uważa, że termin ten nie może być przy-
wrócony.

W pozwie z dnia 4 grudnia 1998 r. powód przyznając uchybienie powyższego
terminie wniósł przede wszystkim o jego przywrócenie. W uzasadnieniu tego wniosku
powołał się na to, że oczekiwał na zakończenie postępowania sądowego w przed-
miocie należnej mu odprawy. Już w dniu 3 stycznia 1996 r. wystąpił do Sądu Pracy w
M. o zasądzenie. Ostatecznie sprawę rozpoznawał Sąd Rejonowy w Elblągu w pos-
tępowaniu upadłościowym byłego zakładu pracy powoda. Powód uważa, że spór
zakończyło dopiero postanowienie tego Sądu z dnia 5 października 1998 r. [...], co
oznacza, że uchybienie terminowi (31 grudnia 1997 r.) do wystąpienia z wnioskiem o
wypłatę świadczenia z Funduszu nastąpiło z przyczyny od powoda niezależnej.

Rozpoznający niniejszą sprawę w pierwszej instancji Sąd Rejonowy-Sąd
Pracy w Elblągu wyrokiem wstępnym z dnia 18 grudnia 1998 r. uznał roszczenie po-
woda za usprawiedliwione co do zasady. Zasadnicze przesłanki tego rozstrzygnięcia
zostały przedstawione w uzasadnieniu wyroku. Są one następujące: Powód może
domagać się zaspokojenia dochodzonego w sprawie świadczenia wyłącznie na
podstawie powołanej wyżej ustawy z dnia 28 czerwca 1995 r. Ponieważ powód wys-
tąpił z wnioskiem o świadczenie po upływie przewidzianego terminu (31 grudnia 1997
r.), zasadniczą kwestią prawną pozostaje określenie charakteru prawnego tego ter-
minu. Według Sądu jest to termin prawa administracyjnego, do którego mają zasto-
sowanie określone w art. 58 KPA reguły przywracania. Wynika to, zdaniem Sądu
Rejonowego, z konsekwencji zastosowania art. 2 ust. 5 ustawy z 28 czerwca 1995 r.
według którego przy realizacji wniosku o wypłatę świadczeń pracowniczych stosuje
się odpowiednio między innymi art. 7 ust. 4 ustawy z dnia 29 grudnia 1993 r. o
ochronie roszczeń pracowniczych w razie niewypłacalności pracodawcy (Dz.U. z
1994 r. Nr 1, poz. 1 ze zm.). Ten ostatni zaś przepis zawiera odesłanie do przepisów
Kodeksu postępowania administracyjnego, a więc także do art. 58 tego Kodeksu,
dotyczącego warunków przywrócenia uchybionego terminu. Przyjmując taką ocenę
prawną Sąd Rejonowy ustalił, że zachodzą określone w art. 58 KPA warunki przy-
wrócenia przedmiotowego terminu, gdyż powód podejmował ,,działania zmierzające
do wyegzekwowania świadczenia i podejmował te działania na właściwej drodze".
Nie jest winą powoda - podkreślił Sąd - że zgłoszona przez powoda wierzytelność
była długo rozpoznawana w postępowaniu sądowym, natomiast przeprowadzenie
tego postępowania okazało się niezbędne, skoro art. 2 ust. 2 ustawy z dnia 28
czerwca 1995 r., jako wymóg formalny wniosku przewidywał złożenie prawomocnego
orzeczenia sądowego zasądzającego należność z tytułu świadczenia pracowniczego.

Od powyższego wyroku wstępnego, wniósł apelację pozwany Fundusz Gwa-
rantowanych Świadczeń Pracowniczych zarzucając oparcie wyroku na błędnej wy-
kładni art. 2 ust. 1 ustawy z dnia 28 czerwca 1995 r. Zdaniem strony pozwanej usta-
nowiony w powołanym przepisie termin zgłaszania wniosków o wypłatę określonych
świadczeń z Funduszu Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych jest zawitym ter-
minem prawa materialnego. Ustawa z 28 czerwca 1995 r. rozszerzyła możliwość
zaspokojenia świadczeń przez Fundusz, ale tylko do dnia 31 grudnia 1997 r. W tym
terminie powód mógł wystąpić z odpowiednim wnioskiem przedstawiając, zgodnie z
art. 2 ust. 2 dokumenty potwierdzające niezaspokojenie świadczenia pracowniczego
w postępowaniu upadłościowym lub poinformować, że w tej ostatniej kwestii toczy się
postępowanie sądowe, od którego zależeć będzie, czy powodowi przysługiwać będą
należności wyłącznie na gruncie ustawy z dnia 28 czerwca 1995 r.

Rozpoznający apelację Sąd Okręgowy w Gdańsku uznał, że powstało w spra-
wie zagadnienie prawne, które określił w postanowieniu z dnia 16 lutego 1999 r. Za
stanowiskiem Sądu pierwszej instancji przemawiają - według Sądu Okręgowego -
argumenty dotyczące warunku formalnego wniosku o wypłatę świadczenia z Fundu-
szu. Do wniosku mają być bowiem dołączone załączniki określone w art. 2 ust. 2
ustawy z dnia 28 czerwca 1995 r., które powstają w wyniku postępowania sądowego,
na czas trwania którego zainteresowany nie ma realnego wpływu. Jednakże z drugiej
strony w przepisie art. 2 ust. 1 tej ustawy ustawodawca określił czas, do upływu któ-
rego można dochodzić należności od Funduszu. Uwzględniając ponadto dotychcza-
sowe regulacje o przedmiotowo ograniczonym zakresie świadczeń z Funduszu nale-
żałoby opowiedzieć się raczej za stanowiskiem, że odpowiednie stosowanie art. 7
ust. 4 przy realizacji wniosku o jakim stanowi art. 2 ust. 5 ustawy, powoduje możli-
wość przywrócenia terminu do złożenia samego wniosku w sytuacji niezależnej od
wnioskodawcy. Do sytuacji takiej nie mogłoby odnosić się nieuzyskanie przez zainte-
resowanego załączników wymaganych w art. 2 ust. 2 ustawy, gdyż te powinny istnieć
najpóźniej w dniu 31 grudnia 1997 r., gdyż w przeciwnym razie termin ten możnaby
wydłużać w nieskończoność i faktycznie okazałby się on zbędny.

Z powyższego wynika, że Sąd Okręgowy w Gdańsku zakłada, iż przedmioto-
wy termin, w razie jego uchybienia podlega przywróceniu. Przedstawione wątpliwości
odnosiłyby się zatem nie do samej zasady przywracalności tego terminu, ale do jej
zakresu. Sądowi Okręgowemu wydaje się wątpliwe jedynie, czy podstawą przywró-
cenia uchybionego terminu do złożenia wniosku o wypłatę świadczenia pracownicze-
go, może być to, że wymagane jako załącznik wniosku orzeczenie sądowe zasądza-
jące należność z tytułu świadczenia pracowniczego, powstało lub uzyskało prawo-
mocność już po dniu 31 grudnia 1997 r. Czy jednak to podstawowe założenie, na
którym opiera się pytanie postawione przez Sąd Okręgowy jest prawidłowe? Zajmu-
jąc się tą kwestią trzeba w pierwszym rzędzie ocenić charakter prawny terminu
określonego w art. 2 ust. 1 ustawy z dnia 28 czerwca 1995 r. Jest to ściśle (kalenda-
rzowo - do dnia 31 grudnia 1997 r.) sprecyzowany termin, w czasie którego od dnia
wejścia tej ustawy w życie określone osoby mogą uzyskać określone świadczenie
pracownicze ze środków Funduszu Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych.
Chodzi tu - zgodnie z ust. 3 omawianego artykułu ustawy - o świadczenie wymie-
nione w art. 6 ustawy z dnia 29 grudnia 1993 r. o ochronie roszczeń pracowniczych w
razie niewypłacalności pracodawcy (Dz.U. z 1994 r. Nr 1, poz. 1 ze zm.), jeżeli
uprawnienie do danego świadczenia powstało w okresie od dnia 21 marca 1990 r., a
nie mogło być zaspokojone zgodnie z przepisami powyższej ustawy lub rozporzą-
dzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 11 stycznia 1995 r. w sprawie rozsze-
rzenia zakresu świadczeń pracowniczych podlegających zaspokojeniu ze środków
Funduszu Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych (Dz.U. Nr 7, poz. 35). Zakres
tego uprawnienia określony został w ustępie 4 omawianego art. 2 ustawy z dnia 28
czerwca 1995 r. poprzez zobowiązanie Funduszu do realizacji wniosku przez wypła-
cenie uprawnionemu wnioskodawcy kwoty odpowiadającej kwocie należności głów-
nej świadczenia pracowniczego, zwaloryzowanej według określonej reguły. Przeds-
tawiona treść normatywna art. 2 ust. 1,3 i 4 ustawy z dnia 28 czerwca 1995 r. nie
pozostawia wątpliwości, że określony w ustępie pierwszym tego przepisu termin wys-
tąpienia do dyrektora wojewódzkiego urzędu pracy o wypłatę określonych świadczeń
niezaspokojonych przez niewypłacalnego pracodawcę jest materialnoprawnym wa-
runkiem uzyskania świadczenia z Funduszu Gwarantowanych Świadczeń Pracowni-
czych. To z mocy tej normy prawnej, wyrażonej w art. 2 ustawy z dnia 28 czerwca
1995 r., określone osoby uzyskiwały uprawnienie do zaspokojenia z Funduszu okreś-
lonych świadczeń należnych od niewypłacalnego pracodawcy, jednakże pod warun-
kiem zgłoszenia wniosku w okresie do dnia 31 grudnia 1997 r. Jest to zatem norma
epizodyczna, której zastosowanie w czasie zostało przez ustawodawcę ściśle okreś-
lone. Podkreślić należy właśnie tę źródłową wartość omawianej regulacji dla powsta-
nia wynikającego z niej uprawnienia do uzyskania określonego świadczenia ze środ-
ków Funduszu. Chodzi wszak o sytuacje, w których określone osoby nie mogły uzys-
kać świadczenia z Funduszu według dotychczasowego stanu prawa. Ustawodawca
zaś zdecydował się na określone rozszerzenie tych świadczeń, jednakże nie na
stałe, ale w wyznaczonym czasie dla osób, które po pierwsze wystąpią z odpowied-
nim wnioskiem i po drugie, wniosek ten złożą w okresie od dnia wejścia w życie
ustawy do dnia 31 grudnia 1997 r. Tak w art. 2 ustawy z dnia 28 czerwca 1995 r.
normatywnie ukształtowane prawo do rozszerzonych świadczeń z Funduszu ma tę
materialno-prawną konsekwencję, że niezachowanie przewidzianego warunku pro-
wadzi do nieuzyskania prawa. Dotyczy to oczywiście tych przypadków, w których
jedynym źródłem uprawnienia do uzyskania świadczenia ze środków Funduszu Gwa-
rantowanych Świadczeń Pracowniczych byłaby norma wynikająca z art. 2 ustawy z
dnia 28 czerwca 1995 r. W tych przypadkach niezachowanie wyznaczonego terminu
zgłoszenia wniosku oznacza brak ustawowego warunku przyznania świadczenia.

To, że termin z art. 2 ust. 1 ustawy z dnia 28 czerwca 1995 r. jest materialną
przesłanką ukształtowania uprawnienia, przesądza negatywną odpowiedź na pytanie
o dopuszczalność przywrócenia tego terminu. Taka bowiem możliwość na gruncie
art. 58 KPA nie odnosi się do materialnych elementów normy prawnej, lecz do termi-
nów w postępowaniu administracyjnym (por. art. 58 w związku z art. 1 KPA).

W art. 2 ust. 5 ustawy z dnia 28 czerwca 1995 r. stanowi się, że przy realizacji
wniosku w okolicznościach określonych w ust. 1 i 3 stosuje się odpowiednio, między
innymi art. 7 ust. 4 ustawy z dnia 29 grudnia 1993 r., co z kolei umożliwia odpowied-
nie zastosowanie przepisów Kodeksu postępowania administracyjnego. Powyższe
odesłanie do procedury administracyjnej nie stwarza jednakże podstawy do zastoso-
wania uregulowanej w tej procedurze (art. 58 KPA) instytucji przywracania terminów
procesowych do skutków niezachowania przedmiotowego terminu prawa materialne-
go. Do terminu prawa materialnego nie mają bowiem zastosowania przepisy doty-
czące terminów w postępowaniu administracyjnym. W treści wymienionego wyżej
odesłania do przepisów KPA nie ma niczego, co pozwalałoby na odmienną interpre-
tację. W art. 2 ust. 5 stanowi się przecież, że pośrednie odesłanie do odpowiedniego
stosowania KPA następuje: ,,przy realizacji wniosku o wypłatę świadczeń pracowni-
czych w okolicznościach określonych w ust. 1 i 3". Chodzi więc o odpowiednie sto-
sowanie procedury administracyjnej przy realizacji wniosku zgłoszonego w okresie
do dnia 31 grudnia 1997 r. Brak jest też podstaw do tego, ażeby nakaz odpowiednie-
go przepisów postępowania administracyjnego traktować jako powinność zastoso-
wania wszystkich instytucji postępowania w tym takich, które byłyby właśnie nieod-
powiednie w stosunku do instytucji prawa materialnego.
Sąd Okręgowy w Gdańsku przyjmując tezę o przywracalności terminu z art. 2
ust. 1 ustawy z dnia 28 czerwca 1995 r., zdaje się upatrywać zasadności swego sta-
nowiska w uchwale Sądu Najwyższego z dnia 3 listopada 1997 r., III ZP 38/97
(OSNAPiUS 1998 nr 8, poz. 234). Stosownie do tej uchwały terminy przewidziane w
art. 7 ust. 1 i 3 ustawy z dnia 29 grudnia 1993 r. o ochronie roszczeń pracowniczych
w razie niewypłacalności pracodawcy (Dz.U. z 1994 r. Nr 1, poz. 1 ze zm.) podlegają
przywróceniu na podstawie odpowiednio stosowanego art. 58 KPA.

Powyższa teza - wbrew stanowisku Sądu Okręgowego - nie jest odpowiednia
dla oceny charakteru prawnego terminu z art. 2 ust. 1 ustawy z dnia 28 czerwca 1995
r. i przyjęcia dopuszczalności jego przywrócenia. Terminy, o których mowa w
uchwale z dnia 3 listopada 1997 r. i termin poddany ocenie w niniejszej sprawie są
różne, przy czym istotne odrębności charakterystyki prawnej obu tych terminów od-
noszą się do tych elementów, które mają znaczenie decydujące. Otóż z uzasadnienia
uchwały z 3 listopada 1997 r. wynika, że Sąd Najwyższy nie mając wątpliwości co do
tego, że terminy przewidziane w art. 7 ust. 1 i 3 ustawy z dnia 29 grudnia 1993 r. są
terminami materialnoprawnymi, doszedł do oceny dopuszczalności zastosowania do
nich instytucji procesowej na zasadzie, jak to wyraził, odpowiednio szerokiej, a nawet
swobodnej interpretacji koniecznej dla zachowania celu bardzo niedoskonale wyra-
żonego w ustawie unormowania. Sąd Najwyższy uznał, że ustawodawca zmierza do
zdyscyplinowania występowania z wnioskami o wypłatę świadczeń z Funduszu Gwa-
rantowanych Świadczeń Pracowniczych przez ustanowienie odrębnych terminów ich
dochodzenia przez pracownika, jeżeli odpowiednie postępowanie nie zostało
wszczęte wbrew istniejącej powinności pracodawcy, bądź innych podmiotów (orga-
nów). W tym mechanizmie postępowania w sprawie świadczeń ze środków Fundu-
szu wniosek pracownika ma w pewnym sensie charakter zastępczy i warunkowy,
jednakże powinien uzyskiwać realną i jak to wyżej podniesiono odpowiednio zdyscy-
plinowaną możliwość realizacji. Na tym tle zasadniczą trudność interpretacyjną wy-
woływała niedoskonałość legislacyjna określenia terminów. W szczególności pows-
tawał problem, jak określić początek biegu terminu rozpoczynającego się ze względu
na brak niezwłocznego sporządzenia wykazu niezaspokojonych roszczeń pracowni-
czych i wykazu uzupełniającego. Okoliczności powyższe nie mają znaczenia w oce-
nie terminu z art. 2 ust. 1 ustawy z dnia 28 czerwca 1995 r. Jest to, w odróżnieniu od
terminów z art. 7 ustawy z dnia 29 grudnia 1993 r., termin ściśle (kalendarzowo)
określony, z wyraźnym - jak to poprzednio przedstawiono - kontekstem normatyw-
nym nie pozostawiającym wątpliwości, co do materialnego charakteru tego terminu
jako warunku wypłaty świadczenia ze środków Funduszu Gwarantowanych Świad-
czeń Pracowniczych. Nie zachodzi w tym przypadku potrzeba zastosowania regulacji
procesowej do instytucji prawa materialnego, ażeby zachować cele ustawowego ure-
gulowania.

Z przedstawionych przyczyn Sąd Najwyższy podjął uchwałę stwierdzającą, że
przedmiotowy termin nie podlega przywróceniu. Przyjmując taką ocenę prawną bez-
przedmiotowe stało się badanie przedstawionego zagadnienia prawnego pod kątem
zakresu przywrócenia terminu. Badanie zaś kwestii znaczenia prawnego sytuacji, w
której wniosek, o którym mowa w art. 2 ust. 1 ustawy z dnia 28 czerwca 1995 r. zos-
tałby złożony w terminie, lecz nie dołączono do niego wymaganych w ust. 2 tego ar-
tykułu załączników wykraczało poza stan faktyczny sprawy, w której - zgodnie z art.
390 § 1 KPC - przedstawiono zagadnienie prawne.
========================================