Uchwała z dnia 7 marca 1997 r.
III ZP 6/97


Przewodniczący Prezes SN: Jan Wasilewski, Sędziowie SN: Józef Iwulski, Kazimierz
Jaśkowski (sprawozdawca).


Sąd Najwyższy, przy udziale prokuratora Prokuratury Krajowej Jana Szewczyka, po
rozpoznaniu na posiedzeniu jawnym dnia 7 marca 1997 r. w sprawie z powództwa Jana M.
przeciwko Zespołowi Szkół Weterynaryjnych w Ł. o odszkodowanie, zagadnienia prawnego
przekazanego przez Sąd Wojewódzki-Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Białymstoku
postanowieniem z dnia 20 grudnia 1996 r. [...] do rozstrzygnięcia w trybie art. 391 KPC.


Czy nauczycielowi mianowanemu, którego w sposób sprzeczny z przepisem art. 18
ust. 1 ustawy z dnia 26 stycznia 1982 r. - Karta Nauczyciela, przeniesiono do pracy na
stanowisko wychowawcy internatu, przysługuje dodatkowe wynagrodzenie za pracę
świadczoną w wymiarze ponad obowiązujące pensum 18 godzin tygodniowo, obliczone
według zasad wynikających z § 6 zarządzenia Ministra Edukacji Narodowej z dnia 22
czerwca 1995 r. w sprawie wynagrodzenia nauczycieli (M.P. Nr 31 poz. 366 ze zmianami) ?


p o d j ą ł następującą uchwałę:


Nauczycielowi mianowanemu, którego w sposób sprzeczny z przepisem art. 18
ust. 1 ustawy z dnia 26 stycznia 1982 r. Karta Nauczyciela (Dz. U. Nr 3, poz. 19 ze zm.)
przeniesiono do pracy na stanowisko wychowawcy w internacie, nie przysługuje
dodatkowe wynagrodzenie za pracę świadczoną w obowiązującym go na tym
stanowisku wymiarze czasu pracy.


U z a s a d n i e n i e


Przedstawione w sentencji uchwały zagadnienie prawne powstało w następujących
okolicznościach.

Powód Jan M. był zatrudniony w pozwanym Zespole Szkół Weterynaryjnych w Ł.
jako nauczyciel mianowany. Od września 1995 r. został przez pracodawcę przeniesiony na
stanowisko wychowawcy w internacie bez jego zgody, co było sprzeczne z art. 18 ust. 1
ustawy z dnia 26 stycznia 1982 r. Karta Nauczyciela (Dz. U. Nr 3, poz. 19 ze zm).
Tygodniowa ilość godzin pracy (pensum ) powoda jako nauczyciela wynosiła 18 godzin,
natomiast jako wychowawcy - 30 godzin. Wynagrodzenie powoda jako wychowawcy było
wyższe niż jego pensja na stanowisku nauczyciela. Sąd I instancji uznał, że powód poniósł
szkodę wyrządzoną mu bezprawnie przez pracodawcę, gdyż musiał on pracować tygodniowo
więcej godzin niż uprzednio. Zasądzono zatem na jego rzecz odszkodowanie w wysokości
wynagrodzenia za przepracowane godziny ponad 18-godzinne pensum, biorąc za podstawę
obliczenia tego odszkodowania wynagrodzenie powoda na stanowisku nauczyciela. W
rewizji pozwany podniósł, że mianowanemu nauczycielowi nie przysługuje roszczenie o
naprawienie szkody powstałej wskutek przeniesienia go na inne stanowisko oraz, że powód
nie poniósł szkody, gdyż jego wynagrodzenie jako wychowawcy było wyższe od nau-
czycielskiego.

Sąd Wojewódzki-Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Białymstoku wskazał, iż
wyrok tego Sądu z dnia 14 marca 1996 r. nakazał stronie pozwanej dopuszczenie powoda do
pracy nauczycielskiej. Zdaniem Sądu Wojewódzkiego oznacza to restytucję stosunku pracy
powoda na poprzednich warunkach z czego wynika, że okres zatrudnienia w internacie
należy traktować jako pracę na stanowisku nauczyciela, za którą otrzymał zaniżone
wynagrodzenie. Obowiązywało go bowiem nadal pensum 18-godzinne. Przy przyjęciu tego
poglądu należałoby powodowi zasądzić wynagrodzenie za godziny ponadwymiarowe na
podstawie § 6 zarządzenia Ministra Edukacji Narodowej z dnia 22 czerwca 1995 r. w sprawie
wynagradzania nauczycieli (M.P. Nr 31, poz. 366). Według Sądu II instancji powstaje jednak
wątpliwość, czy można przyjąć, że powód wykonywał w internacie pracę nauczycielską,
która ma odmienny charakter i poza prowadzeniem zajęć wymaga przygotowania do nich,
sprawdzania prac domowych i kontrolnych pisanych przez uczniów. Ponadto podniesiono, że
zgodnie z art. 80 zdanie 1 KP w związku z art. 98 Karty Nauczyciela wynagrodzenie
przysługuje za pracę wykonywaną, a powód w spornym okresie wykonywał pracę
wychowawcy.

Prokurator wniósł o udzielenie odpowiedzi przeczącej.


Sąd Najwyższy zważył, co następuje.


W czasie wykonywania pracy nauczyciela, tak samo jak w okresie skierowania
powoda, z naruszeniem art. 18 ust. 1 Karty Nauczyciela, do pełnienia funkcji wychowawcy w
internacie, był on zatrudniony w pełnym wymiarze czasu pracy przewidzianym dla tych
stanowisk. Były to prace różnego rodzaju i z tego względu różny był wymiar czasu pracy.
Liczba godzin zajęć w szkole przewidziana dla nauczyciela jest dlatego niższa, że jest on
zobowiązany do wykonywania szeregu obowiązków poza zakładem pracy (w szczególności
do przygotowania się do lekcji oraz do sprawdzania zadań domowych i szkolnych prac
uczniów). Tego rodzaju obowiązki nie obciążają wychowawcy w internacie. Nie można
zatem twierdzić, że wychowawca za godziny przepracowane ponad pensum nauczycielskie
nabywa prawo do dodatkowego wynagrodzenia, i to w dodatku według stawek
przewidzianych dla nauczycieli.

Sąd II instancji zdaje się uważać, że wyrok dopuszczający powoda do pracy jako
nauczyciela z dniem 14 marca 1996 r. spowodował, iż okres pracy przed tym dniem na
stanowisku wychowawcy powinien być traktowany jako praca nauczycielska. Nie jest to
pogląd uzasadniony. Wyrok nakazujący dopuszczenie do pracy nie ma wstecznego działania,
bo żaden przepis nie przewiduje tego skutku. Można wprawdzie rozważać - jak czyni to Sąd
II instancji - istnienie prawa powoda do wynagrodzenia nauczycielskiego za sporny okres,
wywodzonego z jego gotowości do wykonywania pracy nauczyciela. Trzeba mieć jednak na
uwadze, że w niniejszej sprawie nie wynikają z tego dla powoda żadne roszczenia
majątkowe. Jako wychowawca zarabiał on więcej niż nauczyciel, a ponadto trudno jest uznać
istnienie roszczenia o wynagrodzenie za godziny ponadwymiarowe, które nie były
przewidziane w planie. Nie jest to zatem właściwa droga do rozwiązania analizowanego
problemu. Powód wykonywał w spornym okresie pracę wychowawcy, za którą otrzymywał
wynagrodzenie z tytułu pracy wykonywanej (art. 80 zd.1 KP w związku z art. 98 Karty
Nauczyciela). Nie można przyjąć gotowości do wykonywania pracy w rozumieniu art. 81 § 1
KP przez osobę, która w tym czasie faktycznie wykonuje pracę w pełnym wymiarze czasu
pracy, przewidzianego dla jej stanowiska, u tego samego pracodawcy. Przyjmując - za Sądem
II instancji - gotowość powoda do wykonywania pracy nauczyciela i bezsporne przeszkody w
jej wykonywaniu, stworzone przez pracodawcę należałoby uznać, że jednocześnie nabywał
on prawo do wynagrodzenia na podstawie art. 81 § 1 KP. Przepis ten w brzmieniu
obowiązującym przed dniem 2 czerwca 1996 r. stanowił bowiem, że pracownikowi
przysługuje wynagrodzenie, wynikające z jego osobistego zaszeregowania określonego
stawką godzinową lub miesięczną, za czas niewykonywania pracy, jeżeli był gotów do jej
wykonywania, a doznał przeszkód z przyczyn dotyczących zakładu pracy. Żaden przepis
Kodeksu pracy nie dawał natomiast podstaw do odliczania wynagrodzenia z tytułu pracy (art.
80 zd. 1 KP) od wynagrodzenia gwarancyjnego z art. 81 § 1 KP. Zauważyć także należy, że
art. 81 § 1 KP nie stwarza dla pracownika roszczenia o wynagrodzenie za pracę w zakresie
przekraczającym stawkę osobistego zaszeregowania, powód nie mógłby zatem domagać się
na tej podstawie wynagrodzenia za godziny ponadwymiarowe.

Z tych względów bardziej uzasadnione jest poszukiwanie rozstrzygnięcia
analizowanego zagadnienia w odpowiednio stosowanych przepisach Kodeksu cywilnego (art.
300 KP). Zdaniem Sądu Najwyższego powód mógłby skutecznie dochodzić odszkodowania
wtedy, gdyby za pracę wychowawcy otrzymywał niższe wynagrodzenie niż za pracę
nauczyciela. Wówczas ponosiłby szkodę pozostającą w normalnym związku przyczynowym
z zawinionym zachowaniem pracodawcy. Mógłby zatem domagać się stosownego
odszkodowania na podstawie art. 471 KC w związku z art. 300 KP. Nie zachodzi to jednak w
niniejszej sprawie, gdyż wynagrodzenie wychowawcy za pracę w normalnym wymiarze
czasu pracy przewidzianym dla tego stanowiska (30 godzin tygodniowo) było wyższe od
wynagrodzenia nauczyciela w normalnym wymiarze jego czasu pracy (18 godzin).

Z tych względów orzeczono jak w sentencji.
========================================