Uchwała z dnia 7 stycznia 1998 r.
III ZP 47/97

Przewodniczący SSN: Kazimierz Jaśkowski (sprawozdawca), Sędziowie SN:
Andrzej Kijowski, Barbara Wagner.

Sąd Najwyższy, przy udziale prokuratora Prokuratury Krajowej Piotra
Wiśniewskiego, w sprawie z powództwa Bożeny P. przeciwko Kuratorium Oświaty w
B. o zapłatę, po rozpoznaniu na posiedzeniu jawnym dnia 7 stycznia 1998 r. zagad-
nienia prawnego przekazanego przez Sąd Wojewódzki-Sąd Pracy i Ubezpieczeń
Społecznych w Białymstoku postanowieniem z dnia 7 października 1997 r. [...] do
rozstrzygnięcia w trybie art. 390 § 1 KPC.

1. Czy nauczycielom zatrudnionym w poradniach psychologiczno-pedagogicz-
nych przysługują dodatki do wynagrodzenia za pracę w trudnych warunkach od dnia
1 kwietnia 1993 r., określone w art. 34 ust. 1 ustawy z dnia 16 stycznia 1982 r. Karta
Nauczyciela (Dz. U. z 1982 r. Nr 3, poz. 19 z późn. zm.).
2. w razie pozytywnej odpowiedzi na pierwsze pytanie opisane w punkcie 1, w
jakiej wysokości powinny być wypłacane wyżej wymienione dodatki za okres od 1
kwietnia 1993 r.?

p o d j ą ł następującą uchwałę:

Nauczycielom zatrudnionym w poradniach psychologiczno-pedagogicz-
nych nie przysługiwał po dniu 1 kwietnia 1993 r. dodatek do wynagrodzenia za
pracę w trudnych warunkach, określony w art. 34 ust. 1 ustawy z dnia 26 stycz-
nia 1982 r. - Karta Nauczyciela (Dz. U Nr 3, poz. 19 ze zm.).


U z a s a d n i e n i e

Uzasadniając wątpliwości prawne przedstawione w sentencji uchwały, Sąd
Wojewódzki-Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Białymstoku wskazał, że do
dnia 1 kwietnia 1993 r. nauczyciele zatrudnieni w poradniach psychologiczno-peda-
gogicznych mieli prawo do dodatku za pracę w trudnych warunkach na podstawie
przepisów wykonawczych wydanych w oparciu o Kartę Nauczyciela (§ 2 pkt 12 za-
rządzenia Ministra Oświaty i Wychowania z dnia 31 lipca 1982 r. w sprawie wykazu
trudnych i uciążliwych warunków pracy oraz zasad wypłacania dodatków z tytułu
pracy w tych warunkach, Dz. Urz. MOiW Nr 11, poz. 98 ze zm., w brzmieniu nada-
nym przez zarządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 30 czerwca 1989 r., Dz.
Urz. MEN Nr 5, poz. 44 oraz § 16 ust. 1 pkt 9 zarządzenia Ministra Edukacji Narodo-
wej z dnia 21 lipca 1989 r. w sprawie wynagradzania nauczycieli, M.P. Nr 29, poz.
222). O tym dodatku stanowi także art. 34 ust. 1 Karty Nauczyciela, według którego
nauczycielom pracującym w trudnych warunkach pracy oraz w warunkach szkodli-
wych dla zdrowia przysługują z tego tytułu dodatki. Zarządzenie Ministra Edukacji
Narodowej z dnia 29 kwietnia 1993 r. zmieniające zarządzenie w sprawie wynagra-
dzania nauczycieli (M.P. Nr 23, poz. 339) wyłączyło nauczycieli zatrudnionych w po-
radniach psychologiczno-pedagogicznych z grupy nauczycieli uprawnionych do do-
datku za pracę w trudnych warunkach. Sąd II instancji powołał się także na posta-
nowienie Kolegium Arbitrażu Społecznego przy Sądzie Najwyższym z dnia 6 wrześ-
nia 1996 r., KAS 1/96 (OSNAPiUS 1997 nr 7 poz. 121), w którym przyjęto, iż wstrzy-
manie z dniem 1 kwietnia 1993 r. wypłacania omawianego dodatku nie znajduje
oparcia w zarządzeniu Ministra Edukacji Narodowej z dnia 29 kwietnia 1993 r., wy-
kracza ono bowiem poza delegację ustawową z art. 34 ust. 2 i 3 Karty Nauczyciela.
Podniesiono również, iż prawo do tego dodatku nauczycieli zatrudnionych w porad-
niach psychologiczno-społecznych może wynikać z uznania ich za innych pracow-
ników pedagogicznych zatrudnionych w szkołach (placówkach), którym to prawo
przyznaje przepis § 16 ust. 3 pkt 3 zarządzenia z dnia 29 kwietnia 1993 r.

Sąd Najwyższy zważył, co następuje:

Przepis art. 34 ust. 1 ustawy z dnia 26 stycznia 1982 r. Karta Nauczyciela (Dz.
U. Nr 3, poz. 19 ze zm.) stanowi, że nauczycielom pracującym w trudnych i uciążli-
wych warunkach pracy oraz w warunkach szkodliwych dla zdrowia przysługują z tego
tytułu dodatki wymienione w ust. 2 i 3. Nauczyciele zatrudnieni w poradniach psycho-
logiczno-pedagogicznych zajmują stanowiska wymienione w § 2 pkt 12 zarządzenia
Ministra Edukacji Narodowej z dnia 31 lipca 1982 r. w brzmieniu nadanym przez za-
rządzenie z dnia 30 czerwca 1989 r. zmieniające zarządzenie w sprawie wykazu
trudnych i uciążliwych warunków pracy oraz zasad wypłacania dodatków z tytułu pra-
cy w tych warunkach (Dz. Urz. MEN Nr 5, poz. 44). Jednakże obok tej regulacji ma w
sprawie zastosowanie zarządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 21 lipca 1989
r. w sprawie wynagradzania nauczycieli (M.P. Nr 29, poz. 222 ze zm.), wydane także
na podstawie upoważnienia z Karty Nauczyciela (art. 36). Przepis ten upoważnia
Ministra Edukacji Narodowej nie tylko do określenia wysokości stawek wynagrodze-
nia zasadniczego, ale także do określenia zasad przyznawania dodatków do wyna-
grodzenia. Minister Edukacji Narodowej jest zatem uprawniony do ustalania wykazu
prac w trudnych warunkach oraz przysługującego z tego tytułu dodatku. Zarządzenie
tego Ministra z dnia 29 kwietnia 1993 r. zmieniające zarządzenie w sprawie wyna-
gradzania nauczycieli (M.P. Nr 23, poz. 239), nie wymieniające wśród osób upraw-
nionych do tego dodatku nauczycieli zatrudnionych w poradniach psychologiczno-
pedagogicznych, mogło zatem pozbawić ich prawa do tego świadczenia. Przepisy
płacowe - zgodnie z utrwaloną linią orzeczniczą Sądu Najwyższego - muszą być in-
terpretowane w sposób ścisły. W szczególności dotyczy to przepisów przyznających
świadczenia z funduszy Państwa. Organ zarządzający państwową szkołą musi mieć
wyraźną podstawę prawną wynikającą z ustawy lub aktu wydanego z jej upoważnie-
nia (do czasu zawarcia układu zbiorowego pracy dla nauczycieli) do dokonania wy-
płaty świadczenia na rzecz pracownika. Podstawą wypłaty w tym przypadku mogłoby
być także postanowienie Kolegium Arbitrażu Społecznego przy Sądzie Najwyższym z
dnia 6 września 1996 r., KAS 1/96 (OSNAPiUS 1997 nr 7 poz. 121) uznające wstrzy-
manie wypłaty omawianego dodatku za sprzeczne z prawem. Jednakże postanowie-
nie kolegium arbitrażu społecznego jest wiążące tylko wtedy, jeżeli przed poddaniem
sporu rozstrzygnięciu przez kolegium strona tego sporu nie postanowi inaczej (art. 16
ust. 6 ustawy z dnia 23 maja 1991 r. o rozwiązywaniu sporów zbiorowych, Dz. U. Nr
55, poz. 236 ze zm.). W sprawie KAS 1/96 Minister Edukacji Narodowej zastrzegł, że
orzeczenie Kolegium nie będzie miało charakteru wiążącego. Orzeczenie to nie wią-
że stron, a zatem także nie może być prawną podstawą rozstrzygnięcia sprawy w
postępowaniu sądowym.
Prawo do dodatku z tytułu pracy w trudnych warunkach nie może także wyni-
kać z uznania nauczycieli zatrudnionych w poradniach psychologiczno-pedagogicz-
nych jako "innych pracowników pedagogicznych". Przepisy płacowe dotyczące osób
zatrudnionych w jednostkach organizacyjnych podległych Ministrowi Edukacji Naro-
dowej jednoznacznie wyróżniają nauczycieli jako odrębną grupę zawodową i dlatego
nie można wobec nich stosować przepisów odnoszących się do innych pracowników,
w tym również wykonujących prace o charakterze pedagogicznym.
Z tych względów orzeczono jak w sentencji.
N o t k a

Postanowieniem z dnia 6 marca 1998 r., III ZP 50/97, Sąd Najwyższy rozpatrując w zwy-
kłym składzie zagadnienie prawne, przedstawione przez Sąd Wojewódzki-Sąd Pracy i Ubezpieczeń
Społecznych w Toruniu, dotyczące identycznej kwestii prawnej, przedstawił składowi powiększonemu
następujące zagadnienie: ,,Czy nauczycielowi zatrudnionemu w poradni psychologiczno-peda-
gogicznej w okresie od 1 kwietnia 1993 r. do 31 marca 1997 r. przysługiwał dodatek do wyna-
grodzenia za pracę w trudnych warunkach określony w art. 34 ust. 1 ustawy z dnia 26 stycznia
1982 r. Karta Nauczyciela (Dz. U. Nr 3, poz. 19 ze zm.) ?" Nie zostało ono jeszcze rozpatrzone.

========================================