Uchwała z dnia 24 października 1997 r.
III ZP 36/97

Przewodniczący SSN: Jadwiga Skibińska-Adamowicz, Sędziowie SN: Adam
Józefowicz, Andrzej Wasilewski (sprawozdawca).
Sąd Najwyższy, z udziałem prokuratora Prokuratury Krajowej Iwony
Kaszczyszyn, w zprawie z powództwa Marii G. przeciwko Poradni Psychologiczno-
Pedagogicznej w L. o ekwiwalent za urlop wypoczynkowy, po rozpoznaniu na posie-
dzeniu jawnym dnia 24 października 1997 r. zagadnienia prawnego przekazanego
przez Sąd Wojewódzki-Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Krakowie postano-
wieniem z dnia 3 lipca 1997 r. [...] do rozstrzygnięcia w trybie art. 390 § 1 KPC:

"Czy przepis art. 1551 KP ma zastosowanie do nauczycieli poprzez art. 91 c
ustawy z dnia 26 stycznia 1982 r.- Karta Nauczyciela (Dz. U. Nr 3, poz. 19 ze zm.,
jednolity tekst: Dz. U. Nr 56 z 1997 r., poz. 357)"

p o d j ą ł następującą uchwałę:

Do nauczycieli zatrudnionych w szkołach, w których nie są przewidziane
ferie szkolne, ma zastosowanie art. 1551 KP w związku z art. 91 c ustawy z dnia 26
stycznia 1982 r. - Karta Nauczyciela (jednolity tekst: Dz. U. z 1997 r., Nr 56, poz.
357).


U z a s a d n i e n i e

Sąd Wojewódzki-Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Krakowie postanowie-
niem z 3 lipca 1997 r. [...] działając w trybie art. 390 § 1 KPC przedstawił Sądowi
Najwyższemu do rozstrzygnięcia następujące zagadnienie prawne:
?Czy przepis art. 1551 KP ma zastosowanie do nauczycieli poprzez art. 91c
ustawy z dnia 26 stycznia 1982 r. - Karta Nauczyciela (jednolity tekst: Dz.U. z 1997 r. Nr
56, poz. 357)@.
W uzasadnieniu przedstawionego zagadnienia prawnego, które powstało w
związku z rozpatrywaniem apelacji, Sąd Wojewódzki wyjaśnił, że pojawiło się ono na tle
następującego stanu faktycznego:
Sąd Rejonowy-Sąd Pracy w Limanowej wyrokiem z 28 kwietnia 1997 r. oddalił
powództwo Marii G. przeciwko pozwanej Poradni Psychologiczno-Pedagogicznej w L. o
zapłatę ekwiwalentu pieniężnego za niewykorzystany urlop w wymiarze 7 tygodni,
ustalając, iż powódka była zatrudniona u strony pozwanej od dnia 1 września 1995 r. na
stanowisku psychologa w wymiarze 20 godzin tygodniowo na zasadach określonych w
Karcie Nauczyciela. Na wniosek powódki umowa ta uległa rozwiązaniu na zasadzie
porozumienia stron z dniem 1 lutego 1997 r. Równocześnie na podstawie art. 64 pkt 3
Karty Nauczyciela oraz art. 1551 KP dyrektor Poradni udzieliła powódce pięciu dni
urlopu w okresie od 27 stycznia 1997 r. do 31 stycznia 1997 r., który powódka
wykorzystała. Powódka zatrudniona była w placówce, w której nie były przewidziane
ferie szkolne.
Sąd Rejonowy w Limanowej na podstawie dyspozycji art. 64 i art. 65 Karty
Nauczyciela uznał, że prawo do uzyskania urlopu przez nauczyciela zatrudnionego w
placówce, w której nie są przewidziane ferie, nie jest uregulowane w Karcie Nauczycie-
la, a zatem w myśl art. 98 ust. 1 Karty Nauczyciela mają w tym zakresie zastosowanie
przepisy Kodeksu pracy. Skoro więc w roku kalendarzowym, w którym ustał stosunek
pracy, powódka przepracowała jedynie 1 miesiąc, to zgodnie z dyspozycją art. 1551 KP
należy się jej tylko 1/12 z siedmiu tygodni przysługującego jej urlopu, czyli niecałe 5 dni.
Urlop ten powódka wykorzystała i w tej sytuacji nie przysługuje jej ekwiwalent pieniężny
za niewykorzystany urlop.
W apelacji od tego wyroku powódka zarzucała naruszenie przepisów prawa
materialnego i domagała się zmiany zaskarżonego wyroku i uwzględnienia powództwa,
albo uchylenia zaskarżonego wyroku i przekazania sprawy Sądowi pierwszej instancji
do ponownego rozpoznania. Zdaniem powódki zasadność jej roszczeń w niniejszej
sprawie powinna być oceniana na podstawie art. 64 ust. 3 i art. 66 ust. 2 Karty Nau-
czyciela, a nie na podstawie art. 1551 KP.
Przy rozpoznawaniu powyższej apelacji powstały poważne wątpliwości co do
tego, czy przepis art. 1551 KP ma zastosowanie do nauczycieli poprzez dyspozycję art.
91c ustawy z 26 stycznia 1982 r. Karta Nauczyciela (jednolity tekst: Dz.U. z 1997 r. Nr
56, poz. 357).
W rozpoznawanej sprawie jest niesporne, że umowa o pracę z powódką została
rozwiązana z dniem 1 lutego 1997 r. na zasadzie porozumienia stron , a także i to, że
pracodawca udzielił powódce 5 dni urlopu (w okresie od 27 stycznia 1997 r. do 31
stycznia 1997 r.) z przysługujących jej 7 tygodni urlopu, powołując się przy tym na art.
64 ust. 3 Karty Nauczyciela oraz na art. 1551 KP.
Ustawa z 26 stycznia 1982 r. Karta Nauczyciela normuje w sposób szczególny
uprawnienia i obowiązki nauczycieli i w tym zakresie stanowi bez wątpienia lex specialis
w stosunku do przepisów Kodeksu pracy. Dlatego art. 91c Karty Nauczyciela wyraźnie
stanowi, że przepisy Kodeksu pracy mają zastosowanie w stosunku do nauczycieli
jedynie w zakresie spraw, które nie zostały uregulowane w Karcie Nauczyciela. Odnosi
się to zarówno do nauczycieli mianowanych, jak i nauczycieli zatrudnionych na
podstawie umowy o pracę.
Wedle art. 64 ust. 1 Karty Nauczyciela, nauczycielowi zatrudnionemu w szkole, w
której organizacja pracy przewiduje ferie letnie i zimowe, przysługuje urlop
wypoczynkowy w wymiarze odpowiadającym okresowi ferii i w czasie ich trwania. Rów-
nocześnie art. 65 Karty Nauczyciela stanowi, że nauczyciel zatrudniony w szkole, w
której organizacja pracy przewiduje ferie szkolne, uzyskuje prawo do pierwszego urlopu
w ostatnim dniu poprzedzającym ferie szkolne, a prawo do drugiego i dalszych urlopów
w każdym następnym roku kalendarzowym.
Natomiast nauczycielom zatrudnionym w szkołach, w których organizacja pracy
nie przewiduje ferii szkolnych, przysługuje prawo do urlopu wypoczynkowego w
wymiarze 7 tygodni w czasie ustalonym w planie urlopów (art. 64 ust. 3 Karty Nau-
czyciela). Nie odnosi się do nich jednak dyspozycja art. 66 ust. 1 Karty Nauczyciela,
bowiem dotyczy ona nauczycieli korzystających z urlopu w czasie ferii szkolnych. Na
mocy art. 91c Karty Nauczyciela należy w tym wypadku stosować przepis art. 165 KP.
Z kolei art. 66 ust. 2 Karty Nauczyciela stanowi, że w razie niewykorzystania
przysługującego urlopu wypoczynkowego nauczycielowi przysługuje ekwiwalent pie-
niężny za okres nie wykorzystanego urlopu (także w wyniku rozwiązania lub wygaś-
nięcia stosunku pracy), nie więcej jednak niż za 8 tygodni w odniesieniu do nauczycieli,
o których mowa w art. 64 ust. 1 Karty Nauczyciela oraz nie więcej niż za 7 tygodni w
odniesieniu do nauczycieli, o których mowa w art. 64 ust. 3 Karty Nauczyciela, o ile
rozwiązanie stosunku pracy nie nastąpiło z przyczyn powodujących utratę prawa do
urlopu wypoczynkowego. W świetle przepisów prawnych obowiązujących do dnia 31
grudnia 1996 r. obowiązek realizacji prawa do urlopu nabytego w danym roku
kalendarzowym obciążał w całości pracodawcę zatrudniającego pracownika w dniu
nabycia tego prawa, chyba że w grę wchodziły przyczyny uzasadniające utratę prawa
do nabytego urlopu. Natomiast z dniem 1 stycznia 1997 r., tj. z wejściem w życie
nowelizacji przepisów Kodeksu pracy, zmiana pracodawcy w ciągu roku kalen-
darzowego, bez względu na sposób ustania stosunku pracy oraz długość przerwy
dzielącej kolejne zatrudnienie, nie ogranicza, ani też nie wyłącza prawa pracownika do
urlopu. Jednakże zgodnie z obowiązującą aktualnie dyspozycją art. 1551 § 1 KP, urlop
nabyty w danym roku kalendarzowym przysługuje pracownikowi u każdego pracodawcy
zatrudniającego pracownika w ciągu roku, w wymiarze proporcjonalnym do okresu
przepracowanego w danym roku u każdego z pracodawców. W tej sytuacji, skoro w tym
zakresie brak stosownej regulacji w Karcie Nauczyciela, na podstawie art. 91c Karty
Nauczyciela zasadne jest stosowanie w tym wypadku art. 1551 KP.
Uczestniczący w postępowaniu przed Sądem Najwyższym Prokurator Proku-
ratury Krajowej przedstawił w przedmiotowej sprawie odmienny pogląd prawny. Zda-
niem Prokuratora Prokuratury Krajowej, skoro art. 91c ust. 1 Karty Nauczyciela stanowi,
że przepisy Kodeksu pracy winny być stosowane w odniesieniu do nauczycieli jedynie
?w zakresie spraw wynikających ze stosunku pracy, nie uregulowanych przepisami
ustawy@, to w sytuacji, gdy przepisy rozdziału 7 Karty Nauczyciela (?Uprawnienia
socjalne i urlopy@) regulują odrębnie zagadnienia urlopów nauczycieli, należy przyjąć,
że prawna problematyka urlopów nauczycieli należy do kategorii spraw uregulowanych
w Karcie Nauczyciela. Przy czym regulacja ta ma charakter zupełny w tym sensie, że
ustawodawca uregulował tylko takie zagadnienia, co do których uznał, że regulacja taka
jest konieczna, a w pozostałym zakresie w ogóle odstąpił od jakiejkolwiek regulacji
prawnej, najwyraźniej uznając, że jest ona zbędna i dlatego w pozostałym zakresie nie
jest dopuszczalne stosowanie przepisów Kodeksu pracy, także poprzez art. 91c ust. 1
Karty Nauczyciela.

Sąd Najwyższy zważył, co następuje:

Art. 91c ust. 1 ustawy z dnia 26 stycznia 1982 r. Karta Nauczyciela (jednolity
tekst: Dz.U. z 1997 r. Nr 56, poz. 357) stanowi, że: ?W zakresie spraw wynikających ze
stosunku pracy, nie uregulowanych przepisami ustawy, mają zastosowanie przepisy
Kodeksu pracy@. Tego rodzaju odesłanie prawne wskazuje wyraźnie na wzajemną
relację pomiędzy obiema ustawami, z których jedna - Kodeks pracy ma znamiona
ogólnej regulacji prawnej, określającej powszechnie obowiązujące zasady dotyczące
stosunków pracy (lex generalis), a druga - Karta Nauczyciela ma znamiona regulacji
prawnej szczególnej, odrębnej w stosunku do powszechnie obowiązujących zasad i do-
tyczącej stosunków pracy nauczycieli (lex specialis). Przy czym istota i sens sformuło-
wania tego typu odesłania normatywnego w ustawie szczególnej opiera się zawsze na
założeniu, że regulacja prawna zawarta w tej ustawie nie ma znamion regulacji
wyczerpującej (zupełnej), bowiem w przeciwnym razie odesłanie takie byłoby już co do
zasady zbędne. W danym wypadku celem odrębnej regulacji prawnej zawartej w Karcie
Nauczyciela było wprowadzenie w odniesieniu do nauczycieli jedynie w pewnym, i to
niezbędnym zakresie (na co wskazuje między innymi preambuła do Karty Nauczyciela),
unormowań odbiegających od powszechnie obowiązujących zasad postępowania
dotyczących stosunków pracy. Natomiast w pozostałym zakresie te powszechnie
obowiązujące zasady postępowania powinny być stosowane także wobec nauczycieli.
Równocześnie, biorąc pod uwagę zbieżność przedmiotową regulacji prawnej obu
ustaw, które normują przecież sprawy z zakresu stosunków pracy, należy przyjąć, że
użyty w art. 91c ust. 1 Karty Nauczyciela zwrot normatywny ?sprawy (...) nie
uregulowane przepisami ustawy@ odnosi się do przedmiotu uregulowań zawartych w
poszczególnych przepisach Karty Nauczyciela, a nie do ?spraw@ rozumianych jako
synonim ogólnych zagadnień z zakresu stosunków pracy w ogóle, jak np. nawiązania,
zmiany i rozwiązania stosunków pracy, wynagrodzenia za pracę, urlopów
pracowniczych i innych. Wynika to zresztą także expressis verbis z dyspozycji art. 5 KP.
W tej sytuacji, w celu wyjaśnienia przedstawionego zagadnienia prawnego
należało rozważyć czy sprawa, której dotyczy dyspozycja art. 1551 KP została ure-
gulowana przepisami Karty Nauczyciela. Przepis art. 1551 KP, dodany ustawą z dnia 2
lutego 1996 r. o zmianie ustawy - Kodeks pracy oraz o zmianie niektórych ustaw (Dz.U.
Nr 24, poz. 110 ze zm.), wprowadził na gruncie prawa polskiego instytucję tzw. urlopu
cząstkowego, czyli urlopu ustalanego w wymiarze proporcjonalnym do okresu czasu
przepracowanego u pracodawcy, w sytuacji, gdy w ciągu roku kalendarzowego pra-
cownik rozwiązał stosunek pracy z jednym pracodawcą i następnie nawiązał stosunek
pracy z innym pracodawcą. Ta sprawa nie została uregulowana w przepisach Karty
Nauczyciela i to pomimo, że ostatnie dwie nowelizacje Karty Nauczyciela (wynikające z
ustawy z dnia 14 czerwca 1996 r. o zmianie ustawy - Karta Nauczyciela, Dz.U. Nr 87,
poz. 396 oraz z ustawy z dnia 8 sierpnia 1996 r. o zmianie niektórych ustaw nor-
mujących funkcjonowanie gospodarki i administracji publicznej, Dz.U. Nr 106, poz. 496)
były przeprowadzone już po uchwaleniu wspomnianej dyspozycji art. 1551 KP.
W kontekście stanu faktycznego rozpoznawanej sprawy, na tle której pojawiło się
przedstawione zagadnienie prawne, należy w szczególności stwierdzić, że przedmiotem
regulacji art. 66 ust. 2 Karty Nauczyciela (dotyczącego prawa nauczyciela do
ekwiwalentu pieniężnego za okres przysługującego mu, a niewykorzystanego urlopu z
powodu rozwiązania lub wygaśnięcia stosunku pracy i w innych ściśle określonych
sytuacjach) w związku z art. 64 ust. 3 Karty Nauczyciela (dotyczącym wymiaru urlopu
wypoczynkowego nauczycieli zatrudnionych w szkołach, w których nie są przewidziane
ferie szkolne) jest sprawa, której na gruncie przepisów Kodeksu pracy dotyczy
dyspozycja art. 171 § 1 KP i właśnie z tej przyczyny, w myśl zasady lex specialis
derogat legi generali, ten ostatni przepis prawny nie ma zastosowania w stosunku do
nauczycieli. Natomiast w przepisach Karty Nauczyciela brak jest uregulowań
dotyczących sprawy tzw. urlopów cząstkowych i dlatego w tym zakresie ma
zastosowanie art. 1551 KP w związku z art. 91c ust. 1 Karty Nauczyciela.
Biorąc powyższe pod uwagę, Sąd Najwyższy na podstawie art. 390 KPC orzekł,
jak w sentencji.

========================================