Uchwała z dnia 6 października 1998 r.
III ZP 31/98


Przewodniczący SSN: Teresa Flemming - Kulesza, Sędziowie SN: Andrzej
Kijowski (sprawozdawca), Walerian Sanetra.

Sąd Najwyższy, z udziałem prokuratora Prokuratury Krajowej Witolda Bryndy,
w sprawie z powództwa Zbigniewa C. przeciwko ,,E." Spółce Akcyjnej w P. o odszko-
dowanie z tytułu niezgodnego z prawem rozwiązania umowy o pracę bez wypowie-
dzenia z winy pracownika, po rozpoznaniu na posiedzeniu jawnym dnia 6 paździer-
nika 1998 r. zagadnienia prawnego przekazanego przez Sąd Wojewódzki - Sąd
Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Warszawie postanowieniem z dnia 29 czerwca
1998 r. [...] do rozstrzygnięcia w trybie art. 390 KPC:


Czy naruszenie przez pracodawcę art. 61 KC w zw. z art. 300 KP przy złoże-
niu pracownikowi na piśmie oświadczenia woli o rozwiązaniu umowy o pracę bez
wypowiedzenia, w ten sposób, że wskazuje ono wsteczną datę rozwiązania umowy o
pracę, jest równoznaczne z naruszeniem przepisów o rozwiązywaniu umowy o pracę
bez wypowiedzenia, o którym mowa w art. 56 § 1 KP i tym samym uprawnia pracow-
nika do odszkodowania, dochodzonego na podstawie art. 58 KP ?

p o d j ą ł następującą uchwałę:


Pisemne oświadczenie woli pracodawcy o rozwiązaniu umowy o pracę
bez wypowiedzenia nie musi wskazywać terminu ustania stosunku pracy, który
to skutek następuje zawsze w dacie dojścia oświadczenia do adresata w spo-
sób umożliwiający mu realne zapoznanie się z jego treścią (art. 61 KC w
związku z art. 300 KP). Złożenie oświadczenia ze wskazaniem terminu przypa-
dającego przed tą datą nie jest więc naruszeniem przepisów o rozwiązywaniu
umów o pracę w tym trybie (art. 56 § 1 KP).

U z a s a d n i e n i e


Zagadnienie prawne sformułowane w sentencji niniejszej uchwały wyłoniło się
w następstwie okoliczności faktycznych.

Powód Zbigniew C. był przez pozwaną Spółkę Akcyjną ,,E." w P. zatrudniony
na podstawie umowy o pracę na okres próbny od dnia 16 grudnia 1996 r. do dnia 16
marca 1997 r., a następnie umów o pracę na czas określony od dnia 16 marca do
dnia 15 października 1997 r., w obu przypadkach na stanowisku kierownika sklepu
oraz w ramach tych samych warunków finansowych. Średni zarobek powoda w okre-
sie trzech ostatnich pełnych miesięcy pracy wyniósł 1.144 zł. Pismem z dnia 7 kwiet-
nia 1997 r pozwana rozwiązała z powodem z dniem 8 kwietnia 1997 r umowę o
pracę w trybie art. 52 § 1 pkt 1 KP z powodu ciężkiego naruszenia podstawowych
obowiązków pracowniczych, polegającego na pozostawieniu bez nadzoru - wbrew
wyraźnym dyspozycjom pracodawcy - znacznej kwoty pieniędzy pochodzących z
dziennego utargu.

W dniu 13 kwietnia 1997 r komisja w składzie: Jacek W., Patrycja G. i Joanna
S. usiłowała wręczyć powodowi wspomniane oświadczenie o rozwiązaniu umowy o
pracę. Powód odmówił jednak przyjęcia pisma.

Sąd Rejonowy uznał, że rozwiązanie umowy odbyło się z naruszeniem art. 61
KC w związku z art. 300 KP, gdyż nastąpiło ze wsteczną datą. Oświadczenie woli
pracodawcy o rozwiązaniu umowy z dniem 8 kwietnia 1997 r. zostało bowiem dorę-
czone powodowi dopiero w dniu 13 kwietnia 1997 r. Sąd na podstawie art. 56 § 1 i
art. 58 KP zasądził więc powodowi odszkodowanie w wysokości trzymiesięcznego
wynagrodzenia, liczonego jak ekwiwalent za urlop wypoczynkowy, odstępując od
dalszego postępowania dowodowego ze względu na formalnoprawny charakter
uchybień przy rozwiązaniu umowy i rodzaj dochodzonego roszczenia.

Rozpatrując apelację pozwanego pracodawcy, Sąd Wojewódzki-Sąd Pracy i
Ubezpieczeń Społecznych w Warszawie stwierdził, że zrodziła ona zagadnienie
prawne budzące poważne wątpliwości i zagadnienie to postanowieniem z dnia 29
czerwca 1997 r. [...], wydanym w trybie art. 390 § 1 KPC, przedstawił Sądowi Naj-
wyższemu do rozstrzygnięcia, formułując je w postaci pytania: ,,czy naruszenie przez
pracodawcę art. 61 KC w związku z art. 300 KP przy złożeniu pracownikowi na piś-
mie oświadczenia woli o rozwiązaniu umowy o pracę bez wypowiedzenia w ten spo-
sób, że wskazuje ono wsteczną datę rozwiązania umowy o pracę, jest równoznaczne
z naruszeniem przepisów o rozwiązaniu umowy o pracę bez wypowiedzenia, o któ-
rym mowa w art. 56 § 1 KP i tym samym uprawnia pracownika do odszkodowania
dochodzonego na podstawie art. 58 KP?". W uzasadnieniu tego postanowienia Sąd
Wojewódzki podniósł, że art. 61 KC nie określa przesłanek ważności, tylko moment
skutecznego złożenia oświadczenia woli. Wydaje się zatem, że rozwiązanie umowy o
pracę z datą wsteczną w stosunku do daty złożenia oświadczenia woli powoduje je-
dynie, iż skutek rozwiązania umowy następuje w dniu złożenia pracownikowi oświad-
czenia woli pracodawcy. Powstaje zatem kwestia, czy w takim przypadku sąd z
urzędu bądź na wniosek pracownika powinien ustalać prawidłową datę rozwiązania
umowy stron.

Sformułowanie art. 56 § 1 KP o ,,naruszeniu przepisów o rozwiązywaniu umów
o pracę bez wypowiedzenia" jest jednak w niejednolitej praktyce sądów pracy war-
szawskiego okręgu interpretowane również bardzo szeroko, łącznie z przypadkami
naruszenia przez pracodawcę art. 61 w związku z art. 300 KP. W zakresie odszko-
dowawczych skutków dla pracownika sądy dopatrują się też niekiedy różnicy pomię-
dzy wsteczną datą rozwiązania umowy, wynikającą już z pisma pracodawcy (pismo
jest datowane później niż wynikający zeń termin rozwiązania), a wsteczną datą roz-
wiązania wskutek przesłania pisma pocztą i opóźnienia związanego z koniecznością
doręczenia przesyłki.

Prokurator Prokuratury Krajowej uczestniczący w posiedzeniu Sądu Najwyż-
szego wnioskował o odmowę podjęcia uchwały, względnie o udzielenie przeczącej
odpowiedzi na przedstawione pytanie prawne.



Sąd Najwyższy zważył, co następuje:


Rozwiązanie przez pracodawcę umowy o pracę bez wypowiedzenia stanowi
jednostronną czynność prawną, której legalność jest w Kodeksie pracy uwarunkowa-
na w szczególności: zaistnieniem określonej przyczyny (art. 52 § 1 i art. 53 § 1),
przeprowadzeniem związkowej konsultacji zamiaru pracodawcy (art. 52 § 3 i art. 53 §
4), jak też dokonaniem rozwiązania przed upływem terminu wskazanego w art. 52 §
2, względnie przed ewentualnym wystąpieniem zdarzenia opisanego w art. 53 § 3.
Kodeks pracy wymaga ponadto, aby oświadczenie pracodawcy o niezwłocznym roz-
wiązaniu umowy nastąpiło w pisemnej formie, wskazywało przyczynę rozwiązania
oraz zawierało pouczenie pracownika o przysługującym mu prawie odwołania do
sądu pracy (art. 30 § 3 - 5). Do przesłanek zgodnego z prawem zastosowania tego
trybu rozwiązania umowy nie należy zatem podanie w piśmie pracodawcy terminu jej
rozwiązania , a właściwie terminu ustania wynikającego z niej stosunku pracy. Po-
dawanie tego terminu nie jest konieczne dlatego, że pisemny wyraz oświadczenia
woli pracodawcy, jako oświadczenia skierowanego do innej osoby, musi być pra-
cownikowi udostępniony, a to zgodnie z art. 61 KC, mającym wobec stosunku pracy
odpowiednie zastosowanie z mocy art. 300 KP, następuje z chwilą dojścia pisma do
adresata w sposób stwarzający mu realną możliwość zapoznania się z jego treścią.
Rozwiązanie stosunku pracy przed tą chwilą, a więc rozwiązanie go z tzw. wsteczną
datą, nie jest w świetle powołanego przepisu możliwe. Nie ma przy tym znaczenia,
czy wskazany przez pracodawcę ewentualny termin rozwiązania stosunku pracy po-
przedza jedynie moment dojścia oświadczenia woli do pracownika, czy również datę
podpisania (sporządzenia i podpisania) pisma zawierającego to oświadczenie. W
każdej z tych sytuacji ustanie stosunku pracy nastąpi bowiem w momencie określo-
nym w sposób przewidziany przez art. 61 KC. Termin wynikający z tego przepisu
będzie w praktyce terminem wyłącznym, choć ściśle rzecz ujmując jest to termin naj-
wcześniejszy, gdyż teoretycznie można sobie wyobrazić rozwiązanie bez wypowie-
dzenia w określonym przez pracodawcę terminie przypadającym po dacie otrzymania
oświadczenia w sposób umożliwiający pracownikowi zapoznanie się z jego treścią
(np. z upływem 3 dni od tego momentu).

Z zastrzeżeniem powyższego wyjątku, pracodawca nie musi się zatem w
swoim oświadczeniu w ogóle odnosić do kwestii terminu ustania stosunku pracy, na-
wet w formie powtarzania treści art. 61 KC. Oświadczenie w sprawie niezwłocznego
rozwiązania umowy jest zresztą w typowej sytuacji przekazywane pracownikowi i
kwitowane przez niego bezpośrednio w miejscu pracy, a jeżeli zainteresowany od-
mawia przyjęcia pisma, to pracodawca sporządza - najczęściej komisyjnie - odpo-
wiednią adnotację o zapoznaniu pracownika z treścią oświadczenia, co w zasadzie
wyklucza wątpliwości odnośnie do terminu ustania stosunku pracy. Natomiast pra-
cownikowi nieobecnemu w pracy pisemne oświadczenie pracodawcy doręcza się w
inny sposób, w szczególności przez pocztę, za dowodem doręczenia. Bez poświad-
czenia odbioru przesyłki, a więc również w razie jej zwrotu w związku z niepodjęciem
w terminie pomimo awizowania przez pocztę, pracodawca nie może być jednak pe-
wien daty ustania stosunku pracy podanej w świadectwie i musi się liczyć z koniecz-
nością jej zmiany, przy czym możliwe spory na tym tle rozstrzygają odpowiednie
ustalenia sądu pracy.

Z dotychczasowych wywodów wynika, że ewentualne wskazanie w pisemnym
oświadczeniu woli pracodawcy o rozwiązaniu umowy o pracę bez wypowiedzenia
tzw. wstecznej daty ustania stosunku pracy, nie jest w rozumieniu art. 56 § 1 KP na-
ruszeniem przepisów o rozwiązywaniu umów o pracę w tym trybie, wobec czego nie
rodzi dla pracownika roszczeń o przywrócenie do pracy na poprzednich warunkach
albo o odszkodowanie. W takiej sytuacji stosunek pracy nie ustaje w terminie poda-
nym czy też sugerowanym w oświadczeniu pracodawcy, tylko w terminie później-
szym, ustalonym zgodnie z dyrektywą art. 61 KC, a pracownik może dochodzić rosz-
czeń związanych z takim przedłużonym trwaniem zatrudnienia, w szczególności wy-
nagrodzenia za pracę bądź wynagrodzenia gwarancyjnego z tytułu pozostawania w
gotowości do pracy. Skutki rozwiązania niezwłocznego z tzw. wsteczną datą są więc
analogiczne do regulacji przewidzianej w art. 49 KP, który to przepis stanowi, że w
razie zastosowania okresu wypowiedzenia krótszego niż wymagany, umowa o pracę
rozwiązuje się z upływem okresu wymaganego, a pracownikowi przysługuje wynag-
rodzenie do czasu rozwiązania umowy.

Prawne skutki tzw. wstecznego rozwiązania niezwłocznego mogą też być nie-
kiedy inne. Wystarczy, aby w momencie określonym przez art. 61 KC pracownik był
już objęty szczególną ochroną przed rozwiązaniem stosunku pracy, np. wskutek wy-
boru do zarządu zakładowej organizacji związkowej. W takim wypadku będą mu
przysługiwać roszczenia określone w art. 56 KP, gdyż dla oceny legalności pisem-
nego oświadczenia pracodawcy o rozwiązaniu niezwłocznym nie ma znaczenia ani
data jego złożenia (podpisania) ani data skierowania do pracownika, tylko dojścia do
zainteresowanego w sposób umożliwiający mu realne poznanie jego treści.

Z wyżej podanych względów Sąd Najwyższy podjął uchwałę o treści wskaza-
nej w sentencji.
========================================