Uchwała z dnia 17 grudnia 2001 r.
III ZP 29/01


Przewodniczący SSN Andrzej Kijowski (sprawozdawca), Sędziowie SN:
Katarzyna Gonera, Józef Iwulski.

Sąd Najwyższy, z udziałem prokuratora Prokuratury Krajowej Jana Szewczy-
ka, w sprawie z powództwa Jolanty S. przeciwko Nauczycielskiemu Kolegium Języ-
ków Obcych w C. o wynagrodzenie, po rozpoznaniu w dniu 17 grudnia 2001 r. za-
gadnienia prawnego przekazanego przez Sąd Okręgowy w Lublinie, postanowieniem
z dnia 25 października 2001 r. [...]


,,Czy na podstawie regulacji art. 12 ust. 2 i 3 w związku z art. 16 ustawy z dnia
18 lutego 2000 r. o zmianie ustawy - Karta Nauczyciela oraz o zmianie niektórych
innych ustaw (Dz.U. Nr 19, poz. 239) oraz przepisów wykonawczych - §§ 10 i 11 pkt
1 rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej z dnia 11 maja 2000 r. w sprawie wy-
sokości minimalnych stawek wynagrodzenia zasadniczego nauczycieli, sposobu obli-
czania wysokości stawki wynagrodzenia zasadniczego za jedną godzinę przelicze-
niową, wykazu stanowisk oraz dodatkowych zadań i zajęć uprawniających do dodat-
ku funkcyjnego, ogólnych warunków przyznawania dodatku motywacyjnego, wykazu
trudnych i uciążliwych warunków pracy stanowiących podstawę przyznawania dodat-
ku za warunki pracy oraz szczególnych przypadków zaliczania okresów zatrudnienia
i innych okresów uprawniających do dodatku za wysługę lat (Dz.U. Nr 39, poz. 455)
w związku z § 14 ust. 1 pkt 3c rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej z dnia 19
marca 1997 r. w sprawie wynagradzania nauczycieli (Dz.U. Nr 29, poz. 160 ze zm.)
oraz w związku z §§ 18 pkt 3, 19 pkt 3 Regulaminu wynagradzania nauczycieli i dy-
rektorów szkół i placówek prowadzonych przez Województwo Lubelskie - z dnia 5
lipca 2000 r. i § 12 ust. 2 Regulaminu Wynagradzania Nauczycielskiego Kolegium
Języków Obcych w Chełmie (bez daty k. 13 - 18 akt sprawy) nauczyciel pozwanego
Kolegium za prowadzenie zajęć w języku obcym zachowuje uprawnienie do 50%
dodatku za trudne warunki pracy liczonego od wynagrodzenia zasadniczego ustalo-
nego na podstawie tabeli zaszeregowania oraz minimalnych stawek wynagradzania
zasadniczego (załącznik do cyt. rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej z dnia
11 maja 2000 r.) - za okres od 1 stycznia 2000 r. do 31 lipca 2000 r. ?"

p o d j ą ł uchwałę:


Na podstawie art. 12 ust. 2 i 3 ustawy z dnia 18 lutego 2000 r. o zmianie
ustawy - Karta Nauczyciela oraz o zmianie niektórych innych ustaw (Dz.U. Nr
19, poz. 239) możliwe było począwszy od dnia 1 stycznia 2000 r. obniżenie wy-
sokości dodatku za trudne warunki pracy przy równoczesnym podwyższeniu
innych składników wynagrodzenia w taki sposób, aby wynagrodzenie mie-
sięczne nie było niższe od dotychczasowego.

U z a s a d n i e n i e

Sformułowane wyżej zagadnienie prawne powstało w stanie faktycznym, który
nie był między stronami przedmiotem kontrowersji. Sporna jest jedynie kwestia, czy
powódka Jolanta S., zatrudniona na podstawie aktu mianowania w pozwanym Nau-
czycielskim Kolegium Języków Obcych w C. jako lektor i pełniąca równocześnie
funkcję zastępcy dyrektora, jest z tytułu trudnych warunków pracy uprawniona do
dodatku w wysokości 50 % czy też 30 % wynagrodzenia zasadniczego.
Wspomniany dodatek był powódce wypłacany w wysokości ,,50 % wynagro-
dzenia zasadniczego, za efektywnie przepracowane godziny", przy czym stawka ta
została ostatnio wskazana w piśmie pracodawcy z dnia 13 marca 2000 r. obejmują-
cym okres od dnia 1 stycznia 2000 r. Kolejnym pismem, datowanym 15 sierpnia 2000
r., pracodawca ze wsteczną mocą od 1 stycznia 2000 r. ustalił powódce dodatek za
trudne warunki pracy w kwocie 420,30 zł, stanowiącej od dnia 1 sierpnia 2000 r. rów-
nowartość 30 % nowego wynagrodzenia zasadniczego, przy czym kwotowy wyraz
tego dodatku był usprawiedliwiony koniecznością ,,rozliczenia" miesięcznego wyna-
grodzenia za okres od dnia 1 stycznia do dnia 31 lipca 2000 r.
Przedstawiona regulacja wynagrodzenia powódki została dokonana na pods-
tawie ustawy z dnia 18 lutego 2000 r. o zmianie ustawy Karta Nauczyciela oraz o
zmianie niektórych ustaw (Dz.U. Nr 19, poz. 239) i wykonawczego rozporządzenia
Ministra Edukacji Narodowej z dnia 11 maja 2000 r. w sprawie wysokości minimal-
nych stawek wynagrodzenia zasadniczego nauczycieli, sposobu obliczania wysoko-
ści stawki wynagrodzenia zasadniczego za jedną godzinę przeliczeniową, wykazu
stanowisk oraz dodatkowych zadań i zajęć uprawniających do dodatku funkcyjnego,
ogólnych warunków przyznawania dodatku motywacyjnego, wykazu trudnych i uciąż-
liwych warunków pracy stanowiących podstawę przyznania dodatku za warunki
pracy oraz szczególnych przypadków zaliczania okresów zatrudnienia i innych okre-
sów uprawniających do dodatku za wysługę lat (Dz.U. Nr 39, poz. 455 ze zm.),
skonkretyzowanych w dwóch regulaminach wynagradzania: 1) nauczycieli i dyrekto-
rów szkół i placówek prowadzonych przez Województwo L. z dnia 5 lipca 2000 r.
oraz 2) Nauczycielskiego Kolegium Języków Obcych w C. Przepis art. 12 ust. 2 po-
wołanej ustawy nowelizacyjnej stanowi, że miesięczne wynagrodzenie nauczycieli
ustala odpowiednio dyrektor szkoły lub organ prowadzący zgodnie z przepisami
wydanymi na podstawie art. 30 ust. 5-7 Karty w ciągu miesiąca od dnia wejścia w
życie tych przepisów, z wyrównaniem za okres od dnia 1 stycznia 2000 r. Mamy tu
więc do czynienia z wyraźnie retroaktywnym działaniem prawa, aczkolwiek nie budzi
to zastrzeżeń, gdyż ustawa wprowadza unormowania generalnie korzystniejsze dla
nauczycieli od przepisów poprzednio obowiązujących.
Wątpliwości mogą natomiast powstać w odniesieniu do zachowania korzyst-
niejszych uprawnień płacowych, między innymi dodatku za trudne warunki pracy.
Przepis § 10 powołanego wyżej rozporządzenia płacowego z dnia 11 maja 2000 r.
stanowił bowiem, że do czasu ustalenia nowych miesięcznych wynagrodzeń nau-
czycieli zgodnie z przepisami niniejszego rozporządzenia i przepisami wydanymi na
podstawie art. 30 ust. 6 i 7 Karty Nauczyciela, stosuje się, nie dłużej jednak niż do
dnia 6 października 2000 r., przepisy o których mowa w § 11 rozporządzenia. W
pierwszym rzędzie chodzi tu o rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 19
marca 1997 r. w sprawie wynagradzania nauczycieli (Dz.U. Nr 29, poz. 160 ze zm.),
które - jako poprzednik rozporządzenia z 11 maja 2000 r.- stanowiło, że za trudne
warunki pracy, polegające między innymi na prowadzeniu zajęć w języku obcym
przysługuje dodatek w wysokości 50% stawki godzinowej (§ 14 ust.1 pkt 3 ).
Inna sprawa, że rozporządzenie z dnia 11 maja 2000 r. weszło w życie z dniem 17
maja 2000 r., a więc wówczas, gdy faktycznie była już znana wysokość stawki za-
sadniczego wynagrodzenia dla powódki, choć jej nowe wynagrodzenie miesięczne
zostało ustalone dopiero 15 sierpnia 2000 r.
Sąd Rejonowy-Sąd Pracy w Chełmie wyrokiem z dnia 21 marca 2001 r. [...]
oddalił powództwo o zapłatę różnicy pomiędzy poprzednią i nową wysokością dodat-
ku z tytułu szkodliwych warunków pracy. Sąd Rejonowy powołał się na brzmienie
przepisu art. 12 ust. 3 ustawy nowelizacyjnej, która po przeprowadzeniu regulacji
nauczycielskich wynagrodzeń gwarantuje zachowanie co najmniej dotychczasowego
wynagrodzenia miesięcznego. Wysokość poszczególnych składników tego wynagro-
dzenia mogła zatem ulec obniżeniu.
Rozpoznający apelację powódki Sąd Okręgowy-Sąd Pracy i Ubezpieczeń
Społecznych w Lublinie powziął poważne wątpliwości wyrażone w zagadnieniu
prawnym, które postanowieniem z dnia 25 października 2001 r. [...] przedstawił Są-
dowi Najwyższemu do rozstrzygnięcia w trybie art. 390 § 1 KPC. W uzasadnieniu
tego postanowienia Sąd Okręgowy wskazał, że w zasadzie przychyla się do stanowi-
ska wyrażonego przez Sąd pierwszej instancji. Nie dostrzega bowiem racjonalnych
argumentów mogących ewentualnie przemawiać za przyznaniem nauczycielowi wyż-
szego wynagrodzenia miesięcznego w ,,okresie przejściowym" (maksymalnie do dnia
6 października 2000 r.), tj. do dnia wydania regulaminu wynagradzania przez organ
prowadzący szkołę.
Powódka Jolanta S. prosiła o udzielenie na przedstawione zagadnienie
prawne odpowiedzi twierdzącej, natomiast prokurator Prokuratury Krajowej wniósł o
odpowiedź przeczącą.

Sąd Najwyższy zważył, co następuje:

Przepis art. 30 ust. 6 ustawy z dnia 26 stycznia 1982 r.- Karta Nauczyciela
(jednolity tekst: Dz.U. z 1997 r. Nr 56, poz. 357 ze zm.), w brzmieniu ustalonym od
dnia 6 kwietnia 2000 r. przez ustawę z dnia 18 lutego 2000 r. o zmianie ustawy -
Karta Nauczyciela oraz o zmianie niektórych innych ustaw (Dz.U. Nr 19, poz. 239),
postanawia, że prowadzący szkołę organ samorządu terytorialnego określa dla nau-
czycieli poszczególnych stopni awansu zawodowego (nauczyciel stażysta, nauczy-
ciel kontraktowy, nauczyciel mianowany i nauczyciel dyplomowany) w trybie regula-
minu:1) wysokość stawek oraz szczegółowe warunki przyznawania dodatków za wy-
sługę lat, motywacyjnego, funkcyjnego i za warunki pracy ; 2) szczegółowy sposób
obliczania wynagrodzenia za godziny ponadwymiarowe oraz za godziny doraźnych
zastępstw; 3) wysokość i warunki wypłacania nagród i innych świadczeń wynikają-
cych ze stosunku pracy (z wyłączeniem świadczeń z zakładowego funduszu socjal-
nego oraz dodatków mieszkaniowych) w taki sposób, aby średnie wynagrodzenia
nauczycieli, składające się z wynagrodzenia zasadniczego i pozostałych składników,
odpowiadały na obszarze działania danej jednostki samorządu terytorialnego co
najmniej określonym ustawowo średnim wynagrodzeniom nauczycielskim na danym
szczeblu awansu zawodowego. Wynika stąd, że w granicach określonych ustawą
oraz wydanym z jej upoważnienia w dniu 11 maja 2000 r. rozporządzeniem płaco-
wym Ministra Edukacji i Narodowej nastąpiła od dnia 6 kwietnia 2000 r. wyraźna de-
centralizacja trybu ustalania wysokości i zasad przyznawania nauczycielom szkół
prowadzonych przez samorząd terytorialny składników wynagrodzenia innych niż
wynagrodzenie zasadnicze. Umożliwia to organom samorządu prowadzenie w pew-
nym zakresie samodzielnej polityki płacowej, dostosowanej do własnych potrzeb
edukacyjnych, co jednak może i zapewne będzie w coraz większym stopniu prowa-
dzić przynajmniej do regionalizacji struktury nauczycielskich płac, a więc do wystę-
powania w nich geograficznej dyferencjacji poszczególnych składników systemu wy-
nagrodzeniowego.
Na mocy powołanego wyżej upoważnienia ustawowego został w dniu 5 lipca
2000 r. uchwalony regulamin wynagradzania nauczycieli i dyrektorów szkół i placó-
wek prowadzonych przez województwo l., skonkretyzowany następnie w postano-
wieniach regulaminu (bez daty) wynagradzania nauczycieli pozwanego Nauczyciel-
skiego Kolegium Języków Obcych w C. Na podstawie tych regulaminów została po-
wódce w dniu 15 sierpnia 2000 r. obniżona ze skutkiem od dnia 1 stycznia 2000 r.
podstawa wymiaru dodatku za trudne warunki pracy z dotychczasowych 50 % do 30
% wynagrodzenia zasadniczego. Co prawda, wynagrodzenie to od dnia 1 stycznia
2000 r. zostało podwyższone, ale w skali nie równoważącej redukcji procentowej
stopy dodatku, więc jego kwota uległa obniżce, chociaż łączne wynagrodzenie przy-
padające do wypłaty podniosło się o około 100 zł miesięcznie.
Taka sytuacja mieści się w przewidywaniach prawodawcy, na co niedwu-
znacznie wskazuje treść przepisów art. 12 ust. 2 i 3 ustawy nowelizacyjnej z dnia 18
lutego 2000 r. Stanowią one, że dyrektor szkoły (a dla dyrektora - organ prowadzący
szkołę) zgodnie z przepisami wydanymi na podstawie art. 30 ust. 5 - 7 Karty Nauczy-
ciela, a więc rozporządzeniem płacowym i regulaminami wynagradzania, ustala w
ciągu 30 dni od dnia ich wejścia w życie miesięczne wynagrodzenie nauczyciela z
wyrównaniem za okres od dnia 1 stycznia 2000 r., przy czym wynagrodzenie to nie
może być niższe od jego dotychczasowego miesięcznego wynagrodzenia. Innymi
słowy, możliwe od dnia 1 stycznia 2000 r. było obniżenie dodatku za trudne warunki
pracy przy równoczesnym podwyższeniu innych składników wynagrodzenia w taki
sposób, aby nowe wynagrodzenie miesięczne nie było niższe od dotychczasowego
wynagrodzenia.
Oceny tej nie zmienia art.16 ustawy nowelizacyjnej, który stanowi, że do czasu
wydania przepisów wykonawczych przewidzianych w Karcie Nauczyciela zachowują
moc dotychczasowe przepisy wykonawcze w zakresie, w jakim nie są sprzeczne z
ustawą, nie dłużej jednak niż przez okres 6 miesięcy od dnia jej wejścia w życie.
Znaczy to, że po wejściu w życie ustawy nowelizacyjnej nadal obowiązywało rozpo-
rządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 19 marca 1997 r. w sprawie wynagra-
dzania nauczycieli. Rozporządzenie to straciło moc w zasadzie w dniu 17 maja 2000
r., a więc z dniem wejścia w życie rozporządzenia płacowego z dnia 11 maja 2000 r.
To nowe rozporządzenie mogło jednak funkcjonować tylko łącznie z pozostałymi ak-
tami płacowymi, w szczególności regulaminami wynagradzania uchwalonymi przez
organy samorządu terytorialnego. W obawie, że te regulaminy nie zostaną odpo-
wiednio wcześnie wydane, przepis § 10 rozporządzenia postanawiał, że do czasu
ustalenia nowych miesięcznych wynagrodzeń nauczycieli zgodnie z przepisami ni-
niejszego aktu i przepisami wydanymi na podstawie art. 30 ust. 6 i 7 Karty Nauczy-
ciela stosuje się, nie dłużej jednak niż do 6 października 2000 r., przepisy, o których
mowa w § 11. Mówiąc inaczej, prawodawca wykonawczy ,,przedłużył" okres obowią-
zywania starego rozporządzenia płacowego, które nie dłużej niż do 6 października
2000 r. miało obowiązywać równocześnie, czy raczej ,,obok" nowego rozporządzenia.
Na epizodyczny charakter regulacji zawartej w § 10 rozporządzenia wskazuje
uchylenie tego przepisu z dniem 1 stycznia 2001 r. przez nowelizację dokonaną 22
maja 2001 r. ( Dz.U. Nr 52, poz. 544 ).
Wspomniana regulacja przejściowa była uzasadniona, co wyraźnie pokazuje
się w okolicznościach niniejszej sprawy. Wojewódzki regulamin wynagradzania zos-
tał bowiem w l. przyjęty ,,dopiero" w dniu 5 lipca 2000 r., a regulamin wynagradzania
w pozwanym Kolegium Językowym odpowiednio później. Do tego momentu treść
płacowych uprawnień powódki nie budziła zatem wątpliwości. Równocześnie nic
jednak nie stało na przeszkodzie ich wstecznej zmianie począwszy od dnia 1 stycz-
nia 2000 r. i przy wspomnianym już założeniu, aby nowe miesięczne wynagrodzenie
nie było niższe od dotychczas pobieranego.
Z powyższych względów Sąd Najwyższy podjął uchwałę o treści wskazanej w
sentencji.
========================================