Uchwała z dnia 29 września 1998 r.
III ZP 27/98


Przewodniczący SSN: Jadwiga Skibińska-Adamowicz, Sędziowie SN:
Kazimierz Jaśkowski (sprawozdawca), Walerian Sanetra.

Sąd Najwyższy z udziałem prokuratora Prokuratury Krajowej Iwony
Kaszczyszyn, w sprawie z powództwa Władysława D. przeciwko ,,A." A.-H. Spółce z
o.o. w K. z siedzibą w K. o nagrodę z zysku, po rozpoznaniu na posiedzeniu jawnym
dnia 29 września 1998 r. zagadnienia prawnego przekazanego przez Sąd Woje-
wódzki - Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Lublinie postanowieniem z dnia 7
lipca 1998 r. [...] do rozstrzygnięcia w trybie art. 390 KPC

Czy podstawą wypłaty nagrody z zysku za rok obrachunkowy 1994/95 może
być wyłącznie porozumienie regulujące sprawy pracownicze, obowiązujące w poz-
wanej Spółce z o.o. od maja 1994 r., a w szczególności pkt II ust. 1 tegoż porozu-
mienia dotyczący stosowania zasad wynagradzania obowiązujących w prywatyzo-
wanym przedsiębiorstwie oraz udziału pracowników w wypracowanym zysku ?

p o d j ą ł następującą uchwałę:

Podstawą nabycia prawa do nagrody z zysku za rok obrachunkowy 1994/95
mogło być porozumienie odsyłające do zasad wynagradzania pracowników przed-
siębiorstwa państwowego (łącznie z udziałem w wypracowanym zysku), zawarte
przez związek zawodowy z nabywcą zakładu pracy (spółką z ograniczoną odpowie-
dzialnością).

U z a s a d n i e n i e


Przedstawiając Sądowi Najwyższemu zagadnienie prawne wskazane w sen-
tencji uchwały Sąd Wojewódzki w Lublinie podniósł, iż dnia 20 maja 1994 r. strona
pozwana kupiła zakład pracy, będący uprzednio pracodawcą powoda. Na mocy art.
231 KP stała się zatem pracodawcą zatrudnionych w tym zakładzie pracowników.
Pozwana Spółka zawarła z NSZZ ,,Solidarność" porozumienie, które w pkt II ust. 1
stanowi, iż ,,właściciel zobowiązuje się w okresie jednego roku od daty umowy nota-
rialnej do przejęcia i stosowania zasady wynagradzania pracowników obowiązujące-
go w prywatyzowanym przedsiębiorstwie według aktualnego porozumienia płaco-
wego. Dotyczy to również udziału pracowników w wypracowanym zysku na poziomie
odpisu w wysokości 8,5% funduszu płac". Sąd pierwszej instancji zasądził na rzecz
powoda dochodzoną kwotę tytułem udziału w zysku za rok obrachunkowy 1994/95.
Sąd drugiej instancji wskazał, że podział zysku w przedsiębiorstwie państwowym (a
taki status prawny miał zakład pracy przed jego nabyciem przez stronę pozwaną)
zgodnie z art. 10 ust. 1 ustawy z dnia 24 września 1981 r. o samorządzie załogi
przedsiębiorstwa państwowego (Dz. U. Nr 24, poz. 123 ze zm.) należy do kompe-
tencji ogólnego zebrania pracowników przedsiębiorstwa. Zdaniem tego Sądu po na-
byciu przedsiębiorstwa przez pozwaną Spółkę kompetencje ogólnego zebrania pra-
cowników zostały przejęte przez zgromadzenie wspólników, które zgodnie z art. 223
KH podejmuje uchwały w sprawie podziału zysku. Można zatem uważać, iż porozu-
mienie (pkt II ust. 1) nie jest wystarczającą podstawą do nabycia przez pracowników
prawa do nagrody z zysku, jako że nie było w tym zakresie uchwały zgromadzenia
wspólników.


Sąd Najwyższy zważył, co następuje:


Na przedstawione zagadnienie prawne należy odpowiedzieć twierdząco. Wy-
nika to z dwóch przesłanek: charakteru prawnego tego porozumienia oraz interpre-
tacji postanowienia dotyczącego nagród z zysku.

Co do pierwszego z tych zagadnień - co nie zostało uwypuklone w uzasad-
nieniu pytania prawnego - trzeba wskazać, iż orzecznictwo sądowe uznaje za ważne
i skuteczne porozumienia zawarte przez związki zawodowe z przyszłym nabywcą
zakładu pracy, odnoszące się do wynagrodzenia i innych uprawnień pracowniczych,
jeżeli nie są one mniej korzystne dla pracownika niż to stanowią przepisy prawa
pracy (tak wyrok Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z dnia 26 stycznia 1993 r., III APr
4/93, OSP 1993 z. 11, poz. 228; uchwała Sądu Najwyższego z dnia 24 listopada
1993 r., I PZP 46/93, OSNCP 1994 z. 6, poz. 131, OSP 1994 z. 10, poz. 193).
Umowa taka nie stanowiła źródła prawa pracy (a także nie jest nim obecnie, ponie-
waż nie jest oparta na ustawie - art. 9 § 1 KP w brzmieniu obowiązującym od dnia 2
czerwca 1996 r.), ma ona jednak charakter umowy na rzecz osoby trzeciej (to jest
pracowników). Na podstawie art. 393 § 1 KC w związku z art. 300 KP osoby upraw-
nione (pracownicy) mogą żądać bezpośrednio od dłużnika (pracodawcy) spełnienia
świadczenia. Aprobata ustawodawcy dla tego rodzaju porozumienia wynika także z
art. 6 ust. 1 ustawy z dnia 29 września 1994 r. nowelizującej Kodeks pracy. Przepis
ten dopuszczał rejestrację jako zakładowego układu zbiorowego pracy takiego poro-
zumienia dotyczącego wynagradzania, które zostało zawarte ze związkami zawodo-
wymi. Z tego przepisu wynika wprost, iż nie mające podstawy ustawowej porozumie-
nia zawierane przez pracodawcę (lub przyszłego pracodawcę) dotyczące zasad wy-
nagradzania - po rejestracji, co nie miało miejsca w niniejszej sprawie - mogły być
źródłem prawa (zakładowym układem zbiorowym pracy).

W odniesieniu do drugiej przesłanki nabycia przez powoda prawa do udziału w
zysku za rok obrachunkowy 1994/95 trzeba zauważyć, iż sformułowanie postano-
wienia pkt II ust. 1 porozumienia może nastręczać trudności interpretacyjne. Z jednej
strony należy bowiem stwierdzić, iż warunkiem nabycia prawa do tego świadczenia
jest wypracowanie zysku, z drugiej zaś, iż odpis w wysokości 8,5% funduszu płac
może przekroczyć w całości (czy w części) wypracowany zysk. Kwestia ta (w istocie
dotycząca wysokości nagród z zysku) nie była przedmiotem przedstawionego za-
gadnienia prawnego i nie może być przedmiotem rozważań Sądu Najwyższego.
Nadto trzeba dodać, iż ewentualna wypowiedź Sądu Najwyższego na ten temat nie
byłaby wiążąca dla Sądu drugiej instancji. Zgodnie bowiem z art. 390 § 2 KPC wią-
żąca jest jedynie uchwała rozstrzygająca zagadnienie prawne, co należy rozumieć w
ten sposób, że zagadnieniem prawnym jest problem przedstawiony w sentencji pos-
tanowienia Sądu drugiej instancji. Interpretacja określenia ,,udziału w zysku na po-
ziomie odpisu w wysokości 8,5% funduszu płac" należy zatem do Sądu przedsta-
wiającego zagadnienie prawne. Natomiast w odniesieniu do prawa powoda do spor-
nego świadczenia trzeba stwierdzić, iż nie jest uzasadnione jego uzależnienie od
uchwały zgromadzenia wspólników. Analogia między tym zgromadzeniem a ogólnym
zebraniem pracowników przedsiębiorstwa państwowego jest bardzo odległa. Podo-
bieństwo polega jedynie na kompetencji w zakresie podziału zysku, jednakże te
organy reprezentują różne interesy. Zgromadzenie wspólników ma na względzie in-
teres właściciela zakładu pracy (kapitału), zaś zebranie załogi reprezentuje interes
pracowników (pracy). Nie można zatem twierdzić, iż skoro w przedsiębiorstwie pańs-
twowym zysk dzieliło zebranie załogi - a do zasad wynagradzania w takim
przedsiębiorstwie nawiązuje pkt II ust. 1 omawianego porozumienia - to w przypadku
braku stosownej uchwały zgromadzenia wspólników pracownicy nie nabywają prawa
do udziału w zysku. Odmienna interpretacja tego postanowienia zawartego przez
stronę pozwaną porozumienia ze związkiem zawodowym oznaczałaby, iż powstanie
prawa do udziału w zysku zależałoby wyłącznie od woli pracodawcy, co jest
sprzeczne z istotą prawa zobowiązań. Przy takim rozumieniu tego postanowienia
byłoby ono bezprzedmiotowe.

Z tych względów orzeczono jak w sentencji.
========================================