Uchwała SN - III ZP 15/00
Izba:Izba Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych
Sygnatura:III ZP 15/00
Typ:Uchwała SN
Opis:Orzecznictwo Sądu Najwyższego Izba Administracyjna, Pracy i Ubezpieczeń Społecznych 2000/23/864
Służba Pracownicza 2000/11/31
Prawo Pracy i Prawo Socjalne 2001/7-8/84
Data wydania:2000-06-30

Uchwała z dnia 30 czerwca 2000 r.
III ZP 15/00


Przewodniczący: SSN Zbigniew Myszka, Sędziowie SN: Jerzy Kuźniar (spra-
wozdawca), Jadwiga Skibińska-Adamowicz.

Sąd Najwyższy, z udziałem prokuratora Prokuratury Krajowej Iwony
Kaszczyszyn, sprawy z wniosku Kazimierza G. przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń
Społecznych-Oddziałowi w S. o umorzenie zaległych składek, po rozpoznaniu na
posiedzeniu jawnym dnia 30 czerwca 2000 r. zagadnienia prawnego przekazanego
przez Sąd Apelacyjny w Lublinie postanowieniem z dnia 24 marca 2000 r. [...], do
rozstrzygnięcia w trybie art. 390 KPC


Czy art. 28 ustawy z dnia 13 października 1998 r,. o systemie ubezpieczeń
społecznych (Dz.U. Nr 137, poz. 887 z późn. zm.) stanowi podstawę do zmiany de-
cyzji organu rentowego i umorzenia w postępowaniu sądowym należnych temu orga-
nowi składek na ubezpieczenie społeczne ?

p o d j ą ł następującą uchwałę:


Decyzja Zakładu Ubezpieczeń Społecznych odmawiająca umorzenia w
całości lub w części należności z tytułu składek, podlega merytorycznej kon-
troli sądu.

U z a s a d n i e n i e

Przedstawione Sądowi Najwyższemu do rozstrzygnięcia zagadnienie prawne
powstało na tle następującego stanu faktycznego :
Wyrokiem z dnia 28 grudnia 1999r. Sąd Okręgowy-Sąd Pracy i Ubezpieczeń
Społecznych w Siedlcach zmienił decyzję organu rentowego - Zakładu Ubezpieczeń
Społecznych-Oddziału w S. z dnia 28 sierpnia 1999r. i umorzył zadłużenie wniosko-
dawcy Kazimierza G. z tytułu składek na ubezpieczenie społeczne osób prowadzą-
cych pozarolniczą działalność gospodarczą, w łącznej kwocie 1.884,08 PLN, uzna-
jąc, że sytuacja majątkowa wnioskodawcy pozwala na jednoznaczne przyjęcie, że w
postępowaniu egzekucyjnym organ rentowy nie uzyska żadnych kwot.
W apelacji od tego wyroku organ rentowy zakwestionował przede wszystkim
uprawnienie Sądu do umorzenia należności z tytułu składek ubezpieczeniowych,
stwierdzając, iż z brzmienia art. 28 ustawy z dnia 13 października 1998r. o systemie
ubezpieczeń społecznych (Dz.U. Nr 137, poz. 887 ze zm. ) wynika, że decyzja w tym
zakresie należy do organu rentowego, który może - na warunkach określonych tym
przepisem - umarzać należności składkowe. Sąd rozpoznający odwołanie strony od
takiej decyzji, może poddawać ją ocenie w zakresie " formy i zachowania zasad pos-
tępowania ", nie zaś co do jej merytorycznej trafności.
Zdaniem Sądu Apelacyjnego rozpoznającego apelację, decyzje organów ren-
towych podejmowane w indywidualnych sprawach dotyczących, między innymi,
ustalenia wymiaru składek, ich poboru oraz umarzania należności z tytułu składek,
podlegają kontroli sądów (art. 83 ustawy), zaś wątpliwość dotyczy jedynie kwestii czy
kontrola ta może oznaczać "przejęcie" prawa Zakładu do umarzania należności z
tytułu składek lub rozkładania jej na raty, czy też kognicja sądu ogranicza się jedynie
do oceny czy zostały zachowane wymagane przepisami KPA przesłanki formalne, a
sama decyzja, mając charakter uznaniowy, nie podlega merytorycznej ocenie sądu.

Sąd Najwyższy rozważył, co następuje:

Przedmiotem sporu w tej sprawie jest zobowiązanie wnioskodawcy do zapłaty
kwoty 1.884,08 PLN z tytułu zaległych składek na ubezpieczenie społeczne po wy-
daniu przez organ rentowy decyzji o odmowie umorzenia tej należności, a więc
sprawa ma charakter sprawy o świadczenie, w której kasacja jest dopuszczalna, je-
żeli wartość przedmiotu zaskarżenia nie jest niższa niż pięć tysięcy PLN.
Oznacza to, że w sprawie tej kasacja jest przedmiotowo wyłączona, dopusz-
czalne jest więc przedstawienie zagadnienia prawnego do rozstrzygnięcia Sądowi
Najwyższemu, w trybie art. 390 § 1 KPC.
Przechodząc do uwag merytorycznych należy przede wszystkim odnotować
znaczącą zmianę stanu prawnego powstałą w związku z wejściem w życie ustawy o
systemie ubezpieczeń społecznych. Ustawa ta, określająca między innymi zasady
podlegania ubezpieczeniom społecznym i zasady ustalania składek na ubezpiecze-
nie społeczne, a także wskazująca zasady działania Zakładu Ubezpieczeń Społecz-
nych (art. 2 ust. 1 pkt 1,2 i 6 ustawy), uchyliła w całości, między innymi, ustawę z
dnia 25 listopada 1986r. o organizacji i finansowaniu ubezpieczeń społecznych (jed-
nolity tekst: Dz.U z 1989r. Nr 25, poz. 137 ze zm.), w której, przewidując prawo od-
wołania do sądu od decyzji organu rentowego w sprawach z zakresu ubezpieczeń
społecznych, wyraźnie wskazano, że nie przysługuje ono w sprawach, w których de-
cyzja zależy od swobodnego uznania (art. 23 ust. 1 pkt 1 i ust. 4 ustawy o organizacji
i finansowaniu ubezpieczeń społecznych ).
W aktualnym stanie prawnym (art. 83 ust 1 pkt 3 i ust. 2 ustawy o systemie ...),
Zakład wydaje decyzje w zakresie indywidualnych spraw dotyczących ustalania wy-
miaru składek, a także umarzania należności z tytułu składek, zaś od jego decyzji
przysługuje odwołanie do właściwego sądu w terminie i według zasad określonych w
przepisach KPC. Jedynie od decyzji przyznającej świadczenie w drodze wyjątku oraz
od decyzji odmownej w tego rodzaju sprawach odwołanie nie przysługuje (art. 83 ust.
4 tej ustawy).
Ta wyraźna i nie budząca na tle wykładni gramatycznej wątpliwości interpreta-
cyjnych zasada oznacza, że w aktualnym stanie prawnym kognicja sądu jest wyłą-
czona tylko w zakresie decyzji przyznającej albo odmawiającej przyznania świadcze-
nia w drodze wyjątku. Innymi słowy brak podstaw do wyłączenia dopuszczalności
zaskarżenia innych decyzji Zakładu w sprawach wymienionych w ustawie, "według
zasad określonych w przepisach KPC ", jest to bowiem sprawa z zakresu ubezpie-
czeń społecznych (art. 476 § 2 pkt 1 KPC ) i jako taka ma charakter sprawy cywilnej
w rozumieniu art. 1 KPC. Oznacza to, że do kompetencji sądu należy merytoryczna
ocena zasadności wydanej i podlegającej zaskarżeniu decyzji, w tym odmawiającej
umorzenia w całości lub części należności z tytułu składek. Ocena ta - co oczywiste
- może być podjęta jedynie na podstawie przesłanek wskazanych w art. 28 ust. 2 i 3
ustawy. Kontrolując zasadność decyzji organu rentowego w tej mierze Sąd ocenia
czy zostały spełnione przesłanki zawarte we wskazanym przepisie, warunkujące
umorzenie w całości lub w części należności z tytułu składek. Należy zauważyć, że
stosownie do art. 86 ust. 6 ustawy o systemie ..., po wniesieniu odwołania organ
rentowy może zweryfikować swoją decyzję, uznając odwołanie za słuszne, w takim
przypadku odwołaniu nie nadaje się dalszego biegu. Po przedstawieniu sprawy z
odwołaniem do sądu, do niego należy merytoryczna ocena jego zasadności, ta zaś
może być dokonana po przeprowadzeniu stosownego postępowania " według zasad
określonych w przepisach KPC ".
Przedstawiając powyższe stanowisko uwzględniono zasady zawarte w art. 45
ust. 1 i 77 ust. 2 Konstytucji, według których każdy ma prawo do sprawiedliwego i
jawnego rozpatrzenia sprawy przez właściwy (...) sąd, zaś ustawa nie może nikomu
zamykać drogi sądowej dochodzenia naruszonych wolności lub praw.
Z tych wszystkich względów orzeczono jak w sentencji uchwały .
========================================
Izba Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych - inne orzeczenia:
dokumentdata wyd.
[IA] III ZP 34/01   Uchwała siedmiu sędziów SN
Orzecznictwo Sądu Najwyższego Izba Administracyjna, Pracy i Ubezpieczeń Społecznych 2002/23/561 Wokanda 2003/1/22 Rejent 2003/1/170
2002-03-12 
[IA] III ZP 33/01   Uchwała siedmiu sędziów SN
Orzecznictwo Sądu Najwyższego Izba Administracyjna, Pracy i Ubezpieczeń Społecznych 2002/17/403
2002-04-24 
[IA] III ZP 32/01   Uchwała SN
Orzecznictwo Sądu Najwyższego Izba Administracyjna, Pracy i Ubezpieczeń Społecznych 2002/10/229 Orzecznictwo Sądów Gospodarczych 2002/9/80 Służba Pracownicza 2003/12/23
2002-01-10 
[IA] III ZP 31/01   Uchwała SN
Orzecznictwo Sądu Najwyższego Izba Administracyjna, Pracy i Ubezpieczeń Społecznych 2002/12/284 Wokanda 2002/9/19 Służba Pracownicza 2004/1/13-15
2002-01-08 
[IA] III ZP 30/01   Uchwała siedmiu sędziów SN
Prawo Pracy 2002/4/33 Orzecznictwo Sądu Najwyższego Izba Administracyjna, Pracy i Ubezpieczeń Społecznych 2002/10/243 Orzecznictwo Sądów Gospodarczych 2002/10/86
2002-02-13 
  • Adres publikacyjny: