Uchwała z dnia 4 marca 1999 r.
III ZP 2/99


Przewodniczący: SSN Jadwiga Skibińska-Adamowicz (sprawozdawca), Sę-
dziowie SN: Andrzej Kijowski, Barbara Wagner.

Sąd Najwyższy, z udziałem prokuratora Prokuratury Krajowej Jana Szewczyka
w sprawie z powództwa Janusza K. przeciwko Prokuraturze Apelacyjnej w G. o zap-
łatę, po rozpoznaniu na posiedzeniu jawnym dnia 23 lutego 1999 r. zagadnienia
prawnego przekazanego przez Sąd Wojewódzki-Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecz-
nych w Gdańsku z siedzibą w Gdyni postanowieniem z dnia 10 listopada 1998 r. [...]
do rozstrzygnięcia w trybie art. 390 KPC:


Czy dodatek funkcyjny, o którym mowa w § 5 ust. 1 rozporządzenia Rady Mi-
nistrów z dnia 14 marca 1994 r. w sprawie wynagrodzeń prokuratorów oraz aseso-
rów i aplikantów prokuratury (Dz.U. Nr 36, poz. 136) osoba wymieniona w § 1 traci z
chwilą odwołania z pełnienia funkcji kierowniczej czy z upływem okresu wypowie-
dzenia zastosowanego w części tegoż dodatku funkcyjnego ?

p o d j ą ł następującą uchwałę:

Prokuratorowi prokuratury apelacyjnej, któremu powierzono funkcję
rzecznika prasowego, dodatek funkcyjny przewidziany w § 5 ust. 1 rozporzą-
dzenia Rady Ministrów z dnia 14 marca 1994 r. w sprawie wynagrodzeń proku-
ratorów oraz asesorów i aplikantów prokuratury (Dz.U. Nr 36, poz. 136) przys-
ługuje w okresie sprawowania tej funkcji.

U z a s a d n i e n i e


Sąd Wojewódzki w Gdańsku z siedzibą w Gdyni przedstawił Sądowi Najwyż-
szemu do rozstrzygnięcia na podstawie art. 390 § 1 KPC zagadnienie prawne bu-
dzące poważne wątpliwości, zawarte w postanowieniu z dnia 10 listopada 1998 r.
Wątpliwości te dotyczą kwestii, czy potrzebne jest złożenie oświadczenia o wypowie-
dzeniu warunków płacy prokuratorowi, któremu obok stanowiska prokuratora powie-
rzono funkcję rzecznika prasowego w prokuraturze apelacyjnej, a następnie odwoła-
no z tej funkcji.

Według ustaleń Sądu Wojewódzkiego powód Janusz K. został powołany na
stanowisko prokuratora w Prokuraturze Apelacyjnej w G. pismem z dnia 31 sierpnia
1993 r., z jednoczesnym powierzeniem mu funkcji rzecznika prasowego za dodatko-
wym wynagrodzeniem (dodatkiem funkcyjnym) wynoszącym w 1995 r. 0,55% prze-
ciętnego wynagrodzenia w sferze produkcji materialnej. Z dniem 31 marca 1995 r.
powód został odwołany z funkcji rzecznika prasowego bez zachowania okresu wy-
powiedzenia i przestał otrzymywać dodatek z tego tytułu. Sąd Rejonowy-Sąd Pracy
w Gdańsku wyrokiem z dnia 25 sierpnia 1998 r. zasądził na jego rzecz od strony poz-
wanej kwotę 838,31 zł oraz kwotę 990,63 zł wraz z odsetkami ustawowymi od 31
marca 1995 r. do dnia zapłaty. Natomiast Sąd Wojewódzki, rozpoznając apelację
strony pozwanej uznał, że istnieje w sprawie zagadnienie prawne budzące poważne
wątpliwości. Z § 5 ust. 1 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 14 marca 1994 r. w
sprawie wynagrodzeń prokuratorów oraz asesorów i aplikantów prokuratury (Dz.U.
Nr 36, poz. 136) wynika bowiem, że dodatek funkcyjny przysługuje prokuratorowi
powołanemu do pełnienia określonej funkcji w okresie jej sprawowania, co wskazy-
wałoby na to, że powód z dniem odwołania z funkcji rzecznika prasowego utracił
prawo do owego dodatku. Z drugiej jednak strony przedmiotowy dodatek funkcyjny
stał się stałym składnikiem wynagrodzenia powoda w okresie sprawowania funkcji
rzecznika prasowego i mieści się w pojęciu wynagrodzenia wynikającego z jego oso-
bistego zaszeregowania. Można by więc prezentować pogląd, że pozbawienie proku-
ratora tego dodatku powinno spowodować dokonanie wypowiedzenia zmieniającego
stosownie do art. 42 § 1 KP w związku z art. 118 ustawy z dnia 20 czerwca 1985 r. o
prokuraturze (jednolity tekst: Dz.U. z 1994 r. Nr 19, poz. 70). Wprawdzie usprawied-
liwiony byłby też pogląd, że kwestie związane z pobawieniem dodatku funkcyjnego
zostały uregulowane wyczerpująco w § 5 ust. 1 wymienionego wcześniej rozporzą-
dzenia, lecz należy mieć na uwadze to, że powyższe rozporządzenie jest aktem wy-
konawczym do ustawy, a więc aktem niższej rangi niż ustawa. Ponadto § 5 jest
przepisem szczególnym. Powstaje więc wątpliwość, czy reguluje wyczerpująco kwes-
tie związane z dodatkiem funkcyjnym.

Prokurator Prokuratury Krajowej wniósł o udzielenie następującej odpowiedzi
na przedstawione zagadnienie prawne: ,,Osoba wymieniona w § 1 rozporządzenia
Rady Ministrów, o którym mowa w pytaniu, traci dodatek funkcyjny wymieniony w § 5
tego rozporządzenia z chwilą odwołania z pełnienia funkcji".


Sąd Najwyższy zważył, co następuje:


Przepis § 5 ust. 1 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 14 marca 1994 r. w
sprawie wynagrodzeń prokuratorów oraz asesorów i aplikantów prokuratury (Dz.U.
Nr 36, poz. 136) stanowi, że prokuratorowi oraz asesorowi i aplikantowi prokuratury
przysługuje dodatek funkcyjny w razie powołania do pełnienia funkcji kierowniczych
lub w razie powierzenia pełnienia obowiązków lub funkcji kierowniczych, w okresie
ich sprawowania. Wobec tego że powód zajmował stanowisko prokuratora prokuratu-
ry apelacyjnej, pełniąc dodatkowo za odrębnym wynagrodzeniem obowiązki rzeczni-
ka prasowego, rozważania w sprawie należało ograniczyć do sytuacji prawnej proku-
ratora, któremu Prokurator Generalny powierzył pełnienie funkcji rzecznika praso-
wego. Z § 5 ust. 1 rozporządzenia wynika, że prawo do dodatku funkcyjnego pows-
taje dla prokuratora w trzech sytuacjach: powołania do pełnienia funkcji kierowni-
czych, powierzenia pełnienia funkcji kierowniczych oraz powierzenia obowiązków
kierowniczych. Według powyższego przepisu w każdej z tych sytuacji prawo do wy-
mienionego dodatku przysługuje tylko ,,w okresie sprawowania" funkcji kierowniczych
lub obowiązków kierowniczych. Z punktu widzenia przedstawionego zagadnienia
prawnego istotne znaczenie ma więc kwestia, jak rozumieć wyrażenie ,,w okresie ich
sprawowania" oraz czy sprawowanie obowiązków lub funkcji kierowniczych kończy
się odwołaniem prokuratora z ich pełnienia w dacie oznaczonej w odwołaniu, czy też
wymaga wypowiedzenia określonej funkcji (obowiązków) z zachowaniem odpowied-
niego okresu przewidzianego w Kodeksie pracy.

Odpowiedzi na powyższe kwestie należy poszukiwać przede wszystkim w
analizie przepisów ustawy z dnia 20 czerwca 1985 r. o prokuraturze (jednolity tekst:
Dz.U. z 1994 r. Nr 19, poz. 70 ze zm.) dotyczących stosunku służbowego prokurato-
ra. Ustawa o prokuraturze przewiduje w art. 11 powołanie na stanowiska prokurato-
rów prokuratur apelacyjnych, okręgowych i rejonowych oraz w art. 13 powołanie do
pełnienia funkcji prokuratora apelacyjnego, okręgowego i prokuratora rejonowego, a
także do pełnienia pozostałych funkcji w prokuraturze. Jedną z tych ,,pozostałych"
funkcji jest funkcja rzecznika prasowego. Odwołanie prokuratora powszechnej jed-
nostki organizacyjnej prokuratury może nastąpić w sytuacjach określonych w art. 16
ust. 1 i 3 ustawy i wymaga doręczenia prokuratorowi zawiadomienia o jego odwoła-
niu. Data doręczenia zawiadomienia nie jest jednak datą ustania stosunku służbowe-
go. W myśl bowiem art. 16 ust. 4 stosunek służbowy odwołanego prokuratora wyga-
sa dopiero po upływie trzech miesięcy od doręczenia wymienionego zawiadomienia.
Z treści art. 16 ust. 1 i 3 ustawy wynika więc, że określone w tych przepisach przy-
czyny odwołania oraz przewidziany w art. 16 ust. 4 skutek odwołania w postaci wy-
gaśnięcia stosunku służbowego odnoszą się do odwołania ze stanowiska prokurato-
ra, a nie do odwołania z funkcji pełnionej przez prokuratora. Odwołanie z funkcji -
jeżeli nie jest połączone z odwołaniem na podstawie art. 16 ust. 1 lub ust. 3 - nie na-
rusza stosunku służbowego i tym samym nie prowadzi do jego wygaśnięcia. W prze-
ciwieństwie do odwołania ze stanowiska, ustawa o prokuraturze nie określa przypad-
ków, w których jest dopuszczalne odwołanie z funkcji, poprzestając w art. 13 ust. 2 i
4 na stwierdzeniu, że odwołania dokonuje Prokurator Generalny lub prokurator ape-
lacyjny, przy czym ten ostatni jedynie w odniesieniu do funkcji w prokuraturach ape-
lacyjnych, okręgowych i rejonowych określonych przez Prokuratora Generalnego.
Regulacja powyższa dowodzi więc, że różnice między skutkami odwołania ze stano-
wiska prokuratora i odwołania z pełnienia ,,funkcji w prokuraturze" (art. 13 ust. 2) nie
są przypadkowe, lecz zostały zamierzone przez ustawodawcę dla zaznaczenia od-
rębności między tymi odwołaniami. Tym samym usprawiedliwiony jest wniosek, że
okres trzymiesięczny, liczony od doręczenia zawiadomienia o odwołaniu, po którego
upływie wygasa stosunek służbowy, nie dotyczy odwołania z funkcji. Zresztą art. 16
ust. 4 ustawy o prokuraturze stanowi wyraźnie o wygaśnięciu ,,stosunku służbowego
prokuratora", a jak wynika z przedstawionych wyżej uwag, odwołanie z funkcji nie
powoduje samo przez się ustania stosunku służbowego.

Niezależnie od wniosku wypływającego z charakteru omawianych odwołań
należy podkreślić, że ustawa o prokuraturze nie zawiera przepisu, który odsyłałby do
odpowiedniego stosowania art. 16 ust. 4 w razie odwołania prokuratora z funkcji.
Oznacza to, że odwołanie z pełnienia funkcji nie powoduje przesunięcia poza datę
oznaczoną w odwołaniu chwili zakończenia ,,sprawowania" funkcji, w tym także funk-
cji rzecznika prasowego. Podsumowując tę część rozważań należy stwierdzić, że
przepisy ustawy o prokuraturze nie stwarzają podstaw do poglądu, że prawo do do-
datku funkcyjnego trwa jeszcze przez okres trzech miesięcy po odwołaniu prokurato-
ra z pełnienia funkcji. Okres jej ,,sprawowania", o którym stanowi § 5 ust. 1 rozporzą-
dzenia z dnia 14 marca 1994 r. w sprawie wynagrodzeń prokuratorów oraz asesorów
i aplikantów prokuratury, kończy się bowiem w dacie oznaczonej w odwołaniu.
Wobec powyższego pozostał jeszcze do rozstrzygnięcia drugi problem posta-
wiony w pytaniu Sądu (wówczas) Wojewódzkiego, czy do odwołania prokuratora z
pełnienia funkcji kierowniczej, pociągającego za sobą utratę dodatku funkcyjnego,
mają zastosowanie przepisy Kodeksu pracy o wypowiedzeniu warunków płacy, a
mówiąc inaczej: czy odwołanie z pełnienia funkcji rzecznika prasowego wymaga wy-
powiedzenia zmieniającego.

W tej kwestii należy zwrócić uwagę na to, że stosunek pracy prokuratorów,
podobnie jak inne stosunki pracy oparte na mianowaniu, został unormowany poza
Kodeksem pracy - w ustawie z dnia 20 czerwca 1985 r. o prokuraturze i wyraźnie w
niej nazwany stosunkiem służbowym (np. art. 16 ust. 4 i 5). Związek tej regulacji z
Kodeksem pracy określa art. 5 Kodeksu, który stanowi, że jeżeli stosunek pracy
określonej kategorii pracowników regulują przepisy szczególne, przepisy Kodeksu
stosuje się w zakresie nie uregulowanym tymi przepisami.

Analiza postanowień ustawy o prokuraturze pokazuje, że powyższy akt
prawny rozstrzygnął w sposób kompletny sprawę ustania stosunku służbowego pro-
kuratora. Przewiduje bowiem w art. 16 ust. 4 i 5, że odwołanie ze stanowiska, pra-
womocne orzeczenie komisji dyscyplinarnej o wydaleniu ze służby prokuratorskiej
oraz prawomocne orzeczenie sądu skazujące prokuratora między innymi na karę
dodatkową zakazu zajmowania stanowiska prokuratora są zdarzeniami powodują-
cymi wygaśnięcie stosunku służbowego. Wymienia też w art. 16 ust. 1 i 3 w sposób
wyczerpujący sytuacje (przyczyny), w których odwołanie ze stanowiska jest dopusz-
czalne. Jednak poza art. 50, dotyczącym czasowej zmiany stosunku służbowego
prokuratora wskutek delegowania go do innej jednostki organizacyjnej prokuratury
lub jednostki podległej Ministrowi Sprawiedliwości, nie zawiera własnej regulacji w
przedmiocie możliwości zmian treści stosunku służbowego prokuratora, stanowiąc w
art. 118, że w sprawach nie uregulowanych w ustawie o prokuraturze lub w przepi-
sach szczególnych, do prokuratorów powszechnych jednostek organizacyjnych pro-
kuratury stosuje się odpowiednio przepisy ustawy z dnia 16 września 1982 r. o pra-
cownikach urzędów państwowych (Dz.U. Nr 31, poz. 214 ze zm.), a w sprawach nie
uregulowanych także w przepisach tej ustawy - przepisy Kodeksu pracy.

Przepis art. 10 wymienionej ustawy, zamieszczony w Rozdziale 2. pod nazwą
,,Nawiązanie, zmiana i rozwiązanie stosunku pracy", przyjmuje, że zmiana stosunku
pracy urzędnika państwowego mianowanego może polegać na zleceniu mu, na
okres do trzech miesięcy w roku kalendarzowym, wykonywania innej pracy niż okreś-
lona w akcie mianowania, albo na przeniesieniu go na inne stanowisko służbowe z
przyczyn wymienionych w ust. 1 lub ze względu na szczególne potrzeby urzędu (ust.
1b), a także w innych ściśle określonych sytuacjach, czasowo lub na stałe, z zastrze-
żeniem prawa do ,,równorzędnego" wynagrodzenia, wynagrodzenia ,,nie niższego od
dotychczasowego", a w razie przeniesienia na inne, także niższe stanowisko (z po-
wodu trwałej utraty zdolności do pracy na dotychczasowym stanowisku) - ,,dotych-
czasowego" wynagrodzenia przez okres trzech miesięcy. Ponadto w razie przenie-
sienia art. 10 zapewnia urzędnikowi państwowemu mianowanemu stanowisko ,,od-
powiadające kwalifikacjom" lub ,,pracę zgodną z posiadanymi kwalifikacjami". Ani
jednak wskazany przepis, ani inne przepisy ustawy o pracownikach urzędów pańs-
twowych nie wprowadzają warunku zachowania okresu wypowiedzenia w razie cza-
sowego zlecenia innej pracy lub w razie przeniesienia na inne stanowisko lub do in-
nej pracy. Nie odsyłają również w tym przedmiocie do odpowiedniego stosowania
przepisów Kodeksu pracy bądź też do odpowiedniego stosowania art. 13 ust. 2
ustawy, który to przepis, będący częścią unormowania dotyczącego rozwiązania sto-
sunku pracy z urzędnikiem państwowym mianowanym w drodze wypowiedzenia,
ustanawia trzymiesięczny okres wypowiedzenia dla tego sposobu rozwiązania sto-
sunku pracy.

Przedstawione uwagi skłaniają do następujących wniosków. Przepisy ustawy
o pracownikach urzędów państwowych dotyczące zmiany i rozwiązania stosunku
pracy urzędników państwowych mianowanych, podobnie jak inne pragmatyki służ-
bowe, realizują zasadę wzmożonej ochrony trwałości stosunków pracy z mianowa-
nia. Wyraża się ona w określeniu okoliczności, których istnienie stwarza możliwość
prawną lub obowiązek rozwiązania stosunku pracy, jak również w ograniczeniu do-
puszczalności zmian w stosunku pracy, przy jednoczesnym zapewnieniu w razie ich
dokonania - niepogorszonego wynagrodzenia, a także stanowiska (lub pracy) odpo-
wiadającego kwalifikacjom urzędnika. Z drugiej strony, z tak określoną gwarancją
stałości stosunków służbowych wiąże się zasada dyspozycyjności pracownika, to
znaczy szerokiego zakresu jego podporządkowania władzy służbowej, rozumiana
przede wszystkim jako obowiązek pracownika mianowanego poddania się jedno-
stronnym decyzjom pracodawcy dotyczącym miejsca pracy, czasowego wykonywa-
nia innej pracy, delegowania itp. Tym też należy tłumaczyć brak w omawianej usta-
wie instytucji wypowiedzenia zmieniającego warunki pracy lub płacy, znamiennej dla
stosunków pracy opartych na umowie o pracę, której stosowanie w stosunkach
opartych na mianowaniu pozostawiałoby w rękach pracownika dalszy byt stosunku
pracy. Natomiast jako dopuszczalną formę zmiany ustawodawca przyjął czasowe
zlecenie wykonywania pracy innej niż określona w akcie mianowania oraz czasowe
lub stałe przeniesienie do innej pracy w warunkach ściśle określonych w ustawie. Ze
względu zatem na naturę stosunków służbowych nie stosuje się do zmiany ich treści
wypowiedzenia zmieniającego.

Przedstawione uwagi stanowią jednocześnie odpowiedź na pytanie Sądu
Wojewódzkiego zawarte w zgłoszonym zagadnieniu prawnym, czy odwołanie proku-
ratora z funkcji rzecznika prasowego pozbawia go prawa do dodatku funkcyjnego z
tego tytułu z chwilą odwołania, czy też wymaga wypowiedzenia mu warunków płacy.
Należy również zauważyć, że funkcja pełniona przez prokuratora może być treścią
stosunku pracy. Tak jest w przypadku prokuratora rejonowego, okręgowego, naczel-
nika wydziału i innych wyższych funkcji w jednostkach organizacyjnych prokuratury.
Może być jednak pełniona także poza treścią stosunku pracy, np. w przypadku
rzecznika prasowego. W takiej sytuacji, w wyniku powierzenia prokuratorowi pełnie-
nia funkcji rzecznika prasowego, nie przestaje on być prokuratorem, podobnie jak
odwołanie z funkcji rzecznika prasowego nie ma wpływu na jego stosunek służbowy
wynikający z powołania na stanowisko prokuratora. W każdym zatem przypadku
istota stosunku służbowego pozostaje bez zmian.

Z przedstawionych względów Sąd Najwyższy rozstrzygnął zagadnienie
prawne w sposób wskazany w sentencji uchwały.
========================================