Uchwała SN - III AZP 30/95
Izba:Izba Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych
Sygnatura:III AZP 30/95
Typ:Uchwała SN
Opis:Orzecznictwo Sądu Najwyższego Izba Administracyjna, Pracy i Ubezpieczeń Społecznych 1996/19/279
Data wydania:1996-03-07

Uchwała z dnia 7 marca 1996 r.
III AZP 30/95

Przewodniczący SSN: Jerzy Kwaśniewski, Sędziowie SN: Kazimierz Jaśkowski,
Andrzej Kijowski, Janusz Łętowski, Andrzej Wróbel (sprawozdawca),

Sąd Najwyższy, przy udziale prokuratora Waldemara Grudzieckiego, w sprawie
ze skargi Ogólnopolskiego Porozumienia Związków Zawodowych w Warszawie na
orzeczenie Społecznej Komisji Rewindykacyjnej z dnia 11 lutego 1994 r. [...] w
przedmiocie zwrotu majątku związkowego, po rozpoznaniu na posiedzeniu jawnym dnia
7 marca 1996 r. zagadnienia prawnego przekazanego przez Naczelny Sąd Ad-
ministracyjny w Warszawie postanowieniem z dnia 5 czerwca 1995 r. [...] do rozs-
trzygnięcia w trybie art. 391 k.p.c. w związku z art. 211 k.p.a.

Czy po uchyleniu przez sąd administracyjny orzeczenia Społecznej Komisji
Rewindykacyjnej, wskaźnik waloryzacji, o którym mowa w art. 3 ust. 1 ustawy z dnia 25
października 1990 r. o zwrocie majątku utraconego przez związki zawodowe i or-
ganizacje społeczne w wyniku wprowadzenia stanu wojennego (Dz. U. z 1991 r., Nr 4,
poz. 17), ustala się na dzień wydania ponownego orzeczenia?

p o d j ą ł następującą uchwałę:

Po uchyleniu przez sąd administracyjny orzeczenia Społecznej Komisji Re-
windykacyjnej, wskaźnik waloryzacji, o którym mowa w art. 3 ust. 1 ustawy z dnia
25 października 1990 r. o zwrocie majątku utraconego przez związki zawodowe i
organizacje społeczne w wyniku wprowadzenia stanu wojennego (Dz. U. z 1991 r.
Nr 4, poz. 17), ustala się według stanu z dnia wydania ponownego orzeczenia.



U z a s a d n i e n i e

Społeczna Komisja Rewindykacyjna orzeczeniem z dnia 30 września 1992 r. [...]
zobowiązała Ogólnopolskie Porozumienie Związków Zawodowych w Warszawie do
zapłaty Zarządowi Oddziału Regionu NSZZ ASolidarność@ Ś.O. w K.-K. kwoty
665.604.000 zł.
W uzasadnieniu orzeczenia podano, że wnioskodawca określił utracony przez
niego majątek na kwotę 4.761.145,50 zł. Utracony majątek został przejęty przez
Komisję do Spraw Zarządu Majątkiem Związków Zawodowych, a następnie przekazany
Ogólnopolskiemu Porozumieniu Związków Zawodowych, które przejęło środki pieniężne
w kwocie 4.532.872 zł, środki trwałe o wartości 118.560 zł oraz przedmioty nietrwałe
wartości 14.886 zł. Pozostałą część majątku przejął Urząd Miejski w K.-K.
Wnioskodawca wobec zawarcia z tym Urzędem ugody ograniczył roszczenie jedynie do
kwot przejętych przez OPZZ.
Komisja stwierdziła ponadto, że ze względu na niemożność wyliczenia aktualnej
wartości środków trwałych i nietrwałych, dodano ich wartość do wartości środków
pieniężnych, waloryzując je od daty przejęcia, tj. od dnia 30 czerwca 1985 r. Współ-
czynnik waloryzacji wynosi 142,64, a kwota po jej zwaloryzowaniu - 665.604.000 zł.
Naczelny Sąd Administracyjny w Warszawie wyrokiem z dnia 10 listopada 1993
r. [...] uchylił zaskarżone przez Ogólnopolskie Porozumienie Związków Zawodowych
orzeczenie Społecznej Komisji Rewindykacyjnej z dnia 30 września 1992 r.
W ocenie Sądu przepis art. 3 ust. 1 ustawy z dnia 25 października 1990 r. o
zwrocie majątku utraconego przez związki zawodowe i organizacje społeczne w wyniku
wprowadzenia stanu wojennego ( Dz. U. z 1991 r., Nr 4 poz. 17) nie daje podstaw do
waloryzowania [...] środków trwałych i przedmiotów nietrwałych, stanowiących majątek
NSZZ ASolidarność@, przekazanych innym związkom zawodowym na podstawie
przepisów powyższej ustawy, bowiem przepis ten reguluje jedynie sposób waloryzacji
waluty polskiej znajdującej się na rachunkach bankowych. W odniesieniu do tej
pierwszej kategorii majątku ma zastosowanie przepis art. 2 ustawy, który przyjmuje
zasadę zwrotu przejętych składników majątkowych, w przypadku zaś zniszczenia,
zaginięcia lub zużycia składnika majątku w stopniu uniemożliwiającym jego dalsze
użytkowanie w ust. 3 tego przepisu przewidziane zostało odszkodowanie ze wska-
zaniem sposobu jego ustalenia.
Społeczna Komisja Rewindykacyjna orzeczeniem z dnia 11 lutego 1994 r. [...]
nakazała Ogólnopolskiemu Porozumieniu Związków Zawodowych zwrot na rzecz
Zarządu Regionu NSZZ ASolidarność@ Ś.O. w O. 975.927.300 zł., umarzając postępo-
wanie w pozostałej części. W uzasadnieniu orzeczenia stwierdzono m.in., że ponieważ
poprzednie orzeczenie uchylone przez sąd administracyjny uważa się za niebyłe,
Komisja nie mogła wydając orzeczenie zastosować współczynnika przeliczającego
wartość waloryzacji z poprzedniego orzeczenia, lecz obowiązana była zastosować
znacznie wyższy przelicznik aktualny (215,30).
Rozpoznając skargę Ogólnopolskiego Porozumienia Związków Zawodowych na
powyższą decyzję Naczelny Sąd Administracyjny w Warszawie powziął wątpliwość, czy
po uchyleniu przez sąd administracyjny orzeczenia Społecznej Komisji Rewindykacyjnej
wskaźnik waloryzacji ustala się na dzień wydania ponownego orzeczenia.
W ocenie Sądu przepis art. 3 ust. 1 zdanie drugie ustawy z dnia 25 października
1990 r. o zwrocie majątku utraconego przez związki zawodowe i organizacje społeczne
w wyniku wprowadzenia stanu wojennego nie nasuwa wątpliwości. Wątpliwości te
nasuwają się natomiast w przypadku, gdy po uchyleniu orzeczenia Społecznej Komisji
Rewindykacyjnej w następstwie skargi strony zobowiązanej do zwrotu majątku, Komisja
dokona waloryzacji według stanu z dnia wydania ponownego orzeczenia i podlegająca
zwrotowi kwota znacznie wzrośnie w stosunku do pierwotnie orzeczonej. Można
bowiem prezentować pogląd, że wniesienie skargi nie może prowadzić do pogorszenia
sytuacji skarżącego, zwłaszcza kiedy sama odpowiedzialność nie była w skardze
kwestionowana, treść zaś przepisu nie wyklucza uznania za datę wydania orzeczenia
dnia, w którym Komisja orzekła kogo co do zasady obciąża obowiązek zwrotu majątku.
W ocenie Sądu nie jest do przyjęcia zarówno koncepcja, aby sąd - powołując art.
382 k.p.c. w związku z art. 211 k.p.a. - oddalił skargę, jak też koncepcja, że ryzyko
wniesienia skargi obciąża stronę, gdyż wówczas traci znaczenie sądowa kontrola
legalności i prawo strony do sądu staje się iluzoryczne.
Sąd stwierdził ponadto, że w postępowaniu przed Komisją obowiązują terminy
załatwienia sprawy określone w art. 35 § 3 k.p.a. i istotna dla waloryzacji, chwila
orzekania, nie powinna być odległa od chwili wszczęcia postępowania. Terminy te nie
są jednak w ocenie Sądu przestrzegane w praktyce, co wpływa na wysokość pod-
legającej zwrotowi kwoty, a zatem strona ponosi skutki przewlekłości postępowania i
wadliwości rozstrzygnięcia.
Prokurator wniósł o odmowę udzielenia odpowiedzi na przedstawione w
zagadnieniu pytanie prawne.

Sąd Najwyższy zważył, co następuje:

Zgodnie z treścią przepisu art. 3 ust. 1 ustawy z dnia 25 października 1990 r. o
zwrocie majątku utraconego przez związki zawodowe i organizacje społeczne w wyniku
wprowadzenia stanu wojennego ( Dz. U. z 1991 r. Nr 4 poz. 17) waluta polska, która
znajdowała się na rachunkach bankowych, podlega zwrotowi na rzecz podmiotów
wymienionych w art. 2 ust. 1 i 2 tej ustawy po jej waloryzacji. Stosownie zaś do przepisu
art. 3 ust. 1 zdanie drugie ustawy waloryzacji dokonuje się przez podwyższenie całej
sumy w relacji do wzrostu przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia pracowników w
gospodarce uspołecznionej ogłaszanego przez Prezesa Głównego Urzędu
Statystycznego, jaki nastąpił odpowiednio między dniem 12 grudnia 1981 r. lub dniem
faktycznego pozbawienia majątku a dniem wydania orzeczenia. Z powołanych
przepisów wynika, że zwrot waluty polskiej stanowiącej składnik majątku związków
zawodowych i organizacji społecznych, odebranych tym podmiotom w wyniku
wprowadzenia stanu wojennego, a także przekazanych innym strukturom związkowym
lub jednostkom organizacyjnym na podstawie przepisów wymienionych w art. 1 ust. 1
może nastąpić po zwaloryzowaniu kwoty podlegającej zwrotowi w sposób wskazany w
art. 3 ust. 1 zdanie drugie. W tym ostatnim przepisie ustawodawca określił przejrzystą
metodę waloryzacji tych kwot przez wskazanie, że waloryzacja powinna być
dokonywana w stosunku do wzrostu przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia
pracowników w gospodarce uspołecznionej, jaki nastąpił między dniem 12 grudnia 1981
r. lub dniem faktycznego pozbawienia majątku, a dniem wydania orzeczenia przez
Społeczną Komisję Rewindykacyjną. Z przepisu tego wynika w sposób nie budzący
wątpliwości, że Komisja jest obowiązana dokonywać waloryzacji waluty polskiej
podlegającej zwrotowi według stanu na dzień wydania orzeczenia w sprawie.
W świetle powyższego przepisu brak jest wystarczających podstaw do przyjęcia,
że po uchyleniu przez sąd administracyjny orzeczenia Społecznej Komisji Re-
windykacyjnej i wydaniu nowego orzeczenia w sprawie, waloryzacja kwot podlegających
zwrotowi powinna być dokonywana według stanu na dzień wydania orzeczenia
uchylonego przez sąd. Reguły wykładni językowej i gramatycznej art. 3 ust. 2 zdanie
drugie w związku z art. 7 ust. 2 i 3 ustawy nakazują przyjęcie odmiennego, wyrażonego
wyżej poglądu, że waloryzacja jest dokonywana według stanu istniejącego w dniu
wydania orzeczenia, które prawomocnie rozstrzyga kwestię zwrotu kwot, o których
mowa w art. 3 ust. 1 zdanie pierwsze tej ustawy. Jeżeli zatem ostateczne orzeczenie
Społecznej Komisji Rewindykacyjnej w tej sprawie zostało uchylone przez sąd
administracyjny na podstawie art. 207 § 2 pkt 1 i 3 k.p.a., to wówczas Komisja jest
zobowiązana do ponownego rozpatrzenia sprawy i do zastosowania, zgodnie z dys-
pozycją art. 3 ust. 1 zdanie drugie ustawy, wskaźnika waloryzacji według stanu z dnia
wydania ponownego orzeczenia.
W ocenie Sądu Najwyższego za przyjętą wyżej wykładnią art. 3 ust. 1 zdanie
drugie ustawy przemawiają także dyrektywy wykładni systemowej i funkcjonalnej. Nie
ulega bowiem wątpliwości, że przyjęte w ustawie rozwiązania dotyczące zasad i trybu
zwrotu wszystkich składników majątku związków zawodowych i organizacji społecznych
odebranego im w wyniku wprowadzenia stanu wojennego, a także przekazanego innym
podmiotom na podstawie przepisów wymienionych w art. 1 ustawy, należy rozpatrywać
również w świetle przepisów konstytucyjnych statuujących zasadę ochrony własności i
zasadę sprawiedliwości społecznej. Z powyższych zasad wynika, że naprawienie szkód
powstałych w majątku związków zawodowych i organizacji społecznych w wyniku
wprowadzenia stanu wojennego i stosowania przepisów prowadzących do uszczuplenia
tego majątku powinno być rzeczywiste, a nie tylko pozorne. W związku z tym
ustawodawca zobowiązał Społeczną Komisję Rewindykacyjną do aktualizacji, według
określonej w przepisie art. 3 ust. 1 ustawy reguły, wartości składników majątku
podlegających zwrotowi na dzień wydania orzeczenia. Zasada ta ma bowiem na celu
zapłatę przez zobowiązanego kwot odpowiadających realnej wartości nabywczej
pieniądza z daty wydania orzeczenia w sprawie zwrotu.
W kwesti , czy uchylenie przez sąd administracyjny orzeczenia Społecznej
Komisji Rewindykacyjnej, w razie uwzględnienia skargi strony zobowiązanej do zwrotu
majątku, może prowadzić do niekorzystnego dla niej wyniku sprawy, należy podzielić
pogląd wyrażony w uzasadnieniu postanowienia Naczelnego Sądu Administracyjnego o
przedstawieniu Sądowi Najwyższemu niniejszego zagadnienia prawnego. Wyrok
uchylający takie orzeczenie nie jest wyrokiem wydanym na niekorzyść skarżącego, a
wszelkie odniesienia do zasad przyjętych w k.p.c. nie są pomocne, bowiem orzeczenia
sądu administracyjnego mają wyłącznie kasacyjny charakter. Należy zatem przyjąć, że
Sąd ten stwierdzając istnienie przesłanek określonych w art. 207 § 2 pkt 1 k.p.a. jest
zobowiązany do uchylenia zaskarżonej decyzji bez żadnych ograniczeń, niezależnie od
treści skargi.
Mając powyższe na uwadze Sąd Najwyższy orzekł jak w sentencji.

========================================
Izba Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych - inne orzeczenia:
dokumentdata wyd.
[IA] III AZP 1/02   Uchwała siedmiu sędziów SN
Orzecznictwo Sądu Najwyższego Zbiór Urzędowy Izba Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych 2003/12/282 Monitor Podatkowy 2003/6/32-34 Orzecznictwo Sądów Polskich 2003/11/612 Przegląd Orzecznictwa Podatkowego 2003/6/522
2002-05-15 
[IA] III AZP 4/96   Uchwała SN
Orzecznictwo Sądu Najwyższego Izba Administracyjna, Pracy i Ubezpieczeń Społecznych 1997/4/42
1996-07-05 
[IA] III AZP 3/96   Uchwała siedmiu sędziów SN
Prawo Pracy 1996/12/33 Orzecznictwo Sądu Najwyższego Izba Administracyjna, Pracy i Ubezpieczeń Społecznych 1997/5/60 Orzecznictwo Sądów Polskich 1997/5/257-261
1996-10-22 
[IA] III AZP 2/96   Uchwała SN
Orzecznictwo Sądu Najwyższego Izba Administracyjna, Pracy i Ubezpieczeń Społecznych 1997/1/1 Przegląd Orzecznictwa Podatkowego 1997/5/510 - 515
1996-09-26 
[IA] III AZP 1/96   Uchwała SN
Orzecznictwo Sądu Najwyższego Izba Administracyjna, Pracy i Ubezpieczeń Społecznych 1996/21/312
1996-04-03 
  • Adres publikacyjny: