Uchwała z dnia 27 kwietnia 2005 r.
II UZP 2/05

Przewodniczący SSN Jerzy Kuźniar, Sędziowie SN: Beata Gudowska (spra-
wozdawca), Andrzej Wasilewski.

Sąd Najwyższy, z udziałem prokuratora Prokuratury Krajowej Iwony Kasz-
czyszn, po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 27 kwietnia 2005 r. sprawy z wniosku
Edyty W.-D. przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych-Oddziałowi w W. z
udziałem D.B.P. Sp. z o.o. w W. o podstawę wymiaru składki, na skutek zagadnienia
prawnego przekazanego postanowieniem Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 2
grudnia 2004 r. [...]

,,Czy w sprawie o objęcie obowiązkiem ubezpieczenia społecznego z tytułu
zatrudnienia na podstawie umowy o pracę dopuszczalne jest kwestionowanie przez
organ rentowy jedynie wysokości wynagrodzenia za pracę wynikającego z umowy
zawartej pomiędzy pracodawcą a pracownikiem i przyjęcie przez tenże organ prze-
ciętnego wynagrodzenia obowiązującego w konkretnym kwartale roku w miejsce wy-
nagrodzenia umówionego przez strony ?"

p o d j ą ł uchwałę:

W ramach art. 41 ust. 12 i 13 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o sys-
temie ubezpieczeń społecznych (Dz.U. Nr 137 poz. 887 ze zm.) Zakład Ubezpie-
czeń Społecznych może zakwestionować wysokość wynagrodzenia stanowią-
cego podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie chorobowe, jeżeli okolicz-
ności sprawy wskazują, że zostało wypłacone na podstawie umowy sprzecznej
z prawem, zasadami współżycia społecznego lub zmierzającej do obejścia
prawa (art. 58 k. c.).

U z a s a d n i e n i e

Zakład Ubezpieczeń Społecznych-Oddział w W., po ustaleniu, że Elżbieta W.-
D. wykonywała w ,,D.B.P." Spółce z o.o. - na podstawie umowy o pracę zawartej w
dniu 1 grudnia 2002 r. na czas określony od dnia 1 grudnia 2001 r. do dnia 30 maja
2002 r. - zatrudnienie na stanowisku dyrektora handlowego z wynagrodzeniem mie-
sięcznym w kwocie 12.800 zł, decyzją z dnia 9 czerwca 2003 r. potwierdził podlega-
nie ubezpieczeniu społecznemu z tytułu tej umowy. Jednocześnie, uznawszy posta-
nowienie umowy o pracę odnośnie do wynagrodzenia za nieważne na podstawie art.
58 § 1 i § 3 k.c., przyjął jako przychód stanowiący podstawę wymiaru składki na Fun-
dusz Ubezpieczeń Społecznych, Fundusz Pracy i Fundusz Gwarantowanych Świad-
czeń Pracowniczych - w miejsce wynagrodzenia wypłaconego - kwotę 2.095,91 zł,
równą przeciętnemu wynagrodzeniu w III kwartale 2002 r.
Sąd Okręgowy-Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Warszawie wyrokiem
z dnia 18 grudnia 2003 r. zmienił tę decyzję, przyjmując za podstawę wymiaru skła-
dek wynagrodzenie określone w umowie o pracę. Stwierdził, że taką podstawę skła-
dek określa art. 18 ust.1 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, a ingerencja
w jej treść Zakładu Ubezpieczeń Społecznych - nie będącego stroną umowy o pracę
- jest niedopuszczalna i wykracza poza kompetencje określone w art. 83 ust. 1 tej
ustawy.
Przedstawione Sądowi Najwyższemu do rozstrzygnięcia zagadnienie powstało
przy rozpoznaniu apelacji organu ubezpieczeń społecznych, który - ponawiając za-
rzut naruszenia art. 58 § 1 i 3 k.c. - podtrzymał stanowisko, że ustalenie wynagro-
dzenia ubezpieczonej nie miało na celu odpłaty za pracę przez nią wykonaną, lecz
tylko uzyskanie nienależnie wysokich świadczeń z ubezpieczenia społecznego. Sta-
wiając taką tezę, skarżący powołał się na ustalenia pokontrolne, wskazujące na -
nieusprawiedliwione kwalifikacjami ubezpieczonej ani wykonaną przez nią pracą -
znaczne zawyżenie wynagrodzenia w porównaniu z przeciętym wynagrodzeniem
pozostałych pracowników, wynoszącym w tym czasie 1.030 zł miesięcznie. Wskazał
także na krótkotrwały okres świadczenia pracy i uzyskanie wynagrodzenia tylko za
grudzień 2002 r., gdyż od dnia 7 stycznia 2003 r. ubezpieczona stała się niezdolna
do pracy w związku z ciążą i do dnia porodu korzystała ze zwolnienia lekarskiego.
Sąd Apelacyjny dostrzegł, że problem kontroli przez Zakład Ubezpieczeń
Społecznych treści umów o pracę w zakresie wynagrodzenia stanowi nowy element
w sporach dotyczących ubezpieczenia kobiet zawierających umowy o pracę w stanie
ciąży i korzystających ze zwolnień lekarskich wkrótce po sporządzeniu umowy, gdyż
dotychczasowej praktyce dotyczyły one jedynie pozorności twierdzeń o wykonywaniu
zatrudnienia. Podzielając utrwalony w orzecznictwie pogląd dopuszczający badanie
przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych zarówno faktu zawarcia umowy o pracę, jak
i jej ważności dla stwierdzenia istnienia tytułu ubezpieczenia społecznego, powziął
wątpliwość dotyczącą kompetencji organu ubezpieczeń społecznych w zakresie we-
ryfikowania treści umowy w zakresie postanowień określających wynagrodzenie za
pracę, czyli przychód zadeklarowany jako podstawa wymiaru składek.
Wątpliwość Sądu Apelacyjnego w ogólności sprowadzała się do określenia
granic kontroli zgłoszenia do ubezpieczenia i sposobu jej przeprowadzenia. Poddając
krytyce pogląd Sądu Okręgowego o braku podstaw prawnych dla takich działań oraz
wskazując na art. 86 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, uprawniający Za-
kład Ubezpieczeń Społecznych do kontroli wykonywania przez płatników składek i
przez ubezpieczonych obowiązków w zakresie ubezpieczeń społecznych, Sąd dru-
giej instancji wyraził jednak wątpliwość, czy ocenianie wysokości wynagrodzenia za
pracę nie sprzeciwia się zasadzie swobody umów. Z drugiej strony Sąd Apelacyjny
miał na względzie pogląd Sądu Najwyższego zawarty w wyroku z dnia 7 sierpnia
2001 r., I PKN 563/00 (OSNAPiUS 2002 nr 4, poz. 90) w przedmiocie dopuszczalno-
ści uznania za sprzeczne z zasadami współżycia społecznego postanowień umowy o
pracę dotyczących wynagrodzenia przekraczającego granice godziwości w zakła-
dach sfery publicznej. Przyjmując, że wynagrodzenie godziwe to wynagrodzenie od-
powiadające rodzajowi wykonywanej pracy i kwalifikacjom wymaganym do jej świad-
czenia, uwzględniające jej ilość i jakość, a więc nie rażąco wysokie, Sąd przedsta-
wiający zagadnienie rozważał także, czy przeciętne miesięczne wynagrodzenie w
gospodarce narodowej może być - jako spełniające kryteria wynagrodzenia godziwe-
go - zastępczo przyjęte przez ZUS zamiast wskazanego przez płatnika składek wy-
nagrodzenia nadmiernie wygórowanego.
Prokurator wniósł o udzielenie na postawione pytanie odpowiedzi twierdzącej.

Sąd Najwyższy zważył, co następuje:

Zagadnienie prawne postawione przez Sąd Apelacyjny, eksponujący dopusz-
czalność ingerencji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych w ustalenie wynagrodzenia
zgłaszanego do podstawy wymiaru zasiłku chorobowego, jest częścią problemu za-
kresu swobody stron umowy o pracę w kształtowaniu wynagrodzenia. Jego rozstrzy-
gnięcie wymaga przesądzenia co najmniej dwu kwestii; po pierwsze, czy dopusz-
czalne jest - co do zasady - ocenianie ważności treści umów o pracę według reguł
wynikających z art. 58 k.c., i po drugie, czy ocena ta może być dokonywana według
miernika zgodności z ustawą lub zasadami współżycia społecznego z punktu widze-
nia prawa ubezpieczeń społecznych.
Nie budzi wątpliwości, że w prawie pracy obowiązuje zasada swobodnego
kształtowania postanowień umownych, lecz nie jest też sporne, że wolność kontrak-
towa realizuje się tylko w takim zakresie, w jakim przewiduje to obowiązujące prawo.
Jakkolwiek z punktu widzenia art. 18 § 1 k.p., umówienie się o wyższe od najniższe-
go wynagrodzenie jest dopuszczalne, gdyż semiimperatywne normy prawa pracy
swobodę tę ograniczają tylko co do minimum świadczeń należnych pracownikowi w
ramach stosunku pracy, to należy pamiętać, że autonomia stron umowy w kształto-
waniu jej postanowień podlega ochronie jedynie w ramach wartości uznawanych i
realizowanych przez system prawa, a strony obowiązuje nie tylko respektowanie
własnego interesu jednostkowego, lecz także wzgląd na interes publiczny. Najdobit-
niej wyraża to art. 3531 k.c., który ma odpowiednie zastosowanie do stosunku pracy
(art. 300 k.p.), zarówno wobec braku uregulowania normowanej nim instytucji w pra-
wie pracy, jak też niesprzeczności z zasadami prawa pracy (por. art. XII § 3 p.w. k.c.)
zawartego w nim wymagania, by treść stosunku pracy lub jego cel nie sprzeciwiał się
właściwości (naturze) tego stosunku, ustawie ani zasadom współżycia społecznego.
Z kolei odpowiednie zastosowanie art. 58 k.c. pozwala na uściślenie, że postanowie-
nia umowy o pracę sprzeczne z ustawą albo mające na celu jej obejście są nieważ-
ne, chyba że właściwy przepis przewiduje inny skutek, a sprzeczne z zasadami
współżycia społecznego - nieważne bezwzględnie.
W tym kontekście w orzecznictwie Sądu Najwyższego, dotyczącym bezpraw-
nych czynności prawnych prawa pracy, występują liczne odwołania do sankcji art. 58
k.c. (por. np. wyrok z dnia 22 stycznia 2004 r., I PK 203/03, OSNP 2004 nr 22, poz.
386, wyrok z dnia 28 marca 2002 r., I PKN 32/01, OSNP 2004 nr 5, poz. 85 z glosą
aprobującą W. Cajsela, OSP 2004 nr 11, poz. 148; wyrok z dnia 23 września 1998 r.,
II UKN 229/98, OSNAPiUS 1999 nr 19 poz. 627, czy wyrok z dnia 14 marca 2001 r.,
II UKN 258/00, OSNAPiUS 2002 nr 21, poz. 527). Dowodzi to, że dopuszczalność
oceniania ważności treści umów o pracę według reguł prawa cywilnego, na podsta-
wie art. 58 k.c. w związku z art. 300 k.p., nie jest w judykaturze kwestionowana.
Oczywiście, stwierdzając nieważność postanowień umownych, organ stosujący
prawo uchyla się tylko od związania nimi, nie ingerując w treść umowy o pracę i nie
zastępując stron stosunku pracy w kształtowaniu pracowniczych uprawnień płaco-
wych (por. wyroki z dnia 8 czerwca 1999 r., I PKN 96/99, OSNAPiUS 2000 nr 16,
poz. 615, z dnia 19 lutego 1970 r., II PR 604/69, OSNCP 1971 nr 5, poz. 84; z dnia
15 października 1975 r., I PR 109/75, OSNCP 1976 nr 6, poz. 145 z aprobującą
glosą M. Seweryńskiego, Nowe Prawo 1977 nr 5, s. 779 i orzeczenie z dnia 9 lutego
1962 r., 1 CR 139/61, OSNCP 1963 nr 3, poz. 67). Sięgając właśnie do sankcji nie-
ważności czynności prawnej sprzecznej z zasadami współżycia społecznego, Sąd
Najwyższy wyłożył także treść art. 13 k.p., dotyczącego prawa pracownika do godzi-
wego wynagrodzenia za pracę (por. wyrok z dnia 7 sierpnia 2001 r., I PKN 563/00,
OSNAPiUS 2002 nr 4, poz. 90 z aprobującymi glosami B. Cudowskiego, OSP 2002
nr 1, s. 35, Z. Niedbały, OSP 2002 nr 1, s. 37 i Z. Hajna, PiZS 2002 nr 6, s. 39), oraz
poddał krytyce ustalenie wpływających na koszt polis wysokich wynagrodzeń prowi-
zyjnych przyznawanych pracownikom firm ubezpieczeniowych (wyrok z dnia 15
grudnia 2004 r., I PK 115/04, dotychczas niepublikowany).
Ocena wysokości wynagrodzenia umówionego przez strony stosunku pracy
powstaje także - jako istotna kwestia jurydyczna - na gruncie prawa ubezpieczeń
społecznych, w którym ustalanie podstawy wymiaru składki z tytułu zatrudnienia w
ramach stosunku pracy oparte jest na zasadzie określonej w art. 6 ust. 1 i art. 18 ust.
1 w związku z art. 20 ust. 1 i art. 4 pkt 9, z zastrzeżeniem art. 18 ust. 2 ustawy o
systemie ubezpieczeń społecznych. Zgodnie z tymi przepisami, podstawą składki
jest przychód, o którym mowa w ustawie o podatku dochodowym od osób fizycznych,
a więc wszelkiego rodzaju wypłaty pieniężne, a w szczególności wynagrodzenie za-
sadnicze, wynagrodzenie za godziny nadliczbowe, różnego rodzaju dodatki, nagrody,
ekwiwalenty i wszelkie inne kwoty, niezależnie od tego, czy ich wysokość została
ustalona z góry, a ponadto świadczenia pieniężne ponoszone za pracownika, jak
również wartość innych nieodpłatnych świadczeń lub świadczeń częściowo odpłat-
nych (art. 12 ust. 1 ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób
fizycznych, jednolity tekst: Dz.U. z 2000 r. Nr 14, poz. 176 ze zm.)
Dosłowne odczytanie tych przepisów może prowadzić do wniosku, że dla
ustalenia wysokości składek znaczenie decydujące i wyłączne ma fakt dokonania
wypłaty wynagrodzenia w określonej wysokości. Należy jednak pamiętać, że umowa
o pracę wywołuje skutki nie tylko bezpośrednie, dotyczące wprost wzajemnych relacji
między pracownikiem i pracodawcą, lecz także dalsze, pośrednie, w tym w dziedzinie
ubezpieczeń społecznych; kształtuje ona stosunek ubezpieczenia społecznego,
określa wysokość składki, a w konsekwencji prowadzi do uzyskania odpowiednich
świadczeń. Są to skutki bardzo doniosłe, zarówno z punku widzenia interesu pra-
cownika (ubezpieczonego), jak i interesu publicznego, należy zatem uznać, że ocena
postanowień umownych może i powinna być dokonywana także z punktu widzenia
prawa ubezpieczeń społecznych. Co więcej, godziwość wynagrodzenia - jedna z za-
sad prawa pracy (art. 13 k.p.) - zyskuje dodatkowy walor aksjologiczny; w prawie
ubezpieczeń społecznych istnieje bowiem znacznie mocniejsza niż w prawie pracy
bariera działania w ramach prawa, oparta na wymagającym ochrony interesie pu-
blicznym i zasadzie solidarności ubezpieczonych. Względność zasady godziwości
wynagrodzenia, wyrażająca się koniecznością odniesienia się nie tylko do potrzeb
pracownika, ale także świadomości społecznej oraz ogólnej sytuacji ekonomicznej i
społecznej, nie powinna zresztą budzić wątpliwości. W związku z tym nadmiernemu
uprzywilejowaniu płacowemu pracownika, które w prawie pracy mieściłoby się w ra-
mach art. 3531 k.c., w prawie ubezpieczeń społecznych, w którym pierwiastek pu-
bliczny zaznacza się bardzo wyraźnie, można przypisać - w okolicznościach każdego
konkretnego wypadku - zamiar nadużycia świadczeń przysługujących z tego ubez-
pieczenia. Należy bowiem pamiętać, że alimentacyjny charakter tych świadczeń oraz
zasada solidaryzmu wymagają, żeby płaca - stanowiąca jednocześnie podstawę
wymiaru składki - nie była ustalana ponad granicę płacy słusznej, sprawiedliwej i za-
pewniającej godziwe utrzymanie oraz żeby rażąco nie przewyższała wkładu pracy, a
w konsekwencji, żeby składka nie przekładała się na świadczenie w kwocie nienależ-
nej. Jest tak również dlatego, że choć przepisy prawa ubezpieczeń społecznych w
swej warstwie literalnej odnoszą wysokość składek do wypłaconego wynagrodzenia,
to w rzeczywistości odwołują się do takiego przełożenia pracy i uzyskanego za nią
wynagrodzenia na składkę, które pozostaje w harmonii z poczuciem sprawiedliwości
w korzystaniu ze świadczeń z ubezpieczenia, udzielanych z zasobów ogólnospo-
łecznych.
W stanie faktycznym sprawy zgłoszenie do ubezpieczenia chorobowego doty-
czyło zamierzonego krótkotrwałego wykonywania umowy o pracę za bardzo wysokim
wynagrodzeniem, które nawet nie zostało wypłacone za okres 6 miesięcy kalenda-
rzowych poprzedzających miesiąc, w którym powstała niezdolność do pracy (art. 36
ust. 1 ustawy z dnia 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpiecze-
nia społecznego w razie choroby i macierzyństwa, przed jego zmianą dokonaną
przez art. 1 pkt 8 ustawy z dnia 17 grudnia 2004 r., Dz.U. Nr 10, poz.71). W efekcie
przeciętny stosunek wysokości świadczenia do wniesionej składki pozostał w ode-
rwaniu do ustawowych regulatorów sprawiedliwego rozłożenia kosztów świadczeń
przez odniesienie do okresu opłacania składek. Okres ten ma zresztą drugorzędne
znaczenie, gdyż i tak każde postanowienie umowy o pracę, zmierzające do wyłudze-
nia świadczeń z ubezpieczenia społecznego, należy ocenić jako nieważne przez ist-
nienie zamiaru obejścia prawa albo przez swą sprzeczność z zasadami współżycia
społecznego, wyrażającą się np. niegodziwością celu albo zderzeniem się z prawem
innych ubezpieczonych.
Z tego względu art. 18 ust. 1 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych - w
związku z art. 12 ust. 1 ustawy o podatku dochodowym oraz z przepisami rozporzą-
dzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 18 grudnia 1998 r. w sprawie szcze-
gółowych zasad ustalania podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i
rentowe (Dz.U. Nr 161, poz. 1106 ze zm.) - musi być uzupełniony w ramach systemu
prawnego stwierdzeniem, że podstawę wymiaru składki ubezpieczonego będącego
pracownikiem stanowi wynagrodzenie godziwe, a więc należne, właściwe, odpo-
wiednie, rzetelne, uczciwe i sprawiedliwe, zachowujące cechy ekwiwalentności do
pracy. Ocena godziwości wynagrodzenia wymaga uwzględnienia okoliczności każ-
dego konkretnego przypadku, a zwłaszcza - co ma istotne znaczenie przy rozstrzy-
ganiu przedstawionego zagadnienia - rodzaju, ilości i jakości świadczonej pracy oraz
wymaganych kwalifikacji (por. uzasadnienie wyroku Trybunału Konstytucyjnego z
dnia 26 listopada 1997 r., U 6/96, OTK-ZU 1997 nr 5-6, poz. 66 oraz wyrok Sądu
Najwyższego z dnia 16 grudnia 1999 r., I PKN 465/99, OSNAPiUS 2001 nr 10, poz.
345).
Pozostaje jeszcze pytanie, czy kontrola wynagrodzenia za pracę w aspekcie
świadczeń z ubezpieczenia społecznego - zarówno w zakresie zgodności z prawem,
jak i zasadami współżycia społecznego - może być prowadzona przez Zakład Ubez-
pieczeń Społecznych. Odpowiedź na to pytanie musi być pozytywna nie tylko ze
względu na argumenty już wyżej przedstawione, ale także z powodów czysto nor-
matywnych. Gdyby bowiem nawet uznać, że powołany w decyzji Zakładu Ubezpie-
czeń Społecznych inicjującej niniejsze postępowanie przepis art. 83 ust. 1 pkt 3
ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych uprawnia organ wykonujący zadania z
zakresu ubezpieczeń społecznych jedynie do wydawania decyzji w zakresie prawi-
dłowości obliczenia (wymierzenia) przez płatnika składki na ubezpieczenie społecz-
ne, a nie w kwestii prawidłowego ustalenia wysokości wynagrodzenia będącego pod-
stawą składki, to podstawy pozytywnej odpowiedzi na postawione pytanie dostarcza
art. 86 ust. 2 tej ustawy, który upoważnia Zakład Ubezpieczeń Społecznych do kon-
troli wykonywania zadań i obowiązków w zakresie ubezpieczeń przez płatników skła-
dek. Kontrola ta obejmuje między innymi zgłoszenie do ubezpieczenia oraz prawi-
dłowość i rzetelność obliczenia, potrącenia i płacenia składki. Oznacza to przyznanie
Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych kompetencji do badania zarówno tytułu zawar-
cia umowy o pracę, jak i ważności jej poszczególnych postanowień i - w ramach
obowiązującej go procedury - zakwestionowania tych postanowień umowy o pracę w
zakresie wynagrodzenia, które pozostają w kolizji z prawem lub zasadami współżycia
społecznego albo zmierzają do obejścia prawa. Należy przy tym podkreślić, że Za-
kład Ubezpieczeń Społecznych nie jest ograniczony wyłącznie do zakwestionowania
faktu wypłacenia wynagrodzenia w ogóle lub we wskazanej kwocie ani tylko prawi-
dłowości wyliczenia, lecz może ustalać stosunek ubezpieczenia społecznego na ści-
śle określonych warunkach, będąc niezwiązanym nieważną czynnością prawną (w
całości lub w części).
Realna możliwość takiej kontroli powstaje po przekazaniu przez płatnika ra-
portu miesięcznego, przedkładanego zgodnie z art. 41 ust. 1 ustawy. W raporcie
płatnik przedstawia między innymi dane o tytule ubezpieczenia i podstawie wymiaru
składek oraz dokonuje zestawienia należnych składek na poszczególne ubezpiecze-
nia. Dane te mogą być zakwestionowane zarówno przez ubezpieczonego, jak i przez
Zakład Ubezpieczeń Społecznych. W ramach art. 41 ust. 12 i 13 ustawy Zakład
Ubezpieczeń Społecznych może zakwestionować także wysokość wynagrodzenia
stanowiącego podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie chorobowe, jeżeli oko-
liczności sprawy wskazują, że zostało wypłacone na podstawie umowy sprzecznej z
prawem, zasadami współżycia społecznego lub zmierzającej do obejścia prawa (art.
58 k.c.). Oczywiście, stanowisko organu rentowego podlega kontroli sądowej w ra-
mach postępowania w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych.
Na podstawie art. 41 ust. 13 ustawy Zakład Ubezpieczeń Społecznych jest
również uprawniony do zamiany przekazanych przez płatnika składek informacji o
wysokości wynagrodzenia. Prawo ubezpieczeń społecznych nie reguluje sposobu, w
jaki organ ubezpieczeń społecznych może zastępować nieważne z mocy art. 58 § 3
k.c. poszczególne klauzule umowy o pracę. W sprawie objętej przedstawionym za-
gadnieniem Zakład Ubezpieczeń Społecznych wypełnił ten brak przez przyjęcie za
podstawę wymiaru składki średnie wynagrodzenie z okresu ubezpieczenia, a Sąd
Apelacyjny bezzasadnie podważył tę decyzję jako uznaniową i arbitralną. Trzeba
pamiętać, że art. 68 pkt 1 lit. c ustawy upoważnia Zakład do wymierzania składek, w
związku z czym nie można formułować zarzutu, że przyjął stosowaną w ubezpiecze-
niach społecznych ,,przeciętność". I w tym wypadku stanowisko Zakładu Ubezpie-
czeń Społecznych podlega zresztą weryfikacji w postępowaniu sądowym, w związku
z czym o bycie i ostatecznym kształcie umowy o pracę decyduje sąd.
Z tych przyczyn Sąd Najwyższy podjął uchwałę jak na wstępie.
========================================