Uchwała SN - II PZP 9/05
Izba:Izba Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych
Sygnatura:II PZP 9/05
Typ:Uchwała SN
Opis:Orzecznictwo Sądu Najwyższego Zbiór Urzędowy Izba Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych 2006/7-8/109
Data wydania:2005-12-13

Uchwała z dnia 13 grudnia 2005 r.
II PZP 9/05

Przewodniczący SSN Beata Gudowska, Sędziowie SN: Krystyna Bednarczyk,
Małgorzata Wrębiakowska-Marzec (sprawozdawca).

Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 13 grudnia 2005 r.
sprawy z powództwa Zbigniewa C. przeciwko Zespołowi Szkół Zawodowych [...] w O.
o zapłatę, na skutek zagadnienia prawnego przekazanego postanowieniem Sądu
Okręgowego-Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Elblągu z dnia 7 paździer-
nika 2005 r. [...]

,,Czy pracownik - nauczyciel - zwolniony od pracy na okres kadencji w zarzą-
dzie zakładowej organizacji związkowej z prawem do wynagrodzenia w trybie przepi-
sów art. 31 ust. 2 ustawy z dnia 23 maja 1991 r. o związkach zawodowych (Dz.U. Nr
55, poz. 234 ze zm.) i rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 11 czerwca 1996 r.
(Dz.U. Nr 71, poz. 336) zachowuje u pracodawcy prawo do wypłaty dodatkowego
wynagrodzenia rocznego na podstawie art. 2 ust. 1 ustawy z dnia 12 grudnia 1997 r.
o dodatkowym wynagrodzeniu rocznym dla pracowników jednostek sfery budżetowej
(Dz.U. Nr 160, poz. 1080 ze zm.) mimo wyżej wymienionego zwolnienia od pracy
przez cały rok kalendarzowy ?"

p o d j ą ł uchwałę:

Nauczyciel, zwolniony od pracy na okres kadencji w zarządzie zakłado-
wej organizacji związkowej z prawem do wynagrodzenia w trybie przepisów art.
31 ust. 2 ustawy z dnia 23 maja 1991 r. o związkach zawodowych (jednolity
tekst Dz.U. z 2001 r. Nr 79, poz. 854 ze zm.) i rozporządzenia Rady Ministrów z
dnia 11 czerwca 1996 r. w sprawie trybu udzielania urlopu bezpłatnego i zwol-
nień od pracy pracownikom pełniącym z wyboru funkcje w związkach zawodo-
wych oraz zakresu uprawnień przysługujących pracownikom w czasie urlopu
bezpłatnego i zwolnień od pracy (Dz.U. Nr 71, poz. 336) zachowuje u pracodaw-
cy prawo do wypłaty dodatkowego wynagrodzenia rocznego na podstawie art.
2 ust.1 ustawy z dnia 12 grudnia 1997 r. o dodatkowym wynagrodzeniu rocz-
nym dla pracowników jednostek strefy budżetowej (Dz.U. Nr 160, poz. 1080 ze
zm.).

U z a s a d n i e n i e


Sąd Okręgowy-Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Elblągu przedstawił
rozpatrywane zagadnienie w następującym stanie faktycznym sprawy. Powód Zbi-
gniew C. od 1978 r. zatrudniony jest w Zespole Szkół Zawodowych [...] w O. na sta-
nowisku nauczyciela. Od 1987 r. korzysta ze zwolnienia z obowiązku świadczenia
pracy z prawem do wynagrodzenia w związku z pełnieniem funkcji Prezesa Zarządu
Oddziału ZNP w O. Ze zwolnienia takiego korzystał również w 2004 r. W okresie
zwolnienia pracodawca wypłacał powodowi wynagrodzenie oraz inne świadczenia
związane ze stosunkiem pracy, w tym dodatkowe wynagrodzenie roczne (tzw. ,,trzy-
nastkę"). Odmowę wypłaty dodatkowego wynagrodzenia za rok 2004 pozwana
Szkoła uzasadniła stanowiskiem Sądu Najwyższego zawartym w uchwale z dnia 25
lipca 2003 r., III PZP 7/03 (OSNAPiUS 2004 nr 2, poz. 26).

Wyrokiem z dnia 28 czerwca 2005 r. Sąd Rejonowy-Sąd Pracy w Ostródzie
oddalił powództwo, podzielając pogląd wyrażony w powołanej uchwale, iż warunkiem
nabycia prawa do dodatkowego wynagrodzenia rocznego w pełnej wysokości na
podstawie art. 2 ust. 1 ustawy z dnia 12 grudnia 1997 r. o dodatkowym wynagrodze-
niu rocznym dla pracowników jednostek sfery budżetowej (Dz.U. Nr 160, poz. 1080
ze zm.) jest efektywne przepracowanie u danego pracodawcy pełnego roku kalenda-
rzowego.

Apelację od powyższego wyroku wywiódł powód zarzucając błędną wykładnię
przepisów prawa materialnego, a w szczególności § 8 rozporządzenia Rady Mini-
strów z dnia 11 czerwca 1996 r. w sprawie trybu udzielania urlopu bezpłatnego i
zwolnień od pracy pracownikom pełniącym z wyboru funkcje w związkach zawodo-
wych oraz zakresu uprawnień przysługujących pracownikom w czasie urlopu bez-
płatnego i zwolnień od pracy (Dz.U. Nr 71, poz. 336) oraz art. 2 ustawy z dnia 12
grudnia 1997 r. o dodatkowym wynagrodzeniu rocznym pracowników jednostek sfery
budżetowej (Dz.U. Nr 60, poz. 1080 ze zm.) poprzez przyjęcie, że stanowią one pod-
stawę pozbawienia powoda tzw. ,,trzynastki", a nadto naruszenie przepisów prawa
materialnego, a mianowicie art. 341 ust. 1 i 4 ustawy z dnia 23 maja 1991 r. o związ-
kach zawodowych (Dz.U. z 2001 r. Nr 79, poz. 854), poprzez nieuwzględnienie oko-
liczności, że pracodawca nie określił wobec międzyzakładowej organizacji związko-
wej oraz samego delegowanego pracownika zamiaru pozbawienia go świadczenia,
które przysługuje mu na mocy art. 30 ust. 1 pkt 4 Karty Nauczyciela. W konsekwencji
skarżący wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku i uwzględnienie powództwa, ewen-
tualnie jego uchylenie i przekazanie sprawy Sądowi pierwszej instancji do ponow-
nego rozpoznania.

Rozpoznając apelację powoda Sąd Okręgowy powziął poważną wątpliwość
prawną co do wykładni art. 2 ust. 1 ustawy z dnia 12 grudnia 1997 r. o dodatkowym
wynagrodzeniu rocznym dla pracowników jednostek sfery budżetowej (Dz.U. Nr 160,
poz. 1080 ze zm.), zgodnie z którym nabycie prawa do dodatkowego wynagrodzenia
rocznego i jego wymiar zależą od okresu efektywnie przepracowanego w roku kalen-
darzowym oraz wynagrodzenia wypłaconego za czas efektywnie przepracowany i
sformułował ją w przedstawionym pytaniu prawnym.

Sąd Okręgowy stwierdził, iż zgodnie z art. 2 ust. 1 wymienionej ustawy pra-
cownik nabywa prawo do dodatkowego wynagrodzenia rocznego w pełnej wysokości
po przepracowaniu u danego pracodawcy całego roku kalendarzowego. W myśl art.
2 ust. 2 ustawy pracownik, który nie przepracował u danego pracodawcy całego roku
kalendarzowego nabywa prawo do wynagrodzenia rocznego w wysokości proporcjo-
nalnej do okresu przepracowanego pod warunkiem, że okres ten wynosi co najmniej
sześć miesięcy. Przepis art. 2 ust. 3 ustawy wymienia sytuacje, kiedy pracownik na-
bywa prawo do proporcjonalnego wynagrodzenia rocznego pomimo nieprzepraco-
wania u danego pracodawcy sześciu miesięcy. Z przepisu tego został wywiedziony
przez Sąd Najwyższy pogląd, zawarty w uchwale z dnia 25 lipca 2003 r., III PZP 7/03
(OSNAPiUS 2004 nr 2, poz. 26), że wymagany dla nabycia prawa do dodatkowego
wynagrodzenia rocznego warunek przepracowania całego lub części roku kalenda-
rzowego oznacza konieczność faktycznego (efektywnego) wykonywania pracy, a nie
tylko pozostawania w stosunku pracy. Sąd Najwyższy stwierdził, iż przepis ten wy-
czerpująco wylicza przypadki, w których pracownik nabywa prawo do wynagrodzenia
rocznego w wysokości proporcjonalnej do przepracowanego w danym roku kalenda-
rzowym okresu, mimo że nie przepracował sześciu miesięcy wymaganych przez art.
2 ust. 2 ustawy. Wśród sytuacji wymienionych w art. 2 ust. 3 znajdują się zarówno
takie, w których nieprzepracowanie co najmniej sześciu miesięcy w roku kalendarzo-
wym wynika z terminu nawiązania lub rozwiązania stosunku pracy, jak i sytuacje, w
których nieprzepracowanie sześciu miesięcy ma miejsce w czasie trwania stosunku
pracy i jest następstwem usprawiedliwionej nieobecności pracownika w pracy, czy
raczej zwolnieniem pracownika z obowiązku świadczenia pracy. Tymi ostatnimi okre-
sami nieprzepracowanymi są okresy odbywania służby wojskowej lub służby zastęp-
czej (art. 2 ust. 3 pkt 3 i 5 lit. e), urlopu wychowawczego, urlopu dla poratowania
zdrowia oraz urlopu do celów naukowych, artystycznych lub kształcenia zawodowe-
go udzielonego nauczycielowi lub nauczycielowi akademickiemu (art. 2 ust. 3 pkt 6).
Okresy zwolnienia od pracy wymienione w art. 2 ust. 3 ustawy są okresami nieprze-
pracowanymi niezależnie od tego, czy pracownik zachowuje w nich prawo do wyna-
grodzenia (urlop dla poratowania zdrowia, urlop dla celów naukowych, artystycznych
lub kształcenia zawodowego), czy też nie (służba wojskowa lub służba zastępcza,
urlop wychowawczy). Wymienione okresy zwolnienia z obowiązku świadczenia pracy
to okresy pozostawania w stosunku pracy (trwania zatrudnienia) traktowane jako
przerwy w przepracowaniu okresu wymaganego do nabycia prawa do dodatkowego
wynagrodzenia rocznego w pełnej wysokości. ,,Przepracowanie" całego lub określo-
nej części roku kalendarzowego oznacza we wszystkich przepisach art. 2 ustawy o
dodatkowym wynagrodzeniu rocznym dla pracowników jednostek sfery budżetowej
konieczność faktycznego wykonywania pracy, a nie tylko pozostawania w stosunku
pracy przez rok kalendarzowy lub jego określoną część. Skoro ustawowy katalog
przerw w świadczeniu pracy w okresie trwania stosunku pracy, które w zakresie na-
bycia prawa do proporcjonalnej nagrody równoważą okresy przepracowane, jest za-
mknięty, oznacza to, iż okresy wszystkich innych usprawiedliwionych nieobecności w
pracy i zwolnień z obowiązku świadczenia pracy poza wymienionymi w art. 2 ust. 3
pkt 3, 5 lit. e) i 6 są okresami nieprzepracowanymi w rozumieniu art. 2 ust. 1 i 2
ustawy. Sąd Okręgowy stwierdził, że gdyby zatem okres zwolnienia od pracy powoda
traktować jako przerwę w przepracowaniu okresu wymaganego do nabycia prawa do
dodatkowego wynagrodzenia rocznego, to powód, który przez cały 2004 r. korzystał
ze zwolnienia od pracy, nie nabył prawa do tego świadczenia.

Sąd Okręgowy skłania się jednak do odmiennej wykładni art. 2 ust. 1 ustawy z
dnia 12 grudnia 1997 r., wywodząc, iż powód w całym roku kalendarzowym 2004 ko-
rzystał z określonego w art. 31 ust. 1 i 2 ustawy z dnia 23 maja 1991 r. o związkach
zawodowych (jednolity tekst: Dz.U. z 2001 r. Nr 79, poz. 854 ze zm.) prawa do zwol-
nienia z obowiązku świadczenia pracy w pełnym wymiarze na okres kadencji w za-
rządzie zakładowej organizacji związkowej z zachowaniem prawa do wynagrodzenia.
Wydane na podstawie delegacji ustawowej rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 11
czerwca 1996 r. w sprawie trybu udzielania urlopu bezpłatnego i zwolnień od pracy
pracownikom pełniącym z wyboru funkcje w związkach zawodowych oraz zakresu
uprawnień przysługujących pracownikom w czasie urlopu bezpłatnego i zwolnień od
pracy stanowi w § 8, iż pracownik korzystający ze zwolnienia od pracy zachowuje
prawo do świadczeń wynikających z tytułu zatrudnienia u pracodawcy udzielającego
zwolnienia, zgodnie z przepisami określającymi zasady przyznawania takich świad-
czeń. Przepisy te mają na celu zapewnienie pracownikom zwolnionym od pracy w
celu pełnienia funkcji związkowej z zachowaniem prawa do wynagrodzenia takich
samych świadczeń, jakie by otrzymywali, gdyby nie korzystali ze zwolnienia. Pra-
cownik chroniący w ramach działalności związkowej interesu pracowników danego
pracodawcy nie świadczy co prawda pracy objętej zakresem jego obowiązków, jed-
nakże wykonując pracę związkową, pośrednio wykonuje pracę na rzecz danego pra-
codawcy. Ponadto ustawa z dnia 12 grudnia 1997 r. o dodatkowym wynagrodzeniu
rocznym dla pracowników jednostek sfery budżetowej uchyliła ustawę z dnia 10 lipca
1985 r. o rocznych nagrodach z zakładowego funduszu nagród w państwowych jed-
nostkach organizacyjnych nie będących przedsiębiorstwami państwowymi (Dz.U. Nr
32, poz. 141 ze zm.), która w art. 10 ust. 1 posługiwała się pojęciem ,,czas efektywnie
przepracowany". Skoro zatem ustawa z dnia 12 grudnia 1997 r. w art. 2 ust. 1 nie
uzależnia nabycia prawa do dodatkowego wynagrodzenia rocznego od ,,efektywne-
go" przepracowania przez pracownika pełnego roku kalendarzowego, a od przepra-
cowania przez niego takiego roku u danego pracodawcy, przeto określenie ,,przepra-
cowanie" nie oznacza tego samego, co ,,efektywne przepracowanie".

W uzasadnieniu pytania prawnego Sąd Okręgowy znaczną część wywodu
poświęcił również analizie zagadnienia nieobjętego w sposób wyraźny treścią pytania
prawnego, a mianowicie czy w razie, gdy do okresu, od którego zależy nabycie
prawa do dodatkowego wynagrodzenia rocznego, wlicza się okres korzystania ze
zwolnienia z obowiązku świadczenia pracy w celu sprawowania funkcji w zarządzie
zakładowej organizacji związkowej, wynagrodzenie otrzymane przez pracownika za
ten okres wlicza się do podstawy wymiaru tego świadczenia (art. 4 ust. 1 ustawy z
dnia 12 grudnia 1997 r.).

Sąd Okręgowy stwierdził, iż zgodnie z art. 4 ust. 1 ustawy o dodatkowym wy-
nagrodzeniu rocznym dla pracowników jednostek sfery budżetowej podstawę wy-
miaru dodatkowego wynagrodzenia rocznego stanowi wynagrodzenie za pracę
otrzymane przez pracownika w ciągu roku kalendarzowego, za który przysługuje to
wynagrodzenie, uwzględniając wynagrodzenie i inne świadczenia ze stosunku pracy
przyjmowane do obliczenia ekwiwalentu pieniężnego za urlop wypoczynkowy oraz
wynagrodzenie za czas pozostawania bez pracy przysługujące pracownikowi, który
podjął pracę w wyniku przywrócenia do pracy. Przepis § 1 ust. 2 pkt 2 w związku z §
6 rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej z dnia 26 czerwca 2001 r. w sprawie
szczegółowych zasad ustalania wynagrodzenia oraz ekwiwalentu pieniężnego za
urlop wypoczynkowy nauczycieli (Dz.U. Nr 71, poz. 737 ze zm.) stanowi, iż przy
ustalaniu ekwiwalentu za urlop wypoczynkowy nie uwzględnia się wynagrodzenia za
czas ,,innej usprawiedliwionej nieobecności w pracy". Taka sama regulacja zawarta
jest w § 6 pkt 4 w związku z § 14 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z
dnia 8 stycznia 1997 r. w sprawie szczegółowych zasad udzielania urlopu wypoczyn-
kowego, ustalania i wypłacania wynagrodzenia za czas urlopu oraz ekwiwalentu pie-
niężnego za urlop (Dz.U. Nr 2, poz. 14 ze zm.). Okres korzystania ze zwolnienia z
obowiązku świadczenia pracy w celu sprawowania funkcji związkowej byłby, zda-
niem Sądu Okręgowego, okresem ,,innej usprawiedliwionej nieobecności w pracy",
albowiem wykazuje pewne podobieństwa do okresu korzystania z urlopu dla porato-
wania zdrowia. W uchwale z dnia 10 października 2000 r., III ZP 22/00 (OSNAPiUS
2001 nr 5, poz. 142), Sąd Najwyższy wyraził pogląd, iż przy ustalaniu wysokości do-
datkowego wynagrodzenia rocznego wypłaconego na podstawie ustawy z dnia 12
grudnia 1997 r. o dodatkowym wynagrodzeniu rocznym dla pracowników jednostek
sfery budżetowej nie uwzględnia się wynagrodzenia otrzymanego przez nauczyciela
w czasie urlopu dla poratowania zdrowia. Oznacza to, że nawet uznanie, iż okres
korzystania ze zwolnienia z obowiązku świadczenia pracy w celu pełnienia funkcji
związkowej jest wliczany do okresu przepracowanego, od którego zależy nabycie
prawa do dodatkowego wynagrodzenia rocznego, to nieuwzględnienie w podstawie
wymiaru tego świadczenia wynagrodzenia otrzymywanego przez powoda w okresie
zwolnienia, spowodowałoby, że podstawa wymiaru dodatkowego wynagrodzenia
rocznego byłaby zerowa. Sąd Okręgowy zwrócił przy tym uwagę, iż - wydane na
podstawie powołanej wyżej ustawy z dnia 10 lipca 1985 r. o rocznych nagrodach z
zakładowego funduszu nagród w państwowych jednostkach organizacyjnych nie bę-
dących przedsiębiorstwami państwowymi - rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 17
lutego 1986 r. w sprawie rocznych nagród z zakładowego funduszu nagród w uspo-
łecznionych zakładach pracy nie będących państwowymi jednostkami organizacyj-
nymi oraz w sprawie niektórych wynagrodzeń i świadczeń za czas efektywnie nie
przepracowany, stanowiących podstawę ustalania wysokości nagrody (Dz.U. Nr 5,
poz. 29) przewidywało w § 2 pkt 4 lit. a zaliczenie do podstawy ustalenia wysokości
rocznej nagrody z zakładowego funduszu nagród dla pracownika niezależnie od
wynagrodzenia określonego w art. 10 ust. 1 ustawy także wynagrodzenia za czas
efektywnie nieprzepracowany w związku ze zwolnieniem od pracy na podstawie
przepisów o zwolnieniu od pracy, jeżeli przepisy te przewidują wypłatę wynagrodze-
nia za czas tych zwolnień. Przepisy obowiązujących w tym czasie rozporządzeń
Rady Ministrów z dnia 20 września 1974 r. (Dz.U. Nr 37, poz. 218) i z dnia 19 maja
1992 r. (Dz.U. Nr 45, poz. 201) przewidywały zwolnienie od pracy do pełnienia funkcji
w zarządzie zakładowej organizacji związkowej z prawem do wynagrodzenia.


Sąd Najwyższy zważył, co następuje:


Wątpliwości Sądu Okręgowego co do wykładni art. 2 ust. 1 ustawy z dnia 12
grudnia 1997 r. o dodatkowym wynagrodzeniu rocznym dla pracowników jednostek
sfery budżetowej zostały powzięte w związku z poglądem zaprezentowanym w
uchwale Sądu Najwyższego z dnia 25 lipca 2003 r., III PZP 7/03 (OSNAPiUS 2004 nr
2, poz. 26). Tymczasem uchwała ta zapadła w stanie faktycznym, w którym rozpa-
trywaniu podlegała kwestia wliczania do okresu uprawniającego do dodatkowego
wynagrodzenia rocznego okresu usprawiedliwionej nieobecności pracownika w pracy
z powodu choroby, za który wypłacono wynagrodzenie. Tym samym przedmiotem
rozważań Sądu Najwyższego w tamtej sprawie była sytuacja, w której pracownik jest
w pracy nieobecny, czyli zwolniony z obowiązku świadczenia (wykonywania) pracy w
tym znaczeniu, iż występują zdarzenia i okoliczności uniemożliwiające mu stawienie
się do pracy i jej świadczenie, uznane za przypadki nieobecność tę usprawiedliwiają-
ce, a więc sytuacja, w której nieprzepracowanie wymaganego okresu następuje z
powodu usprawiedliwionej nieobecności pracownika w pracy. Rozważania Sądu
Najwyższego nie odnosiły się zatem do sytuacji pracownika, korzystającego z usta-
wowego zwolnienia z obowiązku świadczenia pracy zawodowej na okres kadencji w
zarządzie zakładowej organizacji związkowej z zachowaniem prawa do wynagrodze-
nia, a tym samym do zagadnienia, czy okres takiego zwolnienia jest okresem nie-
przepracowanym w rozumieniu art. 2 ust. 1 ustawy.

Pod rządami poprzednio obowiązujących ustaw z dnia 23 czerwca 1973 r. o
zasadach tworzenia i podziału zakładowego funduszu nagród oraz zakładowych fun-
duszów socjalnego i mieszkaniowego (Dz.U. Nr 27, poz. 150 ze zm.) oraz uchylają-
cej ją ustawy z dnia 10 lipca 1985 r. o rocznych nagrodach z zakładowego funduszu
nagród w państwowych jednostkach organizacyjnych nie będących przedsiębior-
stwami państwowymi (Dz.U. Nr 32, poz. 141 ze zm.) nabycie prawa do nagrody
rocznej uzależnione było od nienagannego przepracowania całego roku kalendarzo-
wego (z podobnymi wyjątkami, jak w art. 2 ust. 2 i 3 ustawy z dnia 12 grudnia 1997 r.
o dodatkowym wynagrodzeniu rocznym dla pracowników jednostek sfery budżeto-
wej) i okres ten uznawany był w doktrynie prawa pracy za okres pozostawania w sto-
sunku pracy, z wyłączeniem pewnych okresów jej nieświadczenia, które na mocy
stosownych przepisów podlegają odliczeniu od stażu pracy w odniesieniu do wszyst-
kich lub niektórych uprawnień. Nie ulegało wątpliwości, iż okres zwolnienia od pracy
w związku z pełnieniem funkcji w zarządzie związku zawodowego, za który pracow-
nik zachowywał prawo do wypłaty wynagrodzenia, podlegał uwzględnieniu w zakre-
sie uprawniającym do nagrody z zakładowego funduszu nagród i jej wymiaru. Wyni-
kało to wprost z przepisów powołanych ustaw oraz wydanych na ich podstawie roz-
porządzeń wykonawczych Rady Ministrów z dnia 1 października 1973 r. w sprawie
zakładowego funduszu nagród (Dz.U. Nr 41, poz. 249 ze zm.) oraz z dnia 17 lutego
1986 r. w sprawie rocznych nagród z zakładowego funduszu nagród w uspołecznio-
nych zakładach pracy nie będących państwowymi jednostkami organizacyjnymi oraz
w sprawie niektórych wynagrodzeń i świadczeń za czas efektywnie nie przepracowa-
ny, stanowiących podstawę ustalania wysokości nagrody (Dz.U. Nr 5, poz. 29).

W myśl art. 2 ust. 1 ustawy z dnia 12 grudnia 1997 r. o dodatkowym wynagro-
dzeniu rocznym dla pracowników jednostek sfery budżetowej pracownik nabywa
prawo do wynagrodzenia rocznego w pełnej wysokości po przepracowaniu u danego
pracodawcy całego roku kalendarzowego. W przepisach wymienionego aktu ustawo-
dawca zrezygnował z istniejącego w powołanych wyżej ustawach podziału ,,czasu
przepracowanego" (uwzględnianego do nabywania prawa do świadczenia) na ,,czas
przepracowany efektywnie" i ,,czas efektywnie nie przepracowany" (uwzględnianych
przy ustalaniu podstawy wymiaru świadczenia). Rozważenia wymaga zatem kwestia,
czy pracownik korzystający przez cały rok kalendarzowy ze zwolnienia z obowiązku
świadczenia pracy na okres kadencji w zarządzie zakładowej organizacji związkowej
nabywa prawo do wynagrodzenia rocznego, uzależnione od przepracowania u dane-
go pracodawcy udzielającego zwolnienia całego roku kalendarzowego, czy też prawa
tego nie nabywa z uwagi na uznanie okresu zwolnienia za okres nieprzepracowany.

Pełnienie przez pracownika funkcji związkowej z wyboru może mieć miejsce
poza zakładem pracy i wówczas takiemu pracownikowi przysługuje prawo do urlopu
bezpłatnego (art. 25 ust. 1 ustawy z dnia 23 maja 1991 r. o związkach zawodowych,
jednolity tekst: Dz.U. z 2001 r. Nr 79, poz. 854 ze zm.), bądź w zarządzie działającej
u pracodawcy zakładowej organizacji związkowej i wtedy pracownikowi przysługuje
prawo do zwolnienia z obowiązku świadczenia pracy na okres kadencji (w pełnym
lub niepełnym wymiarze godzin) z zachowaniem prawa do wynagrodzenia lub bez-
płatnie (art. 31 ust. 1 i 2 ustawy). Stosownie do zasad określonych w wydanym na
podstawie delegacji ustawowej rozporządzeniu Rady Ministrów z dnia 11 czerwca
1996 r. w sprawie trybu udzielania urlopu bezpłatnego i zwolnień od pracy pracowni-
kom pełniącym z wyboru funkcje w związkach zawodowych oraz zakresu uprawnień
przysługujących pracownikom w czasie urlopu bezpłatnego i zwolnień od pracy
(Dz.U. Nr 71, poz. 336), wynagrodzenie od pracodawcy, przysługujące pracownikowi
w okresie zwolnienia od pracy, ustala się według zasad obowiązujących przy obli-
czaniu ekwiwalentu pieniężnego za urlop wypoczynkowy z wyłączeniem dodatkowe-
go wynagrodzenia za pracę w warunkach szkodliwych dla zdrowia w przypadku, gdy
w czasie zwolnienia narażenie na takie warunki ustaje, przy czym wynagrodzenie
przysługujące w okresie zwolnienia od pracy podlega ponownemu ustaleniu w razie
zmiany zasad wynagradzania, którymi pracownik byłby objęty, gdyby nie korzystał ze
zwolnienia od pracy (§ 6 ust. 1 i 2), korzystanie przez pracownika ze zwolnienia od
pracy w niepełnym wymiarze godzin nie pozbawia go uprawnień pracowniczych
uzależnionych od pracy w pełnym wymiarze czasu pracy (§ 7), a nadto pracownik
korzystający ze zwolnienia od pracy zachowuje prawo do świadczeń wynikających z
tytułu zatrudnienia u pracodawcy udzielającego zwolnienia, zgodnie z przepisami
określającymi zasady ich przyznawania (§ 8). Zachowanie przez pracownika zwol-
nionego z obowiązku świadczenia pracy na okres kadencji w zarządzie zakładowej
organizacji związkowej prawa do wynagrodzenia i innych świadczeń oraz uprawnień
pracowniczych wynika nie tylko z zasady gwarancji swobodnej działalności związko-
wej, ale również z faktu, że pracownik taki co prawda nie wykonuje obowiązków pra-
cowniczych wynikających z zakresu przypisanego jego stanowisku pracy zakresu
czynności, od której to pracy jest zwolniony, jednakże nie jest w istocie w pracy nie-
obecny z powodu niemożności stawienia się i jej świadczenia. Jako członek zarządu
zakładowej organizacji związkowej wykonuje bowiem u danego pracodawcy, objęte-
go jej działaniem, obowiązki w zakresie obrony szeroko pojętych praw i interesów
pracowników, ich reprezentacji w sporach z pracodawcą, przestrzegania przepisów
prawa pracy i inne, powierzone tej organizacji przepisami ustawy o związkach zawo-
dowych. Oznacza to, iż w tym sensie wykonuje on pracę u danego pracodawcy, lecz
inną, niż wynikająca ze stosunku zobowiązaniowego łączącego go z pracodawcą.
Zwolnienie z obowiązku świadczenia pracy należy rozumieć jako zwolnienie z obo-
wiązku świadczenia pracy zawodowej, na co wskazuje brzmienie art. 25 ust.2 i art.
31 ust. 3 ustawy o związkach zawodowych. Nie ma powodów by uważać, że natura
jurydyczna prawa do zwolnienia z obowiązku świadczenia pracy na okres kadencji w
zarządzie zakładowej organizacji związkowej (art. 31 ust. 1 ustawy) i prawa do zwol-
nienia od pracy zawodowej (art. 31 ust. 3 ustawy) jest odmienna (por. wyrok Sądu
Najwyższego z dnia 5 czerwca 1996 r., I PRN 37/96 - OSNAPiUS 1997 nr 3, poz.
36). Znamienne jest przy tym, iż ani przepisy ustawy o związkach zawodowych, ani
rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 11 czerwca 1996 r. nie stanowią, że pracow-
nik zwolniony z obowiązku świadczenia pracy na okres kadencji w zarządzie zakła-
dowej organizacji związkowej zachowuje prawo do wynagrodzenia i świadczeń wyni-
kających z zatrudnienia u pracodawcy udzielającego zwolnienia ,,jak za czas prze-
pracowany" (tak stanowił przykładowo art. 83 ust. 1 ustawy z dnia 20 lipca 1983 r. o
systemie rad narodowych i samorządzie terytorialnym, jednolity tekst: Dz.U. z 1988 r.
Nr 26, poz. 183), który to przepis wskazywałby, iż okres takiego zwolnienia nie jest
czasem przepracowanym. Ponadto przepis art. 2 ust. 1 ustawy z dnia 12 grudnia
1997 r. o dodatkowym wynagrodzeniu rocznym dla pracowników jednostek sfery
budżetowej uzależnia nabycie prawa do wynagrodzenia rocznego w pełnej wysoko-
ści od przepracowania całego roku kalendarzowego ,,u danego pracodawcy" a nie
,,na rzecz danego pracodawcy". Wynika z tego wniosek, że okres zwolnienia z obo-
wiązku świadczenia pracy na okres kadencji w zarządzie zakładowej organizacji
związkowej z zachowaniem prawa do wynagrodzenia podlega wliczeniu do okresu,
od którego zależy nabycie prawa do dodatkowego wynagrodzenia rocznego, albo-
wiem jest to okres faktycznie przepracowany u danego pracodawcy.

Pozytywne rozstrzygnięcie kwestii nabycia prawa do dodatkowego wynagro-
dzenia rocznego przez pracownika - nauczyciela korzystającego ze zwolnienia z
obowiązku świadczenia pracy z zachowaniem prawa do wynagrodzenia w celu spra-
wowania funkcji w zarządzie zakładowej organizacji związkowej wywołuje kolejne
zagadnienie, a mianowicie, czy otrzymane za ten okres wynagrodzenie wlicza się do
podstawy wymiaru świadczenia (art. 4 ust. 1 ustawy z dnia 12 grudnia 1997 r. o do-
datkowym wynagrodzeniu rocznym dla pracowników jednostek sfery budżetowej).
Sąd Okręgowy zagadnienia tego nie objął w sposób wyraźny treścią pytania prawne-
go, jednakże zawarte w nim sformułowanie ,,prawo do wypłaty" pozwala na przyjęcie,
że kwestia ta została, choć nieumiejętnie, objęta zakresem przedstawionego w trybie
art. 390 k.p.c. pytania. Uznając praktyczne znaczenie podniesionego problemu, Sąd
Najwyższy postanowił na tak przedstawione zagadnienie udzielić odpowiedzi.

Zgodnie z art. 4 ust. 1 ustawy o dodatkowym wynagrodzeniu rocznym dla pra-
cowników jednostek sfery budżetowej podstawę wymiaru dodatkowego wynagrodze-
nia rocznego stanowi wynagrodzenie za pracę otrzymane przez pracownika w ciągu
roku kalendarzowego, za który przysługuje to wynagrodzenie, przy uwzględnieniu
wynagrodzenia i innych świadczeń ze stosunku pracy przyjmowanych do obliczenia
ekwiwalentu pieniężnego za urlop wypoczynkowy, a także wynagrodzenie za urlop
wypoczynkowy oraz wynagrodzenie za czas pozostawania bez pracy przysługujące
pracownikowi, który podjął pracę w wyniku przywrócenia do pracy. Przepisami regu-
lującymi obliczanie ekwiwalentu pieniężnego za urlop wypoczynkowy w odniesieniu
do nauczycieli są przepisy rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej z dnia 26
czerwca 2001 r. w sprawie szczegółowych zasad ustalania wynagrodzenia oraz
ekwiwalentu pieniężnego za urlop wypoczynkowy nauczycieli (Dz.U. Nr 71, poz. 737
ze zm.). Rozporządzenie to w § 1 ust. 2 w związku z § 6 ust. 1 wyłącza z podstawy
obliczania ekwiwalentu za urlop wypoczynkowy wynagrodzenie ,,za czas innej
usprawiedliwionej nieobecności w pracy". Wbrew stanowisku Sądu Okręgowego,
zwolnienie z obowiązku świadczenia pracy na okres kadencji w zarządzie zakładowej
organizacji związkowej z zachowaniem prawa do wynagrodzenia nie jest podobne do
urlopu dla poratowania zdrowia z tej przyczyny (omówionej w przedstawionych wyżej
rozważaniach), iż zwolnienie to nie jest równoznaczne z nieobecnością pracownika w
pracy i jej niewykonywaniem, ale również dlatego, że w przepisie art. 2982 k.p. usta-
wodawca wyraźnie rozróżnił czas usprawiedliwionej nieobecności w pracy od czasu
zwolnienia od pracy, za które pracownik zachowuje prawo do wynagrodzenia. Z § 1
wydanego na podstawie art. 2982 k.p. rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki So-
cjalnej z dnia 15 maja 1996 r. w sprawie sposobu usprawiedliwiania nieobecności w
pracy oraz udzielania pracownikom zwolnień od pracy (Dz.U. Nr 60, poz. 281) wy-
nika, iż usprawiedliwiona nieobecność w pracy występuje wówczas, gdy zachodzą
zdarzenia i okoliczności określone przepisami prawa pracy, które uniemożliwiają
stawienie się pracownika do pracy i jej świadczenie, a także inne przypadki niemoż-
ności wykonywania pracy wskazane przez pracownika i uznane przez pracodawcę
za usprawiedliwiające nieobecność w pracy. Natomiast w myśl § 4 rozporządzenia
zwolnienie pracownika od pracy następuje w przypadku, gdy obowiązek taki wynika z
Kodeksu pracy, z przepisów wykonawczych do Kodeksu pracy albo z innych przepi-
sów prawa. Również więc z tej przyczyny pojęcie ,,inna usprawiedliwiona nieobec-
ność w pracy" nie obejmuje zwolnienia pracownika z obowiązku świadczenia pracy
na okres kadencji w zarządzie zakładowej organizacji związkowej.

Z powyższych względów podjęto uchwałę jak na wstępie.
========================================
Izba Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych - inne orzeczenia:
dokumentdata wyd.
[IA] II PZP 9/09   Uchwała SN
Orzecznictwo Sądu Najwyższego Zbiór Urzędowy Izba Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych 2010/1-2/2
2009-08-12 
[IA] II PZP 6/09   Uchwała SN
Orzecznictwo Sądu Najwyższego Zbiór Urzędowy Izba Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych 2009/21-22/275
2009-06-09 
[IA] II PZP 2/09   Uchwała SN
Orzecznictwo Sądu Najwyższego Zbiór Urzędowy Izba Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych 2009/19-20/249
2009-04-08 
[IA] II PZP 1/09   Uchwała SN
Orzecznictwo Sądu Najwyższego Zbiór Urzędowy Izba Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych 2009/17-18/220
2009-04-08 
[IA] II PZP 14/08   Uchwała SN
Orzecznictwo Sądu Najwyższego Zbiór Urzędowy Izba Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych 2009/17-18/218
2009-02-04 
  • Adres publikacyjny: