Uchwała z dnia 26 kwietnia 1994 r.
II PZP 3/94


Przewodniczący SSN: Krzysztof Kolasiński (sprawozdawca), Sędziowie SN:
Stefania Szymańska, Maria Tyszel,


Sąd Najwyższy, z udziałem prokuratora Stefana Trautsolta, w sprawie z
powództwa Mieczysława Ł. przeciwko Hucie "O." w O. Ś., o jednorazowe odszko-
dowanie z tytułu choroby zawodowej, po rozpoznaniu na posiedzeniu jawnym, za-
gadnienia prawnego przekazanego przez Sąd Wojewódzki-Sąd Pracy i Ubezpieczeń
Społecznych Kielcach, postanowieniem z dnia 4 lutego 1994 r., [...] do rozstrzyg-
nięcia w trybie art. 391 k.p.c.,


"Czy art. 231 § 4 kodeksu pracy mówiący o solidarnej odpowiedzialności zak-
ładów pracy utworzonych w wyniku podziału ma zastosowanie w przypadku gdy
choroba zawodowa pracownika wystąpiła w czasie przed podziałem zakładu, zaś
orzeczenie o uszczerbku na zdrowiu spowodowanym ta chorą miało miejsce już po
podziale zakładu?"


p o d j ą ł następującą uchwałę:


Jeżeli choroba zawodowa wystąpiła u pracownika w czasie przed
podziałem zakładu pracy a orzeczenie o uszczerbku na zdrowiu spowodowa-
nym tą chorobą zostało wydane po podziale zakładu, to za zobowiązania wyni-
kające ze stosunku pracy powstałe przed zmianami organizacyjnymi od-
powiadają na zasadzie art. 231 § 4 k.p. solidarnie zakłady pracy utworzone w
wyniku podziału zakładu.

U z a s a d n i e n i e


Rozważane zagadnienie prawne zostało przedstawione do rozstrzygnięcia
Sądowi Najwyższemu przez Sąd Wojewódzki-Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych
w Kielcach w związku z następującym stanem faktycznym. Powód Mieczysław Ł.
zatrudniony był w Hucie "O." na odlewni żeliwa od 1964 r. do 1990 r. Od grudnia
1990 r. przeszedł na rentę inwalidzka z ogólnego stanu zdrowia. W sierpniu 1993 r.
Państwowy Inspektor Sanitarny stwierdził u niego chorobę zawodową - pylicę, a
Komisja Lekarska do Spraw Inwalidztwa i Zatrudnienia ustaliła w październiku 1993
r. uszczerbek na zdrowiu w 35% spowodowany tą chorobą.

Z Huty "O." zostało wyodrębnionych w styczniu 1993 r. pięć zakładów pracy,
a mianowicie Przedsiębiorstwo Produkcyjno-Wdrożeniowe w O., Przedsiębiorstwo-
Budowy Maszyn, Zakład Walcowni SA w O. i Zakład Odlewni SA w O.

Powód żądał w powództwie z dnia 22 listopada 1993 r. ustalenia podmiotu
zobowiązanego do zapłaty odszkodowania z tytułu uszczerbku na zdrowiu spowo-
dowanego chorobą zawodową i zasądzenia z tego tytułu odszkodowania. Huta "O."
w odpowiedzi na pozew zajęła stanowisko, że za uszczerbek na zdrowiu spowodo-
wany chorobą zawodową odpowiadają solidarnie na zasadzie art 231 § 4 k.p.
wszystkie zakłady pracy powstałe w wyniku podziału huty i wniosła o przypozwanie
zakładów pracy powstałych w wyniku podziału Huty.

Sąd Rejonowy-Sąd Pracy w Ostrowcu Świętokrzyskim wyrokiem z dnia 1
grudnia 1993 r. zasądził od pozwanej Huty "O." na rzecz powoda żądaną kwotę jed-
norazowego odszkodowania z tytułu uszczerbku na zdrowiu, spowodowanego
chorobą zawodową. W uzasadnieniu wyroku Sąd Rejonowy stwierdził, że w sprawie
nie ma zastosowania art. 231 § 4 k. p. przewidujący odpowiedzialność solidarną zak-
ładów pracy powstałych w wyniku podziału zakładu, skoro powód nie został przejęty
jako pracownik któregoś z powstałych w wyniku podziału zakładów.

W rewizji od tego wyroku pozwany zarzucił, iż Sąd Rejonowy nie uwzględnił
wniosku pozwanego o przypozwanie zakładów pracy powstałych w wyniku podziału
Huty. Rewizja wnosi o zmianę zaskarżonego wyroku i zasądzenie solidarnie od
wszystkich powstałych w wyniku podziału Huty zakładów pracy kwoty jednorazo-
wego odszkodowania.


Sąd Wojewódzki-Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Kielcach rozpoz-
nając rewizję powziął wątpliwość, czy jeżeli choroba zawodowa powstała przed pod-
ziałem zakładu pracy, a stwierdzona została po jego podziale, to ma zastosowanie
odpowiedzialność solidarna zakładów pracy powstałych w wyniku podziału na
zasadzie art. 231 § 4 k.p. W uzasadnieniu zagadnienia prawnego Sąd Wojewódzki
wyraził wątpliwość co do trafności poglądu wyrażonego w uzasadnieniu zaskar-
żonego wyroku Sądu Rejonowego, iż art. 32 ust. 2 pkt 2 ustawy z dnia 12 czerwca
1975 r. oświadczeniach z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych (jed-
nolity tekst: Dz. U. z 1983 r., Nr 30, poz. 144 ze zm.), który stanowi, że za zakład
pracy od którego przysługuje odszkodowanie uważa się zakład zatrudniający, pra-
cownika w czasie kiedy stwierdzono uszczerbek na zdrowiu, a jeżeli nie był on wtedy
narażony na powstanie choroby zawodowej, to zakład pracy w którym ostatnio był
pracownik na nią narażony, wyklucza odpowiedzialność zakładu, który powstał już
po stwierdzeniu choroby zawodowej.


Sąd Najwyższy rozważył, co następuje:


Między korespondującymi ze sobą przepisami art. 32 ust. 2 pkt 2 cyt. ustawy
z dnia 12 czerwca 1975 r. o świadczeniach z tytułu wypadków przy pracy i chorób
zawodowych a art. 231 § 4 k. p. nie zachodzi kolizja. Pierwszy z tych przepisów do-
tyczy sytuacji, gdy pracownik zmienił zakład pracy, a drugi przypadku, w którym
nastąpiły zmiany organizacyjne po stronie zakładu pracy.

Ustawa z dnia 12 czerwca 1975 r. o świadczeniach z tytułu wypadków przy
pracy i chorób zawodowych nie reguluje w ogóle następstw przekształceń organi-
zacyjnych po stronie zakładu pracy. Za przyjęciem szerokiej wykładni art. 32 ust. 2
pkt 2 tej ustawy, zmierzającej do objęcia hipotezą normy w nim zawartej poza przy-
padkami zmiany zatrudnienia także zmian organizacyjnych po stronie zakładu pracy
nie przemawiają przekonywujące argumenty. Norma ta reguluje wprost sytuację
dwóch zakładów pracy - zakładu, w którym pracownik był zatrudniony w czasie kiedy
stwierdzono u niego uszczerbek na zdrowiu i zakładu, w którym był on ostatnio na-
rażony na powstanie tej choroby. Odpowiedzialność tego drugiego zakładu pracy ma
miejsce wówczas, gdy pracownik nie był w tym pierwszym narażony na powstanie
choroby zawodowej. Pośrednio norma ta zwalnia z odpowiedzialności wszystkie inne
zakłady pracy, w których dany pracownik był zatrudniony i to bez względu na to, czy
był w nich narażony na powstanie choroby zawodowej. Przepis ten nie wspomina o
żadnych przekształceniach organizacyjnych po stronie zakładu pracy. Nie pozostaje
przez to w kolizji z art. 231 k.p., który w całości dotyczy następstw różnych
przekształceń organizacyjnych zakładu pracy - § 1 połączenia zakładów pracy, § 2
przejęcia zakładu w całości lub w części przez inny zakład, a § 3 podziału zakładu.
Natomiast § 4 wskazuje podmiot odpowiedzialny za zobowiązania ze stosunku pracy
powstałe przed wyżej określonymi zmianami organizacyjnymi.

Między art. 231 § 1, § 2 i § 3 a § 4 nie ma ścisłej korelacji. Art. 231 § 1, § 2 i §
3 wskazują kto staje się stroną stosunku pracy wobec pracownika po zmianach or-
ganizacyjnych, a § 4 kto odpowiada ze zobowiązania za stosunku pracy powstałe
przed zmianami organizacyjnymi. Stroną stosunku pracy może stać się zakład pracy
po zmianach organizacyjnych jedynie w stosunku do przejętego pracownika. Wymóg
taki nie jest natomiast konieczny i rzeczywiście nie występuje w § 4 tego artykułu dla
wskazania zakładu pracy, który odpowiada za zobowiązania ze stosunku pracy pow-
stałe przed zmianami organizacyjnymi. Tak więc w przypadku podziału zakładu
pracy odpowiadają solidarnie na zasadzie art. 231 § 4 k.p. za zobowiązania powstałe
przed zmianami organizacyjnymi zakłady pracy utworzone w wyniku podziału zak-
ładu także wobec byłych pracowników, a w tym rencistów i emerytów.

Z tych względów Sąd Najwyższy na podstawie art. 391 k.p.c. podjął uchwałę
jak w sentencji.
========================================