Uchwała z dnia 8 kwietnia 2009 r.
II PZP 1/09

Przewodniczący SSN Jerzy Kuźniar (sprawozdawca), Sędziowie SN:
Małgorzata Gersdorf, Herbert Szurgacz.

Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 8 kwietnia 2009 r.
sprawy z powództwa Romana D. przeciwko Instytutowi Paliw i Energii Odnawialnej z
siedzibą w W. o odszkodowanie za nieuzasadnione rozwiązanie umowy o pracę, na
skutek zagadnienia prawnego przedstawionego postanowieniem Sądu Okręgowego-
Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Warszawie z dnia 19 stycznia 2009 r. [...]

,,Czy w sprawie z zakresu prawa pracy z powództwa pracownika, w której
wartość przedmiotu sporu nie przekracza 50.000 zł od zażalenia na postanowienie o
oddaleniu wniosku o wyłączenie sędziego pobiera się od stron postępowania opłatę
podstawową na podstawie artykułu 35 ust. 1 zdanie 1 ustawy z dnia 28 lipca 2005 r.
o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (Dz.U. Nr 167, poz. 1398 ze zm.) czy
opłatę stałą na podstawie artykułu 22 pkt 1 wyżej wymienionej ustawy ?"

p o d j ą ł uchwałę:

W sprawie z zakresu prawa pracy z powództwa pracownika, w której war-
tość przedmiotu sporu nie przekracza 50.000 zł od zażalenia na postanowienie
o oddaleniu wniosku o wyłączenie sędziego pobiera się od stron postępowania
opłatę podstawową na podstawie artykułu 35 ust. 1 zdanie 1 ustawy z dnia 28
lipca 2005r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (Dz.U. Nr 167, poz.
1398 ze zm.).

U z a s a d n i e n i e

Przedstawione Sądowi Najwyższemu do rozstrzygnięcia zagadnienie prawne
powstało na tle następującego stanu faktycznego. Powód Roman D., ostatecznie (po
zmianie powództwa) domagał się zasądzenia na jego rzecz od pozwanego Instytutu
Paliw i Energii Odnawialnej z siedzibą w W. kwoty 11.745 zł tytułem odszkodowania
za nieuzasadnione wypowiedzenie umowy o pracę. Pismem z dnia 23 czerwca 2008 r.
powód wniósł o wyłączenie sędziego. Postanowieniem z dnia 8 lipca 2008 r. Sąd
Rejonowy dla Warszawy Pragi-Północ w Warszawie oddalił powyższy wniosek. Na to
postanowienie powód złożył zażalenie, wnosząc opłatę w wysokości 30 zł. Zarządze-
niem z dnia 27 października 2008 r. przewodniczący wydziału w Sądzie pierwszej
instancji wezwał powoda do uzupełnienia opłaty od zażalenia poprzez uiszczenie do-
datkowych 10 zł. Zarządzenie to zaskarżył zażaleniem powód. W toku rozpoznawania
powyższego zażalenia powstało zagadnienie prawne, które Sąd Okręgowy zdecydo-
wał się przedstawić do rozstrzygnięcia Sądowi Najwyższemu.
Prezentowane zagadnienie prawne sprowadza się w istocie do rozstrzygnięcia
problemu wzajemnego stosunku przepisów artykułów 35 ust. 1 i 22 ustawy z dnia 28
lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (Dz.U. Nr 167, poz. 1398
ze zm. - dalej zwana ustawą o kosztach). W ocenie Sądu Okręgowego, art. 35 ust. 1
ustawy o kosztach, według którego w sprawach z zakresu prawa pracy pobiera się
opłatę podstawową w kwocie 30 zł wyłącznie od apelacji, zażalenia, skargi kasacyjnej i
skargi o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia, natomiast w
sprawach, w których wartość przedmiotu sporu przewyższa kwotę 50.000 złotych,
pobiera się od wszystkich podlegających opłacie pism procesowych opłatę stosun-
kową, reguluje kwestię opłat w sprawach z zakresu prawa pracy o roszczenia pra-
cownika, stanowiąc wyjątek od zasady wynikającej z art. 96 ust. 1 pkt 4 tej ustawy.
Ogólnie rzecz ujmując, (1) w sprawach wszczętych powództwem pracownika,
w których wartość przedmiotu sporu, nie przekracza 50.000 zł, pracownik nie ma obo-
wiązku uiszczania innych opłat niż wskazane w artykule 35 ust. 1 ustawy o kosztach
(2) w sprawach tych obie strony ponoszą opłatę podstawową w kwocie 30 zł wyłącz-
nie od wniesionych środków zaskarżenia (apelacji, zażalenia, skargi kasacyjnej oraz
skargi o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia); zdaniem
Sądu, pozostałe środki zaskarżenia, w tym skarga o wznowienie postępowania, są w
tych sprawach w całości wolne od opłat, (3) w sprawach, w których wartość przed-
miotu sporu przewyższa kwotę 50.000 zł, obie strony ponoszą opłatę stosunkową,
chyba że przepis szczególny stanowi inaczej.
Rozwiązania te oznaczają odstąpienie od dotychczasowych regulacji dotyczą-
cych opłat sądowych w sprawach z zakresu prawa pracy, do których należało zali-
czyć nieobowiązujące już: art. 463 § 1 k.p.c., zgodnie z którym pracownik dochodzący
roszczeń z zakresu prawa pracy oraz ubezpieczony, nie mają obowiązku uiszczania
opłat sądowych oraz art. 263 § 1 k.p., stosownie do którego postępowanie w spra-
wach o roszczenie pracownika ze stosunku pracy jest wolne od opłat sądowych.
Zgodnie z art. 22 ustawy o kosztach (regulującym wysokość opłat stałych we wszyst-
kich rodzajach spraw), opłatę stałą w kwocie 40 zł pobiera się od zażalenia między
innymi na postanowienie w przedmiocie oddalenia wniosku o wyłączenie sędziego lub
ławnika.
Wątpliwości Sądu Okręgowego budzi wzajemny stosunek obu przepisów (art.
22 i art. 35 ustawy), wskazujący na ich kolizję. Przepis art. 35 ust. 1 ustawy o kosztach
nakazuje pobierać, w sprawach z zakresu prawa pracy - między innymi od zażalenia -
opłatę podstawową w wysokości 30 zł. Z kolei art. 22 pkt 1 ustawy o kosztach przewi-
duje, że od specyficznego ze względu na przedmiot postanowienia - oddalenie wnio-
sku o wyłączenie sędziego - zażalenia należy pobrać opłatę stałą w wysokości 40 zł.
Jeżeli zatem w sprawie rozpoznawanej wedle przepisów odrębnych o postępowaniu z
zakresu prawa pracy, zostanie wydane postanowienie o oddaleniu wniosku o wyłą-
czenie sędziego i postanowienie to zostanie zaskarżone zażaleniem powstaje pro-
blem, który z przepisów, art. 35 ust. 1 czy artykuł 22 ustawy o kosztach stanowi pod-
stawę wymiaru opłaty. W ocenie Sądu, zarówno art. 35 ust. 1 jak i art. 22 ustawy
ustanawiają odstępstwa od ogólnej reguły określonej w art. 19 ust. 3 pkt 2, zgodnie z
którym od zażalenia pobiera się piątą część opłaty, chyba że przepis szczególny sta-
nowi inaczej. Różne są kryteria odrębności ustalenia wysokości opłaty przyjęte w tych
przepisach (art. 22 jako determinantę ustanawia przedmiot zaskarżonego postano-
wienia, zaś kryterium wyróżniającym, zgodnie z art. 35 ust. 1 ustawy jest rodzaj to-
czącego się postępowania - postępowanie odrębne z zakresu prawa pracy).
Po przedstawieniu wątpliwości wynikających z wykładni tych przepisów, Sąd
pierwszej instancji zdaje się przyjmować, że art. 35 ust. 1 ustawy obejmuje wszelkie
zażalenia na postanowienia i zarządzenia zapadłe w toku postępowania z zakresu
prawa pracy, wskazując jednak że możliwe jest również stanowisko, według którego
art. 22 ustawy, regulujący wysokość opłat od zażalenia między innymi w przedmiocie
odmowy wyłączenia sędziego, jest przepisem szczególnym wobec art. 35 ustawy o
kosztach. Zdaniem Sądu Okręgowego udzielenie odpowiedzi na przedstawione py-
tanie przyczyni się do wyjaśnienia relacji między przepisami o opłatach w postępowa-
niu odrębnym z zakresu prawa pracy oraz innymi przepisami, określającymi w sposób
szczególny wysokość opłaty od pewnych rodzajów pism, przyczyniając się do ujednoli-
cenia praktyki sądów powszechnych w tych sprawach.

Sąd Najwyższy zważył, co następuje:

Według art. 22 ustawy o kosztach zamieszczonego w tytule II, zatytułowanym
,,Opłaty", w dziale 2, zatytułowanym ,,Wysokość opłat we wszystkich rodzajach
spraw"), opłatę stałą w kwocie 40 zł pobiera się między innymi od zażalenia na po-
stanowienie w przedmiocie oddalenia wniosku o wyłączenie sędziego, ławnika, bie-
głego lub tłumacza. Wskazany przepis jest przepisem szczególnym w stosunku do
art. 19 ust. 3 pkt 2 tej ustawy, (umieszczonego również w tytule II ustawy o kosztach,
ale w dziale 1, zatytułowanym ,,Przepisy ogólne"), o czym wyraźnie świadczy jego
brzmienie. Stosownie bowiem do tego przepisu, od zażalenia pobiera się połowę
stałej lub stosunkowej opłaty, której podlegają pisma w danym rodzaju sprawy, chyba
że ustawa stanowi inaczej. Natomiast zgodnie z art. 35 ust. 1 ustawy o kosztach
(umieszczonym w tytule II, w dziale 3, zatytułowanym ,,Wysokość opłat w procesie",
w rozdziale 3, zatytułowanym ,,Sprawy z zakresu prawa pracy i ubezpieczeń spo-
łecznych"), w sprawach z zakresu prawa pracy, w których wartość przedmiotu sporu
nie przewyższa kwoty 50.000 zł, pobiera się opłatę podstawową w kwocie 30 zł wy-
łącznie od apelacji, zażalenia, skargi kasacyjnej i skargi o stwierdzenie niezgodności
z prawem prawomocnego orzeczenia (jeżeli wartość przedmiotu sporu przewyższa
kwotę 50.000 zł, pobiera się od wszystkich podlegających opłacie pism procesowych
opłatę stosunkową). Zwolnienie podmiotowe pracownika wnoszącego powództwo od
ponoszenia kosztów sądowych, zgodnie z art. 96 ust. 1 pkt 4 ustawy o kosztach są-
dowych w sprawach cywilnych, nie obejmuje pism wymienionych w art. 35 ustawy (,,z
zastrzeżeniem art. 35").

Jak się wydaje, u podstaw wątpliwości Sądu Okręgowego leży, przeświadcze-
nie, że przepisy art. 22 i art. 35 ust. 1 ustawy o kosztach sądowych w sprawach cy-
wilnych mają charakter równorzędny, a więc nie zachodzi między nimi relacja przepis
ogólny - przepis szczególny, oba więc wprowadzają wyjątki od zasady wyrażonej w
art. 19 ust. 3 pkt 2 tej ustawy. Założenie to nie jest jednak trafne. Przepisy art. 22 i 35
ust. 1 ustawy o kosztach sądowych nie pozostają ze sobą w kolizji, gdy się weźmie
pod uwagę przedstawioną wyżej systematykę tytułu II w ustawie o kosztach. Przepi-
sy art. 19 ust. 3 pkt 2, art. 22 i art. 35 ust. 1 ustawy o kosztach obejmują swoją tre-
ścią zażalenie na postanowienie o oddaleniu wniosku o wyłączenie sędziego. W art.
19 ust. 3 pkt 2 i w art. 35 ust. 1 jest mowa ogólnie o zażaleniach, a więc zgodnie z
zasadami wykładni językowej, obejmują one wszystkie zażalenia w rozumieniu Ko-
deksu postępowania cywilnego, natomiast art. 22 reguluje wysokość opłat od zaża-
lenia na enumeratywnie wyliczone postanowienia, w tym także zażalenia na posta-
nowienie o oddaleniu wniosku o wyłączenie sędziego. Wykładnia językowa wskaza-
nych przepisów nie nasuwa, w ocenie Sądu Najwyższego, wątpliwości. Z systema-
tyki przepisów tytułu II ustawy o kosztach sadowych wynika, że art. 22 jest przepisem
szczególnym w stosunku do art. 19 ust. 3 pkt 2, a art. 35 ust. 1 jest przepisem
szczególnym w stosunku do art. 19 ust. 3 pkt 2 ale także do art. 22. Z treści art. 19
ust. 3 pkt 2 ustawy o kosztach sądowych wynika jednoznacznie, że jest to przepis
ogólny, przewidujący wyjątki, o czym świadczy sformułowanie ,,chyba że przepis
szczególny stanowi inaczej". Takimi przepisami szczególnymi są w stosunku do
niego między innymi art. 22 i art. 35 ust. 1 ustawy.
Co prawda, sama ustawa o kosztach sądowych nie określa wyraźnie, jaka jest
relacja między art. 22 i art. 35 ust. 1, ale przedstawiona wyżej systematyka przepi-
sów tytułu II wskazuje, że art. 35 ust. 1 jest przepisem szczególnym w stosunku do
art. 22, w zakresie opłaty od zażaleń wymienionych w tym artykule 22. Przepis ten
niewątpliwie odnosi się do wszystkich postępowań i jest w związku z tym przepisem
ogólnym w stosunku do przepisu art. 35 ust. 1, który reguluje określony problem tylko
dla postępowania jednego rodzaju ,,w sprawach z zakresu prawa pracy". Przepis art.
35 ust. 1 zdanie pierwsze tej ustawy jednoznacznie wskazuje, że w sprawach z za-
kresu prawa pracy, w których wartość przedmiotu sporu nie przekracza 50.000 zł,
pobiera się opłatę podstawową od apelacji, zażalenia, skargi kasacyjnej i skargi o
stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia. Gdyby ustawo-
dawca chciał, aby w postępowaniu w sprawach z zakresu prawa pracy, w których
wartość przedmiotu sporu nie przekracza 50.000 zł, od zażaleń na postanowienia
wymienione w art. 22 ustawy o kosztach sadowych, pobierana była opłata w tym
przepisie przewidziana, to wyraźnie uregulowałby to w art. 35 tej ustawy, czego
wszakże nie uczynił.
Tak więc nie da się uzasadnić twierdzenia, że w sprawie z zakresu prawa
pracy, w której wartość przedmiotu sporu nie przekracza 50.000 zł, zażalenie na po-
stanowienie o oddaleniu wniosku o wyłączenie sędziego podlega opłacie stałej w
kwocie 40 zł na podstawie art. 22 pkt 1 ustawy o kosztach sądowych, z ponoszenia
której pracownik nie jest zwolniony na podstawie art. 96 ust. 1 pkt 4 tej ustawy. Treść
art. 96 ust. 1 pkt 4 ustawy o kosztach jest bowiem jednoznaczna, wskazując, że pra-
cownik wnoszący powództwo nie ma obowiązku uiszczania kosztów sądowych, ,,z
zastrzeżeniem art. 35". W sprawie z zakresu prawa pracy z powództwa pracownika,
gdy wartość przedmiotu sporu nie przekracza 50.000 zł, pracownik wnosi tylko opłaty
podstawowe od pism wymienionych w art. 35 ust. 1 zdanie pierwsze ustawy o kosz-
tach sądowych. Nie ma w ustawie o kosztach sądowych w sprawach cywilnych prze-
pisu, z którego wynikałoby, iż pracownik wnoszący powództwo ma obowiązek uisz-
czania jeszcze innych opłat niż od wymienione w art. 35 tej ustawy. Przepis art. 22
ustawy o kosztach, regulujący wysokość opłaty od wymienionych w tym przepisie
zażaleń, nie dotyczy zagadnienia zwolnienia od kosztów sądowych. Nie można więc
z niego wywodzić, że modyfikuje on zwolnienie od kosztów sądowych pracownika
wnoszącego powództwo, wprowadzając obowiązek uiszczenia przez niego opłaty
stałej w kwocie 40 zł od zażalenia wymienionego w tym przepisie.
Z tych wszystkich względów orzeczono jak w uchwale.
========================================