Uchwała z dnia 27 marca 2007 r.
II PZP 1/07

Przewodniczący Prezes SN Walerian Sanetra, Sędziowie SN: Katarzyna
Gonera (sprawozdawca), Jerzy Kuźniar.

Sąd Najwyższy, przy udziale prokuratora Prokuratury Krajowej Iwony Kasz-
czyszyn, po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 27 marca 2007 r. sprawy z powództwa
Fabryki Papieru SA w P. przeciwko Jerzemu G., Tadeuszowi T. o zapłatę, na skutek
zagadnienia prawnego przekazanego postanowieniem Sądu Okręgowego w Jeleniej
Górze z dnia 11 grudnia 2006 r. [...]

,,Czy pracownik winien uiścić od swojej apelacji, wniesionej w sprawie toczącej
się z powództwa pracodawcy opłatę podstawową w kwocie 30 zł, o której mowa w
art. 35 ust. 1 zdanie 1 ustawy z dnia 28.07.2005r. o kosztach sądowych w sprawach
cywilnych (Dz.U. Nr 167, poz. 1398 ze zm.), czy też opłatę stosunkową, o której
mowa w art. 13 wskazanej ustawy ?"

p o d j ą ł uchwałę:

W sprawie z zakresu prawa pracy toczącej się z powództwa pracodawcy,
w której wartość przedmiotu sporu nie przewyższa 50.000 złotych, pozwany
pracownik powinien uiścić od swojej apelacji opłatę podstawową w kwocie 30
złotych, o której mowa w art. 35 ust. 1 zdanie pierwsze ustawy z dnia 28 lipca
2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (Dz.U. Nr 167, poz. 1398 ze
zm.).

U z a s a d n i e n i e

Przedstawione Sądowi Najwyższemu zagadnienie prawne ujawniło się w
związku z rozpoznawaniem przez Sąd Okręgowy-Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecz-
nych w Jeleniej Górze zażalenia na postanowienie Sądu Rejonowego-Sądu Pracy i
Ubezpieczeń Społecznych w Jeleniej Górze, którym odrzucono zażalenie pozwanych
pracowników - w sprawie z powództwa pracodawcy - na wcześniejsze postanowienie
tego Sądu odrzucające wniesioną przez nich apelację. Sąd Rejonowy odrzucił apela-
cję przyjmując, że pełnomocnik pozwanych pracowników - będący adwokatem - po-
winien uiścić od wniesionej w ich imieniu apelacji opłatę stosunkową, a nie opłatę
podstawową, o jakiej mowa w art. 35 ust. 1 zdanie pierwsze ustawy z 28 lipca 2005 r.
o kosztach sądowych w sprawach cywilnych. Przy rozpoznawaniu zażalenia na po-
stanowienie w przedmiocie odrzucenia apelacji Sąd Okręgowy powziął wątpliwości,
które przedstawił w przytoczonym w sentencji uchwały pytaniu. Sprowadzają się one
do tego, czy pracownik powinien uiścić od swojej apelacji, wniesionej w sprawie to-
czącej się z powództwa pracodawcy, opłatę podstawową w kwocie 30 zł, o której
mowa w art. 35 ust. 1 zdanie pierwsze ustawy o kosztach sądowych w sprawach cy-
wilnych, czy też opłatę stosunkową, o jakiej stanowi art. 13 tej ustawy. Zasadnicze
wątpliwości - zdaniem Sądu Okręgowego - wynikają z porównania treści art. 35 ust. 1
zdanie pierwsze z treścią art. 96 ust. 1 pkt 4 ustawy o kosztach.

Strony nie zajęły stanowiska w przedmiocie przedstawionego zagadnienia
prawnego.

Prokurator biorący udział w postępowaniu przed Sądem Najwyższym wniósł o
udzielenie odpowiedzi, że pracownik powinien uiścić od swojej apelacji, wniesionej w
sprawie toczącej się z powództwa pracodawcy, opłatę podstawową w kwocie 30 zł, o
której stanowi art. 35 ust. 1 zdanie pierwsze ustawy o kosztach sądowych w spra-
wach cywilnych.

Sąd Najwyższy rozważył, co następuje:


Kluczowe znaczenie dla rozstrzygnięcia przedstawionego zagadnienia praw-
nego ma wyjaśnienie relacji między art. 35 ust. 1 a art. 96 ust. 1 pkt 4 ustawy z dnia
28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (Dz.U. Nr 167, poz.
1398 ze zm., zwanej dalej: ustawą).

Pierwszy z tych przepisów stanowi, że w sprawach z zakresu prawa pracy po-
biera się opłatę podstawową w kwocie 30 zł wyłącznie od apelacji, zażalenia, skargi
kasacyjnej i skargi o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego orzecze-
nia. Drugi natomiast przewiduje, że nie ma obowiązku uiszczenia kosztów sądowych,
między innymi, pracownik wnoszący powództwo do sądu pracy, z zastrzeżeniem art.
35.

Istotne wnioski dla ustalenia relacji między przytoczonymi przepisami ustawy o
kosztach sądowych w sprawach cywilnych - a pośrednio udzielenia odpowiedzi na
przedstawione zagadnienie prawne - wynikają już z systematyki ustawy, z umiejsco-
wienia w niej przepisów, których wykładnia i wzajemny stosunek budzą wątpliwości.

Analizowany art. 35 ustawy jest zamieszczony w tytule II. ,,Opłaty", w rozdziale
3. działu 3., noszącego nazwę ,,Wysokość opłat w procesie". Już sama nazwa działu
pozwala na wnioski co do zakresu i przedmiotu regulacji zamieszczonych w nim
przepisów. Nie jest objęta normą prawną tego przepisu kwestia zwolnienia od opłat,
a jedynie określenie ich wysokości. Kwestię zwolnienia pracownika od kosztów są-
dowych (w tym opłat) reguluje natomiast art. 96 ust. 1 pkt 4 ustawy, zamieszczony w
tytule IV "Zwolnienie od kosztów sądowych". Wynika z niego, że zwolnienie od
kosztów sądowych dotyczy tylko sytuacji, gdy pracownik wnosi powództwo do sądu
pracy, czyli jest powodem w sprawie z zakresu prawa pracy. Nie dotyczy natomiast
sytuacji, gdy pracownik jest pozwanym w sprawie z powództwa pracodawcy, tak jak
ma to miejsce w niniejszym postępowaniu.

Jak wynika z powyższych uwag, art. 35 ust. 1 ustawy nie reguluje kwestii
zwolnienia od kosztów sądowych (opłat sądowych), czy to podmiotowego, czy to
przedmiotowego. Reguluje wyłącznie kwestię wysokości opłat od niektórych podle-
gających opłacie pism procesowych (wymienionych w art. 3 oraz w art. 18 i 19
ustawy) wnoszonych w sprawach z zakresu prawa pracy, a zatem wszczętych za-
równo z powództwa pracownika, jak i z powództwa pracodawcy.

Jeżeli chodzi o sprawy, w których wartość przedmiotu sporu nie przekracza
50.000 zł, art. 35 ust. 1 zdanie pierwsze ustawy określa wysokość opłat od czterech
wymienionych w nim pism procesowych, mających charakter środków zaskarżenia -
zwykłych środków zaskarżenia, czyli środków odwoławczych (apelacji i zażalenia)
oraz nadzwyczajnych środków zaskarżenia (skargi kasacyjnej i skargi o stwierdzenie
niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia). Pewne trudności interpretacyjne
może nastręczać zrozumienie sensu użytego w tym przepisie wyrazu ,,wyłącznie" (,,w
sprawach z zakresu prawa pracy pobiera się opłatę podstawową w kwocie 30 zł wy-
łącznie od apelacji, zażalenia, skargi kasacyjnej i skargi o stwierdzenie niezgodności
z prawem prawomocnego orzeczenia"). Można zakładać dwa sposoby rozumienia
tego określenia.

Według pierwszego, w sprawach z zakresu prawa pracy pobiera się opłaty
tylko (,,wyłącznie") od wymienionych pism, nie pobiera się natomiast żadnych innych
opłat (opłat od innych pism procesowych), co oznaczałoby ustanowienie w tym prze-
pisie dalszego - w stosunku do zwolnienia wynikającego z art. 96 ust. 1 pkt 4 ustawy
- przedmiotowego (w sprawach z zakresu prawa pracy) zwolnienia od pozostałych
opłat, jako że art. 35 ustawy odnosi się bez wątpienia do obu stron postępowania w
tych sprawach - zarówno pracownika, jak i pracodawcy - na co wskazuje brak za-
strzeżeń w treści art. 35 ust. 1, że opłaty w nim określone dotyczą tylko jednej strony
stosunku pracy (np. tylko pracownika) albo tylko jednej strony procesu (np. tylko po-
woda). Uzasadnienie takiej konkluzji wynika z art. 35 ust. 2 ustawy, w którym wyraź-
nie jest mowa o pracowniku i pracodawcy w sytuacji, gdy żadna ze stron stosunku
pracy nie zainicjowała postępowania, a uczynił to inspektor pracy. Nie ma jednakże
dostatecznych argumentów przemawiających za uznaniem, że w art. 35 ustawy zo-
stało wprowadzone podmiotowo-przedmiotowe zwolnienie obu stron postępowania w
sprawach ze stosunku pracy od ponoszenia innych opłat niż opłata podstawowa od
pism w nim wymienionych. Przepis ten nie reguluje bowiem kwestii zwolnienia od
opłat, lecz ich wysokość. Zwolnieniu od opłat poświęcony został inny tytuł ustawy, a
w nim art. 96 ust. 1 pkt 4 odnoszący się do spraw z zakresu prawa pracy.

Według drugiego sposobu rozumienia określenia ,,wyłącznie", użytego w art.
35 ust. 1 zdanie pierwsze ustawy, chodzi w tym przypadku o podkreślenie, że opłata
podstawowa w kwocie 30 zł dotyczy tylko czterech wymienionych w tym przepisie
pism procesowych. Inaczej mówiąc, opłatę podstawową w kwocie 30 zł pobiera się (z
mocy ustawy) od czterech rodzajów pism, i tylko od tych pism, a nie od innych wno-
szonych w toku postępowania w sprawach z zakresu prawa pracy przez obie strony
(strony stosunku pracy i strony procesu w sprawie z zakresu prawa pracy). Przykła-
dowo opłaty podstawowe nie są pobierane od sprzeciwu od wyroku zaocznego, za-
rzutów od nakazu zapłaty albo od skargi o wznowienie postępowania. Przepis art. 35
ust. 1 zdanie pierwsze ustawy dotyczy wysokości opłat pobieranych od wymienio-
nych w tym przepisie pism wnoszonych przez którąkolwiek ze stron - zarówno pra-
cownika, jak pracodawcę, i to niezależnie od tego, jaką pozycję zajmują w procesie
(powoda czy pozwanego). Konieczność wnoszenia opłat od innych pism niż wymie-
nione w art. 35 ust. 1 zdanie pierwsze ustawy (lub zwolnienie od ich ponoszenia)
oraz ich wysokość wynika z innych przepisów ustawy - podmiotowe zwolnienie pra-
cownika jako powoda od ponoszenia innych opłat (opłat od innych pism) niż wymie-
nione w art. 35 wynika z art. 96 ust. 1 pkt 4 ustawy, wysokość opłat od innych pism
niż wymienione w art. 35 ustawy obciążających pracodawcę określają ogólne prze-
pisy o opłatach, np. art. 13 ustawy regulujący wysokość opłaty stosunkowej albo art.
28 ustawy regulujący wysokość opłat stałych w sprawach rozpoznawanych w postę-
powaniu uproszczonym.

Powyższe rozważania prowadzą do wniosku, że w sprawach z zakresu prawa
pracy (zarówno wszczętych z powództwa pracownika, jak i tych, w których powodem
jest pracodawca), w których wartość przedmiotu sporu nie przewyższa 50.000 zł,
opłatę podstawową w kwocie 30 zł pobiera się od obu stron postępowania (od powo-
da i od pozwanego) wyłącznie od apelacji, zażalenia, skargi kasacyjnej i skargi o
stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia, natomiast inne
przepisy ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych regulują kwestie pobie-
rania opłat od pozostałych pism w tych sprawach oraz ich wysokość.

Przepisy o kosztach sądowych - głównie ze względu na ich fiskalny i restryk-
cyjny charakter - wymagają wykładni ścisłej, językowej lub semantycznej, która gwa-
rantuje jednakowość wyników, a tym samym jednolitość praktyki oraz stabilność i
pewność prawną. W związku z tym odstępstwa w kierunku innych typów wykładni
wymagają ważnych powodów i szczególnej ostrożności (por. uchwałę Sądu Najwyż-
szego z 21 listopada 2006 r., III CZP 109/06, BSN 2006 nr 11, s. 13, LEX nr 197685).
Oparte na wykładni językowej dosłowne odczytanie treści art. 35 ust. 1 zdanie pierw-
sze ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych pozwala na wyrażenie po-
glądu, że chodzi w nim o każdą sprawę z zakresu prawa pracy - zarówno wszczętą z
powództwa pracownika, jak i zainicjowaną wniesieniem pozwu przez pracodawcę.

Analogiczne stanowisko zajął już Sąd Najwyższy we wcześniejszych orzecze-
niach, m.in. w postanowieniach z 20 listopada 2006 r., I PZ 20/06, z 18 grudnia 2006
r., II PZ 59/06, z 15 lutego 2007 r., I PZ 26/06, z 19 lutego 2007 r., I PZ 38/06, oraz w
uchwałach z 9 stycznia 2007 r., II PZP 5/06, LEX nr 207707 i z 5 marca 2007 r., I
PZP 1/07, LEX nr 231085).

W orzeczeniach tych podkreślono, że argumenty semantyczne i logiczne jed-
noznacznie wskazują, że wysokość opłaty sądowej od apelacji obciążającej pracow-
nika w sprawie z zakresu prawa pracy (także w sprawie wszczętej z powództwa pra-
codawcy), w której wartość przedmiotu sporu nie przewyższa 50.000 zł, została w
art. 35 ust. 1 zdanie pierwsze ustawy o kosztach sądowych określona w sposób zu-
pełny. W każdej sprawie z zakresu prawa pracy (a więc zarówno tej, w której wystąpił
z powództwem, jak i tej, w której występuje jako pozwany) pracownik ma obowiązek
uiścić opłatę podstawową w wysokości 30 zł od apelacji, zażalenia, skargi kasacyjnej
oraz skargi o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia. Prze-
pis art. 35 ust. 1 zdanie pierwsze ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywil-
nych dotyczy określenia wysokości opłat od niektórych środków zaskarżenia i odnosi
się do każdej strony - w rozumieniu art. 7 ustawy - występującej w sprawie z zakresu
prawa pracy. Powiązanie art. 35 ust. 1 z art. 7 ustawy stanowi podstawę do wniosku,
że jeżeli z przepisu nie wynika jednoznacznie, iż odnosi się on tylko do określonych
uczestników postępowania w określonym rodzaju spraw, to odnosi się do każdego
uczestnika postępowania sądowego w określonej kategorii spraw.
Z językowej wykładni art. 35 wynika, że jedynym kryterium zastosowania tego
przepisu jest uznanie określonej sprawy za sprawę z zakresu prawa pracy. Konfigu-
racja, w jakiej występują w danej sprawie strony postępowania (pracownik i praco-
dawca), jest - z punktu widzenia zastosowania art. 35 - pozbawiona doniosłości. Wy-
sokość opłat uzależniona jest natomiast od rodzaju sprawy i rodzaju wnoszonego
pisma, niezależnie od tego, kto tej czynności dokonuje. Wysokość opłat przewidzia-
nych w art. 35 ust. 1 ustawy jest bowiem dostosowana do rodzaju sprawy. Nie jest
różnicowana w zależności od kryterium podmiotowego.
Przepis art. 35 ust. 1 zdanie pierwsze ustawy nie przewiduje w sprawach z za-
kresu prawa pracy, w których wartość przedmiotu sporu nie przewyższa kwoty
50.000 złotych, w odniesieniu do wymienionych w tym przepisie czterech rodzajów
pism procesowych, opłaty innej niż podstawowa, która - w myśl art. 14 ust. 1 - pobie-
rana jest wówczas, gdy przepisy nie przewidują opłaty stałej, stosunkowej lub tym-
czasowej. Z tych względów w omawianym wypadku opłata stosunkowa od pism wy-
mienionych w tym przepisie ogóle nie wchodzi w grę. Dotyczy to także apelacji wnie-
sionej przez pozwanego pracownika.
Wysokość opłat wynikająca z art. 35 ust. 1 zdanie pierwsze ustawy dotyczy
obu stron postępowania w sprawach z zakresu prawa pracy. Wniosek taki wypływa z
wykładni językowo-logicznej, skoro w przepisie tym nie zostało ustanowione żadne
ograniczenie podmiotowe w stosunku do hipotezy normy odnoszącej się ogólnie do
spraw z zakresu prawa pracy. Wnosić stąd należy, że od pism składanych w spra-
wach z zakresu prawa pracy, wymienionych w art. 35 ustawy, obie strony ponoszą
opłatę podstawową. Taki sam wniosek wypływa z wykładni systemowej, gdyż w
ustępie 2 tego samego artykułu mowa jest wyraźnie o obu stronach stosunku pracy
(pracowniku i pracodawcy), a jasnym celem tego przepisu miało być usunięcie wąt-
pliwości, mogących pojawić się w sytuacji, gdy żadna z tych stron nie wszczęła po-
stępowania (ponieważ uczynił to inspektor pracy).
Wyników powyższego rozumowania nie zmienia fakt, że uchylone zostały art.
463 k.p.c. i art. 263 k.p. Derogacja tych przepisów oznacza przede wszystkim odstą-
pienie od dotychczasowej zasady pełnego ustawowego zwolnienia pracownika do-
chodzącego roszczeń z zakresu prawa pracy oraz obu stron postępowania w spra-
wach o roszczenia pracownika ze stosunku pracy od opłat sądowych (por. uchwałę
Sądu Najwyższego z 20 stycznia 1986 r., III PZP 54/85, OSNCP 1986 nr 11, poz.
175, oraz postanowienie siedmiu sędziów Sądu Najwyższego z 30 listopada 1993 r.,
I PZP 34/93, OSNCP 1994 nr 5, poz. 95). Od chwili wejścia w życie ustawy z dnia 28
lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych postępowanie w sprawach
z zakresu prawa pracy nie jest już wolne z mocy ustawy od opłat sądowych; postę-
powanie to wiąże się z koniecznością uiszczenia opłat sądowych przez obie strony -
zarówno przez pracodawcę, jak i przez pracownika (niezależnie od tego, czy wystę-
pują oni po stronie powodowej, czy pozwanej), tyle że od czterech rodzajów pism
procesowych (apelacji, zażalenia, skargi kasacyjnej i skargi na bezprawność) są to
opłaty w wysokości przewidzianej w art. 35 ust. 1 zdanie pierwsze ustawy.

W obecnym stanie prawnym nie ma ogólnego przedmiotowego zwolnienia od
kosztów w sprawach z zakresu prawa pracy wszczętych z powództwa pracownika. Z
uchylonego art. 263 k.p. wynikało zwolnienie od kosztów sądowych obu stron postę-
powania, ale tylko w sprawach o roszczenia pracownika. W obecnym stanie praw-
nym, zwolnienie od uiszczania kosztów sądowych w tej kategorii spraw przysługuje
tylko pracownikowi wnoszącemu powództwo (art. 96 ust. 1 pkt 4 ustawy). Zwolnienie
to nie obejmuje czterech rodzajów pism wymienionych w art. 35 ust. 1 zdanie pierw-
sze ustawy. Gdyby z art. 35 ust. 1 wynikało zwolnienie przedmiotowe dotyczące obu
stron postępowania w sprawach z zakresu prawa pracy, zbędna byłaby norma
prawna ujęta w art. 96 ust. 1 pkt 4. Zatem, gdy chodzi o sprawy z zakresu prawa
pracy, w których wartość przedmiotu sporu nie przekracza 50.000 zł, wysokość i ro-
dzaj opłat od apelacji, zażalenia, skargi kasacyjnej i skargi o stwierdzenie niezgodno-
ści z prawem prawomocnego orzeczenia uregulowana została w art. 35 ust. 1
ustawy, zwolnienie od obowiązku uiszczenia kosztów sądowych powodów będących
pracownikami wynika z art. 96 ust. 1 pkt 4 ustawy. Pracodawcy będący stroną w po-
stępowaniu w sprawie z zakresu prawa pracy, nie są zwolnieni z mocy ustawy od
ponoszenia kosztów sądowych. Mogą jedynie ubiegać się o to zwolnienie na zasa-
dach ogólnych (art. 102 i 103).
Przedstawiona powyżej wykładnia art. 35 ust. 1 ustawy o kosztach sądowych
została już przyjęta i potwierdzona we wcześniejszych orzeczeniach Sądu Najwyż-
szego. W uchwale z 9 stycznia 2007 r., III PZP 5/06, Sąd Najwyższy stwierdził bo-
wiem, że w sprawie z zakresu prawa pracy, w której wartość przedmiotu sporu nie
przekracza 50.000 zł, od apelacji pozwanego pracodawcy pobiera się opłatę podsta-
wową w kwocie 30 zł. Podobne stanowisko Sąd Najwyższy zajął w postanowieniach
z 20 listopada 2006 r., I PZ 20/06 (stwierdzając, że opłatę podstawową z art. 35 ust.
1 ustawy o kosztach sądowych wnosi zarówno powód - pracownik, jak i pozwany
pracodawca) i z 18 grudnia 2006 r., II PZ 59/06 (przyjmując, że opłatę podstawową
od zażalenia w sprawach z zakresu prawa pracy pobiera się na podstawie art. 35
ust. 1 ustawy o kosztach sądowych niezależnie od tego, kto wnosi zażalenie - pra-
cownik czy pracodawca, powód czy pozwany). Pogląd ten można zatem uznać za
utrwalony.
Z tych względów należało podjąć uchwałę o treści podanej w sentencji.
========================================