Uchwała z dnia 21 lipca 1994 r.
I PZP 29/94

Przewodniczšcy SSN: Antoni Filcek (sprawozdawca), Sędziowie SN: Jerzy
Kwa niewski, Maria Tyszel,

Sšd Najwyższy, przy udziale prokuratora Jana Szewczyka, w sprawie z
powództwa Grażyny S. przeciwko "Społem" Powszechnej Spółdzielni Spożywców w
E. o uznanie wypowiedzenia zmieniajšcego umowę o pracę za bezskuteczne,
po rozpoznaniu na posiedzeniu jawnym dnia 21 lipca 1994 r. zagadnienia prawnego
przekazanego przez Sšd Wojewódzki-Sšd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w
Gdańsku z siedzibš w Gdyni postanowieniem z dnia 28 kwietnia 1994 r., [...] do
rozstrzygnięcia w trybie art. 391 k.p.c.:

"Czy rada nadzorcza spółdzielni może scedować swoje uprawnienia wynika-

jšce z art. 45 § 3 Prawa spółdzielczego (Dz. U. Nr 30 z 1982 r., poz. 210 ze
zm.) na
prezydium rady nadzorczej?"

p o d j š ł następujšcš uchwałę :

Nie jest dopuszczalne przekazanie prezydium rady nadzorczej spół-

dzielni uprawnienia tejże rady do wyrażenia zgody na wypowiedzenie człon-

kowi rady nadzorczej umowy o pracę albo warunków pracy lub płacy.

U z a s a d n i e n i e

Sšd Rejonowy-Sšd Pracy w Elblšgu wyrokiem z dnia 8 stycznia 1994 r., [...]
przywrócił powódkę Grażynę S. do pracy w pozwanej Spółdzielni na dotychczaso-

wych warunkach pracy m.in. na tej podstawie, że wypowiedzenie przez tę Spół-

dzielnię powódce warunków pracy i płacy, dokonane w dniu 2 sierpnia 1993 r. ze
skutkiem na dzień 30 listopada 1993 r., nastšpiło z naruszeniem przepisu art. 45
§ 6
Prawa spółdzielczego.
Powódka pracowała w pozwanej Spółdzielni ostatnio na stanowisku sekre-

tarki. W wypowiedzeniu zaproponowano jej od 1 grudnia 1993 r. stanowisko
telefonistki z odpowiednim do tego stanowiska wynagrodzeniem. W chwili wypo-

wiedzenia powódka była członkiem rady nadzorczej pozwanej Spółdzielni.
W my l art. 45 § 6 Prawa spółdzielczego członkowi rady nadzorczej
spółdzielnia może wypowiedzieć umowę o pracę tylko w wypadkach, w których
kodeks pracy dopuszcza dokonanie takiej czynno ci w stosunku do członka
zakładowego organu zwišzku zawodowego.
Sšd Rejonowy nie podzielił stanowiska strony pozwanej, że cyt. przepis jest
przepisem martwym ze względu na brak w kodeksie pracy regulacji prawnej, do
której odsyła. Zdaniem Sšdu Rejonowego odesłania zawartego w tym przepisie nie
można ograniczać tylko do kodeksu pracy, a obejmuje ono w wietle art. 9 k.p.
wszelkie akty prawne regulujšce wskazanš materię. Jest ona aktualnie zawarta w
przepisie art. 32 ustawy z dnia 23 maja 1991 r. o zwišzkach zawodowych. Zgodnie
z
ust. 1 tego artykułu "pracodawca nie może bez zgody zarzšdu zakładowej
organizacji zwišzkowej wypowiedzieć ani rozwišzać stosunku pracy z pracownikiem
będšcym członkiem zarzšdu lub komisji rewizyjnej zakładowej organizacji
zwišzkowej w czasie trwania mandatu oraz w okresie roku po jego wyga nięciu",
zgodnie za z ust. 2 "pracodawca nie może bez zgody zarzšdu zakładowej
organizacji zwišzkowej zmienić jednostronnie warunków pracy lub płacy na
niekorzy ć pracownika będšcego członkiem zarzšdu lub komisji rewizyjnej zakłado-

wej organizacji zwišzkowej w okresie, o którym mowa w ust. 1, chyba że dopusz-

czajš to odrębne przepisy". Stosujšc powyższe uregulowanie wprost do art. 45 § 6
Prawa spółdzielczego Sšd Rejonowy doszedł do wniosku, że dla wypowiedzenia
członkowi rady nadzorczej warunków pracy lub płacy konieczna jest zgoda tejże
rady. Tymczasem w odniesieniu do powódki rada nadzorcza nie wyraziła zgody na
wypowiedzenie jej przez Spółdzielnię warunków pracy i płacy. Zgodę takš wyraziło
natomiast prezydium rady nadzorczej.
Abstrahujšc od formalnej poprawno ci uchwały prezydium rady nadzorczej w
powyższym przedmiocie, a to ze względu na podniesiony przez powódkę zarzut
braku quorum niezbędnego do podjęcia uchwały, Sšd Rejonowy uznał, że nie
znajduje ona podstawy prawnej w art. 46 § 3 Prawa spółdzielczego, który stanowi,
że gdy statut przewiduje wybór przez radę nadzorczš jej prezydium, to statut
może
też postanawiać, iż w okresach pomiędzy posiedzeniami rady, prezydium upraw-

nione jest do podejmowania uchwał w sprawach wymienionych w art. 46 § 1 pkt 2
lit.
c, pkt 6 i 8 oraz w sprawach zastrzeżonych do działania rady na podstawie art.
46 §
2. Żaden ze wskazanych przepisów nie obejmuje udzielenia zgody na
wypowiedzenie zmieniajšce. Ponadto art. 46 § 3 Prawa spółdzielczego dotyczy
uprawnień rady a nie jej obowišzków, za wyrażenie zgody na wypowiedzenie
warunków pracy lub płacy jest nie tylko uprawnieniem rady, ale także jej obowiš-

zkiem. Sšd Rejonowy zauważył, że również statut pozwanej Spółdzielni nie
przewiduje możliwo ci powierzenia prezydium rady uprawnień i obowišzków z tego
tytułu.
Sšd Wojewódzki-Sšd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Gdańsku z
siedzibš w Gdyni rozpoznajšc sprawę na skutek rewizji pozwanej Spółdzielni na
podstawie art. 391 § 1 k.p.c. przedstawił Sšdowi Najwyższemu do rozstrzygnięcia
budzšce wštpliwo ci zagadnienie prawne przytoczone w sentencji niniejszej
uchwały. Powołany w tym zagadnieniu przepis art. 45 § 3 Prawa spółdzielczego
wskazany został omyłkowo. Jak wynika z uzasadnienia postanowienia Sšdu
Wojewódzkiego z dnia 28 kwietnia 1994 r., którym przedstawiono przedmiotowe
zagadnienie Sšdowi Najwyższemu, chodzi w nim o uprawnienia rady nadzorczej
wynikajšce z art. 45 § 6 Prawa spółdzielczego, a dotyczšce wyrażenia zgody na
wypowiedzenie umowy o pracę albo warunków pracy lub płacy członkowi rady
nadzorczej. Przytoczony omyłkowo przepis art. 45 § 3 Prawa spółdzielczego
dotyczy
zupełnie innej materii nie majšcej zwišzku z przedmiotem sprawy.
Wštpliwo ci swoje uzasadnił Sšd Wojewódzki tym, że kompetencje prezy-

dium rady nadzorczej okre la nie tylko art. 46 § 3 Prawa spółdzielczego -
upoważ-

niajšcy prezydium do podejmowania uchwał w sprawach wymienionych w § 1 pkt 2
lit. c oraz pkt 6 i 8 artykułu 46 a nadto w sprawach zastrzeżonych do zakresu
działania rady w § 2 tego artykułu - lecz także statut spółdzielni i regulamin
rady
nadzorczej. W § 12 pkt k tego regulaminu postanowiono, że prezydium rady
nadzorczej załatwia inne sprawy zlecone uchwałš plenarnego posiedzenia rady z
wyjštkiem spraw wymienionych w § 2 regulaminu pkt a, e, i, l, n, przy czym do
tych
wyjštków nie należy kwestia wyrażania zgody na wypowiedzenie warunków pracy
lub płacy członkowi rady nadzorczej. Nie wymienia również tej czynno ci
uprawnienia art. 46 Prawa spółdzielczego, co by wskazywało, że jest to inna
szczególna czynno ć. Natomiast rada nadzorcza pozwanej Spółdzielni uchwałš nr
8/93 z dnia 6 stycznia 1993 r. upoważniła jej prezydium do podejmowania uchwał w
sprawach dopuszczonych regulaminem pracy rady nadzorczej i statutem.
Rozstrzygnięcie przez Sšd Najwyższy przedstawionego zagadnienia wymaga
ustosunkowania się do dwóch kwestii wstępnych, a mianowicie: 1) czy art. 45 § 6
Prawa spółdzielczego odsyła do ochrony przed wypowiedzeniem umowy o pracę
albo warunków pracy lub płacy przysługujšcej członkom zakładowego organu
zwišzku zawodowego wynikajšcej z kodeksu pracy, czy także z innych przepisów
prawa pracy, w szczególno ci zawartych w ustawie o zwišzkach zawodowych; 2) w
razie przyjęcia, że w rachubę wchodzi ochrona przewidziana w art. 22 ustawy
dnia
23 maja 1991 r. o zwišzkach zawodowych - kto uprawniony jest do wyrażania zgody
na wypowiedzenie umowy o pracę albo warunków pracy lub płacy członkowi rady
nadzorczej ta rada czy zarzšd zakładowej organizacji zwišzkowej.
Pierwszš kwestiš zajšł się w uzasadnieniu swego wyroku Sšd Rejonowy
przyjmujšc, że odesłanie zawarte w art. 45 § 3 Prawa spółdzielczego obejmuje
aktualnie obowišzujšce przepisy prawne dotyczšce ochrony członków zakładowych
organów zwišzków zawodowych przed wypowiedzeniem umowy o pracę albo
warunków pracy lub płacy, zawarte w art. 32 ustawy z dnia 23 maja 1991 r. o
zwišzkach zawodowych. Stanowisko powyższe jest prawidłowe i zbieżne z zajętym
przez Sšd Najwyższy w uzasadnieniu uchwały z dnia 5 maja 1993 r., I PZP 13/93
(OSNCP 1993 z. 12 poz. 216). Sšd Najwyższy sięgnšł w nim do wykładni history-

cznej. W wyniku bowiem zmian ustawowych regulacja ochrony umowy o pracę
członków zakładowych organów zwišzków zawodowych przed wypowiedzeniem i
zmianš warunków pracy lub płacy przeniesiona została z kodeksu pracy do ustawy o
zwišzkach zawodowych, co spowodowało, że dosłowne rozumienie art. 45 § 6
Prawa spółdzielczego utraciło normatywne znaczenie. Należy także zauważyć, że
zmienił się sposób tej ochrony. O ile w przepisach kodeksu pracy (art. 39, 40 i
43)
oraz ustawy z dnia 8 pa dziernika 1982 r. o zwišzkach zawodowych (art. 39 w
brzmieniu jednolitego tekstu tej ustawy opublikowanej w Dz. U. z 1985 r. Nr 54,
poz.
177) polegał on na zakazie wypowiedzenia ze wskazanymi wyjštkami, o tyle w art.
32 ustawy z dnia 23 maja 1991 r, o zwišzkach zawodowych (Dz. U. Nr 55, poz. 234)
przybrał postać wymogu zgody zarzšdu zakładowej organizacji zwišzkowej na
wypowiedzenie umowy o pracę albo warunków pracy lub płacy.
Druga kwestia nie była rozważana w niniejszej sprawie przez Sšdy obu
instancji ani przez Sšd Najwyższy w uzasadnieniu powołanej uchwały z dnia 5 maja
1993 r., I PZP 13/93. Sšdy te przyjęły za oczywiste, że w stosunku do członków
rad
nadzorczych spółdzielni wyrażanie zgody na wypowiedzenie umowy o pracę albo
warunków pracy lub płacy członkom rad nadzorczych spółdzielni należy w wietle
art. 45 § 6 ustawy z dnia 16 wrze nia 1982 r. Prawo spółdzielcze (Dz. U. Nr 30,
poz.
210 ze zm.) w zw. z art. 32 ustawy z dnia 23 maja 1991 r. o zwišzkach zawodowych
do rady nadzorczej. Takie rozwišzanie zakłada z góry przedstawione Sšdowi
Najwyższemu zagadnienie prawne i rozwišzanie to jest trafne. Dosłowne
zastosowanie w rozważanej sytuacji przepisu art. 32 ustawy z dnia 23 maja 1991
r.
oznaczałoby bowiem, że chodzi o zgodę zarzšdu zakładowej organizacji zwišzkowej,
co kolidowałoby z podstawowš zasadš samorzšdno ci spółdzielni, chyba, że
wynikałoby z jednoznacznego uregulowania w Prawie spółdzielczym. Przepis art. 32
ustawy o zwišzkach zawodowych należy zatem do sytuacji przewidzianej w art. 45 §
6 Prawa spółdzielczego stosować odpowiednio a nie wprost, jak to sugeruje Sšd
Rejonowy w uzasadnieniu swego wyroku.

Przechodzšc do rozstrzygnięcia zagadnienia przedstawionego przez Sšd
Wojewódzki, Sšd Najwyższy zważył, co następuje:

Art. 46 § 1 Prawa spółdzielczego okre la w 8 punktach zakres działania rady
nadzorczej spółdzielni. Nie obejmuje on wyrażania zgody na wypowiedzenie umowy
o pracę albo warunków pracy lub płacy członkom rady nadzorczej. Ponadto zgodnie
z § 2 artykułu 46 zdanie pierwsze statut może zastrzec do zakresu działania rady
jeszcze inne uprawnienia. Chodzi tu o uprawnienia i odpowiadajšce im obowišzki,
których wyłšcznym ródłem jest statut. Gdy wynikajš one z ustawy, to powtórzenie
ich w statucie w sposób szczegółowy lub ogólny (np. "wykonywanie innych zadań
wynikajšcych z obowišzujšcych przepisów" - jak to przyjęto w § 24 lit. p statutu
pozwanej Spółdzielni - k. 43 akt sprawy) nie czyni ze statutu ich ródła.
Dotyczy to
nie tylko zadań rady okre lonych w art. 46 § 1 Prawa spółdzielczego, lecz także
w
innych przepisach, w tym w art. 45 § 6 Prawa spółdzielczego, z którego w zwišzku
z
art. 32 ust. 1 i 2 ustawy z dnia 23 maja 1991 r. o zwišzkach zawodowych wynika,
że
do zadań rady nadzorczej spółdzielni należy wypowiadanie się w przedmiocie zgody
na wypowiedzenie umowy o pracę albo warunków pracy lub płacy członkom tejże
rady.
Zgodnie z art. 46 § 3 Prawa spółdzielczego statut może przewidzieć wybór
przez radę nadzorczš jej prezydium (co uczyniono w statucie pozwanej
spółdzielni),
w takim za wypadku statut może również postanowić, że w okresach między
posiedzeniami rady prezydium uprawnione jest do podejmowania uchwał w
sprawach wymienionych w § 1 pkt 2 lit. c, pkt 6 i 8 oraz w sprawach
zastrzeżonych
do zakresu działania rady na podstawie § 2. Wynika z tego, że jeżeli statut tak
postanowi spo ród ustawowych zadań rady mogš być wykonywane przez jej
prezydium tylko te, które okre lone zostały w art. 46 § 1 pkt 2 lit. c, pkt 6 i
8 (czyli
przeprowadzanie kontroli nad sposobem załatwiania przez zarzšd wniosków
organów spółdzielni i poszczególnych jej członków, rozpatrywanie skarg na
działalno ć zarzšdu a także podejmowanie uchwał w sprawach czynno ci prawnych
dokonywanych między spółdzielniš a członkami zarzšdu oraz reprezentowanie
spółdzielni przy tych czynno ciach). Inne zatem ustawowe kompetencje rady (w tym
wynikajšce z art. 45 § 6 Prawa spółdzielczego) nie mogš być wykonywane przez
prezydium choćby statut, a tym bardziej - jak w niniejszej sprawie - regulamin
tak
stanowił. Jak bowiem już wyja niono, nie mogš one być uznane za majšce swe
ródło w statucie w rozumieniu art. 46 § 2 Prawa spółdzielczego. Inna wyłšcznie
słowna wykładnia wymienionego przepisu prowadziłaby do tego, że zapis w statucie
przesšdzałby o zakresie spraw, w których działać może prezydium rady, co
czyniłoby zbędnym wyszczególnianie w art. 46 § 3 Prawa spółdzielczego tych zadań
należšcych z ustawy do kompetencji rady nadzorczej, w których do podejmowania
uchwał może zostać uprawnione prezydium rady. Natomiast Prawo spółdzielcze
pozostawia pełnš swobodę statutowi do okre lenia kompetencji prezydium rady w
zakresie uprawnień, które statut przyznał radzie poza uprawnieniami wymienionymi
w ustawie. Identyczne w rezultacie stanowisko zajšł w rozważanej kwestii M.
Gersdorf (Prawo spółdzielcze, Komentarz, Warszawa 1985 r., str. 130). Komentator
w swych poglšdach poszedł jeszcze dalej, mianowicie uznał, że gdy w ramach art.
46 § 2 Prawa spółdzielczego statut wyposażył radę nadzorczš w prawo
podejmowania uchwał typu normatywnego (tj. uchwał regulujšcych w zakresie nie
unormowanym w ustawie lub bliżej okre lajšcych zasady obowišzujšce przy
kształtowaniu stosunków prawnych między członkami a spółdzielniš), to ze
względu
na wagę tych uchwał może je podejmować tylko rada, a jej prezydium może jedynie
wysuwać pewne propozycje w tym względzie.
Z powyższych względów Sšd Najwyższy odpowiadajšc na przedstawione
zagadnienie podjšł uchwałę sformułowanš w jej sentencji.
========================================