Uchwała z dnia 14 czerwca 1994 r.
I PZP 28/94


Przewodniczący SSN: Maria Mańkowska, Sędziowie SN: Józef Iwulski (spra-
wozdawca), Jerzy Kwaśniewski,


Sąd Najwyższy, przy udziale prokuratora Jana Szewczyka, w sprawie z powództwa
Beaty T.-B. przeciwko Szkole Podstawowej w J. o zawarcie umowy o pracę na czas nie
określony, po rozpoznaniu na posiedzeniu jawnym dnia 14 czerwca 1994 r. zagadnienia
prawnego przekazanego przez Sąd Wojewódzki-Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w
Krakowie postanowieniem z dnia 30 marca 1994 r. [...] do rozstrzygnięcia w trybie art. 391
k.p.c.


"Czy nauczycielowi zatrudnionemu na podstawie umowy na czas określony służy
roszczenie o zawarcie umowy na czas nieokreślony w oparciu o art. 10 ust. 4 Karty
Nauczyciela (ustawa z dnia 26 stycznia 1982 roku) ?"


p o d j ą ł następującą uchwałę:


Zatrudnienie nauczyciela spełniającego warunki z art. 10 ust. 2 pkt 2-4 ustawy z
dnia 26 stycznia 1982 r. Karta Nauczyciela (Dz. U. Nr 3, poz. 19 ze zm.) na podstawie
umowy o pracę na czas określony, niezgodnie z przesłankami art. 10 ust. 4 tej ustawy,
powoduje nawiązanie stosunku pracy na czas nie określony.

U z a s a d n i e n i e


Wyrokiem z dnia 15 grudnia 1993 r., [...], Sąd Rejonowy-Sąd Pracy dla Krakowa
Nowej Huty w Krakowie oddalił powództwo Beaty T.-B. przeciwko Szkole Podstawowej w J.
o zawarcie umowy o pracę na czas nie określony w miejsce umowy na czas określony. Sąd
Rejonowy ustalił, że powódka była zatrudniona w okresie od 1 września 1992 r. do 31
sierpnia 1993 r. na podstawie umowy o pracę na czas określony na stanowisku nauczyciela.
Powódka uczyła języka polskiego co było zgodne z jej wykształceniem, gdyż ukończyła
filologię polską ze specjalnością nauczyciela. Na rok szkolny 1993/94 strony ponownie
zawarły umowę o pracę na czas określony od 1 września 1993 r. do 31 sierpnia 1994 r.
Organizacja nauczania w pozwanej szkole przewiduje dwa pełne etaty dla nauczycieli języka
polskiego. Ponieważ jeden z tych etatów zajmuje wicedyrektorka szkoły, którą obowiązuje
połowa wymiaru czasu pracy, pozostałe godziny nauczania języka polskiego są rozdzielone
pomiędzy powódkę i inną nauczycielkę. Sąd Rejonowy ustalił, że zebrany w sprawie materiał
dowodowy nie pozwala na przyjęcie aby strona pozwana przyrzekła powódce zawarcie
umowy na czas nieokreślony, a zatrudnienie jej na podstawie umowy terminowej jest zgodne
z art. 10 ust. 4 Karty Nauczyciela bowiem wynika z organizacji nauczania w szkole.

Rozpatrując rewizję powódki od tego wyroku, Sąd Wojewódzki-Sąd Pracy i
Ubezpieczeń Społecznych w Krakowie przedstawił Sądowi Najwyższemu rozpatrywane
zagadnienie prawne. Sąd Wojewódzki przedstawił wątpliwość czy przepis art. 10 ust. 4 Karty
Nauczyciela ma charakter instrukcyjny tzn. skierowany jest tylko do organu zatrudniającego,
czy też daje nauczycielowi prawo domagania się na drodze sądowej zatrudnienia w oparciu o
umowę na czas nie określony, przy spełnieniu warunków w nim przewidzianych. Sąd
Wojewódzki skłania się do przyjęcia pierwszego z tych poglądów, o instrukcyjnym
charakterze omawianego przepisu, podnosząc zwłaszcza wątpliwość co do możliwości
kontroli przez sąd pracy organizacji nauczania w danym roku szkolnym.


Sąd Najwyższy zważył co następuje:


Zasady nawiązywania stosunków pracy z nauczycielami reguluje art. 10 ustawy z dnia
26 stycznia 1982 r. Karta Nauczyciela (Dz. U. Nr 3, poz. 19 ze zm.). Przepis ten stanowi, że
stosunek pracy z nauczycielem nawiązuje się na podstawie mianowania lub umowy o pracę.
Do nawiązania stosunku pracy na podstawie mianowania konieczne jest spełnienie
warunków szczegółowo opisanych w art. 10 ust. 2. Z nauczycielem spełniającym warunki z
pkt 2-4 ust. 2 art. 10 stosunek pracy nawiązuje się na podstawie umowy o pracę (art.10 ust.
3). Umowę o pracę nawiązuje się więc w szczególności z nauczycielem nie posiadającym
odpowiednich kwalifikacji lub wymaganego stażu pracy. Przepis art. 10 ust. 3 nie określa
jednak, który z rodzajów umowy o pracę należy zastosować. Czyni to dopiero art. 10 ust. 4
Karty Nauczyciela. Stwierdza on, że zatrudnienie nauczyciela na czas określony może
nastąpić jedynie wtedy, gdy taka potrzeba wynika z organizacji nauczania lub gdy chodzi o
zastępstwo nieobecnego nauczyciela. Sformułowanie tego przepisu nie powinno budzić
żadnych wątpliwości. Wynika z niego wprost, że umowa o pracę na czas określony może być
zawarta "jedynie wtedy", gdy spełnione są przesłanki tego przepisu. Jest to więc przepis
pozwalający niewątpliwie na rozumowanie a contrario, że jeżeli nie są spełnione jego warunki
to zatrudnienie nauczyciela na podstawie umowy na czas określony nie powinno nastąpić, a
więc jest niedopuszczalne. Zawarcie z nauczycielem umowy na czas określony przy braku
spełnienia przesłanek tego przepisu (brak potrzeb organizacji nauczania lub zastępstwa
nieobecnego nauczyciela) jest sprzeczne z omawianym przepisem i zgodnie z art. 18 § 2
kodeksu pracy w zw. z art. 98 ust. 1 Karty Nauczyciela powoduje zastosowanie odpowiednich
przepisów prawa pracy. Ponieważ zawarcie wbrew regulacjom z art. 10 ust. 4 Karty
Nauczyciela umowy o pracę na czas określony jest niedopuszczalne, to zgodnie z art. 10 ust.
3 tej ustawy, umowa ta zostaje zastąpiona innym rodzajem umowy o pracę, a więc umową na
czas nie określony. Nie ma uzasadnienia dopatrywanie się w brzmieniu przepisów ich
instrukcyjnego charakteru. Wręcz odwrotnie zasadą jest, że przepisy prawa pracy, regulujące
wzajemne prawa i obowiązki stron stosunku zobowiązaniowego, rodzą określone prawa
podmiotowe. Nie sprzeciwia się temu niedookreślony charakter przesłanek omawianego art.
10 ust. 4 Karty Nauczyciela. Bardzo często tego rodzaju zwroty zawarte są w przepisach
prawa pracy i nie sprzeciwia się to poddaniu ich stosowania kontroli sądu pracy. Jako
klasyczny przykład takiego przepisu można wskazać art. 45 kodeksu pracy, posługujący się
pojęciem "nieuzasadnionego" wypowiedzenia umowy o pracę. Mimo blankietowego
charakteru tego określenia podlega ono ocenie sądu pracy przy roszczeniach związanych z
wypowiedzeniem umowy o pracę.

Omawiana problematyka była już przedmiotem wypowiedzi Sądu Najwyższego w
uchwale składu siedmiu sędziów z dnia 27 maja 1993 r. , I PZP 14/93, OSNCP 1993 z. 11
poz. 189. W jej uzasadnieniu Sąd Najwyższy stwierdził, że zawarcie umowy o pracę z
nauczycielem, który w myśl przepisów powinien być mianowany, należy traktować jako
równoznaczne z mianowaniem, a zawarcie umowy o pracę na czas określony mimo, iż nie
zostały spełnione warunki przewidziane w art. 10 ust. 4 Karty Nauczyciela, ma ten skutek, że
umowę taką należy traktować jako zawartą na czas nie określony. Pogląd ten należy w pełni
podzielić.

Powyższe rozumowanie prowadzi do podjęcia uchwały jak w sentencji.
========================================