Uchwała z dnia 7 czerwca 1994 r.I PZP 25/94


Przewodnicząc SSN: Teresa Flemming-Kulesza, Sędziowie SN: Józef Iwulski
(sprawozdawca), Jadwiga Skibińska-Adamowicz,


Sąd Najwyższy, przy udziale prokuratora Stefana Trautsolta, w sprawie z
powództwa Lidii F. przeciwko Państwowemu Domowi Dziecka w P. o ustalenie, po
rozpoznaniu na posiedzeniu jawnym dnia 7 czerwca 1994 r. zagadnienia prawnego
przekazanego przez Sad Wojewódzki-Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Lub-
linie postanowieniem z dnia 18 marca 1994 r., [...] do rozstrzygnięcia w trybie art.
391 k.p.c.,


"Czy określone w art. 10 ust. 2 pkt 5 ustawy z dnia 26.01.1982 r. Karta Nauc-
zyciela (Dz. U. Nr 3, poz. 19 z 1982 r. z późn. zm.) kwalifikacje niezbędne do uzy-
skania mianowania z mocy prawa (pkt 7 art. 10 ust. 2) przez nauczyciela zatrud-
nionego nieprzerwanie przez okres 3 lat w szkole, muszą istnieć przez cały trzyletni
okres jego pracy, czy wystarczy, że istnieją one w chwili upływu trzyletniego okresu
zatrudnienia ?"


p o d j ą ł następującą uchwałę:


Warunek posiadania odpowiednich kwalifikacji, którego spełnienie jest
niezbędne do uzyskania przez nauczyciela mianowania z mocy prawa, musi
być spełniony w momencie upływu trzyletniego okresu zatrudnienia (art. 10
ust. 2 pkt 7 zd. 2 w zw. z pkt 5 ustawy z dnia 26 stycznia 1982 r. Karta Nauczy-
ciela - Dz. U. Nr. 3, poz. 19 ze zm.).

U z a s a d n i e n i e


Sąd Wojewódzki-Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Lublinie przedsta-
wił rozpatrywane zagadnienie prawne w następującym stanie faktycznym: powódka
Lidia F. została w dniu 31 sierpnia 1985 r. zatrudniona w Państwowym Domu
Dziecka w P. na stanowisku wychowawcy na podstawie umowy na czas określony
do dnia 31 sierpnia 1986 r. Następnie co roku z powódką zawierane były kolejne
umowy o pracę na czas określony, ostatnia 31 sierpnia 1993 r. do dnia 31 sierpnia
1994 r. W chwili zatrudnienia w 1985 r. powódka była absolwentką liceum ogólno-
kształcącego i nie posiadała kwalifikacji do pracy w charakterze wychowawcy, ok-
reślonych w rozporządzeniu Ministra Oświaty i Wychowania z dnia 24 sierpnia 1982
r. w sprawie szczegółowych kwalifikacji wymaganych od nauczycieli oraz określenia
szkół i wypadków, w których można zatrudniać nauczycieli nie mających wykształce-
nia (Dz. U. Nr 29, poz. 206). W 1987 r. powódka ukończyła studium pedagogiczne,
uzyskała w ten sposób kwalifikacje pedagogiczne i powinna uzyskać mianowanie z
mocy prawa, którego jednak nie otrzymała.

Sąd Rejonowy-Sąd Pracy w Puławach wyrokiem z dnia 27 października 1993
r., [...], oddalił powództwo o potwierdzenie, że strony łączy stosunek pracy z
mianowania, uznając, że roszczenie powódki uległo przedawnieniu, a nadto że
powódka w świetle aktualnie obowiązującego rozporządzenia Ministra Edukacji
Narodowej z dnia 10 października 1991 r. w sprawie szczegółowych kwalifikacji
wymaganych od nauczycieli oraz określenia szkół i wypadków, w których można
zatrudniać nauczycieli nie mających wyższego wykształcenia (Dz. U. Nr 98, poz.
433) nie posiada kwalifikacji do zajmowania stanowiska wychowawcy w Domu
Dziecka.

Sąd Wojewódzki przedstawiając zagadnienie prawne wyraził pogląd, że
przepis art. 10 ust. 2 pkt 7 zd. 2 Karty Nauczyciela może być różnie interpretowany.
Można bowiem twierdzić, że dla uzyskania mianowania z mocy prawa wymagane
kwalifikacje nauczyciel musi posiadać przez cały trzyletni okres zatrudnienia w
szkole lub, że kwalifikacje te musi mieć jedynie w momencie upływu tego okresu.

Prokurator na rozprawie przed Sądem Najwyższym wnosił o podjęcie uch-
wały, że warunek posiadania odpowiednich kwalifikacji dla uzyskania przez nauczy-
ciela mianowania z mocy prawa, powinien być spełniony w dniu upływu trzyletniego
okresu zatrudnienia.


Sąd Najwyższy zważył co następuje:

Zgodnie z § 10 ust. 2 rozporządzenia Ministra Oświaty i Wychowania z dnia
24 sierpnia 1982 r. w sprawie szczegółowych kwalifikacji wymaganych od nauczy-
cieli oraz określenia szkół i wypadków, w których można zatrudniać nauczycieli nie
mających wykształcenia (Dz. U. Nr 29, poz. 206), obowiązującego w momencie pod-
jęcia przez powódkę pracy, kwalifikacje do prowadzenia zajęć wychowawczych w
domach dziecka posiadała osoba, która miała kwalifikacje do nauczania w szkołach
podstawowych lub średnich i ukończyła studium pedagogiczne z zakresu opieki nad
dzieckiem. Zgodnie więc z § 3 tego rozporządzenia kwalifikacje te miała osoba, która
ukończyła studia wyższe z przygotowaniem pedagogicznym albo studia wyższe bez
tego przygotowania i studium pedagogiczne, a w terminie do dnia 31 sierpnia 1990 r.
uzyskać można było je również przez uzyskanie świadectwa dojrzałości i ukończenie
studium pedagogicznego. Wymogów tych powódka nie spełniała w chwili podjęcia
zatrudnienia i uzyskała potrzebne kwalifikacje w momencie ukończenia studium
pedagogicznego czyli w 1987 r. Mimo zmian w przepisach dotyczących wymogów
kwalifikacyjnych powódka spełniała by te wymogi, gdyby w trakcie obowiązywania
tego rozporządzenia uzyskała mianowanie. Taka regulacja została bowiem
wprowadzona w przepisach § 20 rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej z dnia
8 maja 1989 r. w sprawie szczegółowych kwalifikacji wymaganych od nauczycieli
oraz określenia szkół i wypadków, w których można zatrudniać nauczycieli nie mają-
cych wykształcenia (Dz. U. Nr 34, poz. 189) i § 12 rozporządzenia Ministra Edukacji
Narodowej z dnia 10 października 1991 r. w sprawie szczegółowych kwalifikacji
wymaganych od nauczycieli oraz określenia szkół i wypadków, w których można
zatrudniać nauczycieli nie mających wyższego wykształcenia (Dz. U. Nr 98, poz.
433). Zgodnie z tymi przepisami nauczyciele zatrudnieni w dniu wejścia w życie tych
rozporządzeń, którzy spełniali wymagania kwalifikacyjne na podstawie dotychczaso-
wych przepisów oraz uzyskali mianowanie, posiadają bowiem dalej kwalifikacje w
rozumieniu przepisów tych rozporządzeń.

Powódka nie została mianowana z mocy aktu mianowania dlatego należy
rozważyć czy w okresie obowiązywania cyt. rozporządzenia z dnia 24 sierpnia 1982
r. uzyskała mianowanie z mocy prawa. Mogła je natomiast uzyskać tylko wówczas,
gdyby przyjąć, że warunek posiadania odpowiednich kwalifikacji, wymagany dla uzy-
skania takiego mianowania należy spełniać jedynie w dacie upływu trzyletniego ok-
resu zatrudnienia, a nie jest potrzebne spełnianie tego warunku przez cały ten okres.
Trzyletni okres zatrudnienia powódki upływał bowiem w 1988 r. i wówczas powódka
posiadała wymagane kwalifikacje. Natomiast trzy lata od uzyskania przez powódkę
kwalifikacji upływały w 1990 r. i wówczas już powódka nie spełniała ogólnych wy-
mogów kwalifikacyjnych, a można by uznać, że je spełnia tylko pod warunkiem
wcześniejszego uzyskania mianowania.

Zgodnie z art. 10 ust. 1 ustawy z dnia z dnia 26 stycznia 1982 r. Karta Nauc-
zyciela (Dz. U. Nr 3, poz. 19 ze zm.) stosunek pracy z nauczycielem nawiązuje się
na podstawie mianowania lub umowy o pracę. Przez mianowanie stosunek pracy z
nauczycielem nawiązuje się, jeżeli: 1) posiada on obywatelstwo polskie, 2) pełną
zdolność do czynności prawnych, 3) korzysta z praw publicznych, 4) nie toczy się
przeciwko niemu postępowanie karne lub o ubezwłasnowolnienie, 5) posiada wyma-
gane kwalifikacje do zajmowania danego stanowiska, 6) może być zatrudniony w
pełnym wymiarze zajęć na czas nieokreślony i 7) bezpośrednio przed mianowaniem
wykonywał nieprzerwanie, przez co najmniej dwa lata, w pełnym wymiarze zajęć,
pracę pedagogiczną w szkole lub pracę dydaktyczną na stanowisku nauczyciela
akademickiego, która została pozytywnie oceniona lub 8) ponownie podejmuje pracę
w zawodzie nauczycielskim, jeżeli poprzednio był nauczycielem mianowanym, a
przerwa nie przekraczała 5 lat, a w wypadku dłuższej przerwy - jeżeli wykonywał w
tym okresie pracę nauczyciela.

Według art. 10 ust. 2 pkt 7 zd. drugie Karty Nauczyciela jeżeli w okresie
trzech lat nieprzerwanej pracy w szkole licząc od dnia zatrudnienia nie dopełniono
obowiązku oceny pracy nauczyciela, a spełnia on pozostałe warunki do mianowania,
uzyskuje mianowanie z mocy prawa, przy czym datą nawiązania stosunku pracy z
mianowania w tym trybie jest data upływu okresu trzyletniego (art. 13 Karty Nauczy-
ciela).

Jak wyjaśnił Sąd Najwyższy w uchwale składu siedmiu sędziów z dnia 27
maja 1993 r., I PZP 14/93, OSNCP 1993 z. 11 poz. 189, uzyskanie przez nauczy-
ciela mianowania z mocy prawa oznacza, iż jego stosunek pracy - po spełnieniu
warunków przewidzianych w art. 10 ust. 2 pkt 7 zd. 2 Karty Nauczyciela przekształca
się w stosunek pracy z mianowania i szkoła ma obowiązek wydania nauczycielowi
pisemnego potwierdzenia, że uzyskał on takie mianowanie. Zawarcie z nauczy-
cielem umowy o pracę, bez względu na jej rodzaj, mimo iż uzyskał on mianowanie z
mocy prawa, oznacza nawiązanie z nim stosunku pracy z mianowania, chyba że
zachodzą okoliczności, w których przewidziane jest zawieranie z nauczycielem
umowy o pracę. W sytuacji opisanej w art. 10 ust. 2 pkt 7 zd. 2 Karty Nauczyciela
skutek prawny polegający na przekształceniu się stosunku pracy nawiązanego na
podstawie umowy o pracę w stosunek pracy z mianowania następuje automatycznie,
niezależnie od tego, czy nauczycielowi wręczony zostanie akt mianowania. Z woli
ustawodawcy sam upływ terminu trzech lat rodzi skutek materialnoprawny. Pisemne
potwierdzenie tego faktu ma znaczenie tylko deklaratoryjne, przy czym wydanie ok-
reślonego pisma jest celowe, gdyż umożliwia uniknięcie wątpliwości, z jakim dniem
nauczyciel stał się mianowanym z mocy prawa. Odpowiednie zastosowanie w takim
przypadku ma art. 29 § 3 k.p. W razie sporu nauczyciel może domagać się przed
sądem pracy zobowiązania dyrektora szkoły do potwierdzenia, że ze względu na
spełnienie wymagań przewidzianych w art. 10 ust. 2 pkt 7 zd. 2 Karty Nauczyciela,
od określonej daty jest on nauczycielem mianowanym w wyniku mianowania uzy-
skanego z mocy prawa. Swoistość uzyskania mianowania z mocy prawa polega na
przekształceniu dotychczasowego stosunku pracy nawiązanego na podstawie
umowy o pracę w stosunek z mianowania, a więc w stosunek pracy, do którego mają
zastosowanie przepisy regulujące stosunki z nominacji. Poglądy te należy w pełni
podzielić.

W szczególności należy podkreślić, że momentem z którym związane jest
uzyskanie mianowania z mocy prawa jest moment upływu okresu trzech lat zatrud-
nienia. Ta chwila decyduje o uzyskaniu nowego statusu prawnego i w tym momencie
należy oceniać spełnianie wymogów do uzyskania mianowania. Brzmienie anal-
izowanego przepisu nie pozwala na wprowadzenie dodatkowego warunku uzyskania
mianowania z mocy prawa w postaci spełniania pozostałych wymogów jego uzy-
skania przez cały okres trzyletniego zatrudnienia. Tak samo jak przy mianowaniu w
drodze aktu mianowania decydujące jest spełnianie wymogów pozwalających na
mianowanie, w szczególności wymogu posiadania odpowiednich kwalifikacji, w mo-
mencie upływu dwóch lat zatrudnienia, tak przy mianowaniu z mocy prawa, niez-
będne jest posiadanie odpowiednich kwalifikacji w dniu upływu okresu trzech lat
zatrudnienia. Jeżeli więc spełnione są przesłanki uzyskania mianowania z mocy
prawa wymienione w art. 10 ust. 2 pkt 7 zd. drugie Karty Nauczyciela i w momencie
upływu trzech lat zatrudnienia nauczyciel spełnia pozostałe warunki, a zwłaszcza
posiada w tym momencie odpowiednie kwalifikacje, to uzyskuje mianowanie z mocy
prawa, choćby wymaganych kwalifikacji nie miał przez cały ten okres. Podkreślenia
też wymaga, że potwierdzenia statusu prawnego nauczyciela zatrudnionego na pod-
stawie mianowania może on żądać przez cały okres zatrudnienia, niezależnie od
tego kiedy wystąpi z takim roszczeniem. Nie można przyjąć, aby takie roszczenie
przedawniało się z upływem trzech lat od uzyskania mianowania, gdyż stosunek
pracy ma charakter trwały i w każdej chwili jego treść powinna zostać przez praco-
dawcę potwierdzona.

Z tych względów Sąd Najwyższy podjął uchwałę jak w sentencji.
========================================